Ο ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΠΟΥ ΦΟΡΑΜΕ ΜΑΥΡΑ ΣΤΙΣ ΚΗΔΕΙΕΣ
Από την αρχαία Ρώμη μέχρι και τις ημέρες της Βασίλισσας Βικτώριας: Μια αναδρομή ψάχνοντας τη στιγμή που το μαύρο έγινε το "επίσημο" χρώμα του πένθους.
Το μαύρο ρούχο στην κηδεία, μοιάζει σαν μια αυτονόητη επιλογή. Δεν το πολυσκέφτεσαι, νιώθεις ότι ταιριάζει με τη στεναχώρια και τη θλίψη της περίστασης και μπαίνεις στον αυτόματο πιλότο όσον αφορά το ντύσιμο. Στο κάτω κάτω οι κηδείες είναι μια στιγμή πένθους, όχι μια ώρα για να φορέσει κάποιος το νέο του φανταχτερό ρούχο για να το καμαρώσει στο νεκροταφείο.
Παρ’ όλα αυτά, όπως συμβαίνει και με πολλές άλλες απλές παραδόσεις, το να φοράς μαύρα σε μια κηδεία φέρει πίσω του μία μακρά ιστορία, πέρα από την κοινή λογική ή τα αυθαίρετα πολιτιστικά γούστα.
Υπάρχει ένας εκπληκτικά μεγάλος αριθμός πολιτισμών σε όλο τον κόσμο που έχουν την ίδια παράδοση να φοράνε μαύρα ή τουλάχιστον σκούρα ρούχα στις κηδείες: από το Βιετνάμ και τη Γερμανία μέχρι τη Βραζιλία και τους Μαορί στη Νέα Ζηλανδία.
Υπάρχει άραγε κάτι ενστικτώδες στο να φοράς αυτό το χρώμα όταν θρηνείς ή μήπως αυτή η παράδοση οφείλει την αρχή της σε κάποια μοναδική ιστορική στιγμή; Η αλήθεια είναι ότι μάλλον ισχύουν και τα δύο.
Εντούτοις, γνωρίζουμε ότι τα έθιμα σχετικά με το να φοράμε μαύρα στις κηδείες χρονολογούνται τουλάχιστον από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή μέσω μιας Αγγλίδας γαλαζοαίματης: της Βασίλισσας Βικτώριας.
Θρηνώντας στην αρχαία Ρώμη
Ας είμαστε ειλικρινείς: τα έθιμα ταφής πηγαίνουν πολύ πίσω χρονικά, σε μια εποχή που οι άνθρωποι ίσως να μην είχαν την παραμικρή ιδέα για υφάσματα ή οτιδήποτε σχετικό. Δεν περιμένεις από τους κυνηγούς και τους τροφοσυλλέκτες ότι θα φορούσαν μαύρα σε κηδείες, δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν. Είναι αδύνατο να πούμε ακριβώς από πού ξεκίνησε αυτό το έθιμο. Αντικειμενικά.
Μέχρι να φτάσουμε όμως στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν, γνωρίζουμε ότι στην Αρχαία Ρώμη το μαύρο ήταν το στάνταρ ρούχο για τις κηδείες. Η τήβεννος ήταν ένα πολύ συνηθισμένο ρούχο από τις πρώτες ημέρες της δημοκρατίας της Ρώμης -από το 753 π.Χ. μέχρι το 200 μ.Χ.
Οι άνθρωποι τότε φορούσαν πολύ συγκεκριμένους τύπους τήβεννου, αναλόγως με την τάξη τους, την εργασία τους και τις κοινωνικές συγκεντρώσεις στις οποίες θα έπρεπε να παρεβρεθούν.
Η τυπική “toga” ήταν φτιαγμένη από άβαφο μαλλί και φοριόταν από οποιονδήποτε. Το “toga praetexta” είχε κοκκινωπό-μωβ περίγραμμα και φοριόταν από ελεύθερους ανθρώπους και δημόσιους υπαλλήλους. Το “toga candida” το φορούσαν άτομα που διεκδικούσαν αξιώματα και μάλιστα τα έτριβαν με κιμωλία προκειμένου να γίνουν ακόμα πιο λευκά. Και, τέλος, τα “toga pulla” ήταν οι σκούρες τήβεννοι που τις φορούσαν στις κηδείες.
Και εδώ πάντως οι κανόνες δεν ίσχυαν πάντα, δεν τους ακολουθούσαν όλοι οι άνθρωποι. Πάλι έμπαινε στο παιχνίδι το θέμα του προσωπικού γούστου και της επιλογής και η υπερβολή καταδικαζόταν.
Για παράδειγμα ο Κικέρων, ο διάσημος Ρωμαίος ρήτορας μας δίνει μια κρυφή και γρήγορη ματιά στη σημασία που έδιναν τότε στην -ας την πούμε- “ρωμαϊκή ενδυματολογική εθιμοτυπία”. Ο μεγάλος πολιτικός είχε κάποτε κατηγορήσει κάποιον που είχε φορέσει σκούρο τήβεννο σε νεκροδείπνο και όχι στην ίδια την κηδεία, για ασέβεια και ότι επιδίωξε να τραβήξει την προσοχή πάνω του.
ΤΟ “ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ”
Χάρη στον αυστηρό κώδικα ενδυμασίας της Αρχαίας Ρώμης, έχουμε ένα ιστορικό προηγούμενο που να μας “υποδεικνύει” τι πρέπει να φοράμε στις κηδείες. Είναι όμως η ίδια η Βασίλισσα Βικτώρια, η εκκεντρική, ανεξάρτητη και αποκρυφιστική βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου, που είναι υπεύθυνη για την παγκόσμια εξάπλωση των μαύρου. Παρόλο η δημοτικότητά της πέρασε κάποια σκαμπανεβάσματα τον 19ο αιώνα, η Βικτώρια άσκησε τεράστια επίδραση στην εποχή της, μένοντας γνωστή ως η “Γιαγιά της Ευρώπης”.
Η βασίλισσα παντρεύτηκε σε ηλικία 20 ετών τον ξάδερφό της, πρίγκιπα Αλβέρτο, με τον οποίο ήταν τρελά ερωτευμένη. Λέγεται, μάλιστα, ότι εκείνη του ζήτησε να την παντρευτεί, και όχι το αντίστροφο, κάτι αδιανόητο για την εποχή.
Έγραφε στο ημερολόγιό της: “Είναι εξαιρετικά όμορφος. Τα μαλλιά του είναι περίπου στο ίδιο χρώμα με τα δικά μου, τα μάτια του είναι μεγάλα και μπλε και έχει μια όμορφη μύτη και ένα πολύ γλυκό στόμα με λεπτά δόντια”.
Ήταν παντρεμένοι για περισσότερα από 20 χρόνια και όταν ο Αλβέρτος πέθανε το 1861, η Βικτώρια έχασε τη γη κάτω απ’ τα πόδια της. Ήταν τόσο συντετριμμένη, που για όλο το υπόλοιπο της ζωής της δεν φορούσε τίποτα άλλο παρά μαύρα.
Έτσι, οι ευγενείς της εποχής έκαναν ό,τι καλύτερο μπορούσαν για να μιμηθούν την ηγέτιδά τους στο ντύσιμο. Είτε από κολακεία είτε από πραγματική αγάπη, άρχισαν κι εκείνοι να φορούν το αγαπημένο χρώμα της βασίλισσάς τους. Έτσι, αυτή η συνήθειά της βασίλισσας εξαπλώθηκε ανάμεσά τους, με αποτέλεσμα εκατό χρόνια μετά, αυτή η συνήθεια να έχει εξαπλωθεί και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο.
