ΠΟΣΟ ΑΞΙΟΠΙΣΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ;

Ανήμερα του «Πάσχα του καλοκαιριού», μιας εκ των μεγαλύτερων γιορτών της Ορθοδοξίας, θέτουμε ένα καίριο ερώτημα: αυτό της αξιοπιστίας της Καινής Διαθήκης.

Είτε πιστεύεις εις έναν Θεό, είτε όχι την Καινή Διαθήκη την έχεις υπ’ όψιν σου. Αν σκεφτείς πόσοι διαφορετικοί έγραψαν ό,τι υπάρχει σε αυτήν σε διάστημα μισού αιώνα, πριν 2000 χρόνια ενδεχομένως να αμφισβητήσεις την αξιοπιστία του περιεχομένου.

Υπάρχουν δυο ‘στρατόπεδα’: αυτών που πιστεύουν κάθε λέξη και εκείνων που αναρωτιούνται πώς μπορεί να είναι κάποιος σίγουρος για ό,τι γράφτηκε αιώνες νωρίτερα.

Τελικά, ποιος έχει δίκιο; Πού βρίσκεται η αλήθεια;

Την αναζητήσαμε, με τη βοήθεια του Κωνστανίνου Παπάζογλου, μηχανικού με υποτροφία και μεταπτυχιακές σπουδές στο Harvard.

Ας αρχίσουμε.

Πόσα αντίγραφα της Καινής Διαθήκης έχουμε;

«Καταρχάς ως αντίγραφα της ΚΔ ορίζουμε όσα αρχαία χειρόγραφα προέκυψαν από το 2ο μέχρι το 15ο αιώνα μ.Χ,, όταν με την εφεύρεση της τυπογραφίας, η αντιγραφή των κειμένων σταμάτησε να γίνεται με το χέρι. Με βάση αυτόν τον -γενικά αποδεκτό- επιστημονικό ορισμό, τα αντίγραφα της ΚΔ είναι περίπου 24.000.

Αν αναρωτιέσαι για το αν αυτός ο αριθμός είναι μεγάλος, να σου πω ότι είναι τεράστιος.

«Η ΚΔ βρίσκεται με διαφορά στην 1η θέση με τα περισσότερα αντίγραφα από όλα τα αρχαία συγγράμματα»

Τη 2η θέση έχει η Ιλιάδα του Ομήρου με μόλις 650 αντίγραφα. Ας σημειωθεί ότι ακόμα και για δημοφιλή συγγράμματα όπως η Πολιτεία του Πλάτωνα, έχουμε στη διάθεσή μας ελάχιστα αντίγραφα -για την ακρίβεια μόνο 7».

Πόσο παλιά είναι τα αντίγραφα και πώς ξέρουμε πως γράφτηκαν κοντά στα γεγονότα;

«Το αρχαιότερο χειρόγραφο της ΚΔ (με τον κωδικό P52) περιέχει αποσπάσματα του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου και χρονολογείται μόλις 30 χρόνια μετά τη συγγραφή του πρωτότυπου κειμένου.

Συνολικότερα, χρησιμοποιώντας τα αρχαιότερα αντίγραφα της ΚΔ – μόνο δηλαδή εκείνα από το 2ο αιώνα μ.Χ – αποκτούμε μία πλήρη εικόνα τόσο των 4 ευαγγελίων, όσο και των βασικών επιστολών του Παύλου.

Έχουμε βρει χειρόγραφα της ΚΔ μόλις λίγα χρόνια μετά τη συγγραφή των πρωτότυπων κειμένων και την τέλεση όσων περιγράφουν. Κάτι τέτοιο δεν έχει προηγούμενο με κανένα άλλο αρχαίο σύγγραμμα, παγκοσμίως.

Για να γίνει αντιληπτό πόσο σημαντικό είναι αυτό το στοιχείο, απλά αναλογίσου ότι το πιο παλιό αντίγραφο της Ιλιάδας χρονολογείται 500 χρόνια μετά τη συγγραφή της. Φαντάσου για λίγο τι θα λέγαμε για την αξιοπιστία της ΚΔ, αν το αρχαιότερο αντίγραφο που διαθέταμε ήταν και αυτό 500 χρόνια μετά τη συγγραφή του πρωτότυπου».

Υπάρχουν μεταξύ των χειρογράφων διαφορές  που να τα καθιστούν αναξιόπιστα;

«Η ΚΔ έχει περίπου 140.000 λέξεις. Οι διαφορές μεταξύ όλων των αντιγράφων της ΚΔ που έχουν καταμετρηθεί προσεγγίζουν τις 40.000. Δηλαδή για κάθε μία λέξη της ΚΔ, υπάρχουν ~3 διαφορές.

Αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι μελετητές θεωρούν ως διαφορά οποιοδήποτε παραλλαγή, έστω και απειροελάχιστα μικρή, μεταξύ 2 χειρογράφων. Για παράδειγμα αν γράψω τον Ιωάννη με 1 ή 2 ‘ν’, με όμικρον ή με ωμέγα (π.χ. Ιωάννης, Ιωάνης, Ιοάννης, Ιοάνης), τότε όλες αυτές οι διαφορετικές ορθογραφίες, συνιστούν η κάθε μία ξεχωριστά, από μία διαφορά.

Αν υπάρχει έστω και ένα ορθογραφικό σε 200 αντίγραφα, αμέσως έχω 200 διαφορές.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως υπάρχουν 24.000 αντίγραφα. 

Οπότε το εντυπωσιακό δεν είναι ότι έχουμε τόσες πολλές διαφορές, αλλά ότι έχουμε –αναλογικά- τόσες λίγες».

Πόσες από τις διαφορές επηρεάζουν την ουσία του κειμένου

«Από το σύνολο των διαφορών ανάμεσα σε όλα χειρόγραφα της ΚΔ, ένα ελάχιστο ποσοστό (0.2%) επηρεάζει ουσιαστικά το κείμενο. Το θέμα είναι αν αυτό το 0.2% θέτει σε αμφισβήτηση κομβικά σημεία, όπως η γέννηση, τα θαύματα και η Ανάσταση του Ιησού;

Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι.

Αυτό το υποστηρίζει το σύνολο των μελετητών, ακόμα και ο πιο γνωστός εξ αυτών, ο άθεος με διδακτορικό από το Princeton, Bart Ehrman -καθηγητής πλέον στο Πανεπιστήμιο της Β. Καρολίνας.

Οι διαφορές έχουν να κάνουν με σημεία του κειμένου, όπου η επιστημονική κοινότητα έχει να διαλέξει μεταξύ 2 (ή περισσότερων) εκδοχών για το τι έλεγε το πρωτότυπο.

Παράδειγμα;

Η προσευχή και νηστεία.

Στο Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο 9:29 (Κεφάλαιο 9 και Εδάφιο 29), οι Μαθητές δεν μπορούν να εκβάλλουν ένα δαιμόνιο, και όταν τελικά απευθύνονται στον Ιησού εκείνος τους λέει ότι “…αυτό το γένος δεν μπορεί να βγει με κανέναν άλλο τρόπο, παρά μονάχα με προσευχή και νηστεία”.

Μελετώντας τα αρχαία χειρόγραφα, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι σε κάποια αναφέρεται μόνο η προσευχή, ενώ σε κάποια άλλα αναφέρονται και τα δύο, δηλαδή και η προσευχή, και η νηστεία. Εδώ προκύπτει πράγματι ένα ερώτημα για το ποιά από τις 2 εκδοχές περιλαμβάνεται στο αρχικό κείμενο.

Το βέβαιο είναι πως η νηστεία πριν τον εξορκισμό δεν βρίσκεται στον πυρήνα της Χριστιανικής διδασκαλίας, όπως αυτή έχει κωδικοποιηθεί στο σύμβολο της Πίστεως, το γνωστό μας ‘Πιστεύω’.

Αν διαλέγαμε ένα και μόνο σημείο της ΚΔ ως το κορυφαίο σε σημασία, αυτό θα ήταν η Σταύρωση και Ανάσταση του Ιησού, και αυτό δεν βρίσκεται υπό αμφισβήτηση σε κανένα από τα χειρόγραφα της ΚΔ».

Τι σημαίνουν όλα τα παραπάνω

«Η Πίστη αποτελεί μία προσωπική επιλογή, η οποία είναι πολυπαραγοντική. Όμως σε μία εποχή όπου οι θεωρίες συνωμοσίας αποκτούν εύκολα ακροατήριο, καλό είναι να γνωρίζουμε τα ακριβή επιστημονικά στοιχεία, και με βάση αυτά να κάνουμε τις επιλογές μας.

Ακόμα και τώρα μπορεί κάποιος να απορρίψει το μήνυμα της ΚΔ, όχι γιατί το κείμενο είναι αναξιόπιστο, αλλά γιατί πιθανόν λόγω μιας διαφορετικής κοσμοθεωρίας -δε δέχεται ότι υπάρχει Θεός, δε δέχεται ότι γίνονται θαύματα, δε δέχεται ότι μπορεί κάποιος να αναστηθεί.

Αν όμως πράγματι η ΚΔ είναι αξιόπιστη, τότε όσα διακυβεύονται παύουν να είναι ένα ζήτημα επιστημονικό ή ιστορικό. Είναι ένα ζήτημα βαθιά προσωπικό, ένα ζήτημα απόφασης. 

Το μήνυμα της Καινής Διαθήκης είναι σαφές, και η πρόσκληση πάντα επίκαιρη.
Τώρα…εσύ αποφασίζεις.

“Τώρα είναι καιρός ευπρόσδεκτος….τώρα είναι ημέρα σωτηρίας”.
Δεύτερη Επιστολή Προς Κορινθίους 6:2».