ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ: ΤΑ ΤΡΙΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ

Ένα χρόνο μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, το πρώτο συμπέρασμα που με ασφάλεια μπορεί να βγάλει κανείς, είναι πως ο πόλεμος δεν θα λήξει άμεσα. Το τελευταίο διάστημα οι πιο μεγάλες μάχες σημειώνονται στην πόλη Bakhmut, μια πόλη που η Ρωσία θεωρεί σημείο “κλειδί” για να καταφέρει να επικρατήσει στα ανατολικά, όπου έχει καταγράψει σημαντικές απώλειες.

Σύμφωνα με τους αμερικανούς παρατηρητές, στην περιοχή αυτή καταγράφονται εκατοντάδες θάνατοι στρατιωτών σε καθημερινή βάση.

Ένα δεύτερο συμπέρασμα, δώδεκα μήνες μετά την εισβολή, πέραν δηλαδή του διαστήματος που θα κρατήσουν οι εχθροπραξίες, είναι πως ουδείς κατάφερε να προβλέψει τελικά τους σχεδιασμούς του Πούτιν όταν αποφάσισε να ξεκινήσει την επίθεση. Όπως εύστοχα παρατηρεί το Conversation, αν δεν καταφέραμε να προβλέψουμε σωστά τα πλάνα του Ρώσου προέδρου, πόσο εύκολο είναι τελικά να χαρτογραφήσει κανείς τις πιθανότητες για τη συνέχεια;

Μέχρι τώρα, η σύγκρουση Ρωσίας και Ουκρανίας, έχει προκαλέσει πολλές στρατιωτικές, διπλωματικές και στρατηγικές “εκπλήξεις”, με τελευταία να είναι η αποχώρηση της Μόσχας από τη συμφωνία για τα πυρηνικά (Ο Ομπάμα και ο Μεντβέντεφ υπέγραφαν το 2010 τη συνθήκη που περιόριζε τον αριθμό των στρατηγικών πυρηνικών κεφαλών που μπορούν να αναπτύξουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία, με ισχύ ως το 2026).

Προσοχή, το παρακάτω βίντεο περιέχει βίαιες εικόνες.

Αφενός η Μόσχα έχει αιφνιδιαστεί από τη μαχητικότητα των ουκρανικών δυνάμεων και την υποστήριξη της ΕΕ και των Ηνωμένων Πολιτειών προς το Κίεβο. Μια στήριξη για την οποία έκανε άλλωστε λόγο ο Αμερικανός ΥΠΕΞ, Άντονι Μπλίνκεν, κατά τις επισκέψεις του αυτές τις ημέρες σε Άγκυρα και Αθήνα και κατά τις επαφές του με τους ομολόγους του.

Από την άλλη, η δυτική διπλωματία εκλήθη να αντιμετωπίσει ορισμένους αποκλεισμένους από τα Ηνωμένα Έθνη, διπλωματικούς διαύλους, που παρέχουν μετρημένη μεν, αλλά σταθερή στήριξη προς τη Μόσχα, όπως η Κίνα και η Ινδία. Ακόμη, παρά το πλήθος των δυτικών κυρώσεων, η Μόσχα συνεχίζει να παίζει το χαρτί των ενεργειακών εξαρτήσεων, κάτι στο οποίο αναφέρθηκε ο Βλ. Πούτιν κατά το διάγγελμά του για τον ένα χρόνο από την εισβολή. Παράλληλα, η Δύση καλείται να αντιμετωπίσει εμπράκτως και αποτελεσματικά βάσει των Αρχών της, το κύμα ουκρανικής μετανάστευσης στην Ευρώπη, με τους χειρισμούς της ΕΕ βέβαια να έχουν προκαλέσει ήδη αντιδράσεις λόγω των πρότερων χειρισμών της έναντι των μεταναστευτικών-προσφυγικών κυμάτων από τα ανατολικά και νότια σύνορά της.

Σε κάθε περίπτωση, βάσει της ανάλυσης του Conversation ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος θα μπορούσε να συνεχιστεί με τους τρεις παρακάτω τρόπους (δεν εξετάζεται το σενάριο ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος, με τις εξαγγελίες Πούτιν να εκλαμβάνονται -ως τώρα- μόνο ως “απειλές”).

Σενάριο 1: Η Ρωσία προχωρά σε μεγάλη οπισθοδρόμηση

Σύμφωνα με το πρώτο σενάριο, η Μόσχα επιτίθεται σε Κίεβο, Ντονμπάς και Χερσώνα, εκ νέου. Ωστόσο, αυτές οι επιθέσεις αποτυγχάνουν. Η Ρωσία ακόμη περισσότερους άνδρες και ένα μεγάλο μέρος των τεσσάρων επαρχιών που προσαρτήθηκαν με τα παράτυπα δημοψηφίσματα, τον Σεπτέμβριο του 2022. Διαπιστώνει ακόμη, ότι δεν έχει εκπληρώσει τον αρχικό στρατηγικό στόχο της, δηλαδή την αλλαγή καθεστώτος στο Κίεβο.

Η Ουκρανία ανακαταλαμβάνει τα ρωσικά προπύργια και κινείται προς την Κριμαία. Στο εσωτερικό μέτωπο της Ρωσίας, έχει γίνει πιο δύσκολη η κινητοποίηση ανδρών με τα άτομα που πληρούν τις προϋποθέσεις να φεύγουν από τη χώρα. Παράλληλα, η αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική παραγωγή της Ρωσίας σε οπλικά συστήματα, δείχνει σημάδια εξάντλησης. Οι δυτικές κυρώσεις αρχίζουν να αποδίδουν με την εσωτερική οικονομική κρίση να εντείνεται.

Για την Ουκρανία τα παραπάνω εξαρτούνται από πολλούς παράγοντες. Ο βασικότερος εξ αυτών είναι η πολιτική σταθερότητα, μπροστά στην εξάντληση από τις διαρκείς συγκρούσεις. Δεδομένο είναι ακόμη πως για να επιτύχουν οι Ουκρανοί θα πρέπει να συνεχιστεί με την ίδια ένταση η δυτική εισροή βοήθειας. Βάσει αυτής της βοήθειας, ο ουκρανικός στρατός θα μπορούσε να κρατήσει πολλά μέτωπα.

Στη διεθνή σκηνή, αυτό το σενάριο προϋποθέτει ότι η Ρωσία θα χάσει σταδιακά τη θέση ισχύος που της “απονεμήθηκε” το 2022 λόγω της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Αυτό, θα απαιτούσε από τους πελάτες της, να βρουν εναλλακτικές πηγές προμήθειας με σταθερή απόδοση.

Μακροπρόθεσμα, αυτό το σενάριο θα άνοιγε το δρόμο για κατάπαυση του πυρός και τελικά για πραγματικές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Η Ουκρανία θα επέστρεφε στα αρχικά της σύνορα με τους Ρώσους να καλούνται να πληρώσουν πολεμικές αποζημιώσεις.

Αν η ρωσική ήττα στο πεδίο είναι σοβαρή, τότε η εσωτερική πολιτική αναταραχή θα μπορούσε να παραλύσει την ηγεσία και να δημιουργήσει χάος στη Μόσχα, στερώντας από τη διοίκηση την ικανότητα να λάβει μέρος σε διαπραγματεύσεις, με ουσιαστικό τρόπο. Η Ρωσία θα ερχόταν αντιμέτωπη με μια ήττα, η οποία θα δημιουργούσε κενά εξουσίας. Πρακτικά, ακόμη και η Κριμαία θα ήταν “στον αέρα”, ειδικά αν ο Πούτιν έχανε την εξουσία του. Αυτό το σενάριο βασίζεται εν πολλοίς στις επιτυχημένες αντεπιθέσεις της Ουκρανίας από τον Αύγουστο έως τον Νοέμβριο του 2022.

Σενάριο 2: Η Ρωσία επιτυγχάνει

Το αντίστροφο σενάριο προβλέπει μια σειρά από στρατιωτικές νίκες για τη Ρωσία από το τέλος του χειμώνα. Η Μόσχα ανακαταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της Χερσώνας, απειλεί το Κίεβο με δυνάμεις που μπαίνουν και από τη Λευκορωσία και βαδίζει προς την Οδησσό. Η κυριότερη προϋπόθεση για να επιτύχει αυτό το σενάριο θα είναι η εξάντληση των Ουκρανών σε αποθέματα υλικοτεχνικά και φυσικά σε ανθρώπινες δυνάμεις.

Παράλληλα, το Κρεμλίνο τα καταφέρνει σωστά σε αρκετούς τομείς όπου μέχρι πρόσφατα είχε αποτύχει. Τα στρατεύματα που κινητοποιήθηκαν το φθινόπωρο του 2022 εκπαιδεύονται αποτελεσματικά και αναπτύσσονται τακτικά.

Οι αλυσίδες ανεφοδιασμού συγκρατούνται στα τρία μεγάλα μέτωπα (βόρεια, ανατολικά και νότια). Μαθαίνοντας από την ουκρανική αντεπίθεση, ο ρωσικός στρατός έχει τοποθετήσει τα κέντρα υλικοτεχνικής υποστήριξής του πέρα από την εμβέλεια των αμερικανικών πυραύλων.

Οι επιτυχίες στο πεδίο θα έδιναν ώθηση στη Ρωσία, ιδίως στις προσαρτήσεις στα ανατολικά της χώρας και στις φιλορωσικές κυβερνήσεις τους. Η Ουκρανία θα έχανε έτσι την ενότητά της που είναι απαραίτητη για την ανοικοδόμηση της χώρας.

Για την Ουκρανία, αυτό το σενάριο θα επικρατούσε αν αρχικά αντιμετώπιζε πρόβλημα προμήθειας όπλων. Οι ήττες στο πεδίο θα αποδυνάμωναν την κυβέρνηση Ζελένσκι, πιθανώς υπό την πίεση σκανδάλων υπεξαίρεσης, ή από εθνικιστές που απαιτούν “ισχυρότερη εξουσία”. Με αποδυναμωμένη κυβέρνηση ή με διαφορετικά στελέχη, η διοίκηση της χώρας θα έχανε τη δυτική υποστήριξη, ιδίως αν μειωνόταν η υπομονή της ως προς τις διαπραγματεύσεις με τους δυτικούς, σχετικά με τη διαρκή ενίσχυση του Κιέβου.

Σε διεθνές επίπεδο, αυτό το σενάριο προϋποθέτει τη συνέχιση των ρωσικών εξαγωγών ενέργειας στην Ασία, με μια στρατηγική τιμολόγησης ως προς τη διάθεση του φυσικού αερίου. Η Μόσχα θα εκμεταλλευόταν πλήρως τα διπλωματικά της δίκτυα, απολαμβάνοντας ισχυρή υποστήριξη από την Κίνα απέναντι στην αμερικανική επιρροή. Εντωμεταξύ, η επιρροή των φιλο-ουκρανικών κυβερνήσεων στην Πολωνία και στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα εξασθενούσε. Ακόμη, μια διεθνής εξέλιξη όπως η κρίση στην Ταϊβάν, θα αποσπούσε σίγουρα την προσοχή και το αποκλειστικό ενδιαφέρον των ΗΠΑ.

Σενάριο 3: Παρατεταμένος πόλεμος – Διπλωματικός εγκλωβισμός

Στο τρίτο σενάριο (και ίσως και πιο πιθανό) οι δύο “πρωταγωνιστές” αδυνατούν να κερδίσουν το πάνω χέρι σε μια περίοδο που θα μπορούσε να κρατήσει και για χρόνια.

Σε αυτή την πρόβλεψη, σταθεροποιούνται οι κύριες γραμμές των μετώπων, με τις βασικές μάχες να συνεχίζονται για τοποθεσίες δευτερεύουσας σημασίας (οδικές διασταυρώσεις, περάσματα ποταμών – γέφυρες). Εξετάζεται εδώ μια μικρή επίθεση της Μόσχας προς το Κίεβο ως αντιπερισπασμός για να εδραιώσει τις δυνάμεις της στο Ντονμπάς.

Από την άλλη, η Ουκρανία θα μπορούσε στρατηγικά να αξιοποιήσει το πλεονέκτημά της στη Χερσώνα για να κινηθεί προς τα νότια και να απειλήσει την Κριμαία. Εδώ δεν αποκλείονται πιο έντονες μάχες αλλά με περιορισμένη επιτυχία και από τις δύο πλευρές. Η συνολική ισορροπία των συγκρούσεων, δεν θα άλλαζε.

Για να φτάσουμε εδώ, θα έπρεπε να συνδυαστούν πολλαπλοί παράγοντες. Η δυτική στρατιωτική βοήθεια θα μπορούσε να φτάσει σε μια “κόκκινη γραμμή” λόγω της κατάστασης των αποθεμάτων και της φύσης των όπλων. Η ουκρανική μαχητικότητα θα σταματούσε να παράγει τα θεαματικά αποτελέσματα του τέλους του καλοκαιριού του 2022 λόγω μιας περαιτέρω “εκπαίδευσης” από τη ρωσική πλευρά, ιδίως ως προς την στρατηγική ανάπτυξης των αντίπαλων στρατευμάτων.

Από ρωσικής πλευράς, αυτό το βίαιο status quo θα συναντούσε τα δομικά όρια των στρατιωτικών εργαλείων, δηλαδή της τακτικής ακαμψίας στο πεδίο, της ελλιπούς υλικοτεχνικής υποστήριξης, των εκτεταμένων μετώπων και των μεγάλων αλυσίδων ανεφοδιασμών, των ορίων στο ανθρώπινο δυναμικό, τη γραφειοκρατία στις διοικήσεις κ.α.

Διεθνείς παράγοντες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε στρατιωτική και διπλωματική αποσύνθεση. Καμία πλευρά δεν θα ήταν σε θέση να κρατήσει σύμμαχο τον δικό της πληθυσμό για να αποδεχθεί μια διαπραγμάτευση με βάση την τρέχουσα στρατιωτική ισορροπία δυνάμεων. Για τη Ρωσία δεν θα υπήρχε σαφής επιτυχία. Για το Κίεβο η εδαφική ακεραιότητα έχει χαθεί. Για τον Ζελένσκι η άμεση έναρξη διαπραγματεύσεων με αυτά τα δεδομένα θα έπρεπε να σημάνει παραίτηση καθώς θα έχανε την ευρεία υποστήριξη που απολαμβάνει αυτή τη στιγμή, εντός και εκτός χώρας.

Πρακτικά το ίδιο θα ίσχυε και για τον Πούτιν, με τις δύο χώρες να μην μπορούν να μπουν σε άμεσες διαπραγματεύσεις και τον πόλεμο να συνεχίζεται για όλο το 2023 (αλλά και με μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα).