ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΑΡΑΝΤΗΣ: ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΙΟ ΕΥΚΟΛΑ ΘΑ ΣΚΟΤΩΘΟΥΜΕ ΠΑΡΑ ΘΑ ΑΓΑΠΗΘΟΥΜΕ
Επιστρέφει στην Επίδαυρο υποδυόμενος τον Ορέστη στην "Ιφιγένεια η εν Ταύροις".
Από τον Αίαντα, στον Οιδίποδα κι έπειτα στον Ορέστη, ο Μιχάλης Σαράντης ταξιδεύει από τραγωδία σε τραγωδία κι από ήρωα σε ήρωα και απολαμβάνει κάθε στάση του ταξιδιού. Μετά από έναν χρόνο κλειστών θεάτρων, μια χρονιά δύσκολη για πολλούς λόγους, ο Μιχάλης Σαράντης είναι έτοιμος να επιστρέψει στην Επίδαυρο, υποδυόμενος τον Ορέστη στην «Ιφιγένεια η εν Ταύροις» που θα σκηνοθετήσει στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου ο Γιώργος Νανούρης.
Μια εβδομάδα πριν βρεθεί στο «ωραιότερο θέατρο του κόσμου», όπως λέει ο ίδιος, μιλήσαμε μια μέρα με αφόρητη ζέστη με τον Μιχάλη Σαράντη, έναν άνθρωπο πιο φωτεινό κι απ’ το καλοκαίρι όταν βρίσκεται στη σκηνή, για το θέατρο, τα κείμενα που μιλούν στην ψυχή του, τις Ερινύες και την ενοχικότητα, τη μάχη μεταξύ της αγάπης και του σκοταδιού και τη συνεργασία του στην παράσταση «Ιφιγένεια» με ανθρώπους σπουδαίους που φέρουν το «φωτοστέφανό» τους στο προσκήνιο και το παρασκήνιο.
Πριν Αίαντας κι Οιδίποδας, τώρα Ορέστης. Σε κυνηγούν οι «ταλαιπωρημένοι» ήρωες της μυθολογίας;
Έχω μια μεγάλη αγάπη σε αυτά τα κείμενα, τα διαβάζω και στέκομαι υπέροχα αμήχανος απέναντι τους. Σε αυτά τα έργα υπάρχει ένας πυρήνας ο όποιος με κινητοποιεί και με αφορά πολύ γι’ αυτό και θέλω να ασχολούμαι όσο πιο συχνά γίνεται. Παίρνω μέρος σε αυτή την πρόκληση με την χαρά και το ενδιαφέρον ενός παιδιού. Πάντα η ψυχή έχει ανάγκη να έρχεται σε επαφή με κάτι ανώτερο σε κάτι και τουλάχιστον σε αυτά τα έργα εγώ νιώθω ότι η ψυχή μου συντονίζεται με κάτι που μου κάνει καλό.
Τι σε γοητεύει πιο πολύ στον Ορέστη;
Δεν μπορώ να σου πω με λέξεις τι συμβαίνει, γιατί οι συνάψεις που γίνονται στο κεφάλι μου δεν είναι λόγια, δεν είναι λέξεις. Ακόμα και οι οδηγίες που εκλαμβάνω από τον Γιώργο Νανούρη για το πώς θα προσεγγίσουμε αυτόν τον ρόλο δεν είναι μόνο λόγια. Μπορεί να είναι μια εικόνα, ένα νεύμα, μια απλή συνεννόηση για κάτι που είναι πολύ μεγαλύτερο κι εγώ οφείλω να το μετασχηματίσω σε πράξη. Μερικές φορές όταν πάμε να εξηγήσουμε τα πράγματα τα μικραίνουμε. Με συγκινεί πολύ ωστόσο το γεγονός ότι υπάρχει ένα τρομερό ταξίδι, αυτός ο ήρωας ζει μια προσωπική, δική του Οδύσσεια και φαίνεται καθαρά σε αυτό το έργο ότι έρχεται η αρχή του τέλους της όλης ταλαιπωρίας που έχει ζήσει από μικρός, απ΄όταν έφυγε από τη γη του, γύρισε, σκότωσε τη μητέρα του, υπάρχει αυτός ο κόμπος που πρέπει να λυθεί, που λέγεται Ερινύες, που λέγεται ενοχές, βάρος. Αυτοί οι ήρωες δεν είναι ο Αγαμέμνονας και Κλυταιμνήστρα, είναι τα παιδιά τους. Πρέπει να λάβουμε υπόψη σοβαρά το γεγονός ότι αυτοί οι ήρωες, η Ιφιγένεια και ο Ορέστης είναι νέοι άνθρωποι αφενός κι αφετέρου πληρώνουν για αμαρτίες και γεγονότα που έχουν λάβει χώρα πριν από αυτούς.
Είναι ο ορισμός του αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα, η ιστορία τους…
Ο Ορέστης την έκανε την πράξη, είναι μητροκτόνος, αυτό δεν αναιρείται, αλλά εκεί τον οδήγησαν οι συνθήκες και ο θεός φυσικά, το θείο στοιχείο το οποίο παίζει τρομερά έντονο ρόλο στην τραγωδία. Αν βγεις λίγο απέξω διακρίνεις ότι υπάρχει μάχη γενεών, διακρίνεις ότι η επόμενη γενιά πληρώνει τις πράξεις της προηγούμενης γενιάς, αντιλαμβάνεσαι πολύ έντονα τι σημαίνει πίστη, τι σημαίνει να υποκινείσαι από κάτι το οποίο είναι πέρα από σένα και αναλόγως είσαι είτε δίπλα του ή απέναντί του. Αυτά τα πράγματα θεωρώ ότι μας απασχολούν ακόμα και σήμερα σε μεγάλο βαθμό και τα γενεαλογικά χάσματα και η πίστη στον ίδιο τον άνθρωπο, στην ουσία του ανθρώπου.
Εσύ πιστεύεις στη μοίρα, στο αναπόδραστο;
Εγώ πιστεύω ότι το μέλλον τους οι άνθρωποι το χτίζουν σε παρόντα χρόνο, οι πράξεις μας φωτίζουν κάτι το οποίο θα έρθει αργότερα και σχεδόν το προδιαγράφουν. Πιστεύω στη μοίρα με την έννοια ότι ο άνθρωπος έχει μέχρι ενός σημείου τον έλεγχο των πράξεών του, αλλά από εκεί και πέρα υπάρχει κάτι άλλο το οποίο είναι αόρατο και καθορίζει εξίσου τα πράγματα. Πιστεύω όμως πολύ στον παρόντα χρόνο και στο τι σκέφτεσαι και τι πράττεις και τι σχέση μπορεί να έχει αυτό με το άμεσο μέλλον σου. Τώρα μια πράξη που δεν είναι δικιά σου κι εσύ τη φέρεις, δεν ξέρω πώς μπορείς να την αντιμετωπίσεις πραγματικά, δεν ξέρω αν μπορείς να κάνεις ότι δεν υπάρχει, δεν γίνεται προφανώς. Αλλά αν σκεφτούμε ότι ένας άλλος άνθρωπος έκανε μια πράξη σε παρόντα χρόνο και δεν σκέφτηκε ότι μπορεί να έχει απογόνους, κάπως έχτισε κι αυτός το μέλλον του. Επηρεάζει πολύ η μία ενέργεια την άλλη, ο ένας άνθρωπος τον άλλο. Το τι θα σκεφτώ και τι θα πω εγώ, σίγουρα επηρεάζει έναν συνάνθρωπό μου ακριβώς όπως επηρεάζομαι και εγώ ο ίδιος.
Αυτός ο τρόπος σκέψης σε βάζει σε μία διαδικασία να είσαι πιο συνειδητός;
Φυσικά. Δεν μπορούμε πάντα να συμπεριφερόμαστε λες κι είμαστε 16 χρονών. Ούτε καν 16, 8. Στα 16 είσαι μια χαρά, έφηβος, έχει αρχίσει και ξυπνάει το σύμπαν μέσα σου. Δεν γίνεται να ζεις χωρίς συνέπειες.
Δεν γίνεται να έχεις σκοτώσει τη γυναίκα σου στην ψύχρα και να παίζεις θέατρο για 30 μέρες. Ούτε γίνεται να είσαι 35 χρονών και να βλέπεις μια καθαρίστρια και να τη βάζεις στο σπίτι και να τη βιάζεις 7 φορές. Δεν γίνεται.
Το είδαμε φέτος και λίγο πιο έντονα αυτό το κομμάτι των συνεπειών…
Το βλέπουμε καθημερινά, δεν το είδαμε φέτος. Αυτά είναι αποκυήματα της καραντίνας, του τρομερού εγκλεισμού, που έζησε ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Δεν αναφέρομαι σε κανένα συγκεκριμένο περιστατικό, απλώς αν βάλεις την επικαιρότητα των τελευταίων δέκα ημερών θα φρίξεις. Αντιλαμβάνεσαι ότι οι άνθρωποι μάχονται επί της ουσίας ανάμεσα σε κάτι καλό και κάτι κακό. Είναι προφανές ότι έχει ανάγκη ο καθένας συνειδητά να επιλέγει προς τα πού θα στραφεί.
Δεν γίνεται να έχεις σκοτώσει τη γυναίκα σου στην ψύχρα και να παίζεις θέατρο για 30 μέρες. Ούτε γίνεται να είσαι 35 χρονών και να βλέπεις μια καθαρίστρια και να τη βάζεις στο σπίτι και να τη βιάζεις 7 φορές. Δεν γίνεται. Κι όμως γίνεται, οπότε κάτι δεν πάει καλά γενικά. Ευτυχώς που κάποιοι άνθρωποι βρίσκουν έναν τρόπο κι αυτό το πράγμα το μετασχηματίζουν. Για μένα το θέατρο είναι αυτό το πράγμα, ένας χώρος μετασχηματισμού της ενέργειας, δεν είναι κάτι άλλο. Κι ευτυχώς που υπάρχει και που υπάρχουν οι τέχνες κι η αγάπη. Προφανώς ο αγώνας είναι μεταξύ της αγάπης και κάποιου σκοταδιού. Είναι πολύ έντονο αυτές τις ημέρες, δεν μπορείς να κάνεις ότι δεν το βλέπεις.
Οι ενοχές σε όριζαν ποτέ;
Πολύ, όπως όλους φαντάζομαι. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι μέσα από την ανασφάλεια κάπως τους προκύπτει ότι φταίνε για όλα, ενώ ταυτόχρονα νιώθουν και κάπως κέντρο των πραγμάτων για να τα έχουν αυτά. Αυτά είναι και λίγο θρησκευτικά κατάλοιπα με την κακή έννοια, μας μαθαίνουν από πολύ μικρούς να νιώθουμε ένοχοι. Δεν είμαι της άποψης ότι για να κάνεις κάτι καλό πρέπει να βασανιστείς σώνει και ντε. Είναι άλλο πράγμα να θέτεις όρια στον εαυτό σου κι άλλο να σου θέτει κάτι όρια προκειμένου να γίνει κάτι. Η ενοχή προκύπτει από πολύ βαθύτερα πράγματα και μέσα από τον οικογενειακό ιστό και μέσα τον κοινωνικό. Αλλά ναι, είμαστε περιτυλιγμένοι από ενοχές.
Οι Ερινύες είναι «φίλες» όλων μας…
Οι Ερινύες είναι αυτό ακριβώς που λες. Μεγεθυμένες ενοχές είναι, όχι κάτι άλλο. Άλλο βέβαια να έχεις ενοχές γιατί σκότωσες τη μητέρα σου κι άλλο να έχεις ενοχές γιατί σκέφτεσαι «Μήπως αυτό που είπα σε αυτόν τον άνθρωπο τον πείραξε;». Κι ο άλλος μπορεί να μην έχει καταλάβει τίποτα κι εσύ εντέλει να νιώθεις ότι δεν είσαι ελεύθερος. Όλοι βασανιζόμαστε από αυτά τα πράγματα γιατί, το τονίζω, λείπει η συνεννόηση μέσω της αγάπης. Οι άνθρωποι πιο εύκολα θα σκοτωθούμε παρά θα αγαπηθούμε.
Μιλώντας για πίστη, εσύ πιστεύεις στην αγάπη;
Προφανώς. Εγώ δεν καταλαβαίνω πώς αλλιώς γίνεται τελικά, αν δεν μάθεις να συγχωρείς και να αποδέχεσαι τον άλλο όπως είναι. Γιατί η αγάπη είναι και συγχώρεση. Δεν εννοώ για πράξεις αποτρόπαιες, αλίμονο, αλλά για μικρά μικρά πράγματα που διογκώνονται μέσα στην καθημερινότητα και μπορεί να σε τρελάνουν. Αν τώρα ένας άνθρωπος παραβιάζει τα όριά σου, δεν είναι δίκαιος και καταχράζεται την εξουσία, προφανώς χρήζει παραδειγματικής τιμωρίας και δικαιοσύνης.
Η αγάπη είναι ένα κοινό σας με τον Γιώργο Νανούρη;
Με τον Γιώργο μας ενώνουν πράγματα που σχεδόν δεν λέγονται. Με συγκινεί ο Γιώργος γιατί ό,τι κάνει το κάνει με πολλή φροντίδα, με πολλή ευγένεια και καλοσύνη και με πολλή αγωνία ουσιαστική. Όχι για να αποδείξει κάτι, αλλά για αυτό που παρουσιάζει κάθε φορά να έχει ένα κέντρο, να μιλά από μία βάση και να εκπέμπει κάθε φορά ένα πεντακάθαρο σήμα. Αυτό είναι κάτι που θέλω να κάνω κι εγώ, παίζοντας σε παραστάσεις. Είναι ένα πολύ κοινό μας σημείο ότι θέλουμε αυτό που εκπέμπουμε να είναι κάτι καθαρό και φωτεινό, με την έννοια ότι ακόμα και από μια δυσάρεστη ιστορία θες να εκπέμψεις την ελπίδα.
Πώς είναι να είσαι ένας από τους τυχερούς που βλέπουν τη Χαρούλα Αλεξίου στις πρόβες;
Πολύ ωραίο είναι! Η Χαρούλα είναι ένα πλάσμα πολύ κανονικό, ένας άνθρωπος με ένα υπέροχο, μοναδικό χιούμορ, πολύ προσιτή, μια γλυκα! Όταν ανεβαίνει όμως πάνω στη σκηνή, ακόμα κι αν το «φωτοστέφανο» το έχει και κάτω από τη σκηνή, η ενέργεια και το φως που εκπέμπει είναι αδιανόητα είναι άλλου μεγέθους. Είμαι πολύ τυχερός που ήρθε η Χαρούλα στη ζωή μου, έχουμε ξαναπαίξει και μαζί στην «Οπερέττα» του Νίκου Καραθάνου. Μόνο ευτυχία μπορώ να νιώθω που είμαστε μαζί με τη Χαρούλα κι όχι μόνο με εκείνη αλλά κι όλους τους ανθρώπους που είμαστε παρέα στην Ιφιγένεια.
Είστε μαζί και με τον Πυγμαλίωνα Δαδακαρίδη με τον οποίο συνυπήρξατε και τηλεοπτικά στη Familia τον Χειμώνα. Είναι πια φαμίλια σου;
Ναι είναι, δεν φαίνεται; Και στη σειρά που παίζαμε δύο πολύ καλούς φίλους, δεν δυσκολευτήκαμε πάρα πολύ να το κάνουμε. Δεθήκαμε πάρα πολύ σε μία πολύ δύσκολη περίοδο χρονικά, με ό,τι περνούσε ο κόσμος κι εμείς είχαμε ο ένας τον άλλο να επικοινωνούμε, να πηγαίνουμε να βγάζουμε τα προς το ζην σε μία τρομερά δύσκολη κατάσταση. Ο Πυγμαλίωνας είναι παρουσία η οποία στη ζωή μου ήρθε πολύ ωραία. Τον έχω αγαπήσει πάρα πολύ, τον θαυμάζω και ονειρεύομαι να κάνουμε πολλά πράγματα παρέα.
Τι είναι για σένα μεγαλώνοντας οικογένεια;
Είναι οι άνθρωποι που σε αποδέχονται και με τα καλά σου και με τα κακά σου, οι άνθρωποι που ξέρεις ότι θα είναι εκεί και στις χαρές σου και στις λύπες σου. Η οικογένεια σημαίνει κάπως μια ανιδιοτέλεια. Είμαι πολύ τυχερός γιατί έχω και ανθρώπους μέσα από τη δουλειά που τους νιώθω πολύ κοντινούς μου και πολύ δικούς μου ανθρώπους, που μέσα στα χρόνια η σχέση μας έχει αναπτυχθεί. Εγώ δεν ξέρω και πώς αλλιώς γίνεται αυτή η δουλειά, χωρίς μια προσωπική εμπλοκή στα πράγματα. Μπορεί να αλλάζεις συνεργάτες συχνά, αλλά προσωπικά εκεί στοχεύω στο να έρθω σε μια μεγαλύτερη επαφή με τον άνθρωπο που έχω απέναντί μου, αλλιώς δεν μου λέει και κάτι απλά να πω τα λόγια μου και να σηκωθώ να φύγω.
Η πανδημία τι σε δίδαξε σε σχέση με τους ανθρώπους σου;
Δεν ξέρω! Δεν μπορώ να σου πω τι με δίδαξε, δεν έχω ιδέα (γέλια). Εσένα τι σε δίδαξε;
Να αφιερώνω χρόνο σε πράγματα που αλήθεια με ευχαριστούν…
Είναι πολύ βασικό αυτό. Απλά εγώ τυχαίνει και το έχω προτεραιότητά μου αυτό. Αν μου έδωσε κάτι αυτό το πράγμα είναι ότι με έφερε πολύ κοντά με τους ανθρώπους μου γιατί μπορούσα να δω μόνο αυτούς, το κορίτσι μου, την οικογένειά μου, πέντε φίλους που μπορούσα να δω. Κάπως ο κύκλος δέθηκε περισσότερο, αυτό με δίδαξε ουσιαστικά. Κι επίσης ότι ο θάνατος είναι δίπλα μας, όσο μακάβριο κι αν ακούγεται, για άλλη μια φορά επιβεβαιώνεται ότι το τέλος είναι δίπλα σου για πλάκα. Εγώ πέρασα Covid σχετικά ελαφριά και δεν κόλλησα κανέναν γιατί εμένα η μεγαλύτερη μου αγωνία ήταν αυτή. Εφόσον κατάλαβα ότι δεν το περνάω κάπως άσχημα, μεγαλύτερη μου αγωνία ήταν να μην κολλήσω κάποιον. Άλλο ενοχικό σύνδρομο αυτό.
Μετά από έναν χρόνο με κλειστά θέατρα, έχει ιδιαίτερη βαρύτητα για σένα το ότι επιστρέφεις στην Επίδαυρο;
Βαρύτητα το ότι παίζουμε στο ωραιότερο θέατρο του κόσμου έχει ούτως ή άλλως κι είναι και μεγάλη τιμή. Μιλάμε για μεγάλη ευλογία να παίζεις εκεί, πολλώ μάλλον όταν επιστρέφεις μετά από 1,5 χρόνο στα θέατρα, μόνο ως δώρο μπορώ να εκλάβω το ότι θα ξαναπαίξω στο θέατρο και ότι θα παίξω εκεί πρώτη φορά. Για μένα είναι τιμή και γιορτή παράλληλα. Έχει την ευθύνη που αναλογεί στο έργο και στους συντελεστές και στην παράσταση και στον χώρο αλλά έχει και μία δόση γιορτής.
Επιστροφή και μετά το #MeToo. Εσύ πώς βίωσες αυτή την περίοδο;
Αμήχανα και με πολύ θυμό. Αμήχανα γιατί δεν πίστευα αυτά που άκουγα, κοκάλωσα, πάγωσα, έπαθα σοκ. Κι είχα τρομερό θυμό και έχω ακόμα, για την κατάχρηση της εξουσίας, για το ότι κάποιοι άνθρωποι δεν έχουν κανένα όριο, μπορεί να τρελαθώ με αυτό.
Οριοθετείς πολύ τον εαυτό σου;
Εξαρτάται τη φάση. Άνθρωποι είμαστε, ζωντανοί οργανισμοί, μία έχω όρια μία δεν έχω. Γενικά η πειθαρχία είναι μία λέξη που υπάρχει στη ζωή μου χωρίς κανέναν καταναγκασμό, το κάνω επειδή μου αρέσει όχι γιατί πρέπει να είμαι κάπως.
