Ο ΧΑΡΑΡΙ ΕΞΗΓΕΙ ΓΙΑΤΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΘΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ

Ο Γιουβάλ Νώε Χαράρι, καθηγητής Ιστορίας και ένας από τους διασημότερους στοχαστές στον κόσμο, βρέθηκε καλεσμένος στην πλατφόρμα του TED προκειμένου να μιλήσει για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Επί 50 λεπτά απαντούσε σε βασικά ερωτήματα που έχουν προκύψει τις τελευταίες ημέρες, χρησιμοποιώντας τη διεισδυτική ματιά που τον έχει κάνει έναν από τους πιο πολυδιαβασμένους σύγχρονους συγγραφείς παγκοσμίως.

Τι ακριβώς θέλει ο Πούτιν; Τι γίνεται με τα πυρηνικά; Είναι έθνος οι Ουκρανοί; Γιατί πρόσφατα ο ίδιος έγραψε ότι η Ρωσία έχει ήδη χάσει τον πόλεμο και τι πραγματικά εννοούσε;

Σε όλα αυτά τα ερωτήματα ο Χαράρι είχε και από μία όχι και τόσο συνηθισμένη απάντηση και φυσικά, όταν κάτι δεν το γνώριζε, δεν φοβόταν να πει αυτό που λένε οι πραγματικά σπουδαίοι στοχαστές σε αυτές τις περιπτώσεις: “δεν το γνωρίζω”.

Είδαμε, λοιπόν, το βίντεο και κρατήσαμε τα έντεκα σημεία που αξίζει να σταθεί κανείς λίγο περισσότερο:

1.
Οι αυτοκρατορίες είναι πολύ συχνά οι δημιουργίες μία πολύ μικρής ομάδας -“συμμορίας”- που βρίσκεται στην κορυφή του κράτους. Ο Χαράρι δεν πιστεύει ότι ο ρωσικός λαός ενδιαφέρεται για αυτόν τον πόλεμο, ότι οι Ρώσοι θέλουν να κατακτήσουν την Ουκρανία. Όλα αυτά έρχονται απ’ την κορυφή.

Κι ενώ στη Σοβιετική Ένωση υπήρχε μία ιδεολογία την οποία ενστερνιζόταν μαζικά ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, αυτό το χαρακτηριστικό λείπει εδώ. Οι άνθρωποι απλώς κυβερνούνται απ’ την ελίτ. Κι εδώ έχουμε την κλασική -για αυτοκρατορίες- περίπτωση όπου ο αυτοκράτορας απλώς θέλει να αυξήσει τα πλούτη για τον ίδιον και τους ανθρώπους του.

2.
Ο μεγάλος σκοπός του Πούτιν είναι να αρνηθεί την ύπαρξη του ίδιου του ουκρανικού έθνους και να το απορροφήσει μαζί με το κράτος. Και για να το κάνεις αυτό δεν αρκεί να κατακτήσεις την Ουκρανία, πρέπει κιόλας να την κρατήσεις. Και όλο αυτό βασίστηκε σε ένα στοίχημα, σε μια φαντασίωσή του, ότι ένα μεγάλο μέρος των Ουκρανών θα το αποδεχτούν αυτό, ότι θα τον δεχτούν ακόμη και ως απελευθερωτή.

Και ήδη ξέρουμε ότι αυτό δεν είναι αλήθεια. Οι Ουκρανοί είναι αληθινό έθνος και θέλουν με κάθε κόστος να είναι ανεξάρτητοι.

3.
Το μόνο που κατάφερε ο Πούτιν είναι να σπείρει μίσος στην καρδιά του κάθε Ουκρανού. Κάθε μέρα που αυτός ο πόλεμος συνεχίζεται, κάθε μέρα που ένας ακόμη Ουκρανός άμαχος ή στρατιώτης πέφτει νεκρός, αυτό το μίσος θα φουντώνει όλο και περισσότερο και πλέον μπορεί να κρατήσει για ολόκληρες γενιές.

Οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι δεν μισούνταν πριν τον Πούτιν. Ήταν αδέρφια. Και τώρα εξαιτίας του είναι εχθροί. Αυτή είναι η κληρονομιά που αφήνει πίσω του ο Ρώσος Πρόεδρος.

4.
Αν αυτός ο πόλεμος δεν σταματήσει σύντομα, όλοι θα υποφέρουν, όχι μόνο οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι. Και αυτό γιατί το κρουστικό κύμα που προκαλεί αποσταθεροποιεί ολόκληρο τον πλανήτη. Και πρώτα από όλα, αυτό το βλέπουμε ήδη να συμβαίνει στους πολεμικούς προϋπολογισμούς.

Τις τελευταίες δεκαετίες ζούσαμε σε μια πρωτοφανή περίοδο ειρήνης και αυτό φαίνεται και από εκείνο το κομμάτι του προϋπολογισμού των ευρωπαϊκών κρατών που πήγαινε στον στρατό -ήταν σχεδόν το 3% για όλους. “Σκεφτείτε ότι κάποτε, την εποχή των αυτοκρατοριών, αυτό ήταν τουλάχιστον το 50% του προϋπολογισμού”, υποστηρίζει ο Χαράρι. Την αλλαγή αυτήν τη χαρακτηρίζει ως σχεδόν ιστορικό θαύμα.

Και μέσα σε μερικές ημέρες είδαμε τη Γερμανία να διπλασιάζει αυτό το ποσοστό. Και το ίδιο θα κάνουν και άλλοι, πράγμα λογικό καθώς ο φόβος είναι αληθινός. Έτσι, λιγότερα χρήματα θα δαπανούνται για την παιδεία και την υγεία. Και αυτό θα ισχύει για όλους είτε ζεις κοντά στη Ρωσία είτε ζεις στη Βραζιλία.

5.
Ο Χαράρι πιστεύει ότι τα τελευταία χρόνια στη Δύση υπήρχε ένας “culture war” μεταξύ αριστερών και δεξιών, μεταξύ συντηρητικών και προοδευτικών δυνάμεων. Θεωρεί ότι η σύγκρουση στην Ουκρανία ίσως φέρει ειρήνη σε αυτόν τον “πόλεμο”.

Αυτό ίσως συμβεί γιατί όλοι ξαφνικά συνειδητοποιούν ότι είναι όλοι μαζί μπροστά σε κάτι τόσο συντριπτικό, ότι υπάρχουν πολύ μεγαλύτερα θέματα στον κόσμο από αυτές τις αντιπαλότητες στο εσωτερικό των δυτικών δημοκρατιών. Και μπορεί οι δεξιοί να είναι πιο κοντά στις αξίες του έθνους και οι αριστεροί στις αξίες του φιλελευθερισμού, ωστόσο όταν βλέπουν τους Ουκρανούς να παλεύουν για την επιβίωσή τους, καταλαβαίνουν ότι οι αξίες τους δεν είναι τόσο αντίθετες όσο πίστευαν. Ότι μπορούν να βρουν κοινό έδαφος για το πώς θέλουν να προχωρήσει η χώρα τους και προκειμένου κυρίως για να μη σβηστούν απ’ τον χάρτη.

6.
Η “παρακμή του πολέμου” είναι το μεγαλύτερο σύγχρονο επίτευγμα. Από το 1945 και μετά οι μεγάλες δυνάμεις δεν ήρθαν ποτέ ξανά σε άμεσο πόλεμο, κάτι που τους προηγούμενους αιώνες ήταν η φυσιολογική κατάσταση. Και αυτό δεν συνέβη από τύχη, έγινε γιατί δημιουργήθηκαν καλύτεροι διεθνείς οργανισμοί και οι άνθρωποι άρχισαν να συνεννοούνται.

Έτσι κατέρρευσε και το αφήγημα ότι “ο πόλεμος είναι κάτι το φυσιολογικό, ότι είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση”… ότι είναι μία αναπόφευκτη “φυσική καταστροφή”.

Αν περάσουμε πάλι στην κατάσταση ζούγκλας και επιπλέον οι άνθρωποι αρχίσουν να σκέφτονται ότι “να, αυτό που κάνει ο Πούτιν είναι το φυσιολογικό”, τότε θα χάσουμε ό,τι έχουμε κερδίσει τόσα χρόνια γιατί οι άνθρωποι δεν θα θέλουν να παλέψουν για την ειρήνη. Θα το θεωρούν μάταιο αφού είναι κόντρα στη φύση μας.

Η εποχή της ειρήνης που ζούμε δεν πρέπει να μας κάνει να επαναπαυτούμε, αλλά να μας καταστήσει πιο υπεύθυνους για τη διατήρησή της.

7.
Για την “παρακμή του πολέμου” ευθυνόταν και η ύπαρξη πυρηνικών, γιατί μέχρι σήμερα ήξεραν οι χώρες ότι θα ήταν αυτοκτονία να μπουν σε ένα τέτοιο πόλεμο. Ο Χαράρι υποστηρίζει ότι ανήκει στη σχολή σκέψης που πιστεύει ότι τη δεκαετία του ‘50 ή του ‘60 θα γινόταν Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης αν δεν υπήρχαν αυτά τα όπλα.

8.
Μπορεί να έχουμε περισσότερη πληροφόρηση σε αυτόν τον πόλεμο από ό, τι συνέβαινε τα προηγούμενα χρόνια -λόγω των κινητών, του Twitter, κλπ- αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ξέρουμε και τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Πληροφόρηση δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη και “αλήθεια”.

9.
Είναι ένα νέο είδος πολέμου αυτό που έχουμε γιατί τώρα άνθρωποι μπορεί να βρίσκονται στην άλλη άκρη του κόσμου και να παίρνουν ενεργά μέρος, όχι απλώς γράφοντας tweets, αλλά με επιθέσεις σε websites.

Για παράδειγμα στον Ισπανικό Εμφύλιο αν ήθελες να βοηθήσεις τους Δημοκρατικούς τότε έπρεπε να πας στην Ισπανία και να μπεις στις Διεθνείς Ταξιαρχίες. Τώρα όμως οι Διεθνείς Ταξιαρχίες κάθονται στο σπίτι τους, για παράδειγμα στο Σαν Φρανσίσκο, και κατά κάποιον τρόπο παίρνουν μέρος στον πόλεμο από εκεί.

10.
Ο πόλεμος δεν φαίνεται να είναι το αποτέλεσμα της αποτυχίας της διπλωματίας. Φαίνεται πώς ό, τι προτάσεις και να έκαναν στον Πούτιν, όποια και να ήταν η διπλωματική προσέγγιση του ζητήματος, εκείνος είχε πάρει την απόφαση να εισβάλει στην Ουκρανία. Απ’ τα γεγονότα των τελευταίων ημερών δεν φαίνεται να ενδιαφερόταν για μία διπλωματική λύση. Και αυτό έχει να κάνει με τη φαντασίωση που έχει όπως είπαμε και προηγουμένως, ότι η Ουκρανία είναι μέρος της Ρωσίας και ότι δεν θα έπρεπε να υπάρχει. Αυτός είναι ο στόχος του. Δεν φοβόταν για την ασφάλεια της χώρας του, όπως διατείνεται.

Δεν υπήρχε άμεσος κίνδυνος επίθεσης από την Ουκρανία, ούτε από κάποιον συμμαχικό στρατό των χωρών της Βαλτικής. Ακόμη και η ένταξη στο ΝΑΤΟ φαινόταν προς το παρόν κάτι πολύ μακρινό.

11.
Η Ρωσία του Πούτιν δεν είναι η Σοβιετική Ένωση. Είναι μία πολύ μικρότερη και πιο αδύναμη χώρα. Δεν είναι όπως τη δεκαετία του ‘60, που εκτός από τη Σοβιετική Ένωση είχες και το ανατολικό μπλοκ να τη στηρίζει. Επομένως είναι πιο εύκολο σήμερα να την απομονώσεις και είναι πολύ ευάλωτη στις κυρώσεις.

Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι οι κυρώσεις που ήδη επιβλήθηκαν απ’ τους Δυτικούς θα λειτουργήσουν σαν ένα θαύμα που θα σταματήσει τα τανκς. Χρειάζεται χρόνο. Ωστόσο, η Δύση είναι σε θέση να τη “χτυπήσει” με αυτές τις κυρώσεις πολύ πιο εύκολα και δυνατά από ό, τι στο παρελθόν.