Ο ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΒΑΣΙΛΑΚΟΣ ΕΜΕΙΝΕ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΡΙΑ ΑΝ ΤΟΝ ΠΡΟΣΠΕΡΑΣΕ Η ΟΧΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΛΟΥΗΣ

Πριν από 125 χρόνια η πτωχή (στην κυριολεξία λόγω της πτώχευσης του 1893) πλην τίμια Ελλάς, ζούσε μεγαλεία. Οι προετοιμασίες για τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες είχαν φτάσει στο ζενίθ με την ελληνική πρωτεύουσα να φτιασιδιώνεται όπως-όπως για να υποδεχθεί τους ξένους επισκέπτες. Η σκόνη πάνω από τους χωμάτινους δρόμους ή αλλοπρόσαλλη διάθεση των εισιτηρίων ανησυχούσε τον Τύπο της εποχής, που δεν διέφερε πολύ από τον σημερινό. Είτε αποθέωνε, είτε έχυνε δηλητήριο, όπως η κριτική της “Ακροπόλεως” στον ολυμπιακό ύμνο (!) του Σπυρίδωνα Σαμαρά τον οποίο χαρακτήριζε … “βαγγνερίζοντα”. Στο γενικότερο κλίμα της εθνικής ανάτασης που θα επέφερε στην χώρα η επιτυχημένη διοργάνωση των Αγώνων, οι εφημερίδες ήταν έτοιμες να υπερθεματίσουν σε ενδεχόμενους ελληνικούς θριάμβους και, φυσικά, να συμμετάσχουν στην όποια επίσημη προπαγάνδα.

Ένα κομμάτι αυτής ήταν ο μαραθώνιος δρόμος, στον οποίο οι διοργανωτές έδιναν τεράστια σημασία. Η σύνδεση με τον αρχαιοελληνικό μύθο του νενικήκαμεν, ή από μόνη της ηρωϊκή διαδρομή των 40 χιλιομέτρων (η τελική μαραθώνια απόσταση σε 42.195 μέτρα καθορίστηκε μερικά χρόνια αργότερα) σε πραγματικά βουνά και λαγκάδια, που σχημάτιζαν τότε την αυθεντική διαδρομή Μαραθώνας-Παναθηναϊκό Στάδιο, συνέγειρε τα πλήθη, ειδικά στην σκέψη μιας ελληνικής νίκης.

Οι Έλληνες που θα έτρεχαν στον Μαραθώνιο, θα έπρεπε να είναι χαλύβδινοι, για να μη χάσουν από τους αντίπαλους τους. Όπως έγραφε ο Γεώργιος Σουρής στο τεύχος της 30ής Μαρτίου 1896 (πέντε μέρες μετά την έναρξη των αγώνων) βάζοντας τον Φασουλή να συνομιλεί με τον Περικλέτο (φιγούρες από το κουκλοθέατρο) όπως συνήθιζε στις σελίδες του “Ρωμηού”

Υμνους αναξιφόρμιγγας, βρε Περικλή, θα ψάλω
και δι’ Αγώνας διεθνείς τον σβέρκο μου θα βγάλω.
Τίνα μεγάλον ήρωα, τίν’ άνδρα κελαδήσωμεν;
ελάτε βάρη ν’ άρωμεν, ελάτε να πηδήσωμεν,
και να παρακαλέσωμεν με δίσκους εις το χέρι
Αβέρωφ τον περίδοξον να λύσει το κεμέρι,
κι ολάκερο το Στάδιο μαρμάρινο να κάνει
για ν’ αλωνίζουν Κόννολυ και Φλακ κι Αμερικάνοι

Επεξηγήσεις: Οι αναξιφόρμιγγες ύμνοι έρχονται από την εποχή του Πίνδαρου, αφιερωμένους στους πρώτους Ολυμπιονίκες και ξεκινούσαν με την φράση τίνα Θεόν, τιν’ ήρωα, τίνα δ’ άνδρα κελαδήσωμεν. Ο Αβέρωφ είναι ο “εθνικός ευεργέτης” Γεώργιος Αβέρωφ, με προσωπικές δαπάνες του οποίου καλύφθηκε με μάρμαρο ολόκληρο το Στάδιο (εξ ου και η εναλλακτική του ονομασία, Καλλιμάρμαρο) και τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του έγιναν την παραμονή της τελετής έναρξης.

Ο Τζέιμς Μπρένταν Κόνολι, από τη Βοστώνη, κατέκτησε τρία μετάλλια στους Αγώνες της Αθήνας (χρυσό στο τριπλούν, αργυρό στο ύψος και χάλκινο στο μήκος), ενώ ο Αυστραλός Έντουαρντ Φλακ ήταν χρυσός Ολυμπιονίκης στα 800 και 1.500 μέτρα και χάλκινος στο μικτό διπλό του τένις. Ο Αμερικανοί συνολικά πήραν τα περισσότερα μετάλλια σε αυτούς τους πρώτους Ολυμπιακούς της σύγχρονης εποχής.

Ο πανελληνιονίκης από τον Πειραιά

Για να επιλεγεί η καλύτερη αποστολή για τους Αγώνες στίβου, η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων, διοργάνωσε τους πρώτους πανελλήνιους αγώνες και στις 10 Μαρτίου έγινε και ο μαραθώνιος. Νικητής σε 3 ώρες και 17 λεπτά, αναδείχθηκε ο Χαρίλαος Βασιλάκος αθλητής του Πανελληνίου, ακολουθούμενος από τους Σπύρο Μπελόκα (3 ώρες και 20), Δημήτριο Δεληγιάννη (3 ώρες και 33 λεπτά), Δημήτριο Χριστόπουλο (3 ώρες και 33 λεπτά), Γεώργιο Γρηγορίου (3 ώρες και 37 λεπτά) και Ευάγγελο Γερακάκη (3 ώρες και 37 λεπτά).

Αυτοί οι έξι πρώτοι (από τους 25 που πήραν μέρος στον αγώνα, ενώ είχαν δηλώσει συμμετοχή 33 αθλητές) υποτίθεται ότι θα έπαιρναν μέρος και στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Κάποιοι, ανάμεσά τους και ο αφέτης του αγώνα, ταγματάρχης και βουλευτής Αχαΐας, Γεώργιος Παπαδιαμαντόπουλος, είχαν διαφορετική γνώμη και πίεζαν για τους δικούς τους λόγους. Το όνομα του Σπύρου Λούη, ακόμα δεν είχε φανεί πουθενά…

Ο Χαρίλαος Βασιλάκος, ο πρώτος πανελληνιονίκης του Μαραθωνίου, ήταν τότε 19 ετών. Είχε γεννηθεί το 1877 στον Πειραιά. Η καταγωγή του ήταν από το Λυγερέα της Μάνης. Έχασε από μικρός τον πατέρα του και ασχολιόταν εντατικά με τον αθλητισμό. Ψηλός, αρρενωπός με χαρακτηριστική ψιλή φωνή, ήταν γράφτηκε στον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο και έδειξε εξ αρχής μια μεγάλη έφεση στους δρόμους αντοχής.

Θεωρείται και ο πρώτος Έλληνας βαδιστής, καθώς εισήγαγε το άθλημα στη χώρα. Σπούδασε στη Νομική Σχολή, εργάστηκε σαν τελωνειακός και αργότερα ήταν ιδιοκτήτης του θεάτρου “Ολύμπιον” – μετά κινηματογράφου “Ολυμπιάς” στον Πειραιά.

Για τους Μανιάτες είναι ο μεγάλος αδικημένος του Μαραθωνίου των Ολυμπιακών Αγώνων, καθώς τερμάτισε πίσω από τον θριαμβευτή Σπύρο Λούη, αλλά όπως υποστηρίζουν αυτός ήταν ο πραγματικός νικητής. Ο μύθος ότι ο Λούης “έκοψε από τα χωράφια” κάπου στην Παλήνη, μπορεί εν τέλει να μην είναι και τόσο μύθος και η πραγματική ιστορία να μην εμπίπτει στις υπερβολές που συνηθίζονται στην ωραία Μάνη.

Η αλήθεια, άλλωστε, είναι σε αντίθεση με τον θρυλικό νερουλά από το Μαρούσι, Σπύρο Λούη, ο Χαρίλαος Βασιλάκος ήταν συστηματικός αθλητής και συνέχισε να παίρνει μέρος σε αγώνες και μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Λούης επέστρεψε στο χωριό του, έγινε αγρότης και ένα διάστημα αργότερα στη ζωή του και αστυνόμος. Δεν ξανάτρεξε ποτέ σε μαραθώνιο.

Ο δεύτερος προκριματικός

Η ανησυχία για μια ελληνική ήττα στο Μαραθώνιο εξακολουθούσε να υπάρχει στο προσκήνιο, αλλά και στο παρασκήνιο. Διάφοροι πίεζαν για ένα δεύτερο προκριματικό, ώστε να βρεθούν -αν γινόταν- ακόμα καλύτεροι από τον Βασιλάκο και τους υπόλοιπους που είχαν κερδίσει την πρόκριση. Πράγματι στις 24/3 παραμονή της έναρξης των Ολυμπιακών διοργανώθηκε ο δεύτερος αγώνας. Με προσωπικές ενέργειες, ο ταγματάρχης Παπαδιαμαντόπουλος έβαζε … από σπόντα στον αγώνα και την ορντινάτσα του στον στρατό. Ήταν ο Σπύρος Λούης, ένας καλός φαντάρος που περπατούσε ακούραστα για ώρες. Αυτό ήταν το βασικό προσόν για να μπει στον αγώνα.

Παρόλα αυτά ο άνθρωπος που θριάμβευσε στον μαραθώνιο των Ολυμπιακών, δεν … κατάφερε -με την πρώτη- στον τελικό. Το εισιτήριο θα πήγαινε σε όσους έκαναν επίδοση κάτω από τις 3 ώρες και 17 λεπτά του Βασιλάκου. Τέσσερις αθλητές το πέτυχαν, όχι όμως και ο Λούης που έκανε 3 ώρες 18 λεπτά και 27 δευτερόλεπτα.

Ο δαιμόνιος ταγματάρχης πίεσε εκ νέου για να τον βάλει εν τέλει στην ολυμπιακή ομάδα, μαζί με έναν ακόμη αθλητή, προφανώς για … προκάλυψη, όπως λένε και στον στρατό.

Και κάπως έτσι άρχισαν οι Αγώνες. Οι Αθηναίοι έδωσαν βροντερό παρών στις εξέδρες του Καλλιμάρμαρου, η βασιλική οικογένεια παρούσα, με την κυβέρνηση Δηληγιάννη να προσπαθεί να αποκομίσει όσα περισσότερα μπορούσε και τον Χαρίλαο Τρικούπη βαρύτατα ασθενή στις Κάννες.

Στις 29 Μαρτίου, γίνεται ο Μαραθώνιος. Την παραμονή οι αθλητές φιλοξενούνται σε διάφορα οικήματα, όλος ο Μαραθώνας βρίσκεται στην υπηρεσία τους. Τον Αγώνα επιβλέπει, ποιος άλλος ο ταγματάρχης Παπαδιαμαντόπουλος και οι έφιπποι στρατιώτες του.

Στο τέλος της ημέρας, το Παναθηναϊκό Στάδιο, θα σηκωθεί στο πόδι για να αποθεώσει τον θριαμβευτή. Είναι Έλληνας, είναι ο Σπύρος Λούης.

“Και δυο-τρεις γούναι ρωσσικόταται…”

Αντιγράφουμε από την εφημερίδα “Αστυ” της 30ής Μαρτίου, για να πάρουμε μια ιδέα από το κλίμα και του τι έγινε εκείνο το απόγευμα στο Καλλιμάρμαρο (κρατάμε και την ορθογραφία του συντάκτη):

“Η χθεσινή ημέρα θα μείνη εις τα χρονικά των Αθηνών. Ευτυχείς όσοι την είδαν. Ευδαίμονες όσοι παρακολούθησαν τας φάσεις της. Όσων η καρδία ανεστάλθη με τους παλμούς των. Εκείνοι που ησθάνθηκαν τον ενθουσιασμό της. Εκείνοι που που είδαν τον νικητήν. Εκείνοι που τον χειροκρότησαν.

Ευτυχώς αυτοί ήταν πολλοί, πάμπολλοι, άπειροι. Συνάδελφός μας διαπρεπής, ο αντιπρόσωπος του “Φιγαρώ” κ. Ουγκ Λερού έχων την έξιν του πλήθους, των κολοσσιαίων, των βαβηλωνείων αυτών συναθροίσεων, υπελόγιζεν ότι εντός και εις τα πέριξ του Σταδίου είχον συναθροισθή 100.000 άνθρωποι…

… Ο καιρός ήτο ευνοϊκώτερος από προχθές. Συννεφώδης ήτο πάλιν ο ουρανός, αλλά ο ήλιος προέκυπτε κατά διαλείμματα δια μέσου των νεφών, δεν έπνεΕις τε δε πλέον και ο βορράς εκείνος, ο άγριος της προχθές. Τα χειμερινά επανωφόρια, τα σκεπάσματα των γονάτων, τα σάλια, πάντα εις την ημερήσιαν διάταξιν. Την εμφάνισι των έκαμαν και δυο-τρεις γούναι ρωσσικόταται…

… Περί την 3ην παρά τέταρτον αναγέλλεται η άφιξις της βασιλικής οικογένειας και των ξένων της. Αι μουσικαί ανακρούουν τον εθνικόν ύμνον και τον ύμνον της Σερβίας εναλλάξ, οι θεαταί δ’ εγειρόμενοι αποκαλύπτονται. Ο Βασιλεύς, η πριγκήπισσα Σοφία (η βασίλισσα αδιαθετούσα δεν παρίστατο), η πριγκήπισσα Μαρία και ο υψηλός αυτής μνηστήρ, ο Βασιλεύες της Σερβίας, φέρων πολιτική ενδυμασίαν, ο Διάδοχος, οι πρίγκηπες Νικόλαος και Γεώργιος, ι μικροί πρίγκηπες Χριστόφορος και Ανδρέας εισέρχονται, χαιρετίζοντες και χαιρετιζόμενοι….

… Ο Βασιλεύς μας και ο βασιλεύς Αλέξανδρος χαιρετίζουν ιδιαιτέρως τον κ.Δηλιγιάννην. Εις τον κ.Δηλιγιάννην κατά την προ μικρού είσοδον του και το πλήθος έκαμεν υποδοχήν ενθουσιώδη, χειροκροτήσαν αυτόν ζωηρώς. Και τα αγωνίσματα αρχίζουν…”

Η περιγραφή των αγωνισμάτων της ημέρας είναι ακόμα πιο γλαφυρή. Διαβάζουμε:

… στα 100 μέτρα νικά ο Αμερικανός Βούρκε σε 12 δευτερόλεπτα (μη ξεχνάτε βρισκόμαστε στο 1896) και δεύτερος έρχεται ο Γερμανός Χόφμαν: “Χειροκροτεί το πλήθος τον Βούρκε, ανευφημούν δε κατά τον ιδιόρρυθμον των τρόπον αυτόν οι συνάδελφοί του Αμερικανοί, σείοντες μικράς αμερικανικάς σημαίας. Ενθουσιωδώς χειροκροτούν την νίκη του από μιας κερκίδος και οι ναύται του αμερικάνικου θωρηκτού Αγίου Φραγκίσκου”…

… στο άλμα εις ύψος περιγράφεται ως εξής το αγώνισμα: “Επί ενός μονοζύγου οι δυο εκατέρωθεν ιστοί του οποίου είναι καταμετρημένοι λεπτομερέστατα με εκατοστά του μέτρου, τίθεται μια ευθεία ράβδος. Ο αγωνιστής πρέπει να πηδήση αυτήν χωρίς να την ρίψη”  Νικητής είναι ο Αμερικανός Κλαρκ με 1.81, με δεύτερο τον συμπατριώτη του Γκάρετ και “η αμερικάνικη σημαία υψούται εκ νέου και εκ νέου ακούομεν τα -Χαχι-Χι- Μπόστων-Μπόστων-Μπόστων! Ουράι των Αμερικανών και εκ νέου κυματίζουν από των κερκίδων τα αμερικάνικα σημαΐδια των, εκ νέου δε το πλήθος ανευφημεί την νέα νίκη των φίλων μας Αμερικανών”…

… στον τελικό των 110μ μετ’ εμποδίων, “ένα μείγμα πηδήματος και δρόμου” γίνεται μεγάλη μάχη”. Ο Άγγλος Γκούλδιγκ μονομαχεί με τους Αμερικανούς Κούρτις και Χούιτ, συμβαδίζει με τον πρώτο, μέχρι ενός σημείου αλλά κάπου προς το τέλους, ο Αμερικανός επιταχύνει “πηδών ελαφρότερον τα παρεντιθέμενα εμπόδια και διανύει τον δρόμον εις δευτερόλεπτα 17.35.. Και νέαι επευφημίαι. Και η αστερόεσσα πάντοτε εις την κορυφήν του ιστού”

… στο άλμα επί κοντώ, “το πλέον περίεργον και ενδιαφέρον ίσως των μέχρι τούδε αγωνισμάτων” όπου οι Έλληνες αθλητές Δαμάσκος, Ξυδάς και Θεοδωρόπουλος έμειναν μέχρι τα 2 μέτρα και 60 εκατοστά, ο συντάκτης παραληρεί θαυμάζοντας τους Αμερικανούς Τάιλερ και Χόιτ καθώς ο ένας “παίρνει φόραν στηρίζεται επί του κοντού (έχουν δε ιδικούς των κοντούς, επίτηδες φερμένους) και αιωρούμενος εις το κενόν, εις ύψος 2.70 μέτρων, πηδά από την άλλην μεριάν, με μίαν ευστροφίαν, με μίαν χάριν, με μίαν ευλυγισίαν, αποσπώσαν τον θαυμασμόν των θεατών. 

Αλλά κι ο συναγωνιστής του Χόυτ, τι ωραία που πηδά και αυτός, πως εκσφενδονίζεται εις το κενόν, πως πίπτει από το αντίθετον μέρος με τους πόδας ηνωμένους χωρίς να φαίνεται διστάζων ή αγωνιών, με την γαληνιαίαν χάριν, με την οποία θα επήδων οι αθληταί οι αρχαίοι.

Και η ράβδος ολοέν υψούται. Είνε τώρα 2.90, Τάϋλερ και Χόυτ πηδούν εναέριοι, υπόπτεροι, ως αρχαίοι Θεοί, παραστατικοί και ευμελείς ως… Αμερικανοί”…

Η μάχη των δυο Θεών, ε… συγγνώμη Αμερικανών, συνεχίζεται μέχρι τα 3.30 μέτρα!

“Επί τέλους η νίκη αποκλίνει προς τον Χόϋτ, τον οποόιον ο εφάμιλλος του Ταϋλερ προβαίνων συγχαίρει δια θερμοτάτης, αδελφικής χειραψίας. Το Στάδιον ολόκληρον χειροκροτεί, ο πρίγκηψ Γεώργιος θλίβει την χείρα του νικητού, όστις επήδησεν 3.30 (3.40, είναι το μέχρι τούδε γενόμενον υψηλότερον πήδημα) και η αμερικάνικη σημαία υψούται εις το άκρον του ιστού της νίκης μετ’ επευφημιών ατελεύτητων”

“Είνε Έλλην” υψηλός, εύσωμος…

Αλλά κανείς δεν υποψιαζόταν τι θα συνέβαινε λίγες ώρες αργότερα. Κοντά στις έξι το απόγευμα, το Στάδιο θα σηκωνόταν στο πόδι αλαλάζον. Από ενθουσιασμό και εθνική υπερηφάνια!

Πάμε πίσω στην ιστορική περιγραφή της εφημερίδας “Αστυ”: “Την 6ην παρά 20′ ηκούσθη ο κρότους του τηλεβόλου, αναγγέλλων την άφιξιν εκ του Μαραθώνος δρομέων. Το αγώνισμα του άλματος επί κοντώ, επανελήφθη και όλων οι οφθαλμοί εστράφησαν προς την είδοδον του Σταδίου, πέραν ακόμη προς την αρχήν της λεωφόρου, ακόμη περαιτέρω αν ήτο δυνατόν.

Μια φρικίασις, απ’ εκείνες που διέρχονται τα πλήθη ως ρεύμα ηλεκτρινκόν, όταν όλας τας ψυχάς όλας τα καρδίας ενώνη μια ιδέα, εις πόθος, μια ευχή διέδραμεν όλον εκείνον τον απειράριθμον όγκον των 60.000 θεατών…”

Οι πληροφορίες που έρχονται από τον αγώνα είναι αντιφατικές. Ακόμα και οι επίσημοι (βασιλείς και σία) σηκώνονται από τις θέσεις τους, με βοήθεια τα κυάλια τους για να δουν ποιος θα μπει πρώτος

… “Είναι στιγμή αγωνίας υπερτάτης. Όλον το Στάδιον σιωπά και αναμένει. Νομίζει κανείς ότι το πλήθος εκείνο, το άπειρον δεν έχει παρα δύο οφθαλμούς, μια πνοήν και μίαν καρδίαν. 

Αίφνης μια φωνή ακούεται:

Είνε Ελλην!

Ταυτοχρόνως υψηλός, εύσωμος, ηλιοκαής νέος, φέρων την λευκοκύανον στολήν των Ελλήνων αθλητών, εισέρχεται εις το Στάδιον.

Τι έγιεινε την στιγμήν εκείνην;

Τι έγεινε;

Ποίος ημπορεί να το περιγράψη;

Ένας ολόκληρος λαός εσηκώθη όρθιος, χειροκροτών, φωνάζων, σείων μανήδλια, σημαίας, επευφημών, ζητοκραυγάζων. Πολλοί έκλαιαν. Άλλοι δεν ήξευραν τι να κάμουν, πως να εκδηλώσουν την χαρφά των. Είδαμεν νέους παραπλεύρως μας, οι οποίοι ερρίφθησαν εις τα αγκάλας του άλλου καταφιλούμενοι.

Και αι ανευφημία εγένοντο ολοέν ζωηρώτεραι, ενθουσιδέστεραι, πλέον έκφρονες, ενώ οι πίλοι και τα μανδήλια εσείοντο, ως υπό αύρας, η οποία αίφνης έπνευσον”

Χαμός! Ο νικητής είναι Έλληνας, τον λένε Σπύρο Λούη και η είσοδος του στο Καλλιμάρμαρο, μένει στην ιστορία ως ένα από τα πιο μεγάλα αθλητικά κατορθώματα της χώρας.

“Ο Διάδοχος και ο πρίγκηψ Γεώργιος ηκολούθουν όπισθεν του δρομέως, τρέχοντος δια να φθάση εις το τέρμα του δρόμου. Όταν δε έφθασεν εκεί, αντίκρυ του Βασιλέως, ο Διάδοχος, υποβοηθούντος και του πρίγκηπος Γεωργίου, παρασυρθείς υπό του γενικού ενθουσιασμού τον ανήγειρεν ενώπιον του Βασιλέως και οι αντιληφθέντες το ωραίον θέαμα αφέθηκαν εις φρενητώδεις αλαλαγμούς…”

Δηλαδή τον σήκωσαν στα χέρια. Ο θρίαμβος του εξ Αμαρουσίου δρομέα είναι γεγονός. Κάποια στιγμή το πλήθος, μετά τους πανηγυρισμούς, στρέφει ξανά το ενδιαφέρον του στον Μαραθώνιο. Ο χρόνος του Λούη στην αρχή αναγράφεται λάθος στον πίνακα αποτελεσμάτων: 2:55:50. Η ακριβής χρονομέτρηση είναι 2:58:30.

“Άρα γε οι μετά τον νικητήν δρομείς ποίοι είνε; Η είδησις έρχεται ότι ο Λερμιζιώ, φθάσας εις το 33ον χιλιόμετρον εσταμάτησαν, ότι ο Φλακ ο φοβερός Αυστραλιανός, έπεσεν αποκαμωμένος έξωθι του εριουργείου (σ.σ εργοστάσιο επεξεργασίας μαλλιού) Πυρρή. 

Έλληνες θα είνε λοιπόν και μετά του Λούη ερχόμενοι.

Τωόντι δε μετ’ ολίγα λεπτά εισέρχεται φαιδρός (σ.σ εννοεί χαρούμενος) και σχεδόν χωρίς να διακρίνεται η κόπωσίς του ο Βασιλάκος (ο νικητής των Πανελληνίων) μεθ ον καταφθάνει ο Μπελόκας.

Τον Βασιλάκον υποδέχονται παταγώδεις ανευφημίαι, χειροκροτήματα, εύγε, “μπράβο Βασιλάκο”, τα αυτά δε και ολιγώτερον ζωηρά πλέον κ.Μπελόκαν….”

“Πότε με πέρασε ο Λούης;;”

Αυτά συνέβησαν σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής στο Καλλιμάρμαρο. Ολόκληρη η Αθήνα, ολόκληρη η Ελλάδα ήθελε να αγκαλιάσει τον θριαμβευτή, τον Ολυμπιονίκη, Σπύρο Λούη. Ο Χαρίλαος Βασιλάκος, όπως έλεγε ο γιος του Κωνσταντίνος χρόνια αργότερα, μπήκε στα αποδυτήρια και ξεμονάχιασε τον Λούη, λεγοντάς του: “Ήταν άτιμο αυτό που έκανες. Δεν θα κάνω ένσταση γιατί δεν θέλω να αμαυρώσω την ημέρα. Εσένα, πάντως, θα σε κρίνει ο Θεός”. 

Από την στιγμή που τερμάτισε ο Πειραιώτης δρομέας αναρωτιόταν πότε τον είχε προσπεράσει ο Λούης και δεν το είχε καταλάβει. Το ίδιο, λέγεται ότι αναφώνησαν μετά και πολλοί άλλοι αθλητές. Ήδη ο Ούγγρος Κέλνερ είχε κάνει ένσταση όχι για τον χρυσό Ολυμπιονίκη, αλλά για τον Μπαλόκα, υποστηρίζοντας ότι σε ένα σημείο της διαδρομής “έκλεψε” ανεβαίνοντας σε ένα κάρο. Ο Έλληνας δρομέας παραδέχθηκε την πράξη του και ο Κέλνερ πήρε, εν τέλει, το χάλκινο μετάλλιο.

Κι ο Λούης; Δεν αμφισβητήθηκε, αλλά οι φήμες άρχισαν να διαρρέουν συχνά-πυκνά. Πολλά χρόνια μετά, ο Ελληνοσκωτσέζος Ντόναλντ Γεώργιος Μακφέηλ, δέχθηκε μια σειρά επιστολών από τον Θάνο Κουτσικόπουλο, παλαίμαχο αθλητή και κριτή σε Ολυμπιακούς Αγώνες, που υποστήριζε ευθέως ότι ο Βασιλάκος ήταν ο πραγματικός νικητής του πρώτου μαραθωνίου.

Τα στοιχεία και τα ερωτηματικά του Κουτσικόπουλου αλλά και άλλα σημαντικά στοιχεία από την έρευνα του ίδιου του Μακφέηλ συμπεριλήφθηκαν στο βιβλίο του “Ο Χαρίλαος Βασιλάκος και ο αμφιλεγόμενη πρωτιά του Σπύρου Λούη” που κυκλοφόρησε πριν από κάποια χρόνια από τις εκδόσεις “Αδούλωτη Μάνη”. Εκεί εξιστορείται όλο το χρονικό πριν και κατά τη διάρκεια του Μαραθωνίου στην Αθήνα του 1896 και υπέρ του Βασιλάκου παρατίθενται τα εξής επιχειρήματα:

• Σε καμιά από τις αναφορές (όχι επίσημες, ωστόσο) για την εξέλιξη της κούρσας μέχρι οι δρομείς να φτάσουν κοντά στο Παναθηναϊκό Στάδιο δεν αναφέρεται ως προπορευόμενος ο Λούης. Στο Πικέρμι (20ό χλμ) η κατάταξη ήταν Λεμιρσιό, Φλακ, Μπλέικ, Κέλνερ, Βασιλάκος, Λούης (σε απόσταση 2 λεπτών από τον πρώτο), ενώ στο Χαρβάτι (Παλήνη, 26χλμ) η σειρά είχε τροποποιηθεί σε Λεμιρσιό, Φλακ, Βασιλάκος, Λούης, Κέλνερ, Δεληγιάννης, Μπελόκας. Μόνο στους Αμπελόκηπους εμφανίζεται, πλέον, ο Λούης πρώτος και ακολουθούν οι Κέλνερ, Βασιλάκος, Μπελόκας
• Ο Βασιλάκος όχι μόνο δεν θυμόταν αν τον προσπέρασε ο Λούης, αλλά κατήγγειλε και τη σχεδόν διακοπή του αγώνα στο Χαρβάτι, όταν ένας υποτιθέμενος παπάς, εμφανίστηκε και υποστήριξε ότι οι ξένοι είχαν φτάσει ήδη στο Στάδιο, άρα δεν υπήρχε λόγος συνέχισης του αγώνα. Οι χωρικοί μπήκαν στη μέση για να αποθεώσουν τους δρομείς και ο Βασιλάκος συνέχισε τον αγώνα, αφού πρώτα πέρασε κάτω από την κοιλιά ενός αλόγου. Είχε χάσει τουλάχιστον 20 λεπτά. Κάπου εκεί εξαφανίστηκαν οι έφιπποι του ταγματάρχη Παπαδιαμαντόπουλου και η φιγούρα του Λούη που εμφανίζεται ξανά -ενώπιον των άλλων αθλητών- προς το τέλος της διαδρομής.
• Ο Λούης έτρεξε τη διαδρομή σε 2 ώρες 58, ενώ στον δεύτερο προκριματικό (πέντε μέρες πριν από τον επίσημη αγώνα) η επίδοσή του ήταν 3 ώρες 18. Δηλαδή ο μετέπειτα Ολυμπιονίκης, μέσα σε ένα πενθήμερο, βελτίωσε το χρόνο του κατά 20 λεπτά.

Προς επίρρωση όλων αυτών, ο πρύτανης του ελληνικού αθλητισμού Ιωάννης Χρυσάφης στο βιβλίο του για τους Ολυμπιακούς Αγώνες που εκδόθηκε το 1930 σημειώνει ότι ο “παντοδύναμος ταγματάρχης Παπαδιαμαντόπουλος έχων περί αυτόν δια την επιτήρηιν των δρομέων ολόκληρον επιτελείον εφίππων” και αν τελικά πραγματοποιήθηκε η φημολογούμενη “απαγωγή” του Λούη μόνο από αυτόν μπορούσε να οργανωθεί.

Από την άλλη υπάρχουν ενστάσεις πάνω στις ενστάσεις. Ο Λούης μπορεί να κατέβασε το χρόνο του κατά είκοσι λεπτά, το ίδιο έκανε όμως και ο Βασιλάκος, που έτρεξε στους Ολυμπιακούς Αγώνες έντεκα λεπτά πιο γρήγορα απ’ ό,τι στους Πανελλήνιους. Το όνομα του Μαρουσιώτη δρομέα αναφέρθηκε στον Τύπο σχεδόν σε όλα τα περάσματα και δεν “εξαφανίστηκε” ποτέ. Νίκησε δηλαδή δικαιότατα και με το σπαθί του.

Ο Βασιλάκος, πάντως, σύμφωνα με τους βιογράφους του αποφάσισε να μείνει σιωπηλός, μέσα στην ευδαιμονία της επόμενης μέρας για τον θρίαμβο αλλά και ταυτόχρονα το πένθος για τον θάνατο του Χαρίλαου Τρικούπη. Συνέχισε να αθλείται, ασχολήθηκε συστηματικά με το βάδην και μέχρι το τέλος της ζωής του αναρωτιόταν αν τελικά τον είχε περάσει ή όχι ο νερουλάς από το Μαρούσι. Ο θρυλικός Σπύρος Λούης…