ΟΤΑΝ Ο ΧΙΤΛΕΡ ΗΤΑΝ Ο ΠΙΟ ΟΡΚΙΣΜΕΝΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΤΟΥ ΜΠΑΤΜΑΝ

Το “The Batman” τα πάει πολύ καλά στα ταμεία -και της χώρας μας- πράγμα απολύτως λογικό αν θυμηθεί κανείς τις προηγούμενες κινηματογραφικές μεταφορές του και τις προσδοκίες που αυτές δημιούργησαν -όχι ο δικός σου, Τζόελ Σουμάχερ. Σ’ αυτήν την ιστορία, ο no1 κακός είναι ο Ρίντλερ, στην κάπως πιο σκοτεινή εκδοχή του, που όμως και πάλι δεν φτάνει με τίποτα το σκοτάδι που είχε ένας άλλος παλιότερος εχθρός του Μπάτμαν: ο Αδόλφος Χίτλερ.

Ω ναι, ο Φύρερ τις είχε μαζέψει ουκ ολίγες φορές από τον Σκοτεινό Ιππότη κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μέσα από τις σελίδες (και) του ομώνυμου κόμικ, το οποίο ίσως κάνει εντύπωση, αλλά ήταν αγαπημένο ανάγνωσμα ακόμα και των Αμερικανών στρατιωτών. Πολλά από αυτά τα τεύχη υπάρχουν σήμερα στο ίδρυμα ερευνών Smithsonian Institute στην Ουάσιγκτον.

Ο Μπάτμαν, λοιπόν, έκανε το υπερηρωικό του ντεμπούτο σε χαρτί πριν από σχεδόν οκτώ δεκαετίες, το 1939. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘40, ο Μπάτμαν και ο Ρόμπιν σήκωναν το λάβαρο εναντίον της διαφθοράς και χαλούσαν τα σχέδια του Τζόκερ και του Πιγκουίνου -όχι όμως και του Ρίντλερ, καθώς αυτός εμφανίστηκε λίγο αργότερα, το 1948. Παρ’ όλα αυτά, αυτοί οι δύο “κακοί” δεν ήταν οι βασικοί εχθροί του Ανθρώπου Νυχτερίδα, όπως προφανώς συμβαίνει τα τελευταία -πολλά- χρόνια.

Την ίδια στιγμή, τα εξώφυλλα αυτών των κόμικς της εποχής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν έμοιαζαν καθόλου με την “αισιόδοξη” μεταφορά του Μπάτμαν που ήρθε αργότερα στη μικρή οθόνη, με πρωταγωνιστή τον Άνταμ Γουέστ και η οποία προβαλλόταν κάθε βδομάδα στο ABC από το 1966 έως το 1968. Ούτε βέβαια έμοιαζαν καθόλου και με τις σοφιστικέ και σκοτεινές απεικονίσεις στις πρόσφατες κινηματογραφικές μεταφορές του Μπάτμαν.

Αντίθετα, ο Μπάτμαν είχε έναν πολύ πιο σημαντικό πόλεμο μπροστά του. Μετά την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας στην Πολωνία, ο Μπάτμαν και ο Ρόμπιν έδωσαν φανταστικές μάχες ενάντια στις Δυνάμεις του Άξονα, αλλά και αυτοπροσώπως με τον Αδόλφο Χίτλερ, τον Μπενίτο Μουσολίνι και τον Ιάπωνα Τότζο Χιντέκι.

Αρκετά από τα κλασικά κόμικς της DC εκείνης της γεμάτης από πάθη περιόδου βρίσκονται στις συλλογές του Εθνικού Μουσείου Αμερικανικής Ιστορίας του Smithsonian. Εκεί μπορεί να δει κανείς, πώς τα vintage εξώφυλλά τους επιλέχθηκαν για να αφηγηθούν μια ιστορία πολεμικής προπαγάνδας, πατριωτισμού και στήριξης της πολεμικής προσπάθειας.

“Τα κόμικς παρέχουν ένα ιδεολογικό όπου διερευνώνται και συζητούνται σύγχρονα ζητήματα, και έτσι είναι πολύτιμα για την κατανόηση του πώς σκεφτόταν ο κόσμος και τι αγωνίες είχε κατά τη διάρκεια μίας συγκεκριμένης περιόδου της ιστορίας. Τα κόμικς του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου προσφέρουν μία πολύ καλή εικόνα εκ των έσω για τη νοοτροπία και τις πολιτιστικές συμπεριφορές της εποχής”, λέει ο Έρικ Τζεντς, εργαζόμενος του μουσείου.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η βιομηχανία των κόμικς ήταν σε άνθηση, με εκατομμύρια αντίτυπα να πωλούνται κάθε χρόνο. Τα κόμικς που στοιβάζονταν στα περίπτερα, ανάμεσα σε εφημερίδες και τα υπόλοιπα περιοδικά, τραβούσαν την προσοχή με τα φανταχτερά τους χρώματα και τις φιγούρες τους, όχι μόνο από τους αφοσιωμένους αναγνώστες τους, αλλά και από τους απλούς περαστικούς. Γι’ αυτό και τα εξώφυλλά τους μετατράπηκαν σε ζωντανές “διαφημίσεις” που ενίσχυαν την πολεμική προσπάθεια.

Για παράδειγμα, στο εξώφυλλο του έκτου τεύχους του “World’s Finest Comics” του 1942, βλέπουμε τους superheroes να ηρωοποιούν τους Αμερικανούς στρατιώτες. Το κόκκινο, λευκό και μπλε εξώφυλλο -ξεκάθαρα πατριωτικό- δεν θυμίζει τίποτα άλλο από μια αμερικανική σημαία. Πάνω απ’ τις έντονες ρίγες, ο Ρόμπιν σφίγγει το χέρι ενός στρατιώτη, με έναν χαμογελαστό Μπάτμαν να τους κοιτάζει, τη στιγμή που το μυώδες χέρι του Σούπερμαν στηρίζεται επιδοκιμαστικά στον ώμο ενός ναύτη.

Οι στρατιωτικοί, όπως επικοινωνεί το εξώφυλλο στους αναγνώστες του, είναι ήρωες ισοδύναμοι με τους superheroes των κόμικς. Άλλωστε, όπως δηλώνει και η πολιτική της DC: “Οι μαχητές της Αμερικής ήταν οι πραγματικοί υπεράνθρωποι του κόσμου”.

Μερικούς μήνες μετά, το όγδοο τεύχος του “World’s Finest Comics” ενθάρρυνε τους πολίτες να αγοράσουν ομόλογα. Αξιοποιώντας τη μεγάλη απήχηση των δημοφιλών χαρακτήρων, το εξώφυλλο δείχνει τον Μπάτμαν, τον Ρόμπιν και τον Σούπερμαν σε ένα περίπτερο λούνα παρκ να εμπνέουν το ήδη πρόθυμο πλήθος να αγοράσει ομόλογα και γραμματόσημα. Ένα πανό με επιθετική διατύπωση, “Βυθίστε τους Ιαπωναζί”, κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους. Εδώ οι υπερήρωες της DC δεν κατατροπώνουν με τα χέρια τους τους φασίστες αλλά χρησιμεύουν ως σούπερ influencers, στοχεύοντας στο εσωτερικό μέτωπο της χώρας τους, προκειμένου να συγκεντρωθούν χρήματα για τα στρατεύματα.

Το 9ο τεύχος του “World’s Finest Comics” της άνοιξης του 1943, παρουσιάζει τους “τιμωρούς του εγκλήματος” να τα βάζουν απευθείας με τα μεγάλα κεφάλια του Άξονα. Δεδομένου ότι βρίσκονταν στην έναρξη της σεζόν του μπέιζμπολ, το έντονο κίτρινο εξώφυλλο απεικονίζει κινηματογραφικά τον Σκοτεινό Ιππότη, τον Ρόμπιν και τον Άνθρωπο από Ατσάλι να πετούν μπάλες του μπέιζμπολ σε ένα πανό με ζωγραφισμένες τις καρικατούρες των ηγετών του Άξονα. Το πανό παίζει έξυπνα με τις λέξεις, γράφοντας “βγάλε νοκ άουτ τον Άξονα με ομόλογα και γραμματόσημα”.

Με τον κόσμο στο χείλος της καταστροφής, τρεις από τους πιο παλιούς υπερήρωες δεν μπορούσαν παρά να συμμετέχουν κι αυτοί στον πόλεμο, βοηθώντας απ’ τη μία στην πώληση ομολόγων για τη χρηματοδότηση του πολέμου και παρέχοντας απ’ την άλλη ψυχαγωγία και τόνωση του ηθικού και για τους Αμερικανούς πολίτες αλλά και τους στρατιώτες.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι οι άντρες που βρίσκονταν στο μέτωπο προτιμούσαν να διαβάζουν επί το πλείστον ελαφρά αναγνώσματα, και έτσι το 30% της αλληλογραφίας στις στρατιωτικές βάσεις μέχρι τα μέσα του πολέμου, άνηκε στα κόμικς.

Φυσικά, ο Μπατμαν “συμμετείχε” στον πόλεμο και μέσα από τις αποκλειστικά δικές του σελίδες. Στο 14ο τεύχος του Μπάτμαν (Ιανουάριος 1943), υπάρχει η ιστορία με τον τίτλο “Σβάστικα πάνω από τον Λευκό Οίκο”, όπου ίδιος πολεμά κατασκόπους των Ναζί, οι οποίοι είχαν διεισδύσει στον Λευκό Οίκο με στόχο να τον μετατρέψουν στο άτυπο αμερικανικό αρχηγείο του Χίτλερ. Ο Μπάτμαν και ο Ρόμπιν ξεσκεπάζουν τους ναζί σαμποτέρ, συνθλίβοντάς τους με μια γιγάντια σβάστικα.

Αλλά το μέρος όπου ο Μπάτμαν πρόσφερε με τον πλέον εμφανή τρόπο την πατριωτική υπηρεσία του δεν ήταν μέσα στις ιστορίες, αλλά στα εξώφυλλα των κόμικς. Το εξώφυλλο του “Batman Νο. 18”, από το φθινόπωρο του 1943, δείχνει τους “καλούς” να τα βάζουν με τους “κακούς”, που είναι και πάλι τα τρία μεγάλα κεφάλια του Άξονα. Μία τεράστια κροτίδα σκάει μπροστά στον Χίτλερ, τον Μουσολίνι και τον Τότζο, πετώντας τους στον αέρα, με την εμφατική λεζάντα στα αριστερά να γράφει: “ασφαλίστε την 4η Ιουλίου! Αγοράστε πολεμικά ομόλογα και γραμματόσημα!”.

Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι πολλοί από τους πρωτοπόρους Αμερικανούς εκδότες, καλλιτέχνες και συγγραφείς κόμικς ήταν Εβραίοι, πράγμα που τους έκανε να έχουν την προσοχή τους στραμμένη πάνω στα όσα συνέβαιναν εναντίον του λαού τους κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Ο Τζέρι Σίγκελ και ο Τζο Σάστερ, δύο nerd έφηβοι από το Κλίβελαντ, ήταν αυτοί που δημιούργησαν τον Σούπερμαν. Ο Μπομπ Κέιν και ο Μπιλ Φίνγκερ ήταν εκείνοι που συνέλαβαν την ιδέα του Μπάτμαν. Αργότερα, ο Σταν Λη, ο οποίος υπηρέτησε κιόλας κατά τη διάρκεια του πολέμου, δημιούργησε πολλούς άλλους υπερήρωες για χάρη της Marvel, μεταξύ των οποίων βρίσκουμε τους Fantastic Four, τον Spiderman και τους X-Men. Σκέψου ότι πριν από 41 χρόνια, ο βασικός “κακός” των X-Men, ο Μαγκνίτο, αποκαλύφθηκε ότι τελικά ήταν ένας από τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος.

“Επειδή οι υπερήρωες που γνωρίζουμε και αγαπάμε δημιουργήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από καλλιτέχνες εβραϊκής καταγωγής, η βιομηχανία των κόμικς ένιωσε την επιτακτική ανάγκη να προωθήσει τα πολεμικά ομόλογα. Μάλιστα, κάποιες από αυτές τις πολύ σημαντικές προσωπικότητες για την ιστορία των κόμικς είχαν και οι ίδιοι συγγενείς τους στην Ευρώπη. Ακόμη και αυτοί όμως που δεν είχαν οικογένεια σε εμπόλεμο έδαφος, έβλεπαν την καταπίεση των ομοθρήσκων τους και τους συμπονούσαν”, λέει ο Ντάνι Φίνγκεροθ, συγγραφέας κόμικ αλλά και της βιογραφίας του Σταν Λη, με τίτλο “A Marvelous Life”.

“Έχοντας εξασφαλισμένη την ασφάλεια τους στην Αμερική, ήθελαν να κάνουν ό,τι μπορούσαν για να βοηθήσουν, και με όποιον τρόπο αυτό ήταν δυνατό”.

Ο Μπάτμαν και ο Σούπερμαν δεν ήταν οι μόνοι υπερήρωες που “πολέμησαν” στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Κάπτεν Αμέρικα, ντυμένος με μια στολή βασισμένη στην αμερικανική σημαία και κραδαίνοντας μια ασπίδα σε παρόμοια χρώματα, ήταν ένας στρατιώτης που δημιουργήθηκε ειδικά για να πολεμήσει τους Ναζί.

Το εξώφυλλο του Μαρτίου 1941, του πρώτου κόμικ του Κάπτεν Αμέρικα, απεικονίζει τον “ήρωα-ενσάρκωση των πόθων των Αμερικανών” να σκάει μία δυνατή γροθιά στο σαγόνι του Χίτλερ. Και ο συγγραφέας Τζο Σαίμον και ο καλλιτέχνης Τζακ Κίρμπι, ο οποίος σχεδίασε το εξώφυλλο που για πολύ καιρό θα καθόριζε το στυλ της Marvel, ήταν και εκείνοι εβραϊκής καταγωγής. Έχει ενδιαφέρον επίσης το γεγονός ότι ο Τζο Σάιμον έδωσε στον ήρωά του τις υπερδυνάμεις του μέσω ενός ορού που κατασκεύασε ο καθηγητής Ράινσταϊν, βρίσκοντας έτσι την ευκαιρία να αποδώσει έναν κάπως εύστοχα προκλητικά φόρο τιμής στον Γερμανό Εβραίο φυσικό, Άλμπερτ Αϊνστάιν.

Η εμβληματική ασπίδα του Κάπτεν Αμέρικα μαζί με τη μάσκα και το μπαταράνγκ του Μπάτμαν, από εκείνη την “θέλω οπωσδήποτε να την ξεχάσω” ταινία με τον Τζόρτζ Κλούνει, εκτέθηκαν στο Αμερικανικό Μουσείο Ιστορίας από τον Νοέμβριο του 2018 έως τον Ιανουάριο του 2020.

Μπορεί η πιο πρόσφατη περιπέτεια του Σκοτεινού Ιππότη στο “The Batman” να μην περιστρέφεται γύρω από τον πόλεμο ενάντια στην παγκόσμια τυραννία, όπως τότε με την περίπτωση του Χίτλερ, αλλά με τον πόλεμο να έρχεται και πάλι το προσκήνιο, ίσως τα κόμικς να ξαναμπούν στο παιχνίδι της καταγραφής της ιστορίας. Άλλωστε το έκαναν ξανά και μετά τον Β’ Παγκόσμιο, και με τον πόλεμο του Βιετνάμ, και με τον Ψυχρό Πόλεμο, και με το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων… Οπότε ποιος ξέρει τι μπορεί να δούμε στο άμεσο μέλλον.

Τα εξώφυλλα είναι μια ευγενική παραχώρηση του Εθνικού Μουσείου Αμερικανικής Ιστορίας του Smithsonian.