ΟΝΤΡΕΪ ΜΑΓΚΙ: “ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΡΟΧΟ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΥΠΟΨΗΦΙΑ ΓΙΑ BOOKER. ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΚΑΙ ΚΑΜΙΑ ΣΗΜΑΣΙΑ”

Σπάμε τον πάγο μιλώντας για -τι άλλο;- τον καιρό. Η Όντρεϊ Μαγκί υμνεί την υπόνοια του ελληνικού καλοκαιριού που φτάνει στην οθόνη της μέσω Zoom, εγώ παρατηρώ τα πυκνά σύννεφα στον ουρανό του Γουίκλοου, της μικρής ιρλανδικής πόλης νότια του Δουβλίνου όπου ζει τα τελευταία χρόνια. «Ζεις σε ένα πανέμορφο μέρος» λέει και θυμάται τις δύο φορές, που είχε έρθει στην Ελλάδα με προορισμό -τι άλλο;- τα νησιά. «Λατρεύω όμως και την Αθήνα» τονίζει. «Τη θυμάμαι σαν μία πολύ κουλ πόλη, αν και έχουν περάσει πολλά χρόνια». Όλα αυτά πριν από δύο περίπου δεκαετίες, τότε που η Μαγκί βιοποριζόταν ως δημοσιογράφος για μεγάλες εφημερίδες, όπως οι Times και ο Guardian.

Σήμερα ζει στην επαρχία της γενέτειράς της έχοντας γράψει μέχρι στιγμής δύο μυθιστορήματα. Το πρώτο της, The Undertaking, υποψήφιο μεταξύ άλλων και για το Women’s Prize for Fiction, πρόκειται να μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Η Αποικία, το δεύτερο βιβλίο της, ήταν το 2022 στη μακρά λίστα για το βραβείο Booker και στη βραχεία λίστα για το βραβείο Orwell πολιτικού μυθιστορήματος. Η υπόθεση διαδραματίζεται το καλοκαίρι του 1979, οπότε και εν μέσω των Ταραχών που αιματοκυλούν την Ιρλανδία, δυο ξένοι φτάνουν σ’ ένα μικρό νησί στα ανοιχτά των δυτικών ακτών της χώρας, αναπτύσσοντας ο καθένας διαφορετικές σχέσεις με τους λιγοστούς κατοίκους. «Ένα μυθιστόρημα ιδεών» χαρακτήρισαν το βιβλίο οι New York Times, σημειώνοντας ότι η Μαγκί «χτίζει με μεγάλη λεπτομέρεια τον κόσμο της. Ξεκινώντας από τη βάναυση πολιτική πραγματικότητα της Ιρλανδίας κατά τη διάρκεια ενός μοιραίου καλοκαιριού, λειτουργεί ως υπενθύμιση της ευρύτερης κληρονομιάς του ιμπεριαλισμού σε όλο τον κόσμο».

Η κυκλοφορία του στην Ελλάδα (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Διόπτρα) αποτέλεσε την αφορμή για να μιλήσει η συγγραφέας στο Magazine. Έτυχε όμως αυτό να συμβεί την επομένη της στέψης του Καρόλου, γεγονός που δεν μπορούσε παρά να αποτελέσει την αφετηρία της συνέντευξης.

Ποια είναι η γνώμη σας για τη βρετανική βασιλική οικογένεια;
Δεν παρακολούθησα τη στέψη του Καρόλου, όλο αυτό το τελετουργικό προσωπικά με αφήνει παγερά αδιάφορη. Διάβασα όμως αρκετά για το όλο ζήτημα τους τελευταίους μήνες. Μάλιστα τη μέρα της στέψης διάβαζα στον Guardian ένα σχετικό άρθρο και συνειδητοποίησα για ακόμη μία φορά τη σύνδεση του θεσμού με το βιβλίο μου. Ουσιαστικά η στέψη είναι μία φαντασμαγορική δήλωση πίστης στον προτεσταντισμό. Μερικές φορές ξεχνάμε ακόμη και τη συμβολική δύναμη που έχουν οι λέξεις. Όταν ορκίζεσαι στο όνομα του βασιλιά, ουσιαστικά δηλώνεις την πίστη σου και στον προτεσταντισμό. Και στην Ιρλανδία, το τραύμα που προκλήθηκε από τη διχόνοια μεταξύ προτεσταντών και καθολικών δεν έχει επουλωθεί.

Αν μη τι άλλο έχει ενδιαφέρον να το βλέπεις να ανανεώνεται εκ των πραγμάτων μετά τη στέψη του Καρόλου. Αναρωτιέσαι λοιπόν αν αυτός ο κύκλος μπορεί να σπάσει κάποια στιγμή. Αν θα θελήσουν οι πολίτες να σπάσει αυτός ο κύκλος. Από εκεί και πέρα ιστορικά για την Ιρλανδία είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και γιατί ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκε σε τελετή στέψης ο ηγέτης της χώρας μας – στην αντίστοιχη τελετή της Ελισάβετ δεν ήμασταν προσκεκλημένοι. Επίσης το παρών έδωσε και το Σιν Φέιν από τη Βόρεια Ιρλανδία.

Συμφωνείτε με όσους προμηνύουν ότι το μέλλον της βρετανικής μοναρχίας αν όχι αβέβαιο, σίγουρα δεν θα είναι ρόδινο;
Σε επίπεδο ποπ κουλτούρας βρίσκω ενδιαφέρον ότι στη μεγάλη συναυλία μετά τη στέψη αρνήθηκαν να παίξουν πολλοί ποπ σταρ, από τον Χάρι Στάιλς μέχρι τον Έλτον Τζον. Δεν μπόρεσαν να κλείσουν ούτε καν κάποια από τις Spice Girls. Κάτι λέει αυτό. Σίγουρα το κλίμα δεν είναι ευοίωνο μετά την αποχώρηση του Χάρι. Ή θα είσαι με τον Χάρι ή με τον Κάρολο και τον Ουίλιαμ. Τώρα πια η βασιλική οικογένεια πρέπει να δουλέψει περισσότερο από ποτέ για να δικαιολογήσει στα μάτια του λαού τα προνόμιά της, την ίδια της την ύπαρξη, και τις τόσο μεγάλες διαφορές της από άλλες βασιλικές οικογένειες ανά την Ευρώπη.

Με ρωτάς λοιπόν αν πιστεύω ότι η μοναρχία στην Αγγλία θα επιβιώσει. Φυσικά δεν ξέρω. Αυτό που ξέρω είναι ότι θα έπρεπε να έχουν το δικαίωμα να εκφράσουν την αντίθεσή τους όσοι δεν ενστερνίζονται το θεσμό, και όχι να συλλαμβάνονται για ψύλλου πήδημα, όπως δηλαδή είδαμε να συμβαίνει πολύ συχνά τους μήνες που προηγήθηκαν της στέψης. Από την άλλη, πάντα η μοναρχία προσπαθεί να διατηρήσει τα κεκτημένα της. Δεν λένε να καταλάβουν ότι δεν έχει νόημα να προσπαθείς να φιμώσεις όσους δεν είναι με το μέρος σου. Θα βρουν τον τρόπο να φωνάξουν και θα ακουστούν ακόμα πιο δυνατά.

Ας μιλήσουμε λοιπόν για την «Αποικία».
Μα υπό μία έννοια για το βιβλίο μιλούσαμε τόση ώρα.

Έστω, θέλω όμως να σας ρωτήσω συγκεκριμένα για ένα πολύ ενδιαφέρον, δομικό στοιχείο του βιβλίου: την παράθεση όλων των δολοφονιών που συνέβησαν στο πλαίσιο των Ταραχών στη Βόρεια Ιρλανδία το καλοκαίρι του ’79. Ήταν εξαρχής ξεκάθαρο ότι θα παρεμβάλλονται στην κανονική ροή του βιβλίου και μάλιστα με ένα πολύ διαφορετικό στιλ, μια «στεγνή» παράθεση του γεγονότος, κάπως σαν ανακοινωθέντα σε εφημερίδες;
Η αρχιτεκτονική ενός μυθιστορήματος είναι ίσως το σημαντικότερο στοιχείο του. Στην περίπτωση της «Αποικίας» ήταν για μένα ξεκάθαρο ότι η βία θα βρισκόταν στο επίκεντρο γιατί οι επιπτώσεις ήταν, και είναι ακόμη, πολύ έντονες σε ολόκληρη τη χώρα. Επί τούτου η οπτική γωνία είναι από τα νότια των συνόρων, ώστε να υπάρχει μια αίσθηση απόστασης από τη Βόρεια Ιρλανδία, μια ψευδαίσθηση ασφάλειας, όμοια με αυτή που είχα εγώ όταν ήμουν παιδί. Δεν ήμασταν άμεσα μπλεγμένοι σε όλο αυτό που συνέβαινε. Αλλά ξέραμε ότι συνέβαινε, και καθόριζε το ρυθμό με βάση τον οποίο εξελισσόταν η ύπαρξή μας. Θυμάμαι στην εφηβεία μου να κάνω ό,τι κάνουν όλοι οι έφηβοι, πήγαινα στο σχολείο, έβγαινα βόλτες και παράλληλα μάθαινα ότι έγινε άλλη μία επίθεση, άλλος ένας φόνος.

Ήθελα τη βία στο επίκεντρο του βιβλίου γιατί ήταν στον πυρήνα όλων όσων έζησε ο ιρλανδικός λαός επί δεκαετίες. Τι κάνει στον ψυχισμό ενός λαού μία δολοφονία εν ονόματι του, εν ονόματι μιας ενωμένης Ιρλανδίας; Πρόκειται για ζήτημα μείζονος σημασίας που θεωρώ ότι δεν το έχουμε ακόμη επεξεργαστεί επαρκώς. Ξέρεις τι πρακτικό αποτέλεσμα είχε όλο αυτό σε πολλούς ανθρώπους της γενιάς μου; Σηκωθήκαμε και φύγαμε όταν ενηλικιωθήκαμε. Ναι, φύγαμε και για οικονομικούς λόγους, σίγουρα όμως φύγαμε και για πολιτικούς και ψυχολογικούς. Ήταν ένα πολύ σκληρό μέρος για να ζει κανείς. Είκοσι πέντε χρόνια μετά τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής, ακόμα προσπαθεί η γενιά μου να μεταβολίσει εκείνα τα βιώματα.

Στην Ουκρανία, στο Σουδάν, σε πολλές γωνιές του πλανήτη, γενιές και γενιές ανδρώνονται με τη βία ως δομικό στοιχείο της καθημερινότητας τους. Δεν είναι δηλαδή κάτι που συμβαίνει αποκλειστικά στην Ιρλανδία. Όμως είναι πολύ σημαντικό να αποδεχτούμε οι Ιρλανδοί ότι είμαστε στο σύνολο μας θύματα της βίας, θύματα του βίαιου παρελθόντος μας. Υποθέτω ότι το μυθιστόρημα μου προσπαθεί να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Για να προχωρήσεις μπροστά πρέπει να αναγνωρίσεις ό,τι σου έχει συμβεί στο παρελθόν. Όχι να κολλήσεις στο παρελθόν, αλλά να κατανοήσεις από πού έρχεσαι για να καθορίσεις προς τα πού θα έπρεπε να πας.

Το βιβλίο σας πραγματεύεται και το ανεπούλωτο για την Ιρλανδία τραύμα της αποικιοκρατίας.
Το μόνο που είχα στα χέρια μου όταν ξεκίνησα να γράφω ήταν το εξής: ένας Άγγλος που πηγαίνει με ένα καρυδότσουφλο σε ένα μικρό νησί της Ιρλανδίας. Ξεκίνησα με αυτόν και σιγά σιγά άρχισαν να προστίθενται οι υπόλοιποι χαρακτήρες. Όσον αφορά την αποικιοκρατία, το πρόβλημα με εμάς τους Ιρλανδούς είναι ότι ή δεν θα σκεφτόμαστε καθόλου ότι είμαστε μία αποικισμένη χώρα ή ότι είμαστε η μοναδική αποικισμένη χώρα στον κόσμο. Στην πραγματικότητα είμαστε ένα πολύ καλό παράδειγμα σχετικά με το πώς λειτουργεί η αποικιοκρατία, ένας ολόκληρος μηχανισμός που έχει στόχο την εξάλειψη της τοπικής γλώσσας, των εθίμων κλπ, όλο αυτό που συνέβη στην Ιρλανδία δηλαδή με τον ερχομό του Ερρίκου Η΄ της Αγγλίας. Είναι μια σχολαστική πρακτική που αντέγραψαν οι Ευρωπαίοι σε πολλά μέρη του πλανήτη. Αυτό έκαναν για παράδειγμα οι Γάλλοι στην Αλγερία. Το εντυπωσιακό είναι ότι όταν φεύγουν οι αποικιστές, στο κενό που δημιουργείται απομένουν και ισχυροποιούνται οι θρησκευτικοί μηχανισμοί. Εδώ στην Ιρλανδία διώξαμε τους αποικιστές μόνο και μόνο για να πάρει τη θέση τους το Βατικανό με το δικό του αποικιοκρατικό σύστημα.

Άρα το βιβλίο σας αναδεικνύει και το ότι η αποικιοκρατία μπορεί να επιτευχθεί όχι μόνο με τη δύναμη των όπλων αλλά και θεσμών όπως η εκκλησία.
Ναι και γι’ αυτό το θέμα του βιβλίου δεν είναι ιρλανδικό, είναι παγκόσμιο. Δεν χρειάζεται να έχεις επισκεφτεί την Ιρλανδία, πόσο μάλλον τις εσχατιές της επαρχίας της, για να το κατανοήσεις. Το θέμα είναι οι συνέπειες της αποικιοκρατίας, οι οποίες είναι ακόμη πιο ύπουλες όταν οι αποικιστές και οι αποικισμένοι έχουν το ίδιο χρώμα δέρματος και μιλάνε σχεδόν ίδια γλώσσα.

Και οι γυναίκες, ως συνήθως, βρίσκονται σε ακόμη πιο δύσκολη θέση μέσα σε αυτό το ούτως ή άλλως δύσκολο πλαίσιο, σωστά;
Ω ναι, απολύτως. Δεν έχουν όμως μόνο οι γυναίκες αλλά και τα παιδιά πρόβλημα σε χώρες με κραταιές θρησκευτικές και κοινωνικές δομές, βασισμένες στην πατριαρχία. Είναι βίαιες δομές, πηγάζουν από τη βίαιη αλληλεπίδραση αντρών, τελικά όμως είναι οι πιο αδύναμοι και αμέτοχοι σε αυτό το παιχνίδι που επηρεάζονται περισσότερο.

Θα μου πείτε παρακαλώ και τι σήμαινε για εσάς πρακτικά -εννοώ πέρα από την εύλογη δημοσιότητα- η υποψηφιότητα του μυθιστορήματος σας για το βραβείο Booker;
Όταν το έμαθα έκλαψα από τη χαρά μου. Το θεώρησα μεγάλη μου τιμή. Είναι μια αναγνώριση της αξίας σου, ποιος συγγραφέας δεν το θέλει; Οφείλω όμως να ομολογήσω ότι ως συγγραφέας, όταν από τη μακρά λίστα υποψηφιοτήτων δεν πέρασα στη βραχεία, ένιωσα μια περίεργη ανακούφιση. Θεέ μου, σκέφτηκα, τώρα μπορώ επιτέλους να κατέβω από αυτό το τρένο που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Ένιωσα ότι μπορούσα να είμαι ξανά ο εαυτός μου, να ασχοληθώ μόνο με αυτό που θέλω: το γράψιμο. Μπορεί οι εκδότες μου να απογοητεύτηκαν γιατί δεν κέρδισα το βραβείο. Για μένα όμως ήταν ανακουφιστικό το τέλος αυτής της διαδικασία. Ναι, είναι υπέροχο να είσαι υποψήφια για Booker. Και ναι, δεν έχει καμία σημασία.

Το μυθιστόρημα «Η αποικία» της Όντρεϊ Μαγκί κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα σε μετάφραση Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη.