ΚΑΤΑΔΙΩΞΗ ΣΤΗΝ ΚΗΦΙΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΥΡΟΒΟΛΙΣΜΟΙ. Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

Ήταν η δεύτερη απόπειρα κατά της ζωής του και σίγουρα η πιο κινηματογραφική, σε μια εποχή που το επίθετο “κινηματογραφική” δεν το κολλούσαν ακόμη οι δημοσιογράφοι δίπλα από ασυνήθιστα και εντυπωσιακά περιστατικά.

Επί εφτά χιλιόμετρα ένα αυτοκίνητο είχε κολλήσει πίσω από εκείνο που επέβαινε ο Βενιζέλος, και οι άγνωστοι επιβάτες του πυροβολούσαν ασταμάτητα κατά του πρώην πρωθυπουργού. Εφτά χιλιόμετρα επί της Κηφισίας, εκείνο το βράδυ της 6ης Ιουνίου του 1933.

Όμως η ώρα του Βενιζέλου θα ερχόταν τρία χρόνια αργότερα στο Παρίσι και όχι εκείνο το βράδυ. Από εγκεφαλική συμφόρηση και όχι από σφαίρα βασιλικών.

Την 6η Ιουνίου του 1933, μιας ημέρας δηλαδή σαν σήμερα, θα γλίτωνε με μία μόνο μικρή μελανιά. Κάποιοι άλλοι όμως που βρίσκονταν μαζί του στο αυτοκίνητο -αλλά και στο δεύτερο αυτοκίνητο της προσωπικής του ασφάλειας που τον ακολουθούσε- δεν θα στέκονταν το ίδιο τυχεροί.

ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΤΗΣ ΑΠΟΠΕΙΡΑΣ

Ζούμε ακόμα σε ταραγμένα χρόνια και ο Βενιζέλος ήταν ένα πρόσωπο που είχε εμπνεύσει και μεγάλο μίσος, πέρα από λατρεία, οπότε οι “λόγοι της απόπειρας” μοιάζουν λίγο αυτονόητοι. Εδώ όμως, το 1933, έχουμε κάποια συγκεκριμένα γεγονότα που αναζωπύρωσαν το μίσος και εν τέλει όπλισαν -ξανά- τα χέρια των αντιβενιζελικών.

Στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933, ο Βενιζέλος έχασε από την Ηνωμένη Αντιπολίτευση των Τσαλδάρη, Κονδύλη και Μεταξά -μεταξύ άλλων.

Την επόμενη ημέρα των εκλογών, εκδηλώθηκε στρατιωτικό κίνημα με πρωταγωνιστή τον Νικόλαο Πλαστήρα, που σκοπό του είχε να εμποδίσει τον Τσαλδάρη να σχηματίσει κυβέρνηση. Το κίνημα αυτό απέτυχε, πλήττοντας το κύρος του κοινοβουλευτικού θεσμού και της αβασίλευτης δημοκρατίας, αλλά και την ηθική νομιμοποίηση του βενιζελικού κόμματος.

Ο Βενιζέλος απ’ τη μεριά του δεν θα παραδεχτεί ποτέ ότι είχε κάποια σχέση με το στρατιωτικό κίνημα, ενώ ο Πλαστήρας θα υποχρεωθεί να διαφύγει στο εξωτερικό -αρχικά στον Λίβανο και στη συνέχεια στη Γαλλία. Ο Παναγής Τσαλδάρης στις 10 Μαρτίου θα ορκιστεί πρωθυπουργός.

Στις 11 Μαΐου ο Ιωάννης Μεταξάς θα καταθέσει πρόταση μαζί με άλλους 20 βουλευτές από το βήμα της Βουλής να διωχθεί ποινικά ο Ελευθέριος Βενιζέλος για το κίνημα, με τη συζήτηση να ορίζεται για την 15η Μαΐου 1933. Εκείνη θα ήταν και η τελευταία μέρα που θα μιλούσε ποτέ στη Βουλή ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Η δίωξη εναντίον του δεν προχώρησε αλλά το κλίμα παρέμεινε τεταμένο, για να φτάσουμε τελικά στο παρολίγον μοιραίο βράδυ της 6ης Ιουνίου του 1933.

Η ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ

Στις 6 Ιουνίου, ο Βενιζέλος μαζί με τη σύζυγό του βρίσκονται στην Κηφισιά, στο σπίτι της Πηνελόπης Δέλτα η οποία παρέθετε γεύμα προς τιμήν τους.

Οι φήμες οργίαζαν. Οι αντιβενιζελικοί ήθελαν τον πρώην πρωθυπουργό νεκρό, απόπειρες ενορχηστρώνονταν εναντίον του. Τα είχε ακούσει και ο ίδιος αλλά δεν φοβόταν. Όπως θα γράψει αργότερα και η ίδια η Πηνελόπη Δέλτα στο ημερολόγιο της, ο Βενιζέλος της είχε πει γελώντας “αυτοί είναι οι κίνδυνοι του επαγγέλματος”.

Τελείωσαν την επίσκεψή τους και στις 10.55 μ.μ. μπήκαν στα αυτοκίνητά τους για να επιστρέψουν στην Αθήνα.

Το ζεύγος Βενιζέλου επέβαινε σε ένα αυτοκίνητο τύπου “Πακάρ”, ενώ πίσω τους ακολουθούσε ένα “Φορντ” με τους άνδρες ασφαλείας.

Στο “Πακάρ” οδηγός ήταν ο Ιωάννης Νικολάου, ενώ δίπλα του καθόταν ο υπομοίραρχος Ιωάννης Κουφογιαννάκης. Στο “Φορντ” οδηγός ήταν ο Φίλιππος Μιχαλόπουλος και μαζί του επέβαιναν οι Ανδρέας Λεμπιδάκης, Ιωάννης Μαρκάκης και Ανδρέας Γυπαράκης.

Το δεύτερο αυτοκίνητο με τους σωματοφύλακες ήταν πιο αργό, δεν έπιανε τις ίδιες ταχύτητες σε σχέση με το πρώτο, ενώ είχε ακόμη ένα μειονέκτημα: είχε μόνο δύο πόρτες, γεγονός που δυσκόλευε την έξοδο αυτών που επέβαιναν στα πίσω καθίσματα.

Και τα δύο οχήματα κινούνταν με περίπου 50 χιλιόμετρα πάνω στην Κηφισίας, όταν κάπου στο Μαρούσι, στο ύψος του κέντρου “Παράδεισος” μία άγνωστη “Κάντιλακ” με τα φώτα σβηστά, μπήκε ανάμεσα στα δύο οχήματα και έκλεισε τον δρόμο του αυτοκινήτου ασφαλείας του Βενιζέλου.

Ταυτόχρονα, έπεσαν οι πρώτοι πυροβολισμοί και ο σωματοφύλακας Μαρκάκης, που επέβαινε στο συνοδευτικό αυτοκίνητο, κτυπήθηκε στο κεφάλι. Τρεις ημέρες αργότερα θα πέθαινε στον Ευαγγελισμό.

Στη συνέχεια οι άγνωστοι δράστες άρχισαν να πυροβολούν προς το αυτοκίνητο που βρισκόταν ο Βενιζέλος. Εκείνος πρόλαβε να ρίξει τη γυναίκα του στο πάτωμα και να πέσει και ο ίδιος. Ο άνθρωπος που καθόταν δίπλα στον οδηγό του Βενιζέλου, ο Κουφογιαννάκης, είχε δώσει εν τω μεταξύ εντολή στον οδηγό να σταματήσει προκειμένου να κατέβει από το αυτοκίνητο και να αρχίσει να ρίχνει και εκείνος με το όπλο του. Έτσι, ανάγκασε και το αυτοκίνητο των συνωμοτών να σταματήσει, οι οποίοι συνέχισαν να τους πυροβολούν.

Ο Βενιζέλος κατάλαβε ότι το να μένει το αυτοκίνητό του ακίνητο ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο και φώναξε στον οδηγό να φύγει γρήγορα. Κι έτσι έγινε. Ο οδηγός ανέπτυξε μεγάλη ταχύτητα και κατάφερε να τους ξεφύγει. Προσωρινά όμως.

Κάπου στο ύψος της Φιλοθέης, ο οδηγός του αυτοκινήτου του Βενιζέλου κατάλαβε ότι είχε σκάσει ένα από τα πίσω λάστιχα, κάτι που μείωσε την ταχύτητά τους. Η άγνωστη κάντιλακ κατάφερε ξανά να τους φτάσει και οι σφαίρες άρχισαν και πάλι να εκσφενδονίζονται πάνω στις λαμαρίνες του “Πακάρ” -με κάποιες να τις διαπερνούν κιόλας όπως αποδεικνύουν οι φωτογραφίες που σώζονται μέχρι σήμερα.

Και πάλι όμως ο οδηγός θα κατάφερνε να τους ξεφύγει και τελικά να σώσει τη ζωή του Βενιζέλου λαμβάνοντας μία εξαιρετικά κρίσιμη απόφαση: ενώ το αφεντικό του τού έλεγε να κατευθυνθεί προς τον “Ερυθρό Σταυρό”, καθώς η Έλενα Βενιζέλου Σκυλίτση είχε τραυματιστεί, εκείνος προτίμησε να κατευθυνθεί προς τον “Ευαγγελισμό”.

Και γιατί ήταν σωτήριο αυτό; Όχι γιατί εκεί οι γιατροί ήταν πιο ικανοί αλλά γιατί σύμφωνα με τις καταθέσεις κάποιων μαρτύρων αργότερα, οι δολοφόνοι είχαν προβλέψει να τους στήσουν ενέδρα στον “Ερυθρό Σταυρό” σε περίπτωση που διέφευγαν.

Στο νοσοκομείο προσφέρθηκαν οι πρώτες βοήθειες στην Έλενα Βενιζέλου, που είχε τραυματισθεί ελαφρά και στον οδηγό του αυτοκινήτου, που είχε τραυματιστεί “σοβαρώς εις τον αριστερόν βραχίονα”, όπως διαβάζουμε στο “Ελεύθερον Βήμα” της εποχής.

Όσον αφορά τον Ελευθέριο Βενιζέλο η εφημερίδα έγραφε ότι “δεν ετραυματίσθη εκ σφαίρας. Υπέστη μόνον ένα μώλωπα μάλλον ελαφρόν εις την δεξιάν παρειάν από θραύσματα πιθανώς των υέλων του αυτοκινήτου”.

ΤΟ ΜΕΤΑ

Από τις πρώτες ώρες πλήθος κόσμου άρχισε να καταφτάνει στο νοσοκομείο για να συμπαρασταθεί στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Απλοί φίλοι, πολιτικοί και συνεργάτες κατέκλεισαν τον “Ευαγγελισμό”, καθώς τα νέα της απόπειρας είχαν αρχίσει να κάνουν τον γύρο της Αθήνας.

Ο Παναγής Τσαλδάρης αποδοκίμασε δημόσια την πράξη και δήλωσε ότι “θα συλληφθούν οι δράστες οπωσδήποτε, διότι οι υπεύθυνοι υπουργοί και αστυνομικοί δεν θα διατηρηθούν εις τας θέσεις τους, εάν δεν εκπληρώσουν μέχρι κεραίας το καθήκον τους”.

Στις 10 Ιουνίου 1933 ο ανακριτής Τζωρτζάκης διατάσσει τη σύλληψη του Διοικητή της Γενικής Ασφάλειας, Ιωάννη Πολυχρονόπουλου, του αδελφού τού Νικόλαου, των αστυνόμων Μαρκάκου και Τζαμαλούκα και του λήσταρχου Καραθανάση.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε κατονομάσει με μεγάλη βεβαιότητα ως οργανωτή της παρολίγον εκτέλεσης τον Διοικητή της Γενικής Ασφάλειας.

Ενδείξεις ηθικής αυτουργίας προέκυψαν και για δύο στελέχη του Λαϊκού Κόμματος, τον υπουργό Εσωτερικών, Ιωάννη Ράλλη και τον βουλευτή, Πέτρο Μαυρομιχάλη. Όμως, η κυβερνητική πλειοψηφία -εντελώς αναμενόμενα- δεν συναίνεσε στην άρση της βουλευτικής τους ασυλίας. Και λίγο αργότερα ο ανακριτής Τζωρτζάκης θα αντικαθίσταντο -επίσης εντελώς αναμενόμενα-, γεγονός που θα άφηνε για πάντα σκιές στην κυβέρνηση και υποψίες για την ανάμειξή της στην απόπειρα δολοφονίας.

Η δίκη των κατηγορουμένων θα ξεκινήσει στις 22 Φεβρουαρίου 1935. Κατηγορούμενοι ήταν συνολικά 18 άτομα, μεταξύ αυτών και δύο υψηλόβαθμοι αστυνομικοί, ο Ιωάννης Πολυχρονόπουλος και ο Αθανάσιος Δικαίος, που κατηγορούνταν ως ηθικοί αυτουργοί, με επικεφαλής τον λήσταρχο Καραθανάση, ο οποίος είχε συλληφθεί από απόστρατους βενιζελικούς αξιωματικούς και όχι από την αστυνομία.

Η δίκη όμως δεν θα ολοκληρωνόταν ποτέ. Αναβλήθηκε “επ’ αόριστον”, καθώς μεσολάβησε το αποτυχημένο κίνημα του Βενιζέλου την 1η Μαρτίου του 1935. Μετά απ’ αυτό, ακολούθησε τον Πλαστήρα στη Γαλλία, όπου έναν χρόνο αργότερα θα άφηνε τελικά την τελευταία του πνοή.

Ευχαριστούμε το Ψηφιακό Αρχείο Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών & Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος” στα Χανιά για την ευγενική παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού που αποτελεί μέρος της συλλογής τού.