ΑΝΘΡΩΠΟΘΥΣΙΕΣ: ΟΤΑΝ ΕΣΦΑΖΑΝ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΖΗΤΗΣΟΥΝ ΧΑΡΕΣ ΑΠ’ ΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ

Ακούγεται αδιανόητο σήμερα -και ευτυχώς- αλλά κάποτε συνέβαιναν και για μερικούς λαούς, μάλιστα, ήταν και κοινή πρακτική. Αυτές οι ανθρωποθυσίες συνήθως γίνονταν για τον εξευμενισμό κάτι μεγαλύτερου από μας, ενός φανταστικού όντος πχ, αλλά καμιά φορά γίνονταν και για άλλους λόγους, πιο ποταπούς.

Και τις συναντούσες κατά περιπτώσεις σε όλον τον αρχαίο κόσμο -από τη Μέση Ανατολή έως και τη Νότια Αμερική. Ήταν πολλοί οι λαοί που κατά καιρούς έβαψαν με ανθρώπινο αίμα τους βωμούς τους. Και τα αρχαιολογικά ευρήματα είναι αμείλικτα.

ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Αν και δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία, ωστόσο αυτά που σώζονται υπονοούν ότι στην προδυναστική Αίγυπτο δολοφονούνταν μαζικά οι υπηρέτες ενός βασιλιά μετά τον θάνατο του, έτσι ώστε να μπορέσουν να τον υπηρετήσουν και στη μετά θάνατον ζωή. Τα αποδεικτικά στοιχεία προέρχονται κυρίως από την νεκρόπολη της Άβυδου, με τα απομεινάρια των ανθρώπων να υποδηλώνουν ότι η πράξη της θυσίας ήταν εθελοντική, καθώς δεν βρέθηκαν κάποια σημάδια πάλης.

Τα στοιχεία για περαιτέρω πρακτική ανθρωποθυσιών εξαφανίζονται γύρω στο 2800 π.Χ. πριν από τη μετάβαση της Αιγύπτου από τα βασίλεια στη δυναστική της φάση.

ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

Οι Μωαβίτες, ένας ειδωλολατρικός λαός που έζησε δυτικά της Νεκράς Θάλασσας, αναφέρονται λεπτομερώς στη Βίβλο, και συνδέονται στενά με τις ανθρωποθυσίες. Σύμφωνα με ένα από τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, το “Β’ Βασιλειών”, μπορεί οι ανθρωποθυσίες να μην ήταν και τόσο συνηθισμένες για αυτούς αλλά συνέβαιναν σε περιόδους κινδύνου προκειμένου να κερδίσουν την εύνοια του θεού τους, του Χεμώς.

Εκείνα τα χρόνια, το Βασίλειο του Ισραήλ βρισκόταν συχνά σε σύγκρουση με το Βασίλειο του Μωάβ. Μια φορά, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Μωαβιτικής πρωτεύουσας από τους ισραηλίτες (Β’ Βασιλέων 3:27), ο βασιλιάς των Μωαβιτών θυσίασε τον ίδιο του τον γιο για να κερδίσει την εύνοια του θεού του. Όταν οι Ισραηλίτες έμαθαν για αυτήν του την πράξη έλυσαν την πολιορκία τους με το “γιατί” να παραμένει ένα μυστήριο. Ίσως να ντράπηκαν για την απόγνωση στην οποία έφεραν τον εχθρό τους ή ίσως και να πίστεψαν ότι είχαν προκαλέσει κάτι τόσο κακό που να φοβήθηκαν την οργή του δικού τους Θεού.

Βέβαια, στη Βίβλο, αναφέρονται πολλές ακόμη περιπτώσεις ανθρωποθυσιών. Εκτός από την αποτυχημένη προσπάθεια του Αβραάμ να θυσιάσει τον γιο του, υπήρξαν και περιπτώσεις όπου οι θυσίες όντως πραγματοποιήθηκαν.

Για παράδειγμα, υπάρχουν οι περιπτώσεις του Άχαζ και του Μανασσή, βασιλιάδων της Ιουδαίας: ο πρώτος θυσίασε τον γιο του, καίγοντας το σώμα ως προσφορά, και ο δεύτερος έκανε το ίδιο, καίγοντας όμως και τους δύο γιους του και προκαλώντας εν τέλει την οργή του Θεού.

ΕΥΡΩΠΗ

Και οι ευρωπαϊκοί πολιτισμοί όμως της αρχαιότητας δεν ήταν ξένοι σε αυτήν την απόλυτη θρησκευτική έκφραση της βίας. Οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι, οι Κέλτες και τα γερμανικά φύλα, όλοι άσκησαν έως κάποιο βαθμό την τελετουργική ανθρωποθυσία.

Οι αρχαίοι Έλληνες ασκούσαν τον “φαρμακό”, όπου οι ανάπηροι, οι εγκληματίες ή οι σκλάβοι, προκειμένου να εξαγνιστεί η πόλη, τους περιέφεραν στην πόλη ντυμένα αστεία, τους εξευτέλιζαν και στη συνέχεια τους έδιωχναν έξω απ’ τα τείχη της πόλης. Τους εξόριζαν. Υπάρχουν, ωστόσο, και αναφορές που δεν ξέρουμε κατά πόσο ευσταθούν, ότι σε κάποιες πόλεις, αντί να τους εξορίσουν, τους πετούσαν από γκρεμούς.

Για την αρχαία Ρώμη υπάρχει το εξής καταγεγραμμένο περιστατικό:

Το 216 π.Χ., μετά την ήττα τους από τους Καρχηδόνιους στις Κάννες (πιστεύεται ότι ήταν η μεγαλύτερη ήττα στην ιστορία της Ρώμης), δύο Γαλάτες και δύο ζευγάρια Ελλήνων θάφτηκαν κάτω από το “Forum Boarium” ως παράκληση προς τους θεούς. Η πράξη θεωρήθηκε από πολλούς ως εντελώς ξένη προς το ρωμαϊκό πνεύμα. Παρόλα αυτά εφαρμόστηκε ξανά κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής κατάκτησης της Γαλατίας.

Οι Ρωμαίοι είχαν τελετές κατά τις οποίες σκότωναν, τις οποίες όμως δεν τις θεωρούσαν ως τελετές ανθρωποθυσίας. Πχ τα ερμαφρόδιτα παιδιά συνήθως πνίγονταν ή οι παρθένες που κατηγορούνταν ως μη αγνές θάβονταν ζωντανές σε ειδικά κατασκευασμένους θαλάμους. Πίστευαν ότι η αγνότητά τους προστάτευε τη Ρώμη, έτσι ακόμα και σε περιόδους ειρήνης, οι παρθένες έπεφταν θύματα θρησκευτικών πεποιθήσεων. Οι Ρωμαίοι, επίσης, δεν θεωρούσαν τη μάχη των μονομάχων ως θρησκευτική θυσία, παρά το γεγονός ότι ο θάνατος στην αρένα πίστευαν ότι κατευνάζει τις χθόνιες θεότητες.

Και οι Κέλτες ασκούσαν εκτενώς ανθρωποθυσίες. Τα ταφικά τους έθιμα περιλάμβαναν το κάψιμο των υπηρετών, οι οποίοι φυλακίζονταν μέσα σε γιγάντια ψάθινα ανθρώπινα ομοιώματα και στα οποία έβαζαν φωτιά, προκειμένου οι δύστυχοι υπηρέτες να ξαναβρούν τον κύριό τους στη μετά θάνατον ζωή.

Υπήρχαν πολλές διαφορετικές τελετουργικές μέθοδοι θανάτωσης για καθέναν από τους θεούς. Οι άνθρωποι που προσφέρονταν στον Τουτάτη, πνίγονταν, ενώ εκείνοι που προσφέρονταν στον Τάρανη, καίγονταν.

Πολύ συνηθισμένος ήταν και ο αποκεφαλισμός κατά τη διάρκεια κάποιας τελετής. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι περιγραφές όλων αυτών προέρχονται από ελληνορωμαϊκές πηγές, οι οποίες μπορεί να υπερέβαλαν στην προσπάθεια τους να προωθήσουν την εικόνα των Κελτών ως βάρβαρων.

Οι γερμανικές φυλές, συμπεριλαμβανομένων και των Σκανδιναβών, είχαν παρόμοια τελετουργικά. Παραδείγματος χάριν, μετά τη μάχη του “Teutoberg Forest”, οι Ρωμαίοι διοικητές θυσιάστηκαν στον Άρη, καθώς πολλοί Γερμανοί είχαν υιοθετήσει τις ρωμαϊκές θρησκευτικές πεποιθήσεις. Αυτό περιελάμβανε και το κρέμασμα από κλαδιά δέντρων και των κομμένων χεριών των νεκρών.

Οι Σκανδιναβοί υιοθέτησαν επίσης μορφές θυσίας των υπηρετών, σκοτώνοντας σκλάβους για να συνοδεύσουν τους κυρίους τους στη Βαλχάλα. Σύμφωνα με τον μοναχό Αντεμάρ ντε Σαμπάν, ο ιδρυτής του πριγκιπάτου της Νορμανδίας, Ρόλλο, έκανε ανθρωποθυσίες προς τιμή των Σκανδιναβικών θεών, παρόλο που είχε βαπτιστεί και ασπαστεί τον Χριστιανισμό.

ΑΖΤΕΚΟΙ

Στον πολιτισμό των Αζτέκων οι ανθρωποθυσίες ίσχυαν de jure, δηλαδή ήταν αυτό που έλεγε ο νόμος ότι πρέπει να γίνεται. Οι Αζτέκοι πίστευαν ότι ο θεός τους, Ουιτζιλοπότστλι, απαιτούσε ανθρώπινο αίμα για να πολεμά το φεγγάρι κάθε βράδυ, ώστε ο ήλιος να ανατέλλει ξανά το πρωί.

Καθώς η αυτοκρατορία των Αζτέκων υπήρχε ως χαλαρή ομοσπονδία με την πόλη Τενοτστιτλάν ως κέντρο ελέγχου, οι ανθρωποθυσίες χρησίμευαν και σε κάτι άλλο: ήταν το μέσο που χρησιμοποιούσαν οι Αζτέκοι για να τρομάζουν τα μέλη αυτής της ομοσπονδίας και έτσι να τα ελέγχουν.

Κάθε χρόνο γίνονταν οι “Πόλεμοι των Λουλουδιών” στους οποίους αντίπαλοι μαχητές που εκπροσωπούσαν όλες τις περιοχές των Αζτέκων συναγωνίζονταν στο πεδίο της μάχης για να πάρουν όσο το δυνατόν περισσότερους αιχμαλώτους. Η σκληρή μοίρα των τελευταίων θα ήταν να θυσιαστούν σε έναν από τους πολλούς θεούς, ενώ αυτοί που θα αιχμαλώτιζαν τους εχθρούς τους θα ανταμείβονταν για την ανδρεία τους.

Όμως οι αιχμάλωτοι δεν ήταν οι μόνοι που θυσιάζονταν. Οικογένειες από όλα τα κοινωνικά στρώματα πρόσφεραν ένα δικό τους μέλος για να κερδίσουν την εύνοια των θεών. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η προσφορά νηπίων και παιδιών στον θεό της βροχής, Τλάλοκ

Πίστευαν τότε ότι ο θεός της βροχής χρειαζόταν τα δάκρυα των παιδιών για να ποτίσει στις καλλιέργειες, κι έτσι τα θύματα υπέφεραν σκληρά από τα πιο βασανιστήρια προτού δολοφονηθούν. Αυτό που έκαναν κυρίως στα παιδάκια για να κλάψουν όσο γίνεται περισσότερο ήταν να τους βγάζουν τα νύχια. Στο τέλος τα θανάτωναν βγάζοντάς τους την καρδιά.

ΔΥΤΙΚΗ ΑΦΡΙΚΗ

Οι ανθρωποθυσίες ήταν συνηθισμένες σε ορισμένες περιοχές της Δυτικής Αφρικής, ειδικά στο Μπενίν, και ειδικά μετά τον θάνατο ενός ηγεμόνα ή βασιλιά. Μερικές φορές χιλιάδες άνθρωποι θανατώνονταν σε αυτές τις εκδηλώσεις.

Στην περιοχή Ασάντι της σημερινής Γκάνας, η θανατική ποινή ήταν συνήθως συνδεδεμένη με τη θυσία του ένοχου στους θεούς.
Αυτές οι πρακτικές συνεχίστηκαν και στον 19ο αιώνα αλλά στα βόρεια μέρη της ηπείρου, η εξάπλωση του Ισλάμ έβαλε τέλος στην τελετουργική ανθρωποθυσία.