“Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΠΙΑ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΤΙΠΟΤΑ ΑΝ ΔΕΝ ΣΥΜΦΩΝΟΥΝ ΟΙ ΗΠΑ”

Ο Ντόναλντ Τραμπ αγνόησε επιδεικτικά την Ευρωπαϊκή Ένωση, όταν πήρε την πρωτοβουλία να τελειώσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, μέσω επαφών με τη Ρωσία. 

Παρεμπιπτόντως, στις 24/2 συμπληρώνονται τρία χρόνια από την εισβολή, διάστημα στο οποίο η ΕΕ δεν έκανε κάτι για να επιτύχει την ειρήνη.

Αυτό που έγινε μετά την παρέμβαση του Τραμπ ήταν να συγκαλέσει «κρίσιμη» σύνοδο κορυφής στο Παρίσι, ώστε να αποφασίσει πώς θα απαντήσει στις ΗΠΑ.

Κατά τα ειωθότα, δεν κατέληξε πουθενά, δικαιώνοντας εν μέρει τον Τραμπ που δήλωσε πως οι καθυστερήσεις στις διαδικασίες της ΕΕ ήταν από τους λόγους που δεν προκλήθηκε στις διαπραγματεύσεις, καθώς ήθελε άμεσα αποτελέσματα.

Στις 3.5 ώρες που συζητούσαν οι ηγέτες της Ευρωζώνης δεν υπήρξε συμφωνία επί του πώς μπορεί να επιτύχει η ειρηνευτική συμφωνία -και να προλάβουν τον Τραμπ. Επίσης, δεν αποφάσισαν αν θα συνεχίσουν να πορεύονται ως πλήρως εξαρτώμενοι από τις ΗΠΑ ή όχι.

Δηλαδή, ήταν μια Τρίτη για την ΕΕ (που διαρκώς συσκέπεται, αλλά δεν αποφασίζει κάτι πριν περάσουν χρόνια) που όταν δημιουργήθηκε, είχε ως στόχο την κοινή πλεύση προς την ανάπτυξη όλων των κρατών μελών. Tριάντα δυο χρόνια αργότερα (32) υποφέρουν όλα τα κράτη μέλη και δη οικονομικά και οι ΗΠΑ κυριολεκτικά δεν τη βλέπει.

Τι έχει πάει τόσο λάθος;

Ζητήσαμε από τον Γιάννη Στιβαχτή, καθηγητή Ευρωπαϊκών σπουδών στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και κάτοχος έδρας Jean Monnet στο Virginia Tech να μας εξηγήσει πώς η ΕΕ κατάντησε αδιάφορη στις εξελίξεις και τα θέματα που την αφορούν άμεσα.

Ο -μεταξύ άλλων και-  Διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκής Ένωσης, Διατλαντικών και Διευρωπαϊκών Διαστημικών Σπουδών (CEUTTSS) -έχει οριστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως Κέντρο Αριστείας Jean Monnet, άρχισε από το τέλος.

«Αν μιλήσουμε για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, γνωρίζουμε πολύ καλά ποιος ήταν ο κινητήριος μοχλός. Τη λένε Γερμανία.

Πριν κάποια χρόνια στις ΗΠΑ φαινόταν πως για να ελεγχθεί η Ευρώπη στο μέλλον, θα πρέπει να ελεγχθεί η Γερμανία και για να γίνει αυτό, υπήρχε μόνο ένας τρόπος: να αποκοπεί από τη Ρωσία. Για να αποκοπεί από τη Ρωσία, θα έπρεπε να καταστραφεί οποιαδήποτε υποδομή βοηθούσε τη Ρωσία να στείλει φυσικό αέριο στις χώρες της ΕΕ».

Είστε σίγουροι πως κατέστρεψαν οι Ουκρανοί τους ρωσικούς αγωγούς φυσικού αερίου της Ευρώπης;

Ο κύριος Στιβαχτής, ο οποίος είναι και θυμίζει πως «όταν ο Ντόναλντ Τραμπ πήγε την πρώτη φορά -στην πρώτη θητεία του- στις Βρυξέλλες, είπε στον Γενς Στόλτενμπεργκ -τότε Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ– “μου λέτε όλο για τη Ρωσία, τη Ρωσία και τη Ρωσία, αλλά εσείς είστε συνέχεια μαζί της και ιδίως οι Γερμανοί που εξαρτώνται πλήρως από τους Ρώσους. Αυτό πρέπει να σταματήσει”».

Aκολουθεί το σχετικό ντοκουμέντο.

Το «αυτό πρέπει να σταματήσει» το είπε και ο Τζο Μπάιντεν «όταν έγινε πρόεδρος. Όταν τον ρώτησαν τι μπορεί να γίνει και αν χρειαστεί να καταστραφούν οι αγωγοί Nordstream 1 και 2, είπε “ανοικτά” στη συνέντευξη Τύπου πως αν χρειαστεί θα γίνει αυτό θα γίνει. Και έγινε.

Ποιος το έκανε; Δεν μπορούν να το κάνουν και πολλοί. Στο τέλος τα “ρίξαμε” στους Ουκρανούς, κάτι που μου φαίνεται παράλογο. Γιατί; Πώς μπορεί η Γερμανία να βοηθάει την Ουκρανία, εφόσον έχει δεχθεί τεράστιο πλήγμα -το φυσικό αέριο ήταν η περιουσία της.

Είναι πολύ περίεργο, αλλά υπάρχουν πάρα πολύ περίεργα εκεί. Οπότε η Γερμανία έπρεπε να ελεγχθεί».

Δεν έγινε αυτό. Τουναντίον, ελέχθησαν όλοι οι άλλοι.

«Χώρες όπως η Ελλάδα μπήκαν στην ΕΕ χωρίς να είναι έτοιμες, για πολιτικούς λόγους»

«Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της Ευρώπης είναι ότι δεν υπάρχει αλληλεγγύη. Αποφασίσαμε να μεγαλώνουμε και να μεγαλώνουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση, γιατί ήταν πιο εύκολο και είχαμε την εντύπωση μεγαλύτερος αριθμός σημαίνει μεγαλύτερη δύναμη -το ίδιο κάνουμε και με το ΝΑΤΟ-, αλλά η πραγματικότητα δεν είναι αυτή. 

Χρειάζεται χρόνος για τις καινούριες χώρες να κάνουν την εμβάθυνση. Πολιτικοί λόγοι επέβαλαν σε χώρες, όπως η Ελλάδα το 1980-81 και η Ισπανία το 1985-86 να γίνουν μέλη, ενώ δεν ήταν έτοιμες να γίνουν 100% μέλη της ΕΕ.

Αυτό είχε επιπτώσεις στον οικονομικό, αλλά και σε άλλους τομείς. Στον τρόπο που λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Από τη στιγμή που φαινόταν ότι χανόταν η Ουκρανία, υπήρχε πρόβλημα. Η Ουκρανία ήταν βασική χώρα για την ΕΕ. Ο Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι (σσ Πολωαμερικανός διπλωμάτης και πολιτικός) πάντα έλεγε ότι για να μπορούμε να ελέγξουμε τη Ρωσία, θα έπρεπε να ελέγξουμε την Ουκρανία. Από την στιγμή που χάθηκε η Ουκρανία τι κάναμε; Βάλαμε τη Φινλανδία και τη Σουηδία στο ΝΑΤΟ.

Το θέμα είναι τι συνεισφέρουν αυτές οι χώρες στο ΝΑΤΟ. Ξέρουμε τι συνεισφέρουν: η Φινλανδία δεν αγόρασε γαλλικά προϊόντα ή γερμανικά. Αγόρασε Abrams (τανκς) και F-35 από την Αμερική» ενώ αγορές ανάλογες έγιναν και από τους Σουηδούς «μολονότι έχουν δική τους βιομηχανία».

«Το ΝΑΤΟ είναι Αμερική και η Αμερική είναι ΝΑΤΟ»

Είχε προηγηθεί αρκετή ώρα συζήτησης (που θα δοθεί σε μορφή video) και όλα επέστρεφαν στην προώθηση του αμερικανικού υλικού σε συνάρτηση με το ΝΑΤΟ. Ρώτησα έτσι, τον κύριο Στιβαχτή αν ο Οργανισμός αυτός έχει εξελιχθεί τρόπον τινά σε μέσο προώθησης των παραγωγών των ΗΠΑ που σχετίζονται με τον στρατό;

«Η Ευρωπαική Ένωση και το ΝΑΤΟ είναι σημαντικοί και πολύ καλοί οργανισμοί. Το θέμα είναι από κάποια στιγμή και μετά άρχισαν να βάζουν πολύ νερό στο κρασί και όσο φαινόταν ότι αποκτούσαν περισσότερη δύναμη -με την αύξηση των μελών-, τόσο αποδυναμώνονταν.

Όσο φαίνονται οι άλλοι ανίσχυροι το πρόβλημα γίνεται κατανοητό όταν αλλάζει η ισορροπία των δυνάμεων. Δεν υπάρχει καμία, μα καμία, αμφιβολία ότι το ΝΑΤΟ είναι Αμερική και η Αμερική είναι ΝΑΤΟ.

Αναφέρω χαρακτηριστικά την είσοδο της Αμερικής στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η απόφαση του Κογκρέσου ήταν βασική, αλλά είχε επίσης την υποστήριξη και την αποδοχή των Αμερικάνων βιομηχάνων. Αυτοί δεν ήθελαν να μπει η Αμερική σε πόλεμο μικρής διαρκείας, γιατί δεν ήθελαν να κάνουν αλλαγές, επενδύσεις στην αμερικανική βιομηχανία, αν ο πόλεμος ήταν μικρής διάρκειας, καθώς τότε θα αναγκάζονταν να κλείσουν τις βιομηχανίες.

Το 1943 υπήρχε η πιθανότητα να σταματήσει ο πόλεμος, τουλάχιστον Δυτική Ευρώπη. Ο Τσόρτσιλ ήταν σε συνομιλίες με Γερμανούς στρατηγούς να σταματήσει ο πόλεμος στη Δύση και να στρέψουν οι Γερμανοί την προσοχή τους στην Ανατολή, καθώς είχαν το Στάλινγκραντ που ήταν πρόβλημα.

Όταν ο συναντήθηκε ο πρόεδρος Ρούσβελτ με τον Τσόρτσιλ στην Καζαμπλάνκα και ο τελευταίος είπε πως μπορεί να σταματήσει ο πόλεμος. Ο Ρούσβελτ του είπε πως αυτό δεν γίνεται, γιατί θα υπήρχε παράδοση άνευ όρων, ότι οι Γερμανοί θα πολεμήσουν μέχρι τέλους.

Τι έγινε μετά στην Ευρώπη; Καταστράφηκε εντελώς. Και τότε τι κάναμε; Το Σχέδιο Μάρσαλ. Γιατί; Ώστε να αναπτυχθούν οι ευρωπαϊκές οικονομίες. Για να γίνει αυτό, έπρεπε να έχουν εμπόριο. Με ποια χώρα είχαν εμπορικές σχέσεις; Με τις ΗΠΑ.

Τι άλλαξε σε αυτή την εμπορική σχέση με την πάροδο του χρόνου; Η ΕΕ έγινε πιο δυνατή και το εμπορικό ισοζύγιο άλλαξε. Δεν είναι όμως, μόνο αυτό. Είναι ο συμβολικός χαρακτήρας».

Η Ευρώπη δεν μπορεί να ανεξαρτητοποιηθεί από τις ΗΠΑ, ακόμα και αν το θέλει

Βλέπουμε την ιστορία να επαναλαμβάνεται (το 2024 προτάθηκε νέο σχέδιο Μάρσαλ από τον Ντράγκι «για να σωθεί η Ευρώπη») και αυτό αγχώνει -αφού η ιστορία επαναλαμβάνεται πάντα ως φάρσα ή ως κωμωδία.

«Σίγουρα οι οικονομικές δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών, οι βιομηχανικές δυνάμεις έχουν την οικονομική δυνατότητα να αυξήσουν τρομερά την παραγωγή πολεμικού υλικού. Το θέμα είναι πως για να το κάνουν, θα πρέπει να φτιάξουν καινούργια κτίρια και καινούρια μηχανήματα. Θα πρέπει να έχουν εργάτες.

«Στην Αμερική η αμυντική βιομηχανία είναι εγκατεστημένη σε όλες σχεδόν τις πολιτείες. Γιατί; Επειδή αυτό βοηθάει τους γερουσιαστές και τα μέλη του Κογκρέσου να λένε πως υπάρχουν δουλειές και να ψηφίζονται. Οπότε αν δημιουργήσεις νέες θέσεις εργασίας και μετά σταματήσει ο πόλεμος, σου μένουν τα προϊόντα, κλείνεις τα εργοστάσια και προκύπτει ανεργία. Αυτό δεν αρέσει σε κανέναν».

Οπότε λένε οι επενδυτές -που μπορεί να είμαστε όλοι, μέσω της αγοράς μετοχών- πως για να γίνει κάτι, πρέπει να υπάρχει λόγος. Κέρδος. Τι είχε πει λοιπόν, ο πρόεδρος Μπάιντεν στους Ευρωπαίους; Δώστε ό, τι έχετε και δεν έχετε στην Ουκρανία, αλλά μετά αγοράστε από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Εν τω μεταξύ, όταν προτείνεις οτιδήποτε στους Ευρωπαίους που αφορά την άμυνα τους, απαντούν “αν ρωτήσουμε την Αμερική, θα πει όχι”».

«Είναι εύκολο να λέμε ότι θέλουμε κάτι. Πρέπει όμως, να προετοιμαζόμαστε για αυτό»

«Οι Ευρωπαίοι ηγέτες που βλέπετε να λένε ό,τι λένε (περί πιθανής απομάκρυνσης από τις ΗΠΑ), όταν έλθει ο κόμπος στο χτένι απαντούν “δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι”» συνεχίζει ο καλεσμένος μας, «ποτέ δεν θα είναι έτοιμη η Ευρώπη. Το ΝΑΤΟ έχει την πρωτοκαθεδρία».

Τι εννοεί;

«Δεν μπορεί να έχει η Ευρώπη κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα, καθώς είναι υπό το ΝΑΤΟ. Αυτό έχει αποφασιστεί. Έχει τελειώσει. Τώρα, μπορεί να λένε οι Ευρωπαίοι πως θέλουν να γίνουν πιο ανεξάρτητοι, από την στιγμή που οι ΗΠΑ ακολουθούν το δρόμο που ακολουθούν. Το θέμα είναι αν μπορούν να το κάνουν».

Μπορούν;

«Όταν ένα κράτος-μέλος της ΕΕ θέλει να αμυνθεί ή να μπει σε πόλεμο με οποιαδήποτε χώρα, το πολεμικό υλικό που διαθέτει είναι F-35 ή Abrams τανκς ή ό,τι άλλο είναι αμερικάνικο. Ως εκ τούτου, δεν μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν χωρίς την άδεια των ΗΠΑ, που αποφασίζουν αν μπορεί να γίνει χρήση ή όχι».

Μολονότι το έχουμε πληρώσει.

«Επίσης, με τα ρωσικά S300 που έχει η Ελλάδα και δεν μπορεί να στείλει στην Ουκρανία (η κυβέρνηση είχε απορρίψει το ενδεχόμενο), γιατί έχει υπογράψει συμφωνία με τη Ρωσική Ομοσπονδία πως για να τα χρησιμοποιήσει πρέπει να εξασφαλιστεί η άδεια των Ρώσων.

Μπορεί να έχεις βιομηχανία (σσ για παράδειγμα οι Γάλλοι, οι Γερμανοί, οι Πολωνοί, οι Σουηδοί) και να πεις πως μπορείς να είσαι ανεξάρτητος. Πόσα αεροπλάνα και πόσα τανκς θα παράγεις; Οι βιομηχανίες δεν είναι κρατικές. Αναγκαστικά είναι ιδιωτικές, Άρα θέλουν να έχουν κέρδος. Από τη στιγμή που θέλεις να έχεις κέρδος, θα πρέπει να πουλάς. Σε ποιους θα πουλήσεις, ώστε να μην συγκρουστείς με την αμερικανική πολεμική βιομηχανία και τα συμφέροντά της;».

Σκέφτηκα πρόχειρα μόνο την Κίνα, που προφανώς δεν μας χρειάζεται.

«Είναι εύκολο να λέμε πως θέλουμε κάτι, αλλά δεν έχουμε προετοιμαστεί για αυτό το κάτι».

«Είμαστε σε οικονομικό πόλεμο που σκοτώνει»

Θα συνεχίσουμε να είμαστε υπό… τη φροντίδα (βλ. υπό την εποπτεία) των ΗΠΑ.

«Φυσικά θα συνεχίσουμε να κάνουμε μαζί μερικά πράγματα, αλλά αν η Αμερική δεν θέλει κάτι, θα σταματήσει να γίνεται. Και αν η ΕΕ δεν κάνει πράγματα που θέλουν οι ΗΠΑ, θα υπάρχει πρόβλημα. Αυτή δεν είναι η νοοτροπία μόνο του προέδρου Τραμπ. Είναι όλων των προέδρων των ΗΠΑ».

Χαρακτηριστικά ανέφερε το παράδειγμα με τη Διώρυγα του Σουέζ, το 1956 («η Αμερική υποστήριξε την Αίγυπτο. Οι άλλοι υποστήριζαν το Ισραήλ») και με την Ουγγαρία το 1956 («η Αμερική δεν ήταν εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης τόσο πολύ, όσο ήταν οι Ευρωπαίοι»).

«Υπάρχουν μεγάλες διαφορές. Απλώς τις ξεχνάμε, τις βάζουμε προσωρινά κάτω από το χαλί. Ο κόσμος δεν μπορεί να ξέρει, ούτε έχει το χρόνο να ξέρει τι έχει γίνει στο παρελθόν. Βλέπει αυτό που γίνεται μπροστά του τη συγκεκριμένη στιγμή, όπως του παρουσιάζεται. Πού να βρει χρόνο να κάνει έρευνα;».

Για αυτό είμαστε εμείς, δηλαδή ο κύριος Στιβαχτής που όπως ομολόγησε «είμαι Έλληνας πολίτης (σσ γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Πειραιά), Ευρωπαίος και Αμερικανός πολίτης. Για αυτό προσπαθώ να βάλω τον εαυτό μου στη θέση του Έλληνα -του Ευρωπαίου- και του Αμερικανού. Για χρόνια δεν μιλούσα, γιατί δεν ήθελα να πω κάτι που θα υποθάλψει τις Ηνωμένες Πολιτείες ή την Ευρώπη, σε περίοδο πολέμου.

«Μη λέμε ό,τι θέλουμε, ο οικονομικός πόλεμος είναι πόλεμος. Σκοτώνει. Την ίδια ώρα τα αμερικανικά όπλα που χρησιμοποιούνται σκοτώνουν, όπως και τα ευρωπαϊκά».

Τώρα αποφάσισα πως θέλω να μιλήσω γιατί το θέμα δεν είναι κομματικό, αλλά πολιτικό. Υπάρχουν πολιτικοί λόγοι που δεν θέλουν κάποιοι να θυμίζουν το παρελθόν» που δημιούργησε το τώρα.

«Δεν βολεύει κι έτσι δημιουργείται άλλη πραγματικότητα». Θεωρεί λοιπόν, υποχρέωση του πια να την αποκαθιστά. Και τον ευχαριστούμε.