ΜΑΣ ΠΗΡΑΝ ΤΑ ΚΑΛΑΜΑΚΙΑ, ΜΑΣ ΒΓΑΖΟΥΝ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΜΕ ΤΑ ΚΑΠΑΚΙΑ, ΤΙ ΑΛΛΟ ΘΑ ΚΑΝΟΥΝ;

Ο Ιούλιος που μόλις τελείωσε ήταν ο πιο ζεστός μήνας της ιστορίας. Αναμένεται να είναι από τους πιο δροσερούς της υπόλοιπης ζωής μας.

O λόγος λέγεται “κλιματική αλλαγή“, με τις περιοχές που πλήττονται περισσότερο να μην είναι αυτές που εκπέμπουν τη μεγαλύτερη ποσότητα ρύπων (70%) που θερμαίνουν τον πλανήτη.

Δηλαδή, τα βιομηχανικά δυτικά έθνη.

Ενώ λοιπόν, ο άνθρωπος κάνει ό,τι μπορεί για να εξαφανιστεί όπως παίρνει στο ‘λαιμό’ του και άλλα είδη (είναι γνωστό πως έχει αρχίσει η 6η μαζική εξαφάνιση ειδών) τα κέντρα λήψης αποφάσεων που θα μπορούσαν να μας σώσουν, αρκούνται στα ελάχιστα.

Όπως είπε πρόσφατα στο Magazine ο φυσικός και εμπειρογνώμονας περιβάλλοντος, Δρ. Άγγελος Σωτηρόπουλος “ενώ η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη απειλή του πλανήτη, τη χειριζόμαστε σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Δίνουμε λίγα λεφτά εδώ, κάνουμε έναν πόλεμο παραπέρα. Ουδείς ασχολείται ουσιαστικά, σε παγκόσμιο επίπεδο”.

Την ίδια ώρα, χρησιμοποιούμε χάρτινα καλαμάκια και τα καπάκια των πλαστικών μπουκαλιών μάς βγάζουν τα μάτια.

Παράλογο;

Ας θυμηθούμε κάποια βασικά πράγματα

Τα καλαμάκια και τα καπάκια πλαστικών μπουκαλιών είναι τα είδη που αφήνουμε πιο συχνά στις παραλίες, όπως φεύγουμε. Ως σκουπίδια. Έτσι τις μολύνουμε, μαζί με τις ακτές και τις θάλασσες.

Tα πλαστικά απόβλητα που δημιουργεί κάθε πλαστικό που έχουμε παραπετάξει μέσα στις δεκαετίες, εξακολουθεί να υπάρχει για ακόμα περισσότερα χρόνια σε κάποια μορφή. Όπως διασπάται απελευθερώνει επιβλαβείς χημικές ουσίες για το περιβάλλον που διαλύουν οικοσυστήματα και την άγρια ζωή.

Αφού οι κάτοικοι αυτού του πλανήτη αρνούμαστε πεισματικά να σεβαστούμε τα άλλα είδη (όπως βοηθάμε και να μειωθούν όσα μας καταστρέφουν), λαμβάνονται σχετικές αποφάσεις μήπως και συγκινηθούμε.

Αυτή για τα καπάκια πάρθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το Μάιο του 2019, όταν ανακοινώθηκε το μέτρο, με την επισήμανση πως θα έχει υποχρεωτική μορφή από τον Ιούλιο του 2024.

Στόχος ήταν να τοποθετηθούν σε όλα ‘δοχεία ποτών’ χωρητικότητας έως 3 λίτρων, για τουλάχιστον 5 χρόνια μετά την έναρξη ισχύος της οδηγίας.

Τονίστηκε ότι “τα πλαστικά πώματα και καπάκια που χρησιμοποιούνται για δοχεία ποτών είναι μεταξύ των πλαστικών ειδών μιας χρήσης που συναντώνται συχνότερα ως απορρίμματα στις παραλίες της ΕΕ”.

Τη συγκεκριμένη πληροφορία την είχε αποκαλύψει μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα χάλια μας. Για την ακρίβεια, όσα είδη μιας χρήσης αφήνουμε ως σκουπίδια στις παραλίες, μετά τις επισκέψεις μας.

Ξέρω τι αφήνεις πίσω σου στην παραλία -εσύ ξέρεις;

Ο λόγος που κάνει το πλαστικό τόσο ελαφρύ και ανθεκτικό, είναι και αυτός που δεν το αφήνει να αποσυντεθεί εάν δεν περάσουν πάρα πολλά χρόνια.

Στον έλεγχο που έγινε στην Ελλάδα -στο πλαίσιο της μελέτης της Κομισιόν- στο Νο1 ήταν τα αποτσίγαρα.

Που χρειάζονται 14 χρόνια για να αποσυντεθούν (διάστημα που οι τοξίνες τους, όπως αρσενικό, μόλυβδος, φορμαλδεΰδη και νικοτίνη εισχωρούν στη γη και βλάπτουν ζώα, φυτά και ψάρια) σε μικροσωματίδια που μολύνουν το περιβάλλον (πηγές νερού και τρόφιμα, μεταξύ άλλων) για άγνωστο διάστημα.

Aκολούθησαν

• τα πλαστικά καπάκια πλαστικών μπουκαλιών (διασπώνται στα 450 χρόνια, απελευθερώνοντας τοξικές χημικές ουσίες στο περιβάλλον, ενώ σκοτώνουν είδη της θαλάσσιας ζωής που τα καταπίνουν),
• τα πλαστικά καλαμάκια (εξαφανίζονται σε έως 200 χρόνια. Παρεμπιπτόντως, κάντε ένα κόπο να σπάσετε σε μικρά κομμάτια τα χάρτινα πριν τα πετάξετε, γιατί και αυτά σκοτώνουν είδη μέσω της κατάποσης),
• τα πλαστικά μπουκάλια αναψυκτικών (ζουν από 20 έως 500 χρόνια, ανάλογα με το υλικό και τη δομή),
• οι συσκευασίες τροφίμων (το PVC χρειάζεται περισσότερα από 450 χρόνια για να βιοδιασπαστεί και δεν χρειάζεται να ξαναπούμε τι γίνεται κατά τη διάρκεια αυτών),
• τα κουτάκια αναψυκτικών (το αλουμίνιο χρειάζεται 6 εβδομάδες για να πάει από την ανακύκλωση πίσω στα ράφια και γύρω στα 250 χρόνια για να αποσυντεθεί),
• οι πλαστικές σακούλες σούπερ μάρκετ (η στάνταρ έκδοση θέλει 20 χρόνια για να ‘διαλυθεί’)
• τα υπόλοιπα είδη πλαστικής σακούλας (χρειάζονται από 10 έως 1000 χρόνια για να εξαφανιστούν, ανάλογα με την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία),
• τα γυάλινα μπουκάλια (δεν ‘εγκαταλείπουν’ πριν περάσουν 4.000 χρόνια -δεν διοχετεύουν χημικά και για αυτό πρέπει να ανακυκλώνονται) και
• οι χάρτινες σακούλες (λίγοι μήνες αρκούν για να εξαφανιστούν από προσώπου γης).

Η Ιταλία έδειξε να έχει πολύ καλύτερη συνείδηση (δεν εντοπίστηκαν απορρίμματα έξι κατηγοριών), με την Κροατία και την Τουρκία να καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις της οικολογικής καταστροφής. Οι Κροάτες είχαν τη μεγαλύτερη συγκέντρωση όλων, πλην των καλαμακίων (δεν βρέθηκε ένα).

Οι Τούρκοι ήταν επίσης, πολύ δυνατοί στις γόπες τσιγάρων και όλοι όσοι μετείχαν στη μελέτη (Ελλάδα, Κροατία, Αίγυπτος, Ιταλία, Μάλτα, Σλοβενία, Ισπανία, Τουρκία) διακρίθηκαν στα καπάκια πλαστικών μπουκαλιών.

Άρα μην κατηγορείς τις εταιρίες που δέχεσαι απρόσμενα χτυπήματα από τα καπάκια που πια δεν μπορείς να αφαιρέσεις (δηλαδή μπορείς, αλλά καλύτερα να μην το κάνεις αν δεν σκοπεύεις να πετάξεις τη συσκευασία σωστά), αλλά το είδος σου.

Που με ό,τι κάνει στις παραλίες και επηρεάζει τα είδη που ζουν σε αυτές, αλλά και όσα ζουν στη θάλασσα, προκαλούν περιβαλλοντικές ζημιές που διαφορετικά θα κόστιζε 22 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2030.

Το 2018 η ΕΕ ανταποκρίθηκε στην πρόταση της Κομισιόν για αλλαγή της νομοθεσίας σε ό,τι αφορά τα θαλάσσια απορρίμματα, με τον επίτροπο Karmenu Villa να δηλώνει τότε πως “η ευρωπαϊκή νομοθεσία ανταποκρίνεται στη λαϊκή ζήτηση, προς όφελος του πλανήτη, καθώς και των κατοίκων του και πραγματικά γίνεται ηγέτιδα των αλλαγών”.

Για αυτό, μην πάρεις κι όρκο.

Η απόφαση του 2019 για την υποχρέωση από το 2024

Το 2015 εκπονήθηκε η στρατηγική της ΕΕ για την αντιμετώπιση της σπατάλης και των επιβλαβών πλαστικών απορριμάτων “μέσω νομοθετικής δράσης”.

Παρουσιάστηκε ως “η πιο ολοκληρωμένη στον κόσμο που υιοθετεί μια προσέγγιση του κύκλου ζωής του συγκεκριμένου υλικού για την αντιμετώπιση των άχρηστων και επιβλαβών πλαστικών απορριμμάτων. Επίσης, υποστηρίζει το όραμα μιας έξυπνης, καινοτόμου και βιώσιμης βιομηχανίας πλαστικών”.

Ειπώθηκε και ότι πρόκειται να εξοικονομήσει από τους καταναλωτές 6.500.000.000 ευρώ έως το 2030.

Διάστημα που θα γλιτώσουμε από 3.4 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου σε διοξείδιο του άνθρακα, εφόσον συνταχθούμε. Αν κάνουμε όσα λέει η στρατηγική.

Το κύριο βήμα ήταν να εξαφανιστούν τα πλαστικά μιας χρήσης, όπου υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις και να περιοριστεί η χρήση τους “μέσω της εθνικής μείωσης κατανάλωσης”.

Από το 2019 λοιπόν, ήταν γνωστό πως έως τον Ιούλιο του 2024 η διάθεση στην αγορά πλαστικών δοχείων αναψυκτικών μίας χρήσης “θα πρέπει να επιτρέπεται μόνο εάν συμμορφώνονται με ορισμένες απαιτήσεις σχεδιασμού προϊόντος, προκειμένου να μειωθούν σημαντικά οι εισροές πλαστικών κλεισίματος και καπακιών δοχείων στο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας ανακύκλωσης, τις απαιτήσεις για τις συσκευασίες που ορίζονται στο παράρτημα II της οδηγίας 94/62/ΕΚ”.

Η οδηγία 94/62/ΕΚ θεσπίζει τους κανόνες της ΕΕ, για τη διαχείριση των συσκευασιών και των απορριμάτων συσκευασίας.

Τι άλλο θα ζήσεις

Βάσει των όσων αποφασίστηκαν το 2019, όλα τα κράτη/μέλη της ΕΕ θα κάνουν μέρος της ζωής τους τα επόμενα χρόνια τα ακόλουθα. Δηλαδή, θα υπάρχουν νόμοι για τα εξής:

1. Απαγόρευση επιλεγμένων προϊόντων μιας χρήσης από πλαστικό, για τα οποία υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στην αγορά (μπατονέτες, μαχαιροπίρουνα, πιάτα, καλαμάκια, αναδευτήρες, κύπελλα, δοχεία τροφίμων και ποτών από διογκωμένη πολυστερίνη και όλα τα προϊόντα από οξοδιασπώμενο πλαστικό).
2. Μέτρα για τη μείωση της κατανάλωσης δοχείων τροφίμων και ποτών από πλαστικό και ειδική σήμανση και επισήμανση ορισμένων προϊόντων.
3. Σχέδια εκτεταμένης ευθύνης παραγωγού, που καλύπτουν το κόστος καθαρισμού των απορριμμάτων που εφαρμόζονται σε προϊόντα όπως φίλτρα καπνού και αλιευτικά εργαλεία.
4. Στόχος χωριστής συλλογής 90% για πλαστικά μπουκάλια έως το 2029 (77% έως το 2025)
5. Στόχος για ενσωμάτωση 25% ανακυκλωμένου πλαστικού σε φιάλες PET (χρησιμοποιούνται σε τρόφιμα, νερά, αναψυκτικά, οινοπνευματώδη ποτά χημικά και καλλυντικά) από το 2025 και 30% σε όλα τα πλαστικά μπουκάλια από το 2030.

Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν θα περάσουμε από τη θεωρία στην πράξη -ή θα πληρώνουμε νέα πρόστιμα για αδυναμία να περάσουμε εγκαίρως στη δική μας νομοθεσία την πλήρη οδηγία. Δεν είναι κάτι που συμβαίνει συχνά.