ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΕ ΙΔΙΩΤΕΣ ΕΛΕΓΚΤΕΣ ΚΑΙ… ΥΠΟΥΡΓΙΚΟ ΒΕΤΟ

Οι καταστροφές που προκάλεσε η κακοκαιρία «Μπάλος» έφεραν ξανά στο προσκήνιο τις συζητήσεις για την κλιματική αλλαγή και την ανάγκη ενίσχυσής της προστασίας του περιβάλλοντος. Από πολλά κυβερνητικά στελέχη εκφράστηκε η ανάγκη για ενίσχυση του «πράσινου αποτυπώματος» στις πολιτικές που ακολουθούνται. Αυτά όμως στην …θεωρία. Γιατί στην πράξη τα πράγματα φαίνεται να πηγαίνουν σε διαφορετική κατεύθυνση. Αυτό τουλάχιστον δείχνει διάταξη που ψηφίστηκε μόλις την περασμένη Πεμπτη, για τους περιβαλλοντικούς ελέγχους σε βιομηχανίες και επιχειρήσεις. Οι αρμόδιοι ελεγκτές για την ρύπανση μετατρέπονται όπως φαίνεται σε …συμβούλους επιχειρήσεων. Το έργο τους ανατίθεται σε ιδιώτες και η δυνατότητά τους να επιβάλλουν πρόστιμα περιορίζεται σε σημαντικό βαθμό. Ακόμη όμως και αν το κάνουν την τελική απόφαση για το πόσο ρυπαίνει π.χ μια βιομχηανία δεν θα την πάρουν αυτοί, αλλά ο αρμόδιος υπουργός.

Αυτά με λίγα λόγια προβλέπονται στα άρθρα 50 και 51 νομοσχεδίου του υπουργείου Περιβάλλοντος που αφορά και το θέμα των ελέγχων. Αποτελεί μάλιστα εξέλιξη του περιβαλλοντικού νομοσχεδίου που είχε ψηφιστεί το Φθινόπωρο του 2020 μετά από εισήγηση του τότε υπουργού Κωστή Χατζηδάκη. Στην εισηγητική έκθεση των εν λόγω άρθρων αναφέρεται χαρακτηριστικά πως «με την προτεινόμενη ρύθμιση, εκσυγχρονίζεται η νομοθεσία για περιβαλλοντικούς ελέγχους, έτσι ώστε να διασφαλίζεται, ότι ως γενικός κανόνας οι έλεγχοι αποσκοπούν στη βελτίωση της περιβαλλοντικής διαχείρισης από πλευράς ελεγχόμενων και δεν έχουν τιμωρητικό χαρακτήρα». Αξίζει να σημειωθεί ότι το περιεχόμενο των ελέγχων και το σκεπτικό με το οποίο επιβάλλονται ή δεν επιβάλλονται πρόστιμα σε επιχειρήσεις είναι …απόρρητο για λόγους που σχετίζονται με το επιχειρηματικό απόρρητο.

Οι εν λόγω διατάξεις προβλήθηκαν από τον αρμόδιο υπουργό Κώστα Σκρέκα ως η χρυσή τομή ώστε να μην οδηγούμαστε σε περιορισμό των δραστηριότητων των επιχειρήσεων κα κλείσιμο ενώ ταυτόχρονα θα εφαρμόζεται απαρέγκλιτα η περιβαλλοντική νομοθεσία. Παρόλα αυτά εντελώς αντίθετη άποψη είχαν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις αλλά και τα κόμματα της αντιπολίτευσης.

Οι καταγγελίες της WWF Ελλάς

Έντονα επικριτική για τις διατάξεις του επίμαχου άρθρου ήταν στην τοποθέτηση της στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής η εκπρόσωπος της WWF Ελλάς, Θεοδότα Ντάντσιου. Επισήμανε ότι η οργάνωση έχει «τεράστια αγωνία» για όσα προβλέπονται για τους περιβαλλοντικούς ελέγχους και επιθεωρήσεις. Σχολίασε μάλιστα πως παρότι ακόμη και στην έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη γίνεται μνεία στην ανάγκη ενίσχυσης των ελέγχων τα πράγματα κινούνται σε διαφορετική κατεύθυνση.

Η Θεοδότα Ντάντσιου μίλησε για «υποβιβασμό των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος σε συμβούλους περιβαλλοντικής συμμόρφωσης επιχειρήσεων με πολύ μειωμένα τα εργαλεία που έχουν για να επιβάλουν π.χ. κυρώσεις». Ειδικά για τα άρθρα 50 και 51 του νομοσχεδίου που ορίζουν το πλαίσιο των ελέγχων επισήμανε ότι περιορίζεται το δικαίωμα εισήγησης για κυρώσεις. Τόνισε επίσης πως «η διαδικασία ελέγχου και συμμόρφωσης, που προτείνεται, είναι γραφειοκρατική, δαιδαλώδης και χρονοβόρα, από την Έκθεση Αυτοψίας μέχρι το πλάνο διορθωτικών ενεργειών που δεν δημοσιοποιείται καν. Η εντύπωση που δίνεται είναι ότι σκοπός είναι να καθυστερήσουν ακόμα περισσότερο αυτές οι δύσκολες διαδικασίες». Παράλληλα έθεσε θέμα διαφάνειας των ελέγχων επισημαίνοντας πως «έτσι κι αλλιώς, ξέρουμε ότι δεν υπάρχει καν διαφάνεια στο τι κάνουν οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος. Δεν είναι με ευθύνη της Υπηρεσίας, αλλά πάντα με ευθύνη του Υπουργείου δεν δημοσιοποιούνται Εκθέσεις, δημοσιοποιούνται λίγα στοιχεία. Δεν έχουμε καμία εικόνα πόσα από τα προτεινόμενα πρόστιμα και τις διοικητικές κυρώσεις δέχεται ο αρμόδιος Υπουργός». Η εκπρόσωπος της WWF μίλησε επίσης για ευθεία παραβίαση της κοινοτικής νομοθετσίας και συγκεκριμένα της οδηγίας 2010/75. Είπε πως «η διάταξη αυτή προβλέπει αρνητική επίπτωση στο περιβάλλον μέχρις ότου αποκατασταθεί η συμμόρφωση και η ίδια η Οδηγία λέει ότι πρέπει να ανασταλεί η λειτουργία της εγκατάστασης. Αυτό, στη νομοθεσία που εισηγείται το Υπουργείο Περιβάλλοντος, εξαφανίζεται, δεν υπάρχει»! Συνολικά εκτίμησε ότι «στην πράξη, δεν υπάρχει ισχυρός έλεγχος για την πάταξη του περιβαλλοντικού εγκλήματος και της περιβαλλοντικής παραβατικότητας στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει. Πρέπει να ενισχυθεί ο έλεγχος της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης και με κυρώσεις. Οι διοικητικές κυρώσεις είναι λίγες» ενώ πρότεινε να ιδρυθεί ανεξάρτητη αρχή για την διενέργεια των περιβαλλοντικών ελέγχων.

Σφυροκόπημα από την αντιπολίτευση

Οι διατάξεις που αφορούν τους ελέγχους καταψηφίστηκαν από το σύνολο των κομμάτων της αντιπολίτευσης και ψηφίστηκαν μόνον από τους βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας.

Εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ, η Θεοπίστη Πέρκα τόνισε ότι «με αυτές τις ρυθμίσεις ολοκληρώνετε τους σχεδιασμούς για την πλήρη εξουδετέρωση των δημόσιων Μηχανισμών ελέγχου της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και συνδέεται με τις εξαγγελίες για μέτρα προληπτικής συμμόρφωσης των επιχειρήσεων, με τη συμμετοχή, βεβαίως, ιδιωτών ελεγκτών περιβάλλοντος». Επισήμανε μάλιστα ότι «δημιουργείται μεγάλο περιθώριο για ανάπτυξη αρνητικών καταστάσεων- διαφθορά, εκβιασμοί και τα λοιπά- και όλα αυτά πηγαίνουν τη χώρα μας πίσω. Δεν νομίζω ότι κάτι τέτοιο μπορεί να γίνεται σε μία ευρωπαϊκή χώρα».

Στο ίδιο μήκος κύματος και η βουλευτής της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Ραλλία Χρηστίδου η οποία επικαλέστηκε μάλιστα και την αρνητική γνώμη της Επιστημονικής Επιτροπής της Βουλής. Χαρκακτηριστικά ανέφερ πως «το λέει και η Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής, όταν αναφέρεται στο άρθρο 50. Αφιερώνει το άρθρο 4, σελίδες ολόκληρες, και ζητά περαιτέρω προσδιορισμό των νομικών εννοιών του άρθρου. Θέτει ζήτημα ενδεχόμενης εφαρμογής της διάταξης και εντοπίζει σημεία που χρήζουν αναλυτικότερης περιγραφής, κατά το άρθρο 43 παράγραφος 2 του Συντάγματος. Επί της ουσίας οι ελεγκτές θα κρίνουν υποκειμενικά εάν μια παράβαση παραπέμπεται για ποινικές ευθύνες ή όχι. Πεδίο λοιπόν δόξης λαμπρό, ώστε να υφίστανται κάθε λογής πιέσεις και να ανθίσει, τι άλλο; Η διαπλοκή. Αλλά αυτό ακριβώς επιδιώκετε, την ύπαρξη κυκλωμάτων διαπλοκής και πιέσεων, γιατί έτσι στήνετε τα πελατειακά σας δίκτυα και σφυρηλατείτε τους δεσμούς σας με τα συμφέροντα».

Την απόσυρση της διάταξης ζήτησε η βουλευτής του ΚΚΕ Διαμάντω Μανωλάκου. Αναφέρθηκε στους ελέγχους σημειώνοντας πως μετατρέπονται σε «ένα εξαντλητικό αλισβερίσι αποστολής και ανταλλαγής εγγράφων και πλήθους ενδιάμεσων προθεσμιών προς τουςρυπαίνοντες, ώστε όλη η υπόθεση να διαχυθεί εντέλει με μεγαλύτερη σιγουριά στις ελληνικές καλένδες». Μάλιστα ειδική αναφορά έκανε στην παράγραφο 21 του άρθρου 50 λέγοντας πως «εξουσιοδοτείται και ο Υπουργός να κατατάξει, με Απόφασή του, τις παραβάσεις για περιβαλλοντικά εγκλήματα, λέμε εμείς, σε 4 κατηγορίες σοβαρότητας από χαμηλή ως πολύ σημαντική».

Για παραβίαση της κοινοτικής νομοθεσίας έκανε λόγο και ο Κρίτων Αρσένης από το Μέρα 25 αναφερόμενος στην «οδηγία 213/33, για τις υπεράκτιες εργασίες πετρελαίου. Οδηγία 210, του΄75, για τις βιομηχανικές εκπομπές. Κανένα δικαίωμα παράτασης της επιβολής προστίμου. Κανένα δικαίωμα να αναβληθεί η επιβολή προστίμου,για κανένα λόγο.Μας φέρνετε κάτι το οποίο παραβιάζει ξεκάθαρα αυτές τις οδηγίες». Επίσης αναφέρθηκε στην ανάθεση των ελέγχων σε ιδιώτες ρωτώντας αν «έχετε αξιολογήσει το μέτρο των ιδιωτών ελεγκτών περιβάλλοντος; Εμείς το έχουμε αξιολογήσει, με καταγγελίες πολιτών απ΄ όλη την Ελλάδα που έχω τέτοια παραδείγματα και βλέπω ότι πραγματικά δεν λειτουργεί υπέρ του δημοσίου συμφέροντος».

Η απάντηση του υπουργείου Περιβάλλοντος

Την λογική της κυβέρνησης επιχείρησε να αναπτύξει ο υπουργός Περιβάλλοντος Κώστας Σκρέκας αναφέροντας στην Ολομέλεια της Βουλής πως «εμάς μας ενδιαφέρει όπου υπάρχουν περιβαλλοντικά ζητήματα να λύνονται με επισπεύδουσα τη βιομηχανία ή την επιχείρηση η οποία υπέπεσε σε αυτό το περιβαλλοντικό λάθος και όχι να τους βάζουμε πρόστιμα άνευ περιεχομένου και το περιβάλλον να παραμένει έρμαιο της ρύπανσης και να κινδυνεύουν από δυσβάσταχτα πρόστιμα ή να είναι επιβαρυμένοι με αυτό». Αναφερόμενος στην κριτική είπε πως με τις διατάξεις του νόμου αυξάνεται το πρόστιμο για παραβάσεις υψηλής επικινδυνότητας. Συνολικά εκτίμησε πως «ακούγονται πολλά και ανυπόστατα. Βεβαίως δεν θέλουμε να κλείσουν επιχειρήσεις. Βεβαίως δεν θέλουμε να χαθούν θέσεις εργασίας. Θέλουμε όμως η μεν περιβαλλοντική νομοθεσία να τηρείται μέχρι το τελευταίο κόμμα και τα πρόστιμα όπου πρέπει να πέσουν, να πέφτουν σε εκείνον που ευθύνεται για την παράβαση, διότι είμαστε ανένδοτοι σε σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος».

Στην τοποθέτηση του στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής όπου έγινε η βασική επεξεργασία του νομοσχεδίου ο υπουργός Περιβάλλοντος αιτιολόγησε την εμπλοκή ιδιωτών λέγοντας ότι «οι έλεγχοι που γίνονται, στην Ελλάδα είναι πάρα πολύ περιορισμένοι. Έχουμε δεκάδες χιλιάδες, για να μην πω εκατοντάδες χιλιάδες,δραστηριότητες που πρέπει να ελεγχθούν και ελέγχονται λίγες δεκάδες, λίγες εκατοντάδες κάθε χρόνο και κυρίως μετά από καταγγελίες. Πολλές φορές ούτε τις καταγγελίες δεν προλαβαίνουν να ελέγξουν οι επιθεωρητές περιβάλλοντος. Έτσι, προσπαθούμε μέσα από τη σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, μέσα από τη θέσπιση του μητρώου των ιδιωτών ελεγκτών περιβάλλοντος, να αρχίσουμε να διενεργούμε σοβαρούς και τακτικούς πια ελέγχους σε όλους όσους πρέπει να είναι ελεγχόμενοι. Βέβαια, θέλουμε όλα αυτά να γίνονται κάτω από τον ισχυρό έλεγχο και την παρακολούθηση της δημόσιας διοίκησης».

Επίσης ο Κώστας Σκρέκας περιέγραψε την διαδικασία ελέγχου αναφέροντας πως με το νέο μοντέλο «έρχεται ο ελεγκτής, ο όποιος θα είναι πολύ πιθανό και ιδιώτης περιβαλλοντικός ελεγκτής, θα διαπιστώνει τις μη συμμορφώσεις, εφόσον υπάρχουν, θα συμπληρώνει το φύλλο ελέγχου, θα δίνει τη δυνατότητα να υπάρξουν και θα προτείνει μέτρα συμμόρφωσης». Στην συνέχει είπε πως «θα υπάρχουν, τα μέτρα συμμόρφωσης που θα προτείνονται και έχει τη δυνατότητα εντός κάποιου χρονικού διαστήματος, 4 έως 6 μηνών ανάλογα τη δραστηριότητα, να συμμορφωθεί ο ελεγχόμενος και αν δεν συμμορφωθεί υπάρχει λίστα με τις κυρώσεις και τις ποινές τις διοικητικές και τις υπόλοιπες».