2023: Η ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΥ “ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΣΕ” Η ΑΠΛΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ

Σε μία χρονιά που διενεργήθηκαν πολλές και σε διάφορα επίπεδα εκλογικές αναμετρήσεις (εθνικές εκλογές, αυτοδιοικητικές εκλογές, εσωκομματικές εκλογές) είναι φυσικό να πλεονάζουν οι «νικητές» και οι «ηττημένοι».

Καταγράφονται σε πολλές πλευρές του πολιτικού φάσματος. Τα πολιτικά πρόσωπα όμως που πέτυχαν νίκες ή υπέπεσαν σε ήττες έχουν την δυνατότητα να «επανέλθουν», εφόσον διαθέτουν την ανάλογη βούληση. Ως εκ τούτου ο «μεγάλος χαμένος» του 2023 δεν φαίνεται να είναι κάποιο πολιτικό πρόσωπο, αλλά ένα εκλογικό σύστημα: Η απλή αναλογική.

ΜΕΤΑ ΑΠΟ 34 ΧΡΟΝΙΑ

Αξίζει να θυμόμαστε πως το 2023 εφαρμόστηκε μετά από 34 ολόκληρα χρόνια ένα αναλογικό εκλογικό σύστημα στις εκλογές της 21^ης Μαϊου. Δεν μπορεί να αποκληθεί τυπικά «απλή αναλογική» αφού προέβλεπε πλαφόν 3% για την  είσοδο ενός κόμματος στο κοινοβούλιο.

Παρόλα αυτά επρόκειτο για ένα σύστημα ανάδειξης της εθνικής αντιπροσωπείας σαφώς αναλογικότερο από τα συστήματα «ενισχυμένης αναλογικής» που έως τώρα εφαρμόζονταν δίνοντας στο πρώτο κόμμα μπόνους της τάξης των 40 ή των 50 κοινοβουλευτικών εδρών. Με ότι αυτό συνακόλουθα σήμαινε για την ισοτιμία της ψήφου των εκλογέων.

Εξυπακούεται πως η εφαρμογή ενός αναλογικού εκλογικού συστήματος, αντιτίθεται στην λογική των μονοκομματικών κυβερνήσεων. Αιτία το ότι προβλέπει ποσοστά κοντά στο 50% (ελαφρώς μικρότερα με βάση τον νόμο που εφαρμόστηκε) προκειμένου ένα κόμμα να έχει απόλυτη πλειοψηφία στην Βουλή. Ποσοστά που δεν αντιστοιχούν ούτε κατά διάνοια στην πολιτική επιρροή που διαθέτουν στις μέρες μας οι πολιτικοί σχηματισμοί.

ΤΟ 2016

Η εφαρμογή του αναλογικού συστήματος στις εκλογές της 21^ης Μαίου του 2023 είχε αποφασιστεί 7 χρόνια νωρίτερα: Το καλοκαίρι του 2016 όταν η κυβέρνηση -που είχε σχηματίσει 10 μήνες νωρίτερα ο ΣΥΡΙΖΑ με πρωθυπουργό τον Αλέξη Τσίπρα- αποφάσισε να κάνει νόμο του κράτους ένα πάγιο αίτημα του χώρου της αριστεράς, έστω και με την σημαντική διαφοροποίηση του 3% που προαναφέρθηκε.

Το νέο αυτό εκλογικό σύστημα ψηφίστηκε στην Βουλή στις 27 Ιουλίου του 2016 μετά από πολυήμερη συζήτηση. Όμως δεν μπόρεσε να εφαρμοστεί στις εκλογές που έγιναν τον Ιούλιο του 2019 αφού δεν συγκέντρωσε την απαραίτητη πλειοψηφία των 2/3 της Βουλής που απαιτεί η συνταγματική πρόνοια, προκειμένου ένας εκλογικός νόμος να ισχύσει για τις ακριβώς επόμενες εθνικές εκλογές.

Θυμίζουμε πως υπέρ της συγκεκριμένης νομοθετικής πρότασης είχαν τότε ταχθεί οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, των Ανεξάρτητων Ελλήνων και της Ένωσης Κεντρώων. Κατά τάχθηκαν η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ και Το Ποτάμι ενώ «παρών» είχε ψηφίσει το ΚΚΕ αν και στήριξε τα άρθρα που προέβλεπαν κατάργηση του μπόνους εδρών.

ΠΟΛΕΜΙΟΙ

Η Νέα Δημοκρατία δεν έκρυψε εξαρχής την απέχθεια της για το συγκεκριμένο εκλογικό σύστημα. Παρά το γεγονός πως με απλή αναλογική έχουν εκλεγεί γαλάζιες κυβερνήσεις με κορυφαία αυτή του Κωσταντίνου Μητσοτάκη, πατέρα του σημερινού πρωθυπουργού, το 1990. Ενώ κορυφαία στελέχη του συντηρητικού χώρου, όπως ο Κωστής Στεφανόπουλος που θήτευσε και Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχουν ταχθεί στο παρελθόν υπέρ της απλής αναλογικής.

Στην επίμαχη συνεδρίαση της Βουλής το 2016 ο Κυριάκος Μητσοτάκης αιτιολόγησε την καταψήφιση λέγοντας πως «η εφαρμογή της απλής αναλογικής καθιστά αδύνατη την ύπαρξη σταθερής κυβέρνησης» και «σημαίνει ακυβερνησία, πολιτική αστάθεια, αναταραχή». Δεσμεύθηκε μάλιστα ότι θα καταργήσει τον συγκεκριμένο νόμο πράγμα το οποίο έπραξε κατά την διάρκεια της προηγούμενης κυβερνητικής θητείας. Τα χρόνια που μεσολάβησαν από το 2016 έως το 2023 τα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας δεν έπαψαν να ξιφουλκούν εναντίον της απλής αναλογικής. Ένας από τους πολέμιούς της ήταν ο στενός συνεργάτης του πρωθυπουργού Γιώργος Γεραπετρίτης ενώ ο αντιπρόεδρος της Ν.Δ Άδωνις Γεωργιάδης μιλούσε συνεχώς για «βόμβα που αφήνει ο Τσίπρας».

Η ΒΟΜΒΑ ΕΣΚΑΣΕ

Τελικά …η βόμβα μάλλον «έσκασε στα χέρια» του Αλέξη Τσίπρα! Αυτό τουλάχιστον κατέδειξαν οι εκλογές της 21^ης Μαίου του έτους που φεύγει οι οποίες και πραγματοποιήθηκαν με το εν λόγω εκλογικό σύστημα. Ο ΣΥΡΙΖΑ υπέστη μία οδυνηρή ήττα με 20 μονάδες διαφορά από την Νέα Δημοκρατία που δρομολόγησαν τις γνωστές εξελίξεις στην αξιωματική αντιπολίτευση που μεταξύ άλλων περιλάμβαναν και την παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα από την ηγεσία του κόμματος.

Στις διαδικασίες αποτίμησης που ακολούθησαν στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, για το αρνητικό εκλογικό αποτέλεσμα ενοχοποιήθηκε μεταξύ άλλων η «στρατηγική της απλής αναλογικής». Η κριτική που ασκήθηκε από ένα σημαντικό και πλειοψηφικό τμήμα των στελεχών ήταν πως είτε δεν αξιοποιήθηκε με τον πρέποντα τρόπο το εκλογικό σύστημα ώστε να χαραχθεί μια πολιτική γραμμή συμμαχιών που θα οδηγούσαν σε κυβερνήσεις συνεργασίας, είτε πως ήταν αδιέξοδη η απεύθυνση στο ΠΑΣΟΚ, το ΚΚΕ και τα υπόλοιπα κόμματα του κέντρου και της αριστεράς που έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ προκειμένου να πείσει για την δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνηση μετά από εκλογές με απλή αναλογική.

Οι πολιτικές εξελίξεις του 2023 σε όλο το «φάσμα» δείχνουν πως η υπόθεση της «απλής αναλογικής» δύσκολα θα …επανέλθει στην επικαιρότητα, πόσο μάλλον να αποτελέσει αιχμή του πολιτικού λόγου οποιουδήποτε πολιτικού σχηματισμού. Η κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας που είναι θιασώτης των «σταθερών κυβερνήσεων» αλλά και η πλήρης απροθυμία είτε του ΣΥΡΙΖΑ, είτε του ΠΑΣΟΚ να θέσουν θέμα εκλογικού νόμου πείθουν πως θα περάσουν ίσως άλλα 30 χρόνια ώστε να μιλήσουμε ξανά για αυτό.

Παρότι ουδείς μπορεί να αρνηθεί πως η απλή αναλογική είναι το μόνον εκλογικό σύστημα που διασφαλίζει την ισότητα της ψήφου των πολιτών.