ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΟΛΑ ΛΑΘΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Θέλω να μοιραστώ μαζί σου το δράμα που έζησα έως ότου ‘κλειδώσω’ στον εγκέφαλο μου το πού πετάω τι, όταν ήμουν στη Γερμανία των τεσσάρων διαφορετικών κάδων για τα σκουπίδια, στο ευρύτερο πρόγραμμα της ανακύκλωσης.

Και του προστίμου των εκατοντάδων ευρώ αν κάνεις λάθος, όταν μεταφέρεις στα απορρίμματα από το σπίτι σου στους κάδους που έχει κάθε κτίριο και ο καθένας έχει τον προορισμό του.

Μετά υπάρχουν οι ειδικοί κάδοι στους δρόμους για μπουκάλια (έχουν και υποκατηγορίες) και έπειτα τα ηλεκτρονικά και οι μπαταρίες.

Όταν κατάλαβα πως αγχώνομαι, τα έγραψα σε ένα χαρτί και έσβησα άγχος και πονοκέφαλο.

Προφανώς είχα ήδη ουρλιάξει ένα “και τι με νοιάζουν όλα αυτά;” πριν θυμηθώ το χάλι στο οποίο έχουμε καταντήσει τον πλανήτη, με την ασυδοσία μας.

Ό,τι δημιουργείται, χρειάζεται πόρους και ενέργεια και όπως θα ξέρεις δεν έχουμε πολλά από δαύτα πια. Άρα και για την επιβίωση μας είναι χρήσιμο να επαναχρησιμοποιούμε ό,τι μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί. Δηλαδή, τουλάχιστον τα μισά από όσα πετάς.

Σκέψου πως 25 μπουκαλάκια νερού μπορούν να γίνουν μια πετσέτα θαλάσσης, την οποία έχω σπίτι και ακόμα αισθάνομαι δέος για τους ανθρώπους που είχαν την ιδέα και βρήκαν τρόπους να την πραγματοποιήσουν.

30 χρόνια αποτυχίες

Η ανακύκλωση είναι ένα ζήτημα με το οποίο ασχολούνται οι άνθρωποι από τους αρχαίους πολιτισμούς. Για παράδειγμα, οι αρχαίοι επαναχρησιμοποιούσαν υλικά όπως είναι το μέταλλο και το γυαλί. Επανήλθε στο προσκήνιο, ας πούμε πιο οργανωμένα, στα τέλη του 20οου αιώνα.

Το ‘70 εμφανίστηκε το περιβαλλοντικό κίνημα που αύξησε την προσοχή στη σημασία της ανακύκλωσης και σε συνάρτηση με την ανάγκη για μείωση των απορριμάτων -και τη διατήρηση των πόρων.

Για να βοηθηθεί η κατάσταση, καθιερώθηκε και η Παγκόσμια Ημέρα της Γης.

Χρειάστηκε ωστόσο, να περάσει μια 20ετια για να καταλάβουν όλοι πως δεν επρόκειτο για trend, αλλά για μέσο που θα μας βοηθούσε να διατηρήσουμε την ύπαρξη μας σε αυτόν τον πλανήτη.

Παρ’ όλα αυτά, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση για τις πρακτικές ανακύκλωσης και σωστή ταξινόμηση.

Είχε γίνει μια σχετική προσπάθεια το ‘90, παρ’ όλα αυτά τα λάθη δεν διορθώθηκαν. Αυτό οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων, όπως τη σύγχυση που υπάρχει σχετικά με το τι μπορεί να ανακυκλωθεί, την έλλειψη συνέπειας στις οδηγίες μεταξύ των διαφορετικών περιοχών, αλλά και στην απάθεια και την αδιαφορία που μας χαρακτηρίζουν ως είδος.

Πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν μάς είχε μεταξύ των 18 κρατών μελών που «κινδυνεύουν να μην επιτύχουν έναν ή κανέναν από τους στόχους» που είχαν τεθεί το 1999 «για την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων και των συνολικών απορριμάτων συσκευασίας έως το 2025 και το στόχο υγειονομικής ταφής έως το 2035».

Με ένα click μπορείς να δεις το χάλι μας, συγκριτικά με τις άλλες χώρες μέλη της ΕΕ, σε επίπεδο παραγωγής αποβλήτων και απορριμάτων (πρέπει να επαναχρησιμοποιούμε και να ανακυκλώνουμε το 55% των αστικών αποβλήτων έως το 2025) αλλά και διαχείρισης (πρέπει να ανακυκλώνουμε το 65% των απορριμάτων συσκευασίας έως το 2025).

Η Ελλάδα είχε το 2019 παραγωγή αστικών αποβλήτων ελαφρώς υψηλότερη από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (524 κιλά αντί 501 κατά κεφαλήν). Τα απορρίματα συσκευασίας ήταν λιγότερα του ήμισυ του μ.ο. της ΕΕ (81 κιλά, έναντι 177 κατά κεφαλήν).

Κάτι που υποδηλώνει ότι σημαντικές ποσότητες συσκευασιών που διατίθενται στην αγορά και θεωρούνται ‘ποσότητα των παραγόμενων απορριμάτων συσκευασίας’ δεν αναφέρονται.

Επίσης, εξακολουθούμε να έχουμε

• υψηλή εξάρτηση από την υγειονομική ταφή,
• ανεπαρκή ικανότητα επεξεργασίας βιολογικών αποβλήτων,
• ζητήματα ποιότητας των δεδομένων που δίνουμε (και δη σε ό,τι αφορά την αναφερόμενη ποσότητα των παραγόμενων απορριμάτων συσκευασίας) και
• ανεπαρκείς υπηρεσίες χωριστής συλλογής για μη οικικαά αστικά απόβλητα και βιολογικά απόβλητα.

Γενικά, δεν πρέπει να υπάρχει πίνακας της Κομισιόν που να μην είμαστε ‘κοκκινισμένοι’.

Ως προς το πόσο λάθος γίνεται η ανακύκλωση, δεδομένα θα βοηθούσε μια τυποποίηση στις κατευθυντήριες γραμμές για όλη την Ευρώπη. Αλλά δεν την έχουμε ζήσει ακόμα.

Στην 30ετια που μεσολάβησε από την οριοθέτηση των στόχων, ξεχάστηκε και ο λόγος που είναι χρήσιμο να είμαστε ευαισθητοποιημένοι.

Τα πιο συνηθισμένα λάθη που εξακολουθούμε να κάνουμε με την ανακύκλωση

1) Ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα στην ανακύκλωση είναι η μόλυνση. Αυτό συμβαίνει όταν τα μη ανακυκλώσιμα υλικά αναμειγνύονται με ανακυκλώσιμα. Για παράδειγμα, η τοποθέτηση υπολειμμάτων τροφίμων σε κάδο ανακύκλωσης (αν δεν έχεις καθαρίσει δηλαδή, τις συσκευασίες που πετάς) μολύνει τα χαρτιά και τα χαρτόνια και προσελκύει παράσιτα.

2) Είναι πολλοί εκείνοι που εξακολουθούν να βάζουν αντικείμενα στον κάδο ανακύκλωσης, για τα οποία δεν είναι και τόσο σίγουροι πως πρέπει να τα πετάξουν εκεί. Κι έτσι μολύνουν ό,τι υπάρχει μέσα στον κάδο. Nα δώσω κι ένα παράδειγμα: ο παλιός σωλήνας που καθαρίζεις το μπαλκόνι (ευρέως γνωστό ως λάστιχο) συνήθως πετιέται σε κάδο ανακύκλωσης. Δεν ανήκει όμως, εκεί αφού είναι κατασκευασμένος από υλικά όπως το καουτσούκ και το πλαστικό που δεν είναι εύκολα ανακυκλώσιμα μέσω τυπικών διαδικασιών ανακύκλωσης. Τέτοιου είδους μόλυνση μπορεί να οδηγήσει και σε πρόσθετο κόστος για τη διαλογή και την απόρριψη, μειωμένη απόδοση ανακύκλωσης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την απόρριψη ολόκληρων παρτίδων ανακυκλώσιμων υλικών.

3) Το χαρτί γενικά, είναι ανακυκλώσιμο. Το χαρτί όμως, που έχεις κάνει κομμάτια μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα, αφού είναι δύσκολο να ταξινομηθεί σε εγκαταστάσεις ανακύκλωσης. Μπορεί να καταλήξει ως υπόλειμμα στη διαδικασία ανακύκλωσης, εάν δεν το βάλεις σε μια διάφανη πλαστική σακούλα, την οποία θα δέσεις καλά -αφού τα χαλαρά τεμάχια μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα στις εγκαταστάσεις ανακύκλωσης.

4) Πολλοί τοποθετούν κατά λάθος πλαστικές σακούλες στους κάδους ανακύκλωσης. Τα περισσότερα προγράμματα δεν δέχονται το μαλακό πλαστικό, κατηγορία στην οποία ανήκουν οι σακούλες αυτές. Θα πρέπει να ανακυκλώνονται χωριστά. Αν μπουν στις μηχανές διαλογής, μπορεί να τυλιχθούν γύρω από τα γρανάζια και να προκαλέσουν ζημιά.

5) Πετάς ένα πλαστικό μπουκάλι, μαζί με το καπάκι. Ήλθε η ώρα να θυμηθείς πως είναι φτιαγμένα από διαφορετικά πλαστικά. Άρα δεν τα πετάμε παρέα, αλλά χωριστά. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ετικέτες που υπάρχουν πάνω στα μπουκάλια. Τις βγάζουμε πριν απορρίψουμε το προϊόν.

6) Το χάρτινο κουτί που είχε το γάλα ή το χυμό σου (ή ό,τι άλλο) δεν το πετάς στη φυσική του κατάσταση. Το ‘ισοπεδώνεις’ για να εξοικονομηθεί χώρος και να διευκολυνθεί η επεξεργασία τους από τις εγκαταστάσεις ανακύκλωσης.

7) Τα ηλεκτρονικά απόβλητα, όπως οι παλιοί υπολογιστές και τα τηλέφωνα, περιέχουν συχνά επικίνδυνα υλικά. Άρα δεν πετιούνται στον κανονικό κάδο απορριμμάτων ή στον κάδο ανακύκλωσης. Πού πετιούνται; Στους κάδους που φέρουν τη σχετική σήμανση -για την ανακύκλωση ηλεκτρονικών απορριμμάτων.

8) Αντικείμενα όπως μπαταρίες, λαμπτήρες φθορισμού και χημικά επίσης, δεν πρέπει να τοποθετούνται σε κανονικούς κάδους ανακύκλωσης. Επειδή απαιτούν ειδικές μεθόδους απόρριψης λόγω των πιθανών περιβαλλοντικών κινδύνων τους, τα εναποθέτουμε στους ειδικούς κάδους (μην κάνεις πως δεν τους έχεις δει ποτέ μπροστά σου).

9) Το γυαλί δεν είναι ανακυκλώσιμο. Άρα σταμάτα να το πετάς στον κάδο ανακύκλωσης. Υπάρχουν ειδικοί χώροι. Αν πρόκειται για σπασμένο γυαλί, σε περίπτωση που το βάλεις στον μπλε κάδο θα προκληθούν προβλήματα σε όλη τη διαδικασία ανακύκλωσης. Μπορεί να χαλάσει και κάποιο μηχάνημα.

10) Οι συσκευασίες από αλουμίνιο έχουν μεγάλη αξία ανακύκλωσης. Όταν τα βάζεις στους ειδικούς κάδους που έχουν οι δήμοι, βοηθάς στην εξοικονόμηση πόρων και στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Έχει εκτιμηθεί πως η ανακύκλωση του αλουμινίου μας γλιτώνει από το 95% της ενέργειας που χρειάζεται για να φτιάξουμε το μέταλλο από πρώτες ύλες.

Πάμε τώρα, να δούμε τι έμαθες.

Πού πετάμε μια πλαστική σακούλα;

Εκεί όπου πετάμε τα περιτυλίγματα ψωμιού, τις πλαστικές σακούλες δημητριακών, περιτύλιγμα με φυσαλίδες αέρα, σακούλες με ziploc ή γενικά φαγητού: όχι στον μπλε κάδο. Σε χώρες που είναι κάπως πιο προηγμένες από τη δική μας υπάρχουν ειδικοί κάδοι έξω από τα σούπερ μάρκετ. Ένα μεγάλο κουτί με την ένδειξη ‘πλαστικές σακούλες’.

Πού πετάμε τη βιοδιασπώμενη σακούλα του σούπερ μάρκετ

Όχι στον κάδο ανακύκλωσης! Εξεπλάγης; Είναι χρήσιμο να ξέρεις πως μπορούν να διαταράξουν τις προσπάθειες επαναχρησιμοποίησης των γενικών πλαστικών. Επιπλέον, αυτά τα υλικά μπορεί στην πραγματικότητα να μην διασπώνται αρκετά όταν τοποθετούνται σε οικιακούς κάδους βιολογικών προϊόντων. Έτσι, εκτός εάν η ετικέτα λέει ότι το προϊόν είναι πιστοποιημένο για οικιακή κομποστοποίηση, είναι συχνά καλύτερο να το πετάτε στον κλασικό κάδο.

Πού πετάμε το κουτί της πίτσας;

Είναι κατασκευασμένο από κυματοειδές χαρτόνι, επομένως θα έλεγες πως είναι ανακυκλώσιμο. Έχεις δίκιο. Έχεις όμως, κι άδικο αφού έχει απορροφήσει λάδι και λίπος από την πίτσα. Στοιχεία που θεωρούνται σοβαρές μολύνσεις. Εφόσον λοιπόν, χαρτί έχει εμποτιστεί με άλλα στοιχεία δεν είναι ανακυκλώσιμο. Το βάζουμε στον μεταλλικό κάδο.

Πού πετάμε ένα χαρτί που έχει εκτυπωμένο περιεχόμενο ή μια εφημερίδα;

Το τυπωμένο χαρτί (εφημερίδες, περιοδικά, χαρτιά γραφείου, συσκευασίες από χαρτόνι κα) συνήθως πετιέται στον κάδο ανακύκλωσης. Υπάρχουν προγράμματα που απαιτούν το διαχωρισμό των διαφορετικών τύπων. Για παράδειγμα, των εφημερίδων από το χαρτόνι. Εάν έχει πέσει καφές ή λάδι ή ό,τι άλλο στο χαρτί, το βάζουμε στο ‘γενικό’ κάδο.

Πού πετάμε μια πλαστική συσκευασία που έχει υπολείμματα τροφίμων;

Όπως διάβασες ακριβώς από πάνω, η όποια συσκευασία φέρει υπολείμματα φαγητού (υγρά ή στερεά) δεν θεωρείται ανακυκλώσιμη. Εφόσον τη βάλεις στον μπλε κάδο, καταστρέφεις όλο το περιεχόμενο του. Μπορείς βέβαια, να καθαρίσεις τη συσκευασία. Ένα κουτί με γάλα ξεπλένεται με νερό. Ένα μπουκάλι με φυτικό έλαιο χρειάζεται ξέβγαλμα, αλλά και πλύσιμο για να εξαφανιστεί το περιττό λάδι. Τα στερεά τρόφιμα (ρύζι κ.α.) ξεπλένονται. Εάν υπάρχει λιπαρότητα, πλένουμε με σαπούνι.

Πού πετάμε το ποτήρι με τον καφέ μας;

Όταν παραγγέλλουμε καφέ, μας τον φέρνουν σε είδος απορριμάτων που ονομάζεται ‘μικτό υλικό’, γιατί αποτελείται από περισσότερες από μία ουσίες. Το εξωτερικό είναι χάρτινο, το εσωτερικό έχει επένδυση με με μια λεπτή μεμβράνη από πολυαιθυλένιο (πλαστικό), ώστε να μην υπάρχουν διαρροές και ως εκ τούτου το πετάμε στα σκουπίδια. Εάν υπάρχει πλαστικό το αφήνουμε στην ανακύκλωση. Εκεί αφήνουμε και το πλαστικό ποτήρι, αφού το καθαρίσουμε.

Πού πετάμε τα φελιζόλ;

Το φελιζόλ είναι αφρός πολυστερενίου. Στοιχείο που μπορεί να ανακυκλωθεί. Τις περισσότερες φορές όμως, δεν ανήκει στον μπλε κάδο. Σε άλλες χώρες υπάρχουν κάδοι για αυτό το υλικό.

Πού πετάμε τις μπαταρίες;

Οποιαδήποτε επαναφορτιζόμενη μπαταρία ή μπαταρία μολύβδου-οξέος δεν μπορεί να πεταχτεί στα σκουπίδια, καθώς αποτελούν κίνδυνο για την ασφάλεια του περιβάλλοντος. Έξω από καταστήματα τεχνολογίας ή ηλεκτρικών ειδών υπάρχουν ειδικοί κάδοι.

Πού πετάμε το αλουμινόχαρτο;

Αυτή είναι ερώτηση παγίδα, καθώς έρευνες που γίνονται έχουν πάντα το αλουμινόχαρτο σε κορυφαίες θέσεις της λίστας με τα υλικά που οι περισσότεροι δεν ξέρουμε πού πρέπει να πετάξουμε. Κατ’ αρχάς πρέπει να είναι καθαρό (το μολυσμένο δεν ανακυκλώνεται -απορρίπτεται). Δεύτερον, θα πρέπει να το ‘χουμε κάνει μια μπάλα που δεν θα ξεπερνά κατά πολύ το μέγεθος αυτής του τένις. Αν ‘ανοίξει’ δεν ανακυκλώνεται. Αν μείνει μπάλα, ανακυκλώνεται.

Γενικά, δεν πετιούνται στον μπλε κάδο τα φαγητά που πετάμε (και δεν θα έπρεπε), τα laminate, οι σακούλες με τα γαριδάκια, τα πλαστικά παιχνίδια, το βαμβάκι, τα σωληνάρια της οδοντόκρεμας, το χαρτί περιτυλίγματος, τα χαρτομάντιλα και τα ποτήρια κρασιού (έχουν υποστεί θερμική επεξεργασία).

Όταν αμφιβάλεις για το πού ανήκει αυτό που θες να πετάξεις, άφησε το στον μεταλλικό γκρι κάδο. Μάλλον είναι προτιμότερο, από το να μολύνεις όλο το περιεχόμενο του μπλε κάδου.

FYI

Παρεμπιπτόντως, υπάρχουν χώρες (όπως η Κορέα) που έχουν νικήσει το μεγάλο θηρίο των υπολειμμάτων τροφίμων, εκ των οποίων 1.400.000.000 τόνοι καταλήγουν κάθε χρόνο σε χωματερές.

Όπως σαπίζουν εκεί, μολύνουν το νερό και το έδαφος και απελευθερώνουν τεράστιες ποσότητες μεθανίου. Δηλαδή, ενός εκ των πιο ισχυρών αερίων του θερμοκηπίου.

Τα υπολείμματα τροφίμων ανήκουν στους παράγοντες που συμβάλλουν πιο πολύ στην κλιματική αλλαγή, λόγω του μεθανίου, αλλά και επειδή σπαταλιούνται η ενέργεια και οι πόροι που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή και τη μεταφορά τους.

Η Κορέα λοιπόν, έχει σύστημα που μελετάται από πολλές άλλες κυβερνήσεις, το οποίο κρατά το 90% του food waste εκτός χωματερών. Είναι ‘χτισμένο’ πάνω στο «πληρώνουμε για ό,τι φαγητό πετάμε».

Για κάθε 20 λίτρα φαγητού δίνουν κάτι περισσότερο από 2 δολάρια, ώστε να αποκτήσουν το δικαίωμα να τα πετάξουν στον ειδικό κάδο (όπου κολλάνε το ειδικό αυτοκόλλητο που παίρνουν, όταν πληρώνουν).

Τη συνέχεια την αναλαμβάνουν οι εταιρίες που αδειάζουν τους κάδους.

Εμείς βέβαια, δεν έχουμε καν τους βασικούς κάδους στους δρόμους.