ΛΕΝΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ: ΤΟΥΣ ΕΒΛΕΠΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΣΑ ΝΑ ΚΛΑΙΩ. ΚΑΙ ΕΙΠΑ ‘ΓΑΜΩΤΟ, ΑΥΤΟ ΘΕΛΩ ΝΑ ΚΑΝΩ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ’

Μπερδεύεις την ηλεκτρονική μουσική με τα παραδοσιακά τραγούδια και έχεις τα “Παραδοξιακά”. Ακούγεται απλό -ή μάλλον φαίνεται απλό, γιατί ακόμα πώς ακούγεται δεν ξέρουμε- αλλά δεν είναι, και δεν μπορεί να είναι. Άλλα μέτρα, άλλες κλίμακες, άλλα όργανα, άλλες εποχές και άλλοι άνθρωποι. Αλλά υπάρχει και μια σιγουριά εδώ, και πώς να μην τη νιώθεις όταν αυτό το πρότζεκτ βρίσκεται στα χέρια της ιέρειας της ελληνικής ηλεκτρονικής μουσικής.

Η Λένας Πλάτωνος μαζί με τον μόνιμο συνεργάτη της, τον Stergios T. (Στέργιος Τσιρλιάγκος) ετοιμάζεται να ανέβει στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση την 1 και 2 Μαρτίου “με το νέο μουσικό εγχείρημά της, τα ‘Παραδοξιακά’, που συνδυάζoυν τη μουσική παράδοση με τα συνθεσάιζερ και τον σύγχρονο ηλεκτρονικό ήχο”.

Με αυτήν την αφορμή βρεθήκαμε στο σπίτι της, ο τρεις μας, και ενώ η κουβέντα ήταν δεδομένο ότι θα στριφοργυρνούσε γύρω απ’ την παραδοσιακή μουσική και το σήμερα, εμείς σταθήκαμε για λίγο και στο κυριολεκτικά “σήμερα”. Ήταν 14 Φεβρουαρίου και το “σήμερα” ήταν η “γιορτή” του Αγίου Βαλεντίνου.

Εννοείται πώς φοβήθηκα ότι οι σκόρπιες βολές μου στον αέρα, αντί για ενδιαφέρουσες πληροφορίες θα πετύχαιναν άβολες σιωπές και καχύποπτα βλέμματα που θα αμφισβητούσαν τη σοβαρότητά μου, αλλά ευτυχώς με έσωσε η γεμάτη ζωή της. Και οι ζωντανές της αναμνήσεις.

Σήμερα είναι του Αγίου Βαλεντίνου.
Λένα Πλάτωνος: (σ.σ. γυρίζει στον Στέργιο) Μου ‘φερες τριαντάφυλλα;

Stergios T: Μπαααα. Παχαίνουνε… (σ.σ. γελάνε)

Σημαίνει τίποτα για σας αυτή η γιορτή;
ΛΠ: Κοίταξε, εμπορικά έχει απλωθεί πάρα πολύ αυτό. Αλλά σαν αίσθηση άλλου τύπου κάτι σημαίνει.

Απλά αναρωτιόμουν αν τέτοια μέρα έχετε κάνει κάτι ξεχωριστό για κάποιον, κάποια μεγάλη κίνηση.
ΛΠ: Κάτι ξεχωριστό… Απλά μου έστειλε στις 7 το πρωί κάποιος χρόνια πολλά.

ST: Πότε αυτό;

ΛΠ: Σήμερα.

Α, εγώ λέω αν κάποια στιγμή στη ζωή σας τέτοια μέρα είχε γίνει κάτι ιδιαίτερο.
Βεβαίως, κάποιος μου ‘χε γράψει ένα ποίημα.

Καλό ποίημα; Αντικειμενικά.
ΛΠ: Πάρα πολύ ωραίο.

ST: Το έκανες τραγούδι;

ΛΠ: Όχι, δεν το έκανα τραγούδι γιατί εκείνη την εποχή χωρίζαμε, τα φτιάχναμε, χωρίζαμε, τα φτιάχναμε.

ST: Μισό τραγούδι έστω; Να αντικατοπτρίζει και τη φάση σας; (γελάμε)

ΛΠ: Με πήρε τηλέφωνο σε μια φάση που ήμασταν χωρισμένοι -πολύ γλυκό εκ μέρους του- και μου είπε “μωρέ, θα σου κάνει κανένας δώρο σήμερα του Αγίου Βαλεντίνου”;

ST: Α, τον έτρωγε αυτόν αν έχεις βρει άλλον.

ΛΠ: “Εγώ, μου λέει, σου έφτιαξα ένα ποίημα”. Και έτσι αυτό το ποίημα έχει σηματοδοτήσει κατά κάποιον τρόπο τη ζωή μου.

Α, τόσο δυνατό.
ΛΠ: Ε, ναι. Δεν είναι δυνατό; Να σε πάρει ένας άνθρωπος τη στιγμή που έχεις χωρίσει κιόλας και να σου κάνει δώρο ένα ποίημα που το ‘φτιαξε εκείνη τη μέρα;

ST: Εσύ έχεις γράψει για κάποιον ποίημα;

ΛΠ: Του Αγίου Βαλεντίνου; Όχι. Έχω γράψει όμως άλλες μέρες.

Αυτές τις μέρες που αλλάζουν στιχάκια μεταξύ τους οι ερωτευμένοι κτλ, ποιον δικό σας στίχο θα θέλατε να ανταλλάξουν; Αν έπρεπε να διαλέξουν έναν από τόσους που έχετε γράψει.
ΛΠ: (σ.σ. σκέφτεται λίγο και τελικά τραγουδάει) “Ο έρωτάς μου για σένα, κίνδυνος μεγάλος, εκ του ασφαλούς, τη χρονική στιγμή που δύο τρένα, περνάν το ένα δίπλα στο άλλο με σφοδρότητα χωρίς να συγκρουσθούν”.

Το “Mπλε”. Aυτό κάτι σηματοδοτεί για τη ζωή μου.

ST: Ή το “Κοπερτί”;

ΛΠ: Οπωσδήποτε και το “Κοπερτί”.

Αν είναι για δύο ερωτευμένους που όμως δεν μπορούν να είναι μαζί; Σας το κάνω πιο δύσκολο, πιο εξειδικευμένο συνέχεια.
ΛΠ: Ναι, καλά το κάνεις. Γιατί αυτό μας τρώει. Δεν μας τρώει το είμαστε καλά.

Εκεί που γράφω για την απόρριψη, πώς το λέω στη “Λάθος Αγάπη”; “Υπερβατικός ερωτισμός, εσωτερική ματαίωση, είναι φράσεις που μας βόλεψαν μες στον φόβο της απόρριψης”.

Και πολλά άλλα. (σ.σ. τραγουδάει από το “Ποτέ δεν σε είδα”) Φεύγεις κάθε βράδυ στις δέκα η ώρα κι αφήνεις στο δωμάτιο μια τρύπα και σβηστά τα φώτα”…

Εσάς για ποιον στίχο σας λένε συχνότερα οι φανς όταν σας συναντάνε; Σε ποιους στίχους στέκονται περισσότερο;
ΛΠ: Στέργιο, βοήθα.

ST: Μας έκανε εντύπωση ένα σχετικό σκηνικό. Είχαμε μια συναυλία στη Θεσσαλονίκη έξω σε έναν πεζόδρομο και ήταν από κάτω νεανικό κοινό, και το πως τραγουδούσαν απ’ έξω τους στίχους της Λένας, δεν φαντάζεσαι. Τα ήξεραν όλα.

ΛΠ. Το “Bloody shadows”, το “Αιμάτινες σκιές από απόσταση”.

ST: Τον “Μάρκο” πάρα πολύ.

ΛΠ: Αυτό το ‘γραψα όταν είχα μια ερωτική απόρριψη τρομακτική αλλά σκοτώσανε και τον σκύλο που αγαπούσα εκείνο το πρωί. Τον δηλητηρίασαν. Και το έγραψα την ίδια μέρα.

Πίσω από τις “Αιμάτινες σκιές από απόσταση” υπάρχει κάποια ιστορία;
ΛΠ: Αυτό το έγραψα για έναν φίλο μου -κυριολεκτικά φίλο μου- που μου είχε στείλει ένα γράμμα και δεν αισθανόταν καθόλου καλά. Και εγώ του απάντησα γράφοντας ένα ποίημα που αφορούσε όλους τους ανθρώπους. Και σκέφτηκα το εξής: ότι η δόνηση που έχουμε μέσα μας θα φτάσει μέχρι κι εκείνον. Δεν θέλησα να του απαντήσω δηλαδή άμεσα. Το γράμμα του ήταν τόσο τρομερό.

Του είχε φτάσει η απάντηση μέσω αυτού του τρόπου πιστεύετε;
ΛΠ: Δεν ξέρω, μπορεί. Και είναι περίεργο πως στο εξωτερικό αυτό το τραγούδι χωρίς να καταλαβαίνουν τα λόγια, έγινε επιτυχία και χορευόταν κλπ.

Τη δεκαετία του ‘80, όταν βγάζατε αυτούς τους δίσκους και τους παρουσιάζατε, πόσος κόσμος ερχόταν;
ΛΠ: Πολύς κόσμος. Αλλά πρόσεξε να δεις τη διαφορά: τότε τα άκουγαν με κατάνυξη ενώ τώρα τα ζούνε πραγματικά.

Μπορεί να σας κολάκευε τότε αυτό με την κατάνυξη αλλά εσείς θέλετε αυτό που γίνεται σήμερα.
ΛΠ: Το σήμερα είναι καταπληκτικό για μένα.

ST: Πάντως και τώρα υπάρχουν τραγούδια που ο κόσμος από κάτω τα ακούει με κατάνυξη, πχ τους “Πιγκουίνους”.

ΛΠ. Είναι και το τραγούδι τέτοιο.

Θα μου πείτε λίγο γι’ αυτήν την παράσταση; Τι είναι τα “Παραδοξιακά”;
ΛΠ: Τον είχα πάρει τηλέφωνο για να τον ρωτήσω πώς πάει η υγεία του, γιατί είχε 39 πυρετό πριν από κάμποσο καιρό, όταν συζητούσαμε πώς θα κάναμε τις διασκευές και μου λέει: “Παραδοξιακά;;;”.

Στέργιο, το σκέφτηκες εκείνη τη στιγμή ή σου είπε “παραδοσιακά” και παράκουσες;
ST: Όχι, εκείνη τη στιγμή, ήμουν σε φάση τότε που σκεφτόμουν τίτλους.

ΛΠ: Άρα ήταν και παράγωγο του πυρετού του αυτό.

ST: Υπήρχε μία αλλοίωση της σκέψης απ’ τον πυρετό και βγήκε ο τίτλος (χαμογελάει).

Μπήκε και στη μουσική μετά αυτός ο πυρετός; Μπήκε κάπως στις συνθέσεις;;
ΛΠ: Από πυρετό άλλο τίποτα τη στιγμή που φτιάχναμε αυτά τα τραγούδια.

ST: Καλά, δουλέψαμε πάρα πολύ εντατικά, τόσο εντατικά…

ΛΠ: …δεν έχουμε δουλέψει για τίποτα άλλο.

Τι σας παρακίνησε όμως, γιατί θέλατε να κάνετε παραδοσιακά τραγούδια και δεν θέλατε να κάνετε λαϊκά ή ρεμπέτικα πχ;
ST: Γιατί τα παραδοσιακά νομίζω έχουν περισσότερο πλούτο και διαφορετικά ηχοχρώματα.

ΛΠ: Και ότι διατρέχουν και όλη την Ελλάδα, έτσι δεν είναι; Ενώ τα λαϊκά…

ST: Τα λαϊκά έχουν κάποιο κοινό στοιχείο μεταξύ τους, ενώ τα παραδοσιακά από Κρήτη μέχρι Θράκη είναι πολύ διαφορετικά.

ΛΠ: Ενώ τα λαϊκά παίρνουν πάρα πολύ τις μελωδικές τους γραμμές από διάφορες χώρες της ανατολής. Βέβαια, και οι στίχοι τους είναι πάρα πολύ παράδοξοι (σ.σ. γελάει λίγο). Ειδικά κάποιων λαϊκών, των σκυλάδικων που λέμε, είναι και πολύ χιουμοριστικοί.

Ποιος είναι ο λόγος όμως; Ποια είναι η ανάγκη από πίσω που ασχοληθήκατε με τα παραδοσιακά;
ST: Ίσως επειδή οι ρίζες είναι πιο βαθιές των παραδοσιακών και πάμε και πιο πίσω χρονικά, να είχε πιο πολύ ενδιαφέρον αυτό απ’ το να πάρουμε πιο σύγχρονα κομμάτια.

ΛΠ: Ναι, όσο πιο παλιά είναι τόσο πιο πολύ αλλάζουν όταν τα πειράζεις με το νέο στοιχείο.

ST: Και η πρόκληση είναι μεγαλύτερη.

ΛΠ: Ο λόγος που μας παρακινεί είναι ο εξής: το παλαιότατο θέμα της σύγκρουσης των διαφορετικών πραγμάτων, μέσα απ’ την οποία βγαίνει το καινούργιο, το οποίο και αυτό θα συγκρουστεί κάποτε με το αντίθετό του.

Και θα βγάλει κάτι καινούργιο και ούτω καθ’ εξής.
ΛΠ: Εμένα τουλάχιστον αυτό με κέντρισε πάρα πολύ.

Αυτό σας κέντριζε γενικά στην πορεία σας; Το είχατε από πάντα;
ΛΠ: Ναι, το βρίσκω μπροστά μου συνέχεια.

ST: Εγώ νομίζω, ότι πέρα απ’ τα τραγούδια που έχουν κάποιες συγκεκριμένες αναφορές, είναι ότι και τα όργανα των παραδοσιακών τραγουδιών, πχ το ούτι, η λαύκα, το σάζι, όλα αυτά, έχουν μια ομορφιά πολύ ιδιαίτερη και πλούτο, που ξεφεύγουν από τα λαϊκά που είναι κυρίως μπουζούκι, μπαγλαμάς, και είναι και συγκερασμένα ενώ αυτά είναι και άταστα όργανα. Είναι και κάποια πνευστά που δίνουν έναν πλούτο διαφορετικό.

Εσείς όμως έχετε βάλει σύνθια μέσα, έτσι;
ST: Και σύνθια και έχουμε και τέσσερις μουσικούς φανταστικούς.

Τα σύνθια ήρθαν να προσθέσουν ή να αφαιρέσουν; Ή να επικαλύψουν;
ST: Μαζί πάνε. Ξεκινήσαμε βέβαια το μπακγκράουντ με τα σύνθια, η βασική δομή είναι πάνω σε αυτά αλλά τα ντύσαμε με όλα τα παραδοσιακά όργανα.

ΛΠ: Έχουμε κάνει και λούπες, με εφέ πχ και διάφορα τέτοια.

ST: Όταν ασχολούμαστε με κάποια κομμάτια βλέπουμε πιο πολύ τη συνολική εικόνα του έργου από θέμα παραγωγής ήχου, το καινούργιο ηχόχρωμα που δημιουργείται με αυτά τα όργανα και το οποίο μας πάει κάπου.

ΛΠ: Εγώ το βλέπω σαν σύγκρουση ως εικόνα -το θετικό με το αρνητικό, το άσπρο με το μαύρο, το γιν με το γιανγκ κλπ.

Θα θέλατε να μου πείτε και μερικά τραγούδια;
ST: Το “Τζιβαέρι”, το “Αγρίμια και αγριμάκια μου”, το “Στης Νάουσας το κάστρο”.

ΛΠ. Τα “Ξεχωρίσματα”.

ST: Που είναι φανταστικό, αυτό είναι ένα παραδοσιακό κομμάτι που αναφέρεται στον αποχωρισμό της οικογένειας, πατέρα με γιου.

ΛΠ: Ε, όλα σε αποχωρισμούς αναφέρονται. Είναι ο αποχωρισμός, το φευγιό από την Ελλάδα προς τα ξένα μέρη για να μπορέσουν να βρουν το φαγητό τους.

ST: Έχουμε το “Γιάννη μου, το μαντήλι σου”, την “Κοντούλα Λεμονιά”…

ΛΠ: Και θέλαμε να τους δώσουμε και μία χροιά κάπως απόκοσμη. Να είναι λίγο πιο μυστηριακά. Ατμοσφαιρικά.

ST: Και λίγο σαλεμένα (γελάει).

Μήπως όμως έτσι έχουν βγει λίγο πιο ελιτίστικα, μήπως έχουν χάσει κάπως την λαϊκότητά τους;
ST: Θεωρώ ότι όσοι ακούσουν αυτά τα κομμάτια παρότι έχουν διασκευαστεί, θα τα νιώσουν πολύ οικεία. Οι φωνές και τα όργανα διατηρούν αυτό το στοιχείο που θέλουμε.

ΛΠ: Δεν τα έχουμε κάνει σε στυλ ροκ. Αυτό έχει σημασία και τόνισέ το γιατί οι περισσότερες διασκευές γίνονται σε στιλ ροκ και σε στυλ φάνκι.

Ακούσαμε πάρα πολλά τραγούδια για να διαλέξουμε και εκεί είδαμε ότι τα περισσότερα έχουν να κάνουν με τη ξενιτιά. Και πολλά μοιρολόγια.

Είναι βασανισμένα τραγούδια.

Εσείς έχετε μελοποιήσει Καβάφη, Καρυωτάκη, γενικά υψηλή ποίηση. Όταν διαβάζετε τώρα αυτούς τους στίχους των δημοτικών τραγουδιών τους βρίσκετε το ίδιο μεγάλους;
ΛΠ: Είναι εξαιρετικοί. “Αμυγδαλάκι τσάκισα και μέσα σε ζωγράφισα”… Πρόσεξε εδώ τι λέει: “και μέσα σε ζωγράφισα”, δηλαδή πιάσε τώρα στίχο καταπληκτικό, ότι μέσα στο αμύγδαλο θα τον ζωγραφίσει μικρογραφία, μινιατούρα.

Σας αρέσουν και οι μινιατούρες από ό, τι ξέρω.
ΛΠ: (χαμογελάει) Ναι, αυτό είναι άλλο καπέλο όμως.

ST: Μου κάνει εντύπωση που κάποια κομμάτια όπως αυτά υποτιμώνται από κάποιους ενώ έχουν τόσο πλούτο και ομορφιά. Πολύς κόσμος τα βλέπει αφ’ υψηλού.

Εσείς κα Πλάτωνος ακούγατε δημοτικά;
ΛΠ: Άκουγα μικρή μέσω της βοηθού που είχαμε στο σπίτι μας.

ST: Έχει συνεργαστεί και με τον Μαρκόπουλο η Λένα που εκεί πέρα υπάρχει μια άμεση σχέση με την παράδοση.

Αυτή η υπηρέτρια τα τραγουδούσε μόνη της ή τα έβαζε να τα ακούσει;
ΛΠ: Τα έβαζε στο ραδιόφωνο και τραγουδούσε από πάνω. Τότε τα έπαιζαν πάρα πολύ τα δημοτικά.

Έτσι είχα ακούσει τεσσάρων χρονών και το “Γαρύφαλλο στο αυτί” και ήταν το πρώτο ελληνικό τραγούδι που έπαιξα στο πιάνο (σ.σ. το τραγουδάει)

Στ.ST: Α, ναι; Αυτό είναι απ’ τα πρώτα που έπαιζα κι εγώ.

Άρα ο πατέρας σας παρά την κλασική παιδεία του…
ΛΠ: …ο πατέρας μου ήταν τρομερά ανοιχτός μουσικά και ήταν ο άνθρωπος που στα γλέντια καθόταν και έπαιζε φοξ τροτ, διάφορα σουϊνγκάτα πράγματα, ήταν τρομερός αυτοσχεδιαστής. Ήταν κριός, σαν και εσένα (σ.σ. κοιτάζει τον Στέργιο).

Και θέλω να σου πω και αυτό. Εγώ είμαι απ’ την Κρήτη. Τα κρητικά τραγούδια τα ‘χω μέσα μου, είναι δικά μου τραγούδια. Και τα κρητικά είναι διαφορετικά απ’ της υπόλοιπης Ελλάδας, γιατί η Κρήτη είναι… Κρήτη-κράτος (γελάει).

ST: Μόνο κάποια νησιά έχουν επηρεαστεί και έχουν λίγο παρόμοιο ήχο με την Κρήτη. Και εγώ έχω μεγαλώσει στα Χανιά.

Πηγαίνατε σε πανηγύρια;
ΛΠ: Α, πάμπολλες φορές.

Έχετε κάποιους καλλιτέχνες από πανηγύρια που τους θαυμάζετε ή τους εκτιμάτε ιδιαίτερα;
ΛΠ: Ήξερα πολύ καλά τη Δόμνα Σαμίου, τον Αηδονίδη, αυτούς τους ανθρώπους.

Γενικά σε κάποια τα πανηγύρια εδώ κοντά, με κάτι αρμόνια καμιά φορά, την κακοποιούν λίγο αυτή τη μουσική.
ΛΠ: Α, εδώ κοντά, όχι, δεν πήγαινα.

ST: Αυτό ακριβώς προσπαθήσαμε να το αποφύγουμε.

ΛΠ: Αυτή τη μουσική, τα κλαρίνα δηλαδή που παίζανε και οι φωνές που ακούγονταν στα πανηγύρια αυτά, δεν τις άντεχα.

Στους δικούς σας δίσκους, τους προσωπικούς, έχετε βρει κοινές επαφές στιχουργικά; Δηλαδή να πείτε και “εγώ έχω κάνει ένα κομμάτι που μοιάζει μ’ αυτό το παραδοσιακό. Και εγώ έχω ένα κομμάτι που μιλάει για αποχωρισμό”.
ΛΠ: Αλίμονο, παιδιά. Ο αποχωρισμός είναι ΤΟ θέμα. Και, βέβαια, έχω κάνει.

Ναι, αλλά όχι μόνο ο ερωτικός. Κυρίως αυτόν εννοείται τώρα;
ΛΠ: Μιλάμε κυρίως για το ερωτικό τώρα αν και στις μέρες μας, η ξενιτιά ξαναγύρισε. Αλλά όταν εγώ έγραφα αυτά τα τραγούδια πριν από 20 χρόνια, μιλούσα γι’ αυτού του είδους τον αποχωρισμό.

Επειδή όμως τότε έγραφα και για την τεχνολογία και όλα αυτά τα πράγματα που συμβαίνουν σήμερα, τα παιδιά τα αγαπάνε πάρα πολύ τα τραγούδια μου.

Έχει υπάρξει μια ανανέωση στο ενδιαφέρον για τη μουσική σας.
ΛΠ: Πάρα πολύ, ναι.

Έβαλαν ένα τραγούδι σας και σε μια ξένη σειρά, στο “High Fidelity”. Πώς το μάθατε ότι συνέβη;
ΛΠ: Από ατζέντηδες.

Σας ζήτησαν άδεια ή σας είπαν “ξέρεις, βάλαμε ένα τραγούδι σου;
ΛΠ: Με πλήρωσαν κατόπιν για τα πνευματικά μου δικαιώματα.

Το εισπράττετε εσείς ότι στο εξωτερικό υπάρχει ένα ενδιαφέρον σήμερα για τη μουσική σας;
ΛΠ: Πάρα πολύ. Πρώτα από όλα έχουμε κάνει πολλές συναυλίες στο εξωτερικό και δεύτερον μου ζητάνε και πολλές συνεργασίες από έξω.

Και να διασκευάσουν τραγούδια σας; Να τα πειράξουν;
ΛΠ: Ναι. Και κάτι άλλο επίσης. Έχουν εκδώσει και τα τραγούδια μου στα αγγλικά σε βιβλίο. Αγγλικά μιλάς; (σ.σ. της απαντάω “ναι”, και σηκώνεται να φέρει ένα απ’ αυτά τα βιβλία. Μου γράφει μία αφιέρωση και μου το χαρίζει)

Αλλά ήθελα να σου πω και το εξής: στην Αγγλία -και αυτό το ξέρω for sure από παιδιά Εγγλεζάκια- έχουν μεταφραστεί τα λόγια μου μαζί με τα τραγούδια.

Δεν σας πιάνει ένα “γιατί δεν μου το κάνανε αυτό απ’ τη δεκαετία του ‘80; Γιατί δεν με ανακάλυπταν από τότε”;
ΛΠ: Όχι, δεν το νιώθω. Λέω “πάλι καλά”. Ο Θεός είναι μεγάλος. Αυτό λέω γιατί πιστεύω στον Θεό.

Τη δεκαετία του ‘80 τα ακούγατε εσείς τα δημοτικά; Μου φαίνεται πολύ περίεργο να τα ακούγατε τότε. Πιστεύω ότι εσείς θα ήσασταν πολύ χωμένη στην ξένη μουσική.
ΛΠ: Πολύ, πάρα πολύ ξένη μουσική. Όχι, εκείνη την εποχή δεν τα άκουγα. Μικρό παιδί τα άκουγα στο σπίτι. Αλλά ξαναήρθα σε επαφή με αυτά και μπορώ να σου πω ότι μου φάνηκαν πάρα πολύ ωραία τραγούδια, γιατί είμαι και πολύ ανοιχτή. Ακούω τα πάντα. Άμα λέμε τα πάντα, εννοούμε τα πά-ντα.

Ακούτε χιπ χοπ;
ΛΠ: Βεβαίως. Έχω ακούσει τον ΛΕΞ.

Έχουν πάρει τραγούδια σας για να κάνουν παραγωγές για χιπ χοπ; Ξέρετε; Για samples πχ;
ΛΠ: Μμμ, δεν ξέρω.

ST: Αυτό δεν το ξέρουμε. Αλλά νέοι παραγωγοί και συνθέτες που κάνουν ηλεκτρονική μουσική ζητάνε συνεργασίες με τη Λένα. Τώρα αν κάποιος έχει πάρει έναν στίχο της ή sample, δεν το ξέρω.

ΛΠ. Tον Die Arkitekt τον ξέρεις; Με αυτόν κάναμε και προ ημερών ένα ωραίο τραγούδι του.

Εσείς τι γνώμη έχετε για τα samples; Τα εκτιμάτε ως μουσική δημιουργία;
ΛΠ: Ναι. Και αυτά τα εκτιμάω. Εγώ αυτό που φοβάμαι, Κώστα, και θα στο πω τώρα είναι η τεχνητή νοημοσύνη.

ST: Αυτό είναι μεγάλο θέμα και κανείς δεν ξέρει πως θα εξελιχθεί.

ΛΠ: Χθες ήμουν σε ένα σπίτι με ανθρώπους έτσι νοήμονες, που ήξεραν απ’ αυτά, και μου έλεγαν ότι κάποιοι άνθρωποι φτιάχνουν αυτήν τη στιγμή τρόπους για να αντιμετωπίσουν την τεχνητή νοημοσύνη. Έχουν ξεσηκωθεί οι πάντες.

ST: Ακριβώς επειδή είναι κάτι νέο, δεν έχει φτιαχτεί ακόμα το νομικό πλαίσιο για να μπορεί να το αντιμετωπίσει. Οι μεγάλες εταιρείες όμως με τους δικηγόρους τους και όλα αυτά κάπως θα επισπεύσουν τη δημιουργία αυτού του πλαισίου.

Μπορεί κάποιος να παίρνει και να φτιάχνει μουσική σαν εσάς. Το έχετε σκεφτεί αυτό;
ΛΠ: Ναι. Μα μου έλεγαν προχθές ότι πήραν τη φωνή της Νταντωνάκη και την έβαλαν σε ένα έργο του Χατζιδάκι.

Εσείς θα δίνατε ποτέ άδεια; Θα είχατε την περιέργεια να δείτε τι μπορεί να φτιάξει κανείς με τη φωνή σας;
ΛΠ: Θα είχα την περιέργεια, ναι. Είμαι περίεργη (γελάει).

Αν εσείς στις αρχές του ‘80, τότε που πειραματιζόσασταν πάρα πολύ είχατε τη δυνατότητα να το κάνετε, για άλλους, θα παίζατε με αυτό;
ΛΠ: Δεν ξέρω, μπορεί και να ‘παιζα, γιατί σου λέω έχω περιέργεια, και αυτό είναι και καλό και κακό.

Νομίζω ότι εσάς σας ευνόησε η περιέργεια.
ΛΠ: Ναι.

Το ‘80 που είχατε κάπως έτσι πιο φουτουριστικούς στίχους, με το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης είχατε ασχοληθεί ποτέ;
ΛΠ: (σ.σ. σκέφτεται) Δεν θα τους έλεγα μόνο φουτουριστικούς τους στίχους αλλά και διαισθητικούς. Γιατί πολλοί έχουν επαληθευτεί. Και έχουν επαληθευτεί και πράγματα από την ίδια μου τη ζωή.

Μπορείτε να μου πείτε ένα παράδειγμα;
ΛΠ: Όλα τα “Λεπιδόπτερα”, όλα τα τραγούδια του δίσκου.

Και άλλα απ’ αυτά θέλατε να σας συμβούν και άλλα δεν θέλατε;
ΛΠ: Τα “Λεπιδόπτερα”, όπως όλοι μου οι δίσκοι, έχουν ένα φως στο τέλος, δεν έχουν σκοτάδι. Έτσι γίνεται πχ και στο “Ένας Κύκλος”, που λέει “τους φαντάζομαι ν’ αναζητάνε το σπανάκι του Ποπάι, ποιος θα το πρωτοφάει”… Αυτά σχεδόν μου συμβαίνουν αυτήν την εποχή, στην πραγματική μου ζωή. Και πού να το διανοηθώ εγώ τότε; Το διανοήθηκα πολύ αργότερα όταν έμεινα και αρκετά μόνη μου, και έψαξα πολύ μέσα μου.

Έχω διαβάσει για αυτές τις περιόδους σας τις δύσκολες, έχετε μιλήσει.
ΛΠ: Ναι, έψαξα πολύ μέσα μου, έψαξα και τη μεταφυσική, και μόνη μου, και με λίγους φίλους. Δεν ήταν αυτό το πανδαιμόνιο που έτρεχα στα μπαρ και από δω και από εκεί, και ξέφρενη ζωή.

Τα ζήσατε και τα δύο δηλαδή.
ΛΠ: Ε, βέβαια. Αλίμονο.

Πού βγαίνατε;
ΛΠ: Στα Εξάρχεια. Πήγαινα σε μπαρ. Πήγαινα και μόνη μου, έλεγα: “τι; Θα μείνω σπίτι; Δεν είμαστε καλά”. Και με φίλους.

Κάποιοι φίλοι που μπορεί να τους ξέρουμε εμείς;
ΛΠ: Α, πάρα πολλοί. Θα ξέρεις τον Κώστα τον Χατζόπουλο, σίγουρα, από τους Anemos. Τότε είχε και αυτός μια ερωτική απογοήτευση όπως είχα κι εγώ, και ανεβαίναμε πάνω στο μηχανάκι του και κάθε βράδυ γαζώναμε ολόκληρη την Αθήνα.

Μου άρεσε μια απάντηση που είχατε δώσει σε μια συνέντευξη, σας είχαν ρωτήσει ποιους ανθρώπους αισθάνεστε πιο κοντά σας και είχατε πει αυτούς που κάνουν γκράφιτι, που κάνουν ακτιβισμό, τους φτωχούς, αυτούς που ζούνε σε τρώγλες… Έχει προστεθεί κάποια ομάδα;
ΛΠ: Οι πολύ άρρωστοι, αυτοί που υποφέρουν από μεγάλες αρρώστιες. Γενικά οι άρρωστοι άνθρωποι. Καλά να είμαστε, ο Θεός βοηθός.

Εσείς οι δύο πότε γνωριστήκατε;
ST: Το 2007, από τότε συνεργαζόμαστε. Κάναμε μαζί το “Ημερολόγιο”, το Ηρώδειο, τη συναυλία αυτήν που ήταν η επαναφορά της Λένας.

ΛΠ. Για μένα αυτή ήταν η πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής μου. Γενικά. Πάνω και από ερωτικά και από όλα.

ST: Ήταν ανατριχιαστική μέρα. Το πόση ώρα χειροκροτούσε το κοινό, οι φωνές… Φαντάσου τώρα ένα Ηρώδειο να πάλλεται και να την έχει περιστοιχίσει μια τρομερή αγάπη. Εγώ σε συναυλία με τέτοιο συναίσθημα δεν έχω ξαναβρεθεί. Ήταν πολύ συγκινητικό.

ΛΠ: Κι εγώ τόσο πολύ που υποσχέθηκα στο κοινό ότι δεν πρόκειται να ξαναφήσω τη μουσική. Το ορκίστηκα. Και το έχω κρατήσει.

ST: Και στο Ηρώδειο ξαναπαίξαμε πριν από δύο χρόνια.

ΛΠ. Και φέτος θα παίξουμε μία παράσταση, “Των Σιωπηλών Σπαράγματα” λέγεται. Αποτελείται από σκόρπιους στίχους αρχαίων ποιητριών, οι οποίες είναι τελείως ξεχασμένες. Εγώ έβαλα τη μουσική και ο Θάνος Τσακνάκης, ένας φιλόλογος πάρα πολύ καλός, έχει δέσει τους στίχους, έχει κάνε μια δομή τρομακτική, με αφηγήσεις για τη ζωή της κάθε ποιήτριας.

ST: Είναι εξαιρετικό έργο αυτό, το έχουμε παίξει δυο τρεις φορές, και με τη Φαραντούρη αλλά πρέπει να πάει και αλλού.

ΛΠ: Φέτος θα το παίξουμε με τη Φαραντούρη και με μια αμερικανική μπάντα που θα το κάνει πιο τζαζ.

Εσείς που έχετε τόση αγάπη στον λόγο και έχετε γράψει όλους αυτούς τους στίχους, δεν έχετε μπει στη διαδικασία να γράψετε “σκέτα ποιήματα”; Χωρίς μουσική δηλαδή, απλά να εκδώσετε μία ποιητική συλλογή.
ΛΠ: Δεν ξέρω, Κώστα μου, έχω γράψει πολλά ποιήματα, και τελικά τα έχω δώσει και σε άλλους μουσικούς. Το “Ιρίνα” πχ είναι τέτοιο.

Έχω πολλά ποιήματα αλλά δεν σκέφτηκα να τα βγάλω σε βιβλίο, τα έχω στα αρχεία μου. Προτιμώ να τα κάνω τραγούδια επειδή ακριβώς για μένα ο στίχος είναι το πρώτο στοιχείο και μετά έρχεται η μουσική.

Σε κάποιον που του αρέσουν πολύ οι στίχοι σας τι θα του λέγατε να διαβάσει πέρα από εσάς;
ΛΠ: (σ.σ. σκέφτεται πολύ) Ελύτη θα του έλεγα να διαβάσει οπωσδήποτε, Σολωμό, Καβάφη -τον Καβάφη θα τον έλεγα πρώτο. Και απ’ τους ξένους Ρεμπώ, Έλιοτ, Ντίλαν Τόμας, Έμιλι Ντίκινσον…

Και μ’ αρέσουν και ποιήματα από ροκ μουσική.

Είδα ότι είχατε ένα κόλλημα με τους Jethro Tull.
ΛΠ: Ναι, μου άρεσε αυτή η σύγκρουση που σου έλεγα και πριν όταν τους είδα να παίζουν μέσα στο καταπληκτικό θέατρο της Βιέννης, που ήταν όλο χρυσό, πάνχρυσο…

Αυτή η σύγκρουση μέσα μου με ξεσήκωσε. Είχα πάει μόνη μου εκεί, καθόμουν στο θεωρείο και άρχισα να κλαίω, τόσο πολύ με ξεσήκωσε, και είπα “γαμώτο, στη ζωή μου αυτό θα ήθελα να κάνω. Τι ήρθα να μελετήσω πιάνο εδώ στη Βιέννη”;

Λίγο αργότερα, όταν είπατε “θα παίξω ηλεκτρονική μουσική στην Ελλάδα”, πώς σας αντιμετώπιζαν; Βρίσκατε συμπαραστάτες ή έλεγαν “τι πας να κάνεις τώρα εδώ πέρα, άστο”.
ΛΠ: Ο Νίκος Καρούζος ήταν ένας απ’ τους πιο θερμούς υποστηρικτές του “Σαμποτάζ” -μιας και λέγαμε πριν για ποιητές που πρέπει να διαβάσουν. Καταπληκτικός ποιητής.

ST: Ήταν και δύσκολη εποχή το ‘80 για τέτοιες μουσικές. ΠΑΣΟΚ, σκυλάδικα…

ΛΠ: Ήταν τόσο πολύ του ΠΑΣΟΚ, που 18 Οκτωβρίου του ‘81 που έγιναν οι εκλογές, εγώ εκείνη τη μέρα δεν έγραψα στο στούντιο το “Σαμποτάζ” γιατί ήταν κλειστά τα πάντα -τα μαγαζιά, τα καταστήματα, όλα. Το έκαναν έτσι για να πηγαίνει να ψηφίζει ο κόσμος.

Να ρωτήσω τι είχατε ψηφίσει;
ΛΠ: ΚΚΕ.

Έχετε παραμείνει εκεί;
ΛΠ: Δεν έχω μείνει εκεί, να σου πω την αλήθεια τώρα δεν ψηφίζω, αλλά είμαι φιλο-ρωσιδα, αγαπάω πάρα πολύ τη Ρωσία, την κουλτούρα της. Θα έλεγα να διαβάσουν και Αχμάτοβα, Μαγιακόφσκι, και οπωσδήποτε Ντοστογιέφσκι.

Κοίταξε, εμένα με βοήθησε και πάρα πολύ ο δεύτερος πατέρας μου, ο Mάνος Χατζιδάκις, ο οποίος είχε πει ένα χρόνο πριν, το ‘80, σε μια συναυλία στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς ότι “η συνεχίστριά μου είναι η Λένα Πλάτωνος”.

Δεν ήταν και λίγο βάρος αυτό, δεν ήταν και λίγο ευθύνη;
ΛΠ: Ήξερα πάρα πολύ καλά ότι όταν έλεγε “είναι η συνεχίστρια μου” εννοούσε “η νέα γενιά που φεύγει από μένα και που συνεχίζει κατά κάποιον τρόπο να ‘χει το ταλέντο μου”.

ST: Χωρίς να εννοεί μίμηση.

ΛΠ: Ακριβώς. Έτσι το εννοούσε.