Ο DANIEL ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΠΙΣΤΡΕΨΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ

Η κακοκαιρία Daniel άρχισε πάνω από την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Βουλγαρία και προκάλεσε καταστροφή, τις συνέπειες της οποίας θα ζούμε για χρόνια.

Στην Ελλάδα και στην Τουρκία έβρεχε 4 ημέρες. Στη Λιβύη, όπου πήγε στη συνέχεια ο Daniel, έβρεξε 24 ώρες. Στην Ισπανία οι έντονες βροχοπτώσεις δεν έκλεισαν καν 24ωρο.

Να σημειωθεί πως δυο εβδομάδες μετά την επέλαση του Δανιήλ από τη Θεσσαλία, η κατάσταση παραμένει δραματική, με λιμνάζοντα νερά και νεκρά ζώα να εξακολουθούν να αποτελούν μέρος της καθημερινότητας. Και να απειλούν ζωές.

Στη Λιβύη έζησαν κατακλυσμό, με περισσότερους από 3.000 ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους και το πολιτικό χάος που επικρατεί στη χώρα, να εμποδίζει τις έρευνες των αγνοουμένων -είναι 10.100.

Η εξαφάνιση περιοχών έγινε σε 90 λεπτά, με τους απανταχού ερευνητές να σπεύδουν να μελετήσουν το ακραίο αυτό φαινόμενο.

Το τέλος του αφηγήματος «δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα»

Η παγκόσμια ερευνητική συνεργασία, γνωστή ως World Weather Attribution, είναι αφιερωμένη στην κατανόηση των επιρροών της κλιματικής αλλαγής σε ακραία καιρικά φαινόμενα (καταιγίδες, κύματα καύσωνα, κρύα και ξηρασίες). Προφανώς και ασχολήθηκε και με τον Daniel.

Η συνεργασία Ελλήνων (εκπροσωπηθήκαμε από τη Βασιλική Κοτρώνη, του Ινστιτούτου Περιβαλλοντικών Ερευνών και τον Κώστα Λαγουβάρδο, του Ινστιτούτου Περιβαλλοντικής Έρευνας και Αειφόρου Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών), Αμερικανών, Ολλανδών, Γερμανών και Βρετανών ερευνητών είχε ως ζητούμενο την αξιολόγηση του βαθμού που η κλιματική αλλαγή -που προκλήθηκε από τον άνθρωπο– άλλαξε την την πιθανότητα και την ένταση των έντονων βροχοπτώσεων που οδήγησαν στις πλημμύρες.

Η σύντομη απάντηση είναι «την άλλαξε και μάλιστα, πάρα πολύ».

Πάμε και στην πιο αναλυτική.

Θα αρχίσω από το τέλος: το «ο αντίκτυπος αυτής της πιθανής βροχόπτωσης στις υποδομές και στους ανθρώπους δεν ήταν σαφώς κατανοητός εκ των προτέρων.

Επιπλέον, δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό οι προβλέψεις και οι προειδοποιήσεις κοινοποιήθηκαν και ελήφθησαν από το ευρύ κοινό ή από τους σχετικούς υπεύθυνους για τις συνθήκες έκτακτης ανάγκης».

Σε συνδυασμό με τη βελτιωμένη ικανότητα διαχείρισης έκτακτης ανάγκης, οι προβλέψεις με βάση τις επιπτώσεις μπορεί να βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι βροχοπτώσεις μεταφράζονται σε πιθανές επιπτώσεις, και θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε βελτιωμένες προειδοποιήσεις στο μέλλον.

Όλα τα παραπάνω αναφέρονται στη δημοσίευση των ευρημάτων που έγινε την Τρίτη 19/1.

Οι επιστήμονες τόνισαν πως «αυτή η καταστροφή επισημαίνει επίσης, την πρόκληση της ανάγκης σχεδιασμού και συντήρησης υποδομών όχι μόνο για το κλίμα του παρόντος ή του παρελθόντος, αλλά και για το μέλλον».

Όπως σχολίασε η Friederike Otto, ανώτερος λέκτορας στην επιστήμη του κλίματος στο Imperial College του Λονδίνου και εκ των συγγραφέων της μελέτης «δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία ότι η μείωση της ευπάθειας και η αύξηση της ανθεκτικότητας σε όλους τους τύπους ακραίων καιρικών συνθηκών είναι υψίστης σημασίας για τη διάσωση ζωών στο μέλλον».

Οπότε κάπου εδώ θα ήταν χρήσιμο να αφήσουν αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις στην άκρη τη δικαιολογία του ακραίου -ανθρωπίνως αδύνατου αντιμετωπίσιμου- φαινομένου.

Και κούρασε (δεδομένων των ερευνών που έχουν διαταχθεί για έργα που πληρώθηκαν, αλλά δεν είναι βέβαιο πως έγιναν όπως έπρεπε -ή καθόλου) και δεν πρόκειται να μας σώσει από όσα έρχονται.

Τι έγραψαν οι ερευνητές για την Ελλάδα

Στην έρευνα μπορείς να διαβάσεις και ότι «στην Ελλάδα, αυτό ήταν ένα καλοκαίρι με ακραίους καύσωνες και πυρκαγιές, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης πυρκαγιάς που έχει καταγραφεί ποτέ στην ΕΕ, ακολουθούμενη από την καταιγίδα Daniel που κατέστρεψε το κέντρο της χώρας.

Η αποψίλωση των δασών και τα σχετικά υψηλά ποσοστά αστικοποίησης έχουν αλλάξει το τοπίο με την πάροδο του χρόνου, αυξάνοντας τον αριθμό των ανθρώπων και των περιουσιακών στοιχείων που εκτίθενται σε πλημμύρες και μειώνοντας την αποστράγγιση των όμβριων υδάτων».

Οπότε μπορείς να καταλάβεις τι θα ήταν χρήσιμο να περιμένεις για το μέλλον, εάν δεν αλλάξουν δραστικά πολλά πράγματα.

Αν όχι, να βοηθήσω.

«Στην Ελλάδα, την Τουρκία και τη Βουλγαρία η υπερθέρμανση του πλανήτη αύξησε 10 φορές τις πιθανότητες τόσο έντονων βροχοπτώσεων, όπως αυτές της κακοκαιρίας Daniel» και 40% πιο έντονες.

Στη Λιβύη τις αύξησε 50 φορές.

«Τα στοιχεία αυτά συμφωνούν με την καλά εδραιωμένη αντίληψη ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη μπορεί να αυξήσει το δυναμικό βροχοπτώσεων. Όπως και ότι η επίδραση είναι πιο δραματική στα άκρα, τα οποία μπορεί να αυξηθούν κατά 8% με κάθε βαθμό θέρμανσης».

Καλή τύχη να ευχηθώ.

Οι πιθανότητες νέας ανάλογης καταστροφής -με το νυν επίπεδο κλιματικής αλλαγής

Η ανάλυση που έκαναν οι συγκεκριμένοι ερευνητές, αφορούσε τη χρήση κλιματικών δεδομένων και προσομοιώσεων μοντέλων καιρού, για τη σύγκριση του τρέχοντος κλίματος με εκείνο του τέλους του 1800 -όταν ο πλανήτης ήταν περίπου 1.2 βαθμούς Κελσίου ψυχρότερος, κατά μέσο όρο.

Έγινε και εκτίμηση επιστροφής ανάλογων φαινομένων (σε ένταση και ακρότητα), με τους συγγραφείς της μελέτης να αναφέρουν ότι «ως συνοπτική αξιολόγηση, δηλώνουμε ότι ο χρόνος επιστροφής για την εκδήλωση (ανάλογων φαινομένων)

• στην Ισπανία είναι 1 στα 10 έως 1 στα 40 χρόνια,
• στην κεντρική Ελλάδα 1 στα 80 έως 1 στα 250 χρόνια,
• στην περιοχή GBT (Greece, Bulgaria, Turkey) 1 σε 5 έως 1 σε 10 χρόνια και
• πάνω από τη Λιβύη 1 στα 300 έως 1 στα 600 χρόνια.

Για τη μεγάλη περιοχή (GBT), συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας και τμημάτων της Βουλγαρίας και της Τουρκίας, διαπιστώνουμε ότι η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο έκανε ένα γεγονός -τόσο ακραίο όσο αυτό που παρατηρήθηκε- έως και 10 φορές πιο πιθανό και έως και 40% πιο έντονο.

Ένα τόσο ακραίο συμβάν που παρατηρήθηκε πάνω από τη Λιβύη έχει γίνει έως και 50 φορές πιο πιθανό και έως και 50% πιο έντονο σε σύγκριση με ένα ψυχρότερο κλίμα κατά 1.2 C.

Δεν θα είχαμε πνιγεί, αν είχαμε ασχοληθεί με την κλιματική αλλαγή

Όπως κάνει κάθε επιστήμονας που σέβεται τον εαυτό του (αφού όλα αφορούν πιθανότητες, την ώρα που υπάρχουν και κενά γνώσης -πχ εποχές χωρίς στοιχεία ή ελλιπή δεδομένα), έτσι και οι συγκεκριμένοι σημείωσαν πως «η αβεβαιότητα σε αυτές τις εκτιμήσεις είναι υψηλή και περιλαμβάνει την πιθανότητα μη ανιχνεύσιμης αλλαγής, αλλά υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι η κλιματική αλλαγή έκανε τα γεγονότα πιο πιθανά.

Από τη θεωρία γνωρίζουμε ότι μια αύξηση της έντασης βροχόπτωσης περίπου 10% θα ήταν αναμενόμενο δεδομένο των σημερινών επιπέδων θέρμανσης, επομένως θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ότι δεν θα υπήρχε καμία αλλαγή εάν υπήρχε μια γνωστή δυναμική διαδικασία που να εξουδετερώνει αυτό το φαινόμενο. Κάτι που δεν υπάρχει».

Εν τω μεταξύ, μελέτες που επικεντρώνονται σε ακραίες βροχοπτώσεις με μελλοντική αύξηση της θερμοκρασίας «δείχνουν επίσης, μια αύξηση στις έντονες βροχοπτώσεις, καθιστώντας πιθανό ότι η παρατηρούμενη αύξηση στις έντονες βροχοπτώσεις είναι πράγματι μια τάση λόγω της κλιματικής αλλαγής

Για αυτούς τους λόγους, δεν δίνουμε μια κεντρική εκτίμηση της επίδρασης της κλιματικής αλλαγής, όπως σε προηγούμενες μελέτες, αντίθετα δίνουμε ένα ανώτερο όριο της επίδρασης».

Γιατί ήταν πιο έντονες οι βροχοπτώσεις πάνω από τη Λιβύη

Οι βροχοπτώσεις πάνω από τη Λιβύη ήταν πιο έντονες επειδή ήταν το προϊόν αυτού που είναι γνωστό ως Medicane (βλ. καταιγίδα που μοιάζει με τροπικό κυκλώνα που σχηματίζεται πάνω από τη Μεσόγειο).

1. Η θάλασσα, όπως τεράστιες εκτάσεις από τους ωκεανούς του κόσμου αυτό το καλοκαίρι, είναι σημαντικά πιο ζεστή από το κανονικό για αυτήν την εποχή του χρόνου.
2. Το θερμότερο νερό είναι πιο επιρρεπές στην εξάτμιση και ο θερμότερος αέρας μπορεί να συγκρατήσει περισσότερη υγρασία.

Η Otto σημείωσε ότι τους μήνες που προηγήθηκαν των πλημμυρών, «η Μεσόγειος ήταν ένα καυτό σημείο των κινδύνων που τροφοδοτούνταν από την κλιματική αλλαγή».

Χαρακτηριστικά, στην Ελλάδα, οι πυρκαγιές που πυροδοτήθηκαν από την υπερβολική ζέστη έκαιγαν ακόμη και όταν η καταιγίδα Ντάνιελ έπληξε τη χώρα.

Στη Λιβύη, η κλιματική αλλαγή σήμαινε μείωση της μέσης ετήσιας βροχόπτωσης, τονίζοντας την ανάγκη αποθήκευσης όσο το δυνατόν περισσότερου νερού.

Οι ερευνητές είπαν ότι αυτό σήμαινε έλλειψη προσοχής για το τι θα μπορούσε να συμβεί εάν εμφανιστεί μια ακραία καταιγίδα όπως η καταιγίδα Daniel.

Εν τω μεταξύ, χρόνια πολέμου και πολιτικού ανταγωνισμού επέτρεψαν στις κρατικές υπηρεσίες και τις υποδομές της Λιβύης να ‘μαραζώσουν’, αφήνοντας τη χώρα απροετοίμαστη να χειριστεί μια ανθρωπιστική κρίση.

«Η συνεχιζόμενη σύγκρουση και η ευθραυστότητα του κράτους στη Λιβύη επιδείνωσαν τις επιπτώσεις της πλημμύρας, συμβάλλοντας στην έλλειψη συντήρησης και στην υποβάθμιση της υποδομής των φραγμάτων με την πάροδο του χρόνου και αυξάνοντας τον κίνδυνο για τους ανθρώπους», έγραψαν οι συγγραφείς της μελέτης.

«Η σύγκρουση περιορίζει επίσης, τον εθνικό σχεδιασμό προσαρμογής και τον συντονισμό σε μια σειρά κλιματικών ζητημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα, όπως η λειψυδρία και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, συμπεριλαμβανομένης της ζέστης και των πλημμυρών».

Τα φράγματα Al-Bilad και Abu Mansour, που απέτυχαν ανάντη της Derna, κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 1970 με βάση σχετικά σύντομες καταγραφές βροχοπτώσεων «και μπορεί να μην έχουν σχεδιαστεί για να αντέχουν ένα γεγονός βροχόπτωσης 1 στα 600 χρόνια, όπως αυτής της καταιγίδας Daniel».

Τουτέστιν, ήλθε η ώρα να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα αν θέλουμε να αυξήσουμε τις πιθανότητες επιβίωσης μας. Μπορούμε και να συνεχίσουμε βάσει όσων κάνουμε τις τελευταίες δεκαετίες (μετά τον Πόλεμο) και όλοι πια, μπορούμε να δούμε πού μας έχουν οδηγήσει. Και πόσο μας απειλούν.