ΓΕΝΤΙ ΚΟΥΛΕ: ΟΙ ΑΤΑΦΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΞΕΤΥΛΙΓΟΥΝ ΤΟ ΝΗΜΑ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ

Τα σύννεφα πάνω από τα Κάστρα ποτίζουν το χώμα στο Γεντί Κουλέ. Τα ίδια στρέμματα, που σήμερα βρέχει ο ουρανός, κάποτε το Στρατοδικείο τα πότισε με το αίμα των κομμουνιστών. 

Είναι απόγευμα Πέμπτης και τα μέλη του ΚΚΕ περιμένουν τον Δημήτρη Κουτσούμπα στις Συκιές, κρατώντας ανοιχτές τις ομπρέλες τους. Ένας λάκκος παραμένει ανοιχτός και γύρω του απλώνονται κόκκινα τριαντάφυλλα. 

Τέσσερις ομαδικοί τάφοι, 33 εκτελεσμένων κομμουνιστών, ήρθαν στην επιφάνεια κατά τη διάρκεια εργασιών ανάπλασης του δήμου. Ένας δίπλα στον άλλο, εκτελούνταν με αποφάσεις του έκτακτου Στρατοδικείου, οι φάκελοι των οποίων ακόμη αγνοούνται.

Κανένα από τα 400 θύματα, που εκτελέστηκε την περίοδο 1946-1955, δεν αποδόθηκε στις οικογένειες. Το καθεστώς τους άφηνε άταφους και γυμνούς, καθώς οι κρατούμενοι που αναλάμβαναν να τους εκτελέσουν, έπαιρναν ως λάφυρο τα ρούχα τους. 

Σήμερα, με αφορμή την ανεύρεση των οστών, περισσότερες από 100 οικογένειες έχουν επικοινωνήσει με το ΚΚΕ και το Δήμο Νεάπολης-Συκεών, ελπίζοντας ότι έστω και σήμερα θα βρουν μέσα στα 33 σώματα, τα άταφα κορμιά των ανθρώπων τους. Όσο η διαδικασία ταυτοποίησης, μέσω λήψης DNA, συνεχίζεται, το NEWS 24/7 συνάντησε δυο συγγενείς των εκτελεσθέντων κομμουνιστών. 

Ο Αγάπιος Σαχίνης εκτελέστηκε στις 31 Αυγούστου του 1949 στο Επταπύργιο. Όταν εκτελέστηκε, ο γιος του αδερφού του, που ήταν μόλις ενός έτους, πήρε το όνομά του. Στα 19 του έτη, σε μια περίεργη σύμπτωση της ιστορίας, και πάλι στις 31 Αυγούστου, καταδικάστηκε και αυτός σε ισόβια από τη Χούντα. Τo ΝΕWS 24/7 τον συνάντησε σε ένα ουζερί στην Πολίχνη. 

Σήμερα, μετά από χρόνια στην εξορία και την πολιτική, αναζητά να κλείσει τον κύκλο, ελπίζοντας να βρει τον άταφο συνονόματο θείο του. 

Πως τον έπιασαν;

Ξέραμε ότι τραυματίστηκε και πήγε σε μια στάνη στο Ζαγλιβέρι. Γύρω στο 2000, είμαι σε ένα συνέδριο της ΚΕΔΕ στη Ρόδο. Έρχεται ένας κύριος, μου λέει να σας απασχολήσω λίγο. Λέω, συνέδριο είναι κάτι θα θέλει. «Ο παππούς μου είναι αυτός, που για το καλό της πατρίδος ειδοποίησε τη χωροφυλακή και έπιασε το θείο σου στη στάνη που κρυβόταν», μου λέει. Ο θείος μου παρακάλεσε το βοσκό να μην πει τίποτε, και αυτός πήγε στη χωροφυλακή και τον κατέδωσε. 

Το τελευταίο του βράδυ πριν την εκτέλεση, το πέρασε με τον Χρόνη Μίσσιο. Αυτός μας έδωσε και το τελευταίο του γράμμα πριν τον εκτελέσουν τον Αύγουστο του 1949 στο Επταπύργιο. Αργότερα, η μοίρα τα έφερε να είμαστε μαζί κρατούμενοι στην εξορία. 

Έχετε κάτι δικό του;

Το 2001 είμαι στο δημοτικό συμβούλιο. Χτυπάει το κινητό και είναι ένα νούμερο εκτός Ελλάδος. Το σηκώνω και μια αντρική φωνή μου λέει: «έχω κάτι που δεν είναι δικό μου, και σου ανήκει. Έχω το ακορντεόν του θείου σου». 

Ιστορικά ήξερα ότι πιο πάνω από την παράγκα που γεννήθηκα, στα προσφυγικά παραπήγματα της Κάτω Τούμπας, υπήρχε ένα κουρείο, όπου μαζευόταν εκεί όλη η παρέα. Αυτός που κάλεσε ήταν ο κουρέας, και βρισκόταν στην Φρανκφούρτη. 

Όταν σας είπαν τις προάλλες ότι βρέθηκαν τα οστά πως νιώσατε;

Ανέβηκε η ψυχή μου στα κεραμίδια. Όταν με πήραν, είπα ότι αν το βρω τον θείο μου θα κλείσω ένα σημαντικό κύκλο. Έχω την αίσθηση ότι θα κλείσει και ακόμα ένας κύκλος που επίσης είναι ανοιχτός, από δική μου προσωπική δειλία και φόβο. Είναι μια ξεχωριστή ιστορία, που θα ήθελα να σου διηγηθώ. 

Οι φυλακές είναι μεγάλο σχολείο για τους πολιτικούς κρατουμένους. Ο πατέρας μου, όσο ήταν κρατούμενος, έπλεξε στον Αγάπιο ένα μπερέ και ένα γιλέκο, τα οποία του τα έστειλε, και τα φορούσε στο Επταπύργιο. 

Την επομένη της εκτέλεσης πήγαμε να πάρουμε τα πράγματα του, και βλέπουμε ότι λείπει από μέσα ο μπερές και το γιλέκο. Λέμε στον χωροφύλακα, δεν μας έδωσες το γιλέκο. Ήρθε, λέει, το πρωί μια κοπέλα και το πήρε. Μέσα στο κλάμα και την οδύνη δε δώσαμε σημασία. 

Ας αφήσουμε τον Αγάπιο, τώρα, και ας μείνουμε στο κατσαρολάκι. 

Τι είναι το κατσαρολάκι;

Την περίοδο εκείνη, τα σωματεία ήταν όλα στοιβαγμένα στο Καραβάν Σαράι. Πήγαιναν όλοι έχοντας στα χέρια τους ένα κατσαρολάκι, για να φάνε. Η Ασφάλεια μας κορόιδευε και μας αποκαλούσε «τα κατσαρολάκια».

Το κατσαρολάκι λοιπόν μεγάλωσε. Έγινε η δικτατορία, πέρασε στην παρανομία και κάποτε πιάστηκε. Έκατσε φυλακή, έπεσε η χούντα και διαλύθηκαν τα στρατόπεδα. Το κατσαρολάκι βγήκε, και με την κοπελιά που τον περίμενε, την Δήμητρα, αποφάσισαν να παντρευτούν. Ψάχνανε να βρουν ένα σπίτι. 

Βρίσκουμε ένα σπίτι στην Τούμπα, το οποίο ήταν στα μέτρα μας. Ρωτάει η σπιτονοικοκυρά το όνομα μας. Αγάπιος Σαχίνης, αποκρίνομαι. «Μισό λεπτό», μας λέει. Πέσαμε σε κανένα χουντικό, λέω στη Δήμητρα, πάμε να φύγουμε. Επιστρέφει η κυρία, μαζί με μια άλλη νεότερη. Συστήνομαι ξανά εγω, Σαχίνης Αγάπιος. 

Τα μάτια της ανοίγουν, τα χρώματα αλλάζουν. Κατεβάζει για μια στιγμή το βλέμμα κάτω, και μου λέει: «και εγώ ζω με τον Αγάπιο Σαχίνη». 

[Ήταν η σύντροφος του. Ο Αγάπιος βουρκώνει και κάνει μια βαθιά παύση]

«Ήταν τίμιο και καλό παλικάρι» μου λέει, και φεύγει. 

Δεν τόλμησα να ξαναπάω, ούτε να της ζητήσω το μπερέ και το γιλέκο. 

Ξέρετε πώς να την βρείτε;

Ξέρω πού είναι το σπίτι. Δεν ξέρω αν μένει σε αυτό ακόμη. Ούτε τώρα τολμώ να πάω να χτυπήσω. Περιμένω να βγουν τα αποτελέσματα και να την ψάξω. Έχω ένα προαίσθημα ότι θα χτυπήσει το τηλέφωνο μου αυτές τις ημέρες. 

ΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΤΩΝ ΕΚΤΕΛΕΣΕΩΝ

Τα αρχεία από το Γεντί Κουλέ μεταφέρθηκαν αργότερα στις Φυλακές Διαβατών. Οι φάκελοι του Στρατοδικείου πρέπει να ανοίξουν, μας λέει ο Αγάπιος, να δούμε ποιος έδωσε τις εντολές, τι ρόλο διαδραμάτισαν τότε και στη συνέχεια της ιστορίας αυτού του τόπου. 

Για να μάθουμε περισσότερα, επισκεπτόμαστε τα γραφεία του Κομμουνιστικού Κόμματος, στην οδό Εγνατία. Εκεί στον 4ο όροφο μας περιμένει ο Θεοδόσης Κωνσταντινίδης, πρώην βουλευτής του ΚΚΕ. Σήμερα, είναι μέλος της Επιτροπής Μνημείων και Μουσείων της ΚΕ, αλλά παράλληλα αναζητά και αυτός τον θείο του Αυγητίδη Γρηγόρη, επιλοχία του ΕΛΑΣ στην Κατοχή και πολιτικό επίτροπο του ΔΣΕ στον Εμφύλιο, που εκτελέστηκε στο Επταπύργιο το 1948. 

«Το τραγικό είναι ότι υπήρχαν συγγενείς που θέλανε να τους πάρουν και δεν το επέτρεπαν. Δεν έδιναν τα πτώματα. Η μητέρα μου ήθελε να πάρει τον θείο μου και να τον θάψει στο χωριό», μας αφηγείται καθώς αναζητά στα χαρτιά του τη μακέτα του μνημείου που ετοιμάζει το κόμμα για το Γεντί Κουλέ. 

«Θα τους χαρακτήριζα οι μεγάλοι απόντες. Όχι επειδή επέλεξαν να απουσιάζουν από την κοινωνία, αλλά επειδή δολοφονήθηκαν από μια βάρβαρη εκδικητική μανία. Για να φτάσουν να γίνουν 400 εκτελέσεις στο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης σημαίνει ότι υπήρχε και διάθεση ξεκαθαρίσματος.

Το τραγικό και το ηρωικό με αυτούς τους ανθρώπους, που δεν έζησαν τα γλέντια, τις λύπες και τις χαρές μας, είναι ότι μπορούσαν να μην ήταν απόντες, αν υπέγραφαν ένα χαρτί. 

Το ιδιαίτερο με το Στρατοδικείο της Θεσσαλονίκης ήταν ότι υπήρχαν μαζικές δίκες. Δικάζονταν 50-60 άνθρωποι και οι περισσότεροι πήγαιναν για εκτέλεση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η δίκη της ΟΠΛΑ, παραπέμφθηκαν 67 και καταδικάστηκαν σε θάνατο 52. Στην ουσία δεν αποδείχθηκε στην ακροαματική διαδικασία ότι είχαν ενεργό συμμετοχή. Εννοείται βέβαια πως η ΟΠΛΑ στις συνθήκες του Εμφυλίου έκανε ένοπλες ενέργειες. 

Ακόμη και μια ταυτοποίηση να έχουμε, θα έχουν αναφορά οι 400 εκτελεσμένοι. Μέχρι τώρα δεν υπάρχει σημείο αναφοράς στο Γεντί Κουλέ. Θα είναι μια ικανοποίηση, να είναι μέσα σε αυτούς ο θείος μου, γιατί υπάρχουν μνήμες. Έβλεπα τη μητέρα μου να έρχεται στο Γεντί Κουλέ, να μας διηγείται πως ο αδερφός της γιατροπορευόταν στο διάστημα που ήταν τραυματίας μέχρι τη δίκη. 

Θα πρέπει να ανοίξουν οι φάκελοι και να δοθούν στην κρίση της κοινωνίας, τα ονόματα των στρατοδικών, χαφιέδων και βασιλικών επιτροπών που ελαφρά τη καρδιά έσερναν 50 ανθρώπους κάθε μέρα στο εκτελεστικό απόσπασμα, και μετά πηγαίνανε σπίτι τους να παίξουν με τα παιδιά τους».  

Η ΚΑΙΣΙΑΡΙΑΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΓΕΝΤΙ ΚΟΥΛΕ 

Καθώς συζητάμε με τον Αγάπιο, στην ταβέρνα που μας κάλεσε στην Πολίχνη, μου απευθύνει την ρητορική ερώτηση:

«Ξέρεις ποια είναι η διαφορά με την Καισαριανή;», με ρωτά και με κοιτά στα μάτια. 

«Οι Γερμανοί είχαν αποφασίσει να εκτελέσουν 200 για αντίποινα. Αυτό δεν άλλαζε με τίποτα. Υποκλίνεσαι μπροστά στη θυσία τους. Εδώ τα πράγματα όμως δεν ήταν έτσι. Είχαν την επιλογή να ζήσουν.

Είχαν δύο ευκαιρίες να υπογράψουν δήλωση μετανοίας. Η μια ήταν στο στρατοδικείο και η άλλη όταν κατέβηκαν πριν την εκτέλεση. Τους έλεγε ο ταγματάρχης: «ρε χαζοί είστε δε σκέφτεστε τη μάνα σας». Αυτοί λες και δεν άκουγαν, πήραν τα έξι βήματα. Δεν ξέρω αν μπορείς να βάλεις ποιοτικά χαρακτηριστικά στο θάνατο.

Αν εγώ εδώ σου φέρω ένα χαρτάκι και σου πω υπέγραψε. Αν το υπογράψεις, πας σπίτι σου. Αν δεν υπογράψεις, κάνεις τα έξι βήματα. Θα κάνεις τα έξι βήματα ή θα πας σπίτι σου;».