ΟΙ ΠΟΛΕΙΣ ΠΟΥ ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΑ ΠΝΙΓΟΝΤΑΙ ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ

Να σε καλωσορίσω στην πραγματικότητα της ανάπτυξης που προέκυψε για να μας χωρέσει όλους στις αστικές περιοχές, χωρίς να σκεφτούμε πως όλοι θα χρειαστούμε αφενός νερό για να ζήσουμε και μετά ένα τούβλο πάνω από το κεφάλι μας, που θα ήταν καλό να μην πέσει πάνω μας.

Σε συνδυασμό με την κλιματική κρίση, το μείγμα γίνεται μαγικό: εξαφανίζει πόλεις.

Μια στιγμή να εξηγήσω κάτι πολύ σημαντικό για τη συνέχεια: κάποιο επίπεδο καθίζησης που παρατηρείται σε πόλεις συμβαίνει φυσικά. Και δεν θα ήταν πρόβλημα, αν δεν είχε βάλει ο άνθρωπος το χεράκι του για να χτίσει δίχως αύριο και δεν κάνει ανεξέλεγκτη χρήση των υπογείων υδάτων, όπως έσκαβε για να βρει πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Πάμε τώρα, και στις λεπτομέρειες.

Έτσι όπως τα κάναμε σε αυτόν τον πλανήτη, προκαλέσαμε το φαινόμενο της υπερθέρμανσης, το οποίο πληρώνουμε (και) με ακραίους καύσωνες.

Αυτοί αναμένεται να κάνουν νέο ρεκόρ φέτος, πριν το ανανεώσουν το 2024.

Γεγονός που θα έχει και ως συνέπεια και το να πούμε το νερό, νεράκι, με παγκόσμιους οργανισμούς να προειδοποιούν πως η επόμενη κρίση που θα μας ‘κεράσει’ η ζωή, θα έχει στο επίκεντρο το εκ των βασικότερων στοιχείων της επιβίωσης μας.

Μεταξύ των συνεπειών της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι ότι όπως ζεσταινόμαστε, λιώνουν οι πάγοι, ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας και εξαφανίζονται κάτω από το νερό παράκτιες πόλεις.

Το 2019 το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ είχε εκφράσει την ανησυχία του για τη συνέχιση της ύπαρξης 11 πόλεων έως το 2100.

Στην γενικότερη λίστα των πόλεων που κινδυνεύουν να βυθιστούν και είναι αυτές με το χαμηλότερο υψόμετρο, ανήκει και το Νεοχώρι Μεσολογγίου.

Tι έχει συμβεί;

Ζήτω η αστικοποίηση #not

Οι λόγοι της εξαφάνισης παράκτιων πόλεων δεν έχουν να κάνουν μόνο με την κλιματική αλλαγή. Για την ακρίβεια, στις περισσότερες περιπτώσεις αυτή απλά έβαλε το βουλοκέρι σε ό,τι προκάλεσαν άνθρωποι, κυρίως μέσω της χωρίς όρια αστικοποίησης.

Στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών αναφέρουν πως έως το 2050 το 68% των κατοίκων της Γης θα ζει σε αστικές περιοχές, γεγονός που έχει τεράστιες επιπτώσεις στον πολεοδομικό σχεδιασμό (πόλη που ‘φτιάχτηκε’ για 50.000 ανθρώπους δύσκολα μπορεί να προσαρμοστεί στη φιλοξενία 200.000), την κοινωνιολογία, την αρχιτεκτονική και τη δημόσια υγεία.

Οι ραγδαίες αυξήσεις στην αύξηση του πληθυσμού προκαλούν τη φέρουσα ικανότητα αυτών των αστικών περιβαλλόντων, οδηγώντας συχνά σε κακή διαχείριση των φυσικών πόρων.

Όπως δείχνουν οι μελέτες, κυρίως πληρώνουν τη ‘νύφη’ οι παράκτιες αστικές τοποθεσίες. Κάνε εικόνα την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, σε συνδυασμό με την καθίζηση του εδάφους. Αποτελεί ευπάθεια όλων των παράκτιων πόλεων.

Ωστόσο, επιδεινώνεται από το ‘αχόρταγο’ της ανθρωπότητας -και δη την υπερβολική άντληση υπόγειων υδάτων που έρχεται ως φυσική (;) εξέλιξη, με τα ακραία φυσικά φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής να κάνει το μείγμα ακόμα πιο ‘εκρηκτικό’.

Το αναπτυξιακό μπάζωμα την Τζακάρτα την έπνιξε

Στην έκθεση του World Economic Forum, είχε τονιστεί πως η Τζακάρτα αντιμετώπιζε το μεγαλύτερο κίνδυνο εξαφάνισης. Οι εκτιμήσεις ερευνητών του Bandung Institute of Technology ενημέρωναν πως το 95% του βορρά της πρωτεύουσας θα είναι ‘πνιγεί’ έως το 2050.

Είχε παρατηρηθεί ‘υποχώρηση’ της τάξεως από 1 έως 15 εκατοστά το χρόνο, με το ρυθμό βύθισης των άλλων περιοχών ήταν πιο αργός.

Συμπερασματικά, 11.000.000 κάτοικοι κλήθηκαν να βρουν άλλο σπίτι.

Το πρόβλημα στην Τζακάρτα δεν το δημιούργησε η κλιματική αλλαγή, αλλά ο άνθρωπος.

Σύμφωνα με τους India Times πρόκειται για μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις του πλανήτη, ή όπως αναφέρουν οι επιστήμονες “μια από τις πιο βαριά κατειλημμένες πόλεις”. Για να φτάσει σε αυτά τα ρεκόρ, μπάζωσε το 97% των υγροτόπων, όπου γινόταν η συλλογή και η συντήρηση -προς διάθεση- του νερού, προκειμένου να χτιστούν εμπορικά κέντρα, γραφεία και πολυκατοικίες.

Εύλογη συνέπεια ήταν η έλλειψη επαρκούς νερού για την πλειοψηφία του πληθυσμού.

Όχι γιατί δεν έχει βροχές η πόλη (τουναντίον ζει 300 ημέρες βροχής το χρόνο και έχει 13 ποταμούς), αλλά επειδή πολλοί το αντλούν από υδροφόρους ορίζοντες (αφού εκείνο που περνάει από σωλήνες είναι αναξιόπιστο, ακανόνιστο και ακριβό).

Όπου ‘υδροφόροι ορίζοντες’ -πάντα κατά τους Indian Times- είναι υπόγεια στρώματα βράχων που συγκρατούν τα υπόγεια ύδατα. Η υπερβολική τους χρήση οδηγεί το έδαφος σε καθίζηση (φαινόμενο κατά το οποίο οι βράχοι και η λάσπη συσσωρεύονται το ένα πάνω στο άλλο).

Όσο περισσότερο εξάγεται το νερό, τόσο περισσότερο μειώνεται, όπως συμπιέζει και καταρρέει το έδαφος, πριν βυθιστεί. Οι αντλίες από μόνες τους δεν θα μπορούσαν να το κάνουν αυτό.

Όπως λένε ειδικοί, αν και ορισμένα επίπεδα της γης δεν θα ανακτούσαν ποτέ το νερό τους, οι υδροφόροι ορίζοντες συνήθως αποκαθίστανται φυσικά όποτε βρέχει. Κάτι που γίνεται σπάνια πια, στην Τζακάρτα.

Η κλιματική αλλαγή έβαλε την ‘ταφόπλακα’ σε όλο αυτό που διάβασες έως εδώ.

Μετά τις διαδοχικές αποτυχίες να ‘σώσουν’ την κατάσταση, πριν να είναι αργά οι κυβερνώντες αποφάσισαν (προ του τέλους) τη μεταφορά της πρωτεύουσας πιο μέσα στην στεριά, στα 1.500 χιλιόμετρα μακριά από την Τζακάρτα.

Το 10ετες πλάνο, αξίας 30.610.000.000 ευρώ έχει στο επίκεντρο τη δημιουργία πόλης -από το μηδέν- στην πόλη Καλιμαντάν στο Μπόρνεο, που βρίσκεται σε ένα από τα μεγαλύτερα τμήματα τροπικών τροπικών δασών στον κόσμο.

Η Νέα Υόρκη ‘πνίγεται’ από τα κτίρια της

Αν προσθέσουμε το βάρος των σχεδόν 1.000.000 κτιρίων της New York City, το αποτέλεσμα δείχνει πως 771.107.029 τόνοι πιέζουν το έδαφος.

Τον υπολογισμό τον έκανε το Wired, σημειώνοντας πως αυτή η ‘σούμα’ δεν περιλαμβάνει καν όλες τις άλλες υποδομές (δρόμους, πεζοδρόμιο κ.α.).

“Όλο αυτό το βάρος παραμορφώνει το έδαφος, όπως οι μπάλες του μπόουλινγκ που έχουν τοποθετηθεί σε στρώμα αφρού μνήμης. Προκαλεί έναν τύπο βύθισης που είναι γνωστός ως καθίζηση”.

Νέα έρευνα διαπιστώνει ότι, κατά μέσο όρο, τα ποσοστά καθίζησης σε αυτήν την πόλη, είναι μεταξύ 1 και 2 χιλιοστά ετησίως. Σε ορισμένα σημεία φτάνουν έως και 4 χιλιοστά.

Τα νούμερα αυτά μπορεί να μην προκαλούν τρόμο. Αυτό συμβαίνει αν συνδυαστούν με το γεγονός της αύξησης της στάθμης της θάλασσας.

Διάβασε τι δήλωσε ο εκ των συγγραφέων της εργασίας, γεωφυσικός του United States Geological Survey, Tom Parsons.

“Έχουμε περίπου 1 έως 2 χιλιοστά στάθμης της θάλασσας που ανεβαίνει, ενώ έχουμε 1 έως 2 χιλιοστά, κατά μέσο όρο, που εδάφους που υποχωρεί. Πρόκειται για ένα κοινό ζήτημα με πόλεις σε όλο τον κόσμο. Φαίνεται ότι υπάρχει μια σαφής σχέση μεταξύ της αστικοποίησης και της καθίζησης”.

Οι ουρανοξύστες του Μανχάταν μπορεί να είναι τα βαρύτερα από τα κτίρια της πόλης, αλλά έχουν οικοδομηθεί σε υποκείμενο βράχο. Επομένως δεν αποτελούν μεγάλο πρόβλημα καθίζησης.

“Το πρόβλημα εντοπίζεται περισσότερο κατά μήκος της ακτής, όπου τα σπογγώδη υλικά -όπως ο πηλός και το τεχνητό γέμισμα- είναι ιδιαίτερα επιρρεπή σε συμπίεση. Και αυτό συμβαίνει σε περιοχή όπου τα επίπεδα του θαλασσινού νερού αυξάνονται”.

Αν χτίζεις όπου βρεις για να τους χωρέσεις όλους, χωρίς μελέτες και πλάνο -κυρίως κοντά σε ακτές- “είναι πολύ πιθανό να αλλάξεις το υψόμετρο” σύμφωνα με τον Manoochehr Shirzaei, γεωεπιστήμονα και ειδικό περιβαλλοντικής ασφαλείας στο Virginia Tech. Τι εννοεί ο επιστήμονας;

“Μια σημαντική ανησυχία για τις παράκτιες περιοχές είναι η παραμόρφωση των πλημμυρικών πεδιάδων. Η περιοχή πρέπει να έχει μια συγκεκριμένη κλίση, οπότε αν υπάρχει έντονη βροχόπτωση, το νερό να αποστραγγίζεται.

Όταν έχετε κατασκευές που δημιουργούν τοπική καθίζηση, αλλάζει προσωρινά την κλίση των πλημμυρικών πεδιάδων.

Αυτό σημαίνει ότι το νερό ‘κάθεται’ εκεί για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους. Ουσιαστικά δημιουργεί ένα μεγάλο μεγάλο μπολ που γεμίζει η έντονη βροχόπτωση, η οποία μπορεί να πλημμυρίσει δρόμους και κτίρια.

Η κλιματική αλλαγή προκαλεί ήδη έντονες βροχοπτώσεις και τυφώνες, μαζί με ισχυρότερες καταιγίδες που σπρώχνουν τα τοιχώματα του νερού στην ενδοχώρα”. Και αυτό είναι τεράστιο πρόβλημα.

Η σωτηρία που υπάρχει στα χαρτιά

Ο ειδικός περιβαλλοντικής ασφαλείας που μίλησε στο Wired είπε ότι υπάρχουν τρόποι να μειωθεί ο κίνδυνος της πρόσθετης καθίζησης, δεδομένης της αύξησης της στάθμης της θάλασσας.

“Πρώτον, οι διαχειριστές νερού στις παράκτιες περιοχές πρέπει να είναι προσεκτικοί ώστε να αντικαθιστούν το νερό που αντλούν από τους υδροφόρους ορίζοντες τους.

Δεύτερον, οι κατασκευαστές οφείλουν να κάνουν γεωλογικές μελέτες πριν από την κατασκευή, ώστε να καθορίσουν εάν τα τοπικά ιζήματα είναι επιρρεπή σε καθίζηση.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, δεκάδες μέτρα χαλαρού ιζήματος και χώματος πρέπει να αφαιρεθούν, ώστε να χτιστεί το κτίριο σε βράχο. Όπως συνέβη με τους ουρανοξύστες στο Μανχάταν.

Ο Shirzaei κατέληξε στο προφανές -που αγνοεί η ανάπτυξη: “Σίγουρα είναι χρήσιμος ο περιορισμός της ανάπτυξης σε σημεία όπου τα υποκείμενα εδάφη είναι λιγότερο επιρρεπή σε καθίζηση.

“Σε μεγαλύτερη κλίμακα, η αποκατάσταση φυσικών παράκτιων υγροτόπων μπορεί να βοηθήσει. Όταν οι υγρότοποι είναι υγιείς, λαμβάνουν λάσπη από τα ποτάμια, η οποία αναπληρώνει το ίζημα.

Οι υγρότοποι λειτουργούν επίσης, σαν φυσικά θαλάσσια τείχη, απορροφώντας τις καταιγίδες και κρατώντας τους από πλημμύρες πόλεων.

Η αποκατάσταση αυτών των οικοσυστημάτων θα ενισχύσει ταυτόχρονα τη βιοποικιλότητα και θα μετατρέψει τα παράκτια εδάφη από μια υποχρέωση σε εργαλείο προσαρμογής στις δίδυμες απειλές της καθίζησης και της άνοδος της στάθμης της θάλασσας”.

Ποιες είναι οι υπόλοιπες πόλεις που κινδυνεύουν περισσότερο με εξαφάνιση

Το κατ’ εξοχήν παράδειγμα πόλης που κινδυνεύει να πνιγεί από καθίζηση είναι η Βενετία για φυσικούς λόγους.

Η αστικοποίηση είναι ο λόγος που κινδυνεύουν ασιατικές μητροπόλεις με συγκεντρώσεις εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν στη μέση ή και κάτω από τη μέση στάθμη της θάλασσας.

Έκθεση του Organisation for Economic Co-operation and Development που εξέτασε την ευπάθεια 130 μεγάλων πόλεων-λιμανιών στην κλιματική αλλαγή, διαπίστωσε ότι μέχρι το 2070 περίπου ο μισός πληθυσμός που απειλείται από τις παράκτιες πλημμύρες κατοικεί σε δέκα μεγαλουπόλεις.

Όλες, πλην μιας, είναι στην Ασία. Προφανώς είναι στη λίστα πόλεις χωρών με τους περισσότερους κατοίκους.

Σημειώνεις (στην παρένθεση είναι οι κάτοικοι που επίσης, απειλούνται -ενώ εξυπακούεται πως απειλούνται και οικοσυστήματα);

• Καλκούτα (Ινδία -14.000.000 κάτοικοι),
• Βομβάη (Ινδία -11.400.000 κάτοικοι),
• Ντάκα (Μπαγκλαντές -11.000.000 κάτοικοι),
• Γκουανγκζού (Κίνα -10.300.000 κάτοικοι),
• Χο Στι Μιν (Βιετνάμ -9.200.000 κάτοικοι),
• Σανχάι (Κίνα -5.500.000 κάτοικοι),
• Μπανγκόκ (Ταϊλάνδη -5.100.000 κάτοικοι),
• Ρανγκούν (Μιανμάρ -5.000.000 κάτοικοι),
• Μαϊάμι (ΗΠΑ -4.800.000 κάτοικοι) και
• Χάι Φονγκ (Βιετνάμ -4.700.000 κάτοικοι).

Για το Μαϊάμι έχει επισημανθεί πως δεν υπάρχει πρακτικός τρόπος να γλιτώσει την εξαφάνιση έως το 2100, δεδομένου και ότι βρέχεται από όλες τις πλευρές του “και η υποκείμενη γεωλογία του είναι σαν το ελβετικό τυρί”.

Έως το Νο20 της λίστας, εκτός Ασίας είναι το Λάγος στη Νιγηρία, το Αμπιντζάν στην Ακτή Ελεφαντοστού και η Νέα Υόρκη/Νιούαρκ των ΗΠΑ.

Το Τόκιο (38.000.000 κάτοικοι), μέλος του ΤΟΡ20, έχει αναπτύξει εξελιγμένες τεχνικές για τη μέτρηση, την παρακολούθηση και την καταπολέμηση της καθίζησης.

Είναι η εξαίρεση του κανόνα, καθώς οι περισσότερες πόλεις που τελούν υπό κίνδυνο δεν διαθέτουν τους απαραίτητους πόρους για τη διεξαγωγή πολύπλοκων, και συχνά δαπανηρών, γεωλογικών, γεωτεχνικών και υδρογεωλογικών μελετών που απαιτούνται για την ακριβή μέτρηση και τη μοντελοποίηση της μελλοντικής καθίζησης.

Η τεχνογνωσία που προσφέρει η Ολλανδία -η οποία αντιστέκεται χρόνια στη βύθιση

Οι Ολλανδοί είναι αυτοί που διδάσκουν το πώς μπορεί να μείνει μια πόλη πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, με το μεγαλύτερο μέρος της να βρίσκεται ήδη από κάτω.

Έχουν τις πατέντες για διάφορα σχέδια, όπως το Maeslantkering (γιγάντιες πύλες αντιπλημμυρικής άμυνας) που προστατεύει τη Χάγη, το Ρότερνταμ και άλλες πόλεις από την παλίρροια της Βόρειας Θάλασσας.

Το πιο σημαντικό είναι πως χρησιμοποιούν προσαρμοστικά σχέδια, για να προετοιμαστούν για το μέλλον, αλλά και να διατηρήσουν υπό έλεγχο το κόστος.

Το 2021 ανανέωσαν το σχεδιασμό -και τη λειτουργία- του φράγματος Afsluitdijk, μήκους 32 χιλιομέτρων που προστατεύει το λιμάνι του Άμστερνταμ από πλημμύρες της Βόρειας Θάλασσας.

Το έργο είχε ολοκληρωθεί το 1932 και αποστράγγιζε το νερό του ποταμού στη θάλασσα, μέσω της βαρύτητας κατά την άμπωτη. Ωστόσο, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, σε συνδυασμό με την ανάγκη να διατηρηθεί χαμηλή η στάθμη του νερού στο λιμάνι του Άμστερνταμ -για την προστασία της πόλης-, καθιστούν όλο και πιο αναποτελεσματική την αποστράγγιση.

Πρόσθεσαν αντλιοστάσια (για πιο ελεγχόμενη αποστράγγιση), με το νέο σχεδιασμό να διατηρεί αρκετή έκταση γης για επέκταση ή χρήση ως πόλντερ.

Υπάρχουν 9000 τεχνητές υδρολογικές μονάδες που συνηθέστερα βρίσκονται στο σημείο διασταύρωσης διαδρόμων ύδατος. Το επίπεδο νερού μέσα στα πόλντερ (είναι ολλανδική λέξη και σημαίνει ‘κομμάτι χαμηλής γης που έχει ανακτηθεί από τη θάλασσα’ ή ‘προστασία από τα αναχώματα’) είναι χαμηλότερο από εκείνο της περιοχής που το περιβάλει.

Αυτό γίνεται α) με την εγκατάσταση κάποιου μέσου άντλησης νερού ή β) με παρουσία υδρορροών, μέσα στις οποίες θα παροχετευθεί το νερό.

Ειρήσθω εν παρόδω, στην Ελλάδα υπάρχει ένα πόλντερ (στο Μεσολόγγι) που λειτουργεί ως ‘πιλότος’. Εδώ και χρόνια.

Πώς οι Ισπανοί κατέστρεψαν την Πόλη του Μεξικού -που δεν είναι παράκτια

Το Μέξικο Σίτι (η πιο πυκνοκατοικημένη πόλη της Βόρειας Αμερικής) είναι η εξαίρεση του κανόνα των παράκτιων πόλεων που απειλούνται από την καθίζηση.

Χτίστηκε το 1300 από τους Αζτέκους, πάνω από έναν μεγάλο υδροφόρο ορίζοντα, με την καθίζηση να προκαλείται αρχικά από το φορτίο μεγάλων κατασκευών των Ισπανών (που αποστράγγισαν τους υποκείμενους υδροφόρους ορίζοντες), όταν κατέλαβαν την περιοχή ως αποικία.

Η ραγδαία ανάπτυξη το 19ο αιώνα αύξησε και τη ζήτηση του νερού.

Μέχρι το 1854 περισσότερα από 140 πηγάδια είχαν ανοίξει στον υδροφόρο ορίζοντα κάτω από την πόλη. Τότε οι κάτοικοι που έκαναν αντλήσεις ήταν 300.000. Σήμερα είναι πάνω από 21.000.000. Έτσι η βύθιση κυμαίνεται πια 15 και 46 cm/έτος. Περιττό να πω ότι υπάρχει έλλειψη νερού.

Έρευνα έχει δείξει ότι μπορεί να χρειαστούν άλλα 150 χρόνια μέχρι να σταματήσει η βύθιση.

Καλή συνέχεια να έχετε.