ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ 1000 ΛΕΞΕΙΣ: Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΥ ΧΤΥΠΑΕΙ ΝΕΟΝΑΖΙ

13 Απριλίου 1985, στην πόλη Växjö το νεοναζιστικό κόμμα NRP είχε προγραμματίσει πορεία στο κέντρο της πόλης. Την ίδια στιγμή και σε μικρή απόσταση είχε συγκέντρωση το Κομμουνιστικό Κόμμα. Η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι και αυτό μπορούσαν να το διαβεβαιώσουν οι ανταποκριτές των εφημερίδων που είχαν πάει να καλύψουν τα γεγονότα. Ανάμεσα τους και ο τοπικός φωτογράφος Hans Runesson. Όπως θυμάται «μέσα σε πέντε λεπτά η πλατεία γέμισε με κόσμο. Πήρα όσο καλύτερη θέση μπορούσα καθώς οι νεοναζί έκαναν την πορεία, και έτσι κατάφερα να πετύχω την λήψη που μία γυναίκα χτυπάει ένα μέλος της ομάδας με την τσάντα της. Θυμάμαι τον τοπικό αρχηγό των νεοναζί να φωνάζει και να τον προειδοποιεί, είναι ο άντρας που φαίνεται δεξιά στην φωτογραφία. Ακόμη και σήμερα τσιμπάω το χέρι μου για να δω ότι είναι αλήθεια όταν σκέφτομαι αυτή την εικόνα. Ανατριχιάζω σε όλο το σώμα μου στην ιδέα ότι ήμουν εγώ αυτός που τράβηξε αυτή την φωτογραφία».

Για τον 66χρόνο σήμερα Runesson, όντως η συγκεκριμένη φωτογραφία ήταν η σημαντικότερη στιγμή της καριέρας του. Αναδείχθηκε φωτογραφία της χρονιάς για το 1985 στην Σουηδία, ενώ στο γύρισμα της χιλιετίας τόσο η Κοινότητα ιστορικής φωτογραφίας της Σουηδίας όσο και το περιοδικό Vi την ανακήρυξαν φωτογραφία του αιώνα για την χώρα. Παράλληλα η φωτογραφία φιλοξενείται σε σχολικό βιβλίο της Σουηδίας με λεζάντα που αναφέρεται στο δημοκρατικό δικαίωμα στην διαδήλωση που είναι σεβαστό στην χώρα αρκεί να έχουν από πριν ενημερωθεί οι αρχές.

Στην προκειμένη περίπτωση η διαδήλωση των νεοναζί είχε ως αφορμή την αύξηση των μεταναστών στην χώρα. Το εξαγριωμένο πλήθος κυνήγησε τους νοσταλγούς του ναζισμού και τους ανάγκασε να βρουν τελικά καταφύγιο στις τουαλέτες του τοπικού σιδηροδρομικού σταθμού αφού πρώτα είχαν καλέσει σε βοήθεια την αστυνομία. Όπως φαίνεται και σε σχετικό βίντεο από το ρεπορτάζ της σουηδικής τηλεόρασης το πλήθος, μεταξύ των άλλων πετούσε αυγά στην μικρή ομάδα, και μεταξύ σοβαρού και αστείου αναφέρεται ότι είναι η ημέρα που πουλήθηκαν τα περισσότερα αυγά στην Växjö.

Πίσω όμως στον Runesson, o οποίος αφού εμφάνισε το φιλμ και είδε ότι όντως είχε μία εντυπωσιακή λήψη (σ.σ. την επόμενη ημέρα την αναδημοσίευσαν και αρκετές βρετανικές εφημερίδες) την έστειλε στα κεντρικά της εφημερίδας που συνεργάζονταν (Dagens Nyheter) στην Στοκχόλμη. Αν και ο υπεύθυνος του εξώφυλλου εντυπωσιάστηκε είχε αρχικά της αντιρρήσεις του για το αν έπρεπε να την δημοσιεύσει ή όχι. Αντιρρήσεις που είχαν να κάνουν με το ότι το πρόσωπο της γυναίκας φαίνονταν ξεκάθαρα στην φωτογραφία και ότι θα μπορούσε να αναγνωρισθεί και να ασκηθεί δίωξη εναντίον της για επίθεση. Τελικά αποφασίστηκε να φιλοξενηθεί η φωτογραφία καθώς όπως εξηγεί ο Martz Wallmark, o οποίος τότε ήταν συντάκτης ειδήσεων στην εφημερίδα «δεν θα μπορούσαμε να αποσιωπήσουμε όταν αυτή η κυρία έδειξε ένα τέτοιο θαυμάσιο πνεύμα».

Ποια είναι όμως αυτή η γυναίκα, που με την κίνηση της έγινε παγκόσμιο σύμβολο κατά των ναζιστών. Πρόκειται για την Πολωνέζα Danuta Danielsson για την οποία έχουν αναφερθεί αρκετές ανακρίβειες πιθανόν για να ενισχύσουν περισσότερο την ήδη δυνατή εικόνα. Δεν είναι λίγοι αυτοί που αναφέρουν ότι η ίδια ήταν Πολωνοεβραία που σώθηκε από στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί. Πράγμα αδύνατο καθώς η Danuta γεννήθηκε μετά την λήξη του πολέμου και ήταν 38 χρονών το 1985 που τραβήχτηκε η φωτογραφία. Παράλληλα υπήρχαν αναφορές ότι η μητέρα της (πάλι Πολωνέζα εβραϊκής καταγωγής) είχε χαθεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης ενώ ο πατέρας της είχε βασανιστεί και σκοτωθεί από την Γκεστάπο. Τίποτα από τα παραπάνω δεν ισχύει και η αλήθεια είναι ότι η Runesson δεν συμπάθησε την φωτογραφία που την έκανε διάσημη και δεν μίλησε ποτέ για αυτή. Αρκετοί δημοσιογράφοι επισκέφθηκαν την Växjö στην προσπάθεια να την εντοπίσουν και να την πείσουν να μιλήσει αλλά τελικά έφευγαν άπραγοι. Ο Runesson, που μένει στην ίδια πόλη, την εντόπισε σε μία εκδήλωση, της ανέφερε ότι ήταν ο φωτογράφος που την απαθανάτισε και έκλεισε ένα φιλικό ραντεβού μαζί με τον Rune B Axelsson τον ανταποκριτή της εφημερίδας.

Η αλήθεια θέλει την Danuta να συναντάει τον μελλοντικό Σουηδό σύζυγο της σε ένα φεστιβάλ τζαζ στην Πολωνία το 1981. Ερωτεύτηκαν και μετά από λίγα χρόνια τον ακολούθησε στην Σουηδία. Άνθρωποι που την γνώρισαν ανέφεραν ότι ήταν πολύ δραστήρια και με θετικό χαρακτήρα στην νέα της πατρίδα. Ήθελε να είναι ανεξάρτητη και για αυτό τον λόγο ανέλαβε εργασίες καθαρισμού και διανομή εφημερίδων. Υπήρχε όμως και μία σκοτεινή πλευρά της Danuta που είχε να κάνει με το παρελθόν της. Κατά την διάρκεια της κατοχής η μητέρα της φέρεται να είχε κακοποιηθεί από τους Γερμανούς με αποτέλεσμα να κλονισθεί η ψυχική της υγεία και να μην μπορεί να μεγαλώσει σωστά την κόρη της, η οποία φιλοξενούνταν για μεγάλα διαστήματα σε σπίτια συγγενών. Το γεγονός αυτό άφησε την σκιά του και στην Danuta. Για όσους την γνώριζαν στην Växjö δεν ήταν μυστικό τα ψυχολογικά προβλήματα που αντιμετώπιζε. Την είχαν πετύχει να ουρλιάζει σε άλλους ανθρώπους μέσα σε καταστήματα και αρκετές φορές να μουρμουρίζει στον εαυτό της. Για τα προβλήματα που αντιμετώπιζε είχε φιλοξενηθεί αρκετές φορές στην ψυχιατρική κλινική της πόλης.

Μία ημέρα το 1988, φόρεσε την φωτογραφική μηχανή της στο στήθος και κατευθύνθηκε στο πύργο νερού της πόλης. Ζήτησε από το προσωπικό να της ανοίξουν την πόρτα στον τελευταίο όροφο για να τραβήξει φωτογραφίες, αντ΄αυτού με το που βγήκε έξω, αυτοκτόνησε πηδώντας στο κενό. Ήταν μόλις 41 ετών.

Στις αρχές της φετινής χρονιάς, με αφορμή την συμπλήρωση 30 χρόνων από την λήψη και δημοσίευση της φωτογραφίας, στο δημοτικό συμβούλιο της πόλης Växjö ήρθε προς ψήφιση η πρόταση από την γλύπτρια Susanna Awrin για την τοποθέτηση ενός αγάλματος που είχε δημιουργήσει προς τιμήν της Danuta Danielsson στο σημείο που τραβήχτηκε η φωτογραφία. Όσο και αν φαίνεται παράξενο, το δημοτικό συμβούλιο της πόλης, στο σύνολο του, καταψήφισε την πρόταση. Σύμφωνα με ενημέρωση που παρείχαν σε δημοσιογράφους ανέφεραν: «Εμείς στη Växjö εργαζόμαστε για την δημοκρατία και την ελευθερία του λόγου. Φυσικά και δεν συμπαθούμε τους Ναζί. Αλλά δεν αποδεχόμαστε ότι κάποιος μπορεί να χτυπήσει ένα άτομο επειδή δεν το συμπαθεί. Επιπλέον, δεχτήκαμε μία κλήση από κοντινό πρόσωπο της Danielsson το οποία μας ανέφερε ότι θα επιθυμούσε να την ενθυμούμαστε με αυτό τον τρόπο». Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι η ίδια φέρεται αμέσως μετά την πράξη της να έχει μετανιώσει και να έχει ζητήσει συγνώμη.

Η άρνηση του δημοτικού συμβουλίου της πόλης αποδοκιμάστηκε έντονα και ποικιλοτρόπως. Υπήρξε άμεση κινητοποίηση στα κοινωνικά δίκτυα όπου αγάλματα της Σουηδίας και γνωστές προσωπικότητες και βουλευτές φωτογραφίζονταν με μία τσάντα στο χέρι ενώ συγκεντρώθηκαν πάνω από 10.000 υπογραφές που ζητούσαν την τοποθέτηση του αγάλματος. Ταυτόχρονα δημοτικά συμβούλια άλλων πόλεων εξέφραζαν ανοιχτά την πρόθεση τους να φιλοξενήσουν το άγαλμα. «Εάν δεν το θέλουν στη Växjö στείλτε το σε εμάς» δήλωσε στο κρατικό ραδιόφωνο της Σουηδίας ο δημοτικός σύμβουλος του Μάλμε Nils Karlsson ενώ ο δημοτικός σύμβουλος της πόλης Sigtuna ανέφερε «έχουμε επικοινωνήσει τηλεφωνικά με την εικαστικό και της έχουμε γνωστοποιήσει ότι θα επιθυμούσαμε να φιλοξενήσουμε εμείς το άγαλμα. Θέλουμε να τιμήσουμε τους ανθρώπους με πολιτική τόλμη και τις θεμελιώδεις δημοκρατικές αξίες».

Η εικαστικός, που το έργο της έχει προκαλέσει αντιδράσεις αλλά είναι ταυτόχρονα και μήλο της έριδος ανέφερε στον προσωπικό της λογαριασμό σε κοινωνικό δίκτυο για την “πρωταγωνίστρια της”:«Ήταν περισσότερο ένα σύμβολο κατά της βίας και η κίνηση της μία αίσθηση του “ως εδώ και μη παρέκει”».

Ντοκιμαντέρ της σουηδικής τηλεόρασης με αφορμή την 30η επέτειο από την λήψη της φωτογραφίας (η στιγμή της επίθεσης στο 2.25)

Με πληροφορίες: expressen.se, dn.se, liftbump.com, thelocal.se, the washington post