ΚΙΡ ΣΤΑΡΜΕΡ: Ο ΝΕΟΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΑΙΝΙΓΜΑ

Οι Βρετανοί που πήγαν την Τετάρτη 3 Ιουλίου, παραμονή των εκλογών, να αγοράσουν εφημερίδα, είδαν μπροστά τους τον εξής τίτλο που έκλεινε και το μάτι στην ποδοσφαιρική επικαιρότητα του Euro: The Sun, “Time for a New Manager” // «Ώρα για νέο προπονητή». Οι 600.000 που την αγόρασαν και τα περίπου 9 εκατομμύρια που τη διαβάζουν κάθε μέρα ψηφιακά, αντιλήφθηκαν ότι και το τελευταίο κάστρο έπεσε.

Η σκανδαλοθηρική ναυαρχίδα του Ρούπερτ Μέρντοχ, που διαχρονικά έχει στηρίξει ακόμα και με χυδαίο τρόπο τους Συντηρητικούς, ευλόγησε την επιστροφή των Εργατικών στην εξουσία μετά από 14 χρόνια.

Η υποστήριξή της δεν ήταν καθοριστική, οι εκλογές δεν επρόκειτο να είναι ντέρμπι – εδώ και πολύ καιρό οι Εργατικοί προηγούνταν στις δημοσκοπήσεις έως και με 20+ μονάδες, ενώ οι Τόρηδες κατέγραφαν τα χειρότερα νούμερά τους εδώ και σχεδόν έναν αιώνα.

Όμως, το ότι ακόμα και η Sun άλλαξε πλευρά, έχει ξεκάθαρα συμβολικό χαρακτήρα. Το ταμπλόιντ ήρθε να προστεθεί σε πιο έγκυρα και υψηλού προφίλ μέσα όπως ο Economist και οι Financial Times που παραδοσιακά είναι με τους Συντηρητικούς, αλλά είτε πήγαν με το ρεύμα είτε απλά δεν μπορούσαν να βρουν κανένα επιχείρημα για να τους στηρίξουν αυτή τη φορά. 

Η Μεγάλη Βρετανία άλλαξε λοιπόν σελίδα. Στο τιμόνι της, από τη θέση του νέου Πρωθυπουργού, ο Κιρ Στάρμερ. 

Λίγο πριν κλείσει τα 62 του, ο Λονδρέζος που ανέλαβε την ηγεσία του Labour τον Απρίλιο του 2020 (στις πρώτες μέρες του Covid), έρχεται στην εξουσία πετυχαίνοντας τη μεγαλύτερη νίκη σε εκλογές στη μεταπολεμική Βρετανία. Παραλαμβάνει, σύμφωνα με τον Guardian, «μια χώρα διαλυμένη από 14 χρόνια συντηρητικής διακυβέρνησης».

Μια χώρα, με τον δημόσιο τομέα και το σύστημα υγείας σε κακή ως άθλια κατάσταση, που το 2010 είχε 35 τράπεζες τροφίμων για όσους βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας και σήμερα έχει 3000 – περισσότερες δηλαδή από ότι σινεμά, δημόσιες βιβλιοθήκες, ακόμα και υποκαταστήματα McDonald’s. (By the way, βρετανική οικονομία είναι η 5η μεγαλύτερη στον κόσμο).

Μια χώρα, τέλος, που έχει αλλάξει τέσσερις πρωθυπουργούς μετά το ιστορικό αυτογκόλ του Brexit: από την ιμιτασιόν «Σιδηρά Κυρία» Τερέζα Μέι στο σόου του Μπόρις Τζόνσον κι από την Λιζ Τρας του καταστροφικού μίνι προϋπολογισμού στον «τι γυρεύω εγώ εδώ;» Ρίσι Σούνακ.

Όλοι τους αποδείχθηκαν ακατάλληλοι, απροετοίμαστοι, έως κι εγκληματικά ανίκανοι να διαχειριστούν μεγάλες προκλήσεις όπως π.χ. ο Μπόρις την πανδημία. Φιγούρες στην κορυφή ενός βαθιά διεφθαρμένου συστήματος εξουσίας που έδειχνε την παρακμή του συχνά με κωμικό τρόπο όπως τα covid πάρτι της Ντάουνινγκ Στριτ και τα πρόσφατα στοιχήματα συντηρητικών βουλευτών εναντίον του ίδιου τους του κόμματος.

Ούτε ο ίδιος ο Τζόναθαν Κόου δε θα μπορούσε να φανταστεί το Ω, Τι Ωραίο Πλιάτσικο να συμβαίνει στην πραγματικότητα…

Κι όμως ενώ η νίκη είναι ιστορική και οι συνθήκες είναι τόσο κακές που “things can only get better” (που έλεγε και το τραγούδι/σύνθημα του Τόνι Μπλερ το 1997), ο Στάρμερ αντιμετωπίζεται με δυσπιστία. Ακόμα και μέσα στο ίδιο του το κόμμα. Ακόμα κι από αυτούς που τον ψήφισαν μεν αλλά εξακολουθούν να τον αξιολογούν αρνητικά σε προσωπικό επίπεδο δε.

Ο Κιρ Στάρμερ αποτελεί, λίγο πολύ για όλους, ένα μεγάλο αίνιγμα. Το 28% των Βρετανών δεν περιμένει ότι μαζί του θα αλλάξει κάτι προς το καλύτερο. 

Μεγάλωσε στο Σάρεϊ, ο πατέρας του κατασκεύαζε εργαλεία και η μητέρα του ήταν νοσοκόμα με συχνά κι έντονα προβλήματα υγείας. Αυτό ίσως εξηγεί και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του Σταρμερ για το NHS (το βρετανικό ΕΣΥ), εκεί άλλωστε δουλεύει ως νομικός και η σύζυγός του Βικτόρια.

Ο Στάρμερ δεν είναι ένας γαλαζοαίματος, προνομιούχος γόνος του Ίτον. Τονίζει, οι επικριτές του λένε κάπως υπερβολικά, το ταπεινό παρελθόν του και ίσως εκεί, στις δυσκολίες των παιδικών του χρόνων, να οφείλεται ότι θεωρείται κλειστός, σκληρός και δύσκαμπτος ως χαρακτήρας.

Άλλοι λένε ότι έπαιξε ρόλο και η tough love που του έδειχνε ο πατέρας του, ένας παραδοσιακός υποστηρικτής των Εργατικών που μισούσε τη Θάτσερ, θεωρούσε τα ζυμαρικά «φαγητό των ξένων» και σήμερα θα ήταν μάλλον ένας Corbynista (θα υποστήριζε δηλαδή τον, άσπονδο πια εχθρo του γιου του, Τζέρεμι Κόρμπιν). 

Ο Στάρμερ, από μικρός, ήθελε να διακρίνεται, είτε έπαιζε φλάουτο, είτε ποδόσφαιρο. Λέει συχνά  πώς δεν είχε γνωρίσει δικηγόρο μέχρι να πάει στο Λιντς και να σπουδάσει Νομική. Έκανε το μεταπτυχιακό του στην Οξφόρδη και καταστάλαξε στο κομμάτι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον ενέπνευσε η ιδέα του να περιβάλλεις με κανόνες τις αξίες στις οποίες πιστεύεις.

Πολιτικά ταυτιζόταν με την αριστερή πτέρυγα των Εργατικών, χωρίς όμως να είναι ιδιαίτερα ριζοσπάστης. Για παράδειγμα, υποστήριξε ως φοιτητής τον πόλεμο των Φόκλαντ. Ακόμα και τότε όπως και τώρα, λένε οι βιογράφοι του, ήταν περισσότερο πραγματιστής παρά ιδεαλιστής.

Ήταν μια κάποια έκπληξη όταν άλλαξε μονοπάτι στην καριέρα του και διορίστηκε Σύμβουλος της Βασίλισσας το 2002 (υπηρέτησε πρώτα ως Διευθυντής Δημόσιας Εισαγγελίας κι έπειτα ως Προϊστάμενος της Βασιλικής Εισαγγελίας). Συνέβαλε στον ψηφιακό εκσυγχρονισμό του βρετανικού συστήματος δικαιοσύνης, κάτι για το οποίο είναι ιδιαίτερα περήφανος σήμερα .

Εξελέγη στη Βουλή των Κοινοτήτων στις γενικές εκλογές του 2015 και ο Τζέρεμι Κόρμπιν τον όρισε αρχικά σκιώδη Υπουργό Μετανάστευσης. Σύντομα, όμως, o Στάρμερ υπήρξε δημόσια επικριτικός απέναντι στον αρχηγό του. Αλλά, δεν παραιτήθηκε ποτέ. Πιθανώς, γιατί καταλάβαινε ότι οι μέρες του Κόρμπιν στην  ηγεσία του Labour ήταν μετρημένες μετά την άνετη ήττα του 2019 κι αντιλαμβανόταν ότι μόνο εντός κόμματος θα πλασαριζόταν σε καλή θέση στην κούρσα διαδοχής. 

Γενικά, η σχέση του με τον Κόρμπιν, ο οποίος αποβλήθηκε από το Εργατικό Κόμμα (παρά τις σχεδόν πέντε δεκαετίες μαχητικής παρουσίας σε όλα τα πόστα) κι επανεξελέγη ως ανεξάρτητος, είναι ένα καλό σημείο αφετηρίας για να αντιληφθεί κανείς τις αντιφάσεις του Στάρμερ και τον οπορτουνισμό που του προσάπτουν οι επικριτές του.

Όταν ο Κόρμπιν βρέθηκε στο επίκεντρο της κριτικής που δέχθηκαν οι Εργατικοί για επανειλημμένα κρούσματα αντισημιτισμού μέσα στο κόμμα, ο Στάρμερ όχι μόνο δεν τον υπερασπίστηκε αλλά συντάχθηκε με τα μίντια και τους Τόρηδες που τον λιθοβολούσαν.

Ο αντισημιτισμός ήταν υπαρκτός, ο ίδιος όμως ο Κόρμπιν στην ουσία πλήρωσε την διαχρονική φιλοπαλαιστινιακή στάση του. Αλήθεια, πώς φαίνονται σήμερα όλα αυτά; Είναι ο Κόρμπιν στη σωστή πλευρά της ιστορίας ή ο Στάρμερ που λίγες μέρες μετά την φρικτή επίθεση της Χαμάς την 7η Οκτωβρίου του 2023, βγήκε στο ραδιόφωνο του LBC και υποστήριξε ότι το Ισραήλ έχει δικαίωμα να αποκλείσει τη Γάζα κόβοντας τον ανεφοδιασμό σε νερό, φαγητό και καύσιμα; Προκαλώντας την εύλογη απορία, πώς είναι δυνατόν να λέει κάτι τέτοιο ένας άνθρωπος που αφιέρωσε τη μισή ζωή του να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα; Στον Στάρμερ πήρε εβδομάδες να ανακαλέσει. Κυρίως, γιατί το επιτελείο του τον έπεισε ότι θα ήταν καλύτερα να το αφήσει να περάσει. Μια διαχείριση όχι ακριβώς τιμητική για τον ανθρωπισμό και τις αξίες του νέου πρωθυπουργού της Βρετανίας.

Σήμερα πάντως, μερικούς μήνες μετά, με την σφαγή στη Γάζα να συνεχίζεται, ο Σταρμερ είναι από εκείνους που μιλάνε για άμεση κατάπαυση του πυρός, χωρίς όμως να υποστηρίζει τη δημιουργία ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους. 

«Θα περιέγραφα τον εαυτό μου ως σοσιαλιστή. Θα τον περιέγραφα επίσης ως προοδευτικό», δήλωσε στην πρώτη ομιλία της προεκλογικής περιόδου. Η ιδεολογική τοποθέτηση, όμως, του Κιρ Στάρμερ εξακολουθεί να διχάζει.

Το 2020, όταν ανέλαβε το τιμόνι των Εργατικών, μίλησε για έναν «ηθικό σοσιαλισμό» που θα στηρίζεται τόσο σε αξίες όσο και σε δομές. Έβαλε τις οικονομικές ανισότητες και την ελλειμματική απονομή δικαιοσύνης στο κέντρο των επιδιώξεών του. Το 2021 σε ένα φυλλάδιο με τις θέσεις του, μιλούσε για «ασφάλεια κι ευκαιρίες», ήδη μια μικρή μετατόπιση. Τόνιζε παράλληλα την ανάγκη μιας ενεργής κυβέρνησης που θα ελέγχει την ελεύθερη αγορά και την αξία της κοινότητας έναντι του ατόμου. Μίλησε για επανακρατικοποίηση σιδηροδρόμων, ταχυδρομείων και νερού (rail, mail & water), επένδυση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέσω εθνικού ταμείου αλλά και συνέργειες κράτους-ιδιωτικού τομέα. Κι επίσης ξεκαθαρίζει ότι όσο είναι εκείνος in office, η Βρετανία δε θα ξαναγίνει μέλος της ΕΕ, υποστηρίζοντας το Brexit. 

Ο Στάρμερ αναφέρεται συχνά σε ίσες ή έστω μίνιμουμ ευκαιρίες για τους ανθρώπους της εργατικής τάξης προκειμένου να τρυπήσουν το ταξικό ταβάνι. «Είναι όμως αυτό οικονομική δικαιοσύνη;», αναρωτιούνται όσοι τον βλέπουν με επιφυλακτικότητα, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να προχωρήσει σε πιο βαθιές, συστημικές αλλαγές που θα αλλάξουν την οικονομική αρχιτεκτονική της βρετανικής κοινωνίας. Ας πούμε, δεν είναι ιδιαίτερα γενναίος σε φορολογική μεταρρύθμιση, έχει εγκαταλείψει την ιδέα της αύξησης των φόρων στο 5% των υψηλότερων εισοδημάτων. 

Οι υποστηρικτές επιμένουν στη μεθοδικότητά του, ότι είναι ο άνθρωπος που θα «κάνει τη δουλειά» με ρεαλισμό και πίστη στο αποτέλεσμα, αυτό άλλωστε κάνει σε όλη του τη ζωή. Πιστεύει στην κρατική παρέμβαση, στον κεντρικό οικιστικό σχεδιασμό, έχει σχέσεις με τα συνδικάτα και θέσεις που τον τοποθετούν πιο αριστερά από τον Τόνι Μπλερ ή τον Γκόρντον Μπράουν, λένε όσοι προσπαθούν να τονώσουν το σοσιαλιστικό προφίλ του. Κι ότι εγγυάται με τη μοντέρνα, κεντρώα προσέγγισή του την ενότητα, ως πρωθυπουργός όλων των Βρετανών. 

Οι επικριτές του τον κατηγορούν για έλλειψη συνέχειας. Ή μάλλον ότι θα αποτελέσει συνέχεια, αλλά της πολιτικής λιτότητας των Συντηρητικών, ίσως με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Σημειώνουν ότι με άλλες υποσχέσεις πήρε το χρίσμα των Εργατικών και με άλλο πρόγραμμα εκλέχθηκε τελικά Πρωθυπουργός (ο ίδιος παραδέχεται ότι κάποια πράγματα άλλαξαν απλά γιατί δεν είναι εφικτό να πραγματοποιηθούν). Τον κατηγορούν ότι λέει σε όλους αυτό που θέλουν να ακούσουν κι ότι η γνωριμία του, ως εν αναμονή Πρωθυπουργός, με ανθρώπους του επιχειρηματικού τομέα άλλαξε τις απόψεις του για τον πλούτο και το πώς δημιουργείται, καθορίζοντας τελικά ποιων τα συμφέροντα θα υπηρετήσει.

Δεν του αναγνωρίζουν ότι βρήκε τη φόρμουλα με την οποία συνέτριψε τους Τόρις, αφού αναρωτιούνται «πώς θα ήταν δυνατόν κάποιος να μην κερδίσει αυτό το τσίρκο;». Ένα από τα πρώτα πράγματα στην ατζέντα του Κιρ Στάρμερ είναι άμεσες μεταρρυθμίσεις σχετικά με την οδοντιατρική φροντίδα των παιδιών στη Βρετανία. Κι εδώ οι επικριτές του εξ αριστερών (που ψήφισαν Πράσινους με σύνθημα «το Labour έτσι κι αλλιώς θα βγει») μιλάνε για επικοινωνιακό πυροτέχνημα και θέτουν το εξής ερώτημα: Πώς ο Στάρμερ θα στηρίξει το NHS, από την στιγμή που δε θα το ενισχύσει οικονομικά;

Ο νέος Πρωθυπουργός της Βρετανίας είναι ένα σοβαρός, χαμηλών τόνων πολιτικός – άνθρωπος των αποφάσεων κι όχι του lifestyle, το εντελώς αντίθετο του Μπόρις Τζόνσον. Παίρνει μια χώρα σε κρίση διαρκείας με ατελείωτα σκάνδαλα που έχουν δυναμώσει κι εκεί την ακροδεξιά, ενισχύοντας την ξενοφοβία.

Ο Στάρμερ βρήκε πολλές ψήφους αλλά λίγο ενθουσιασμό και χαμηλές προσδοκίες. Κάτι μάλλον λογικό. Το συλλογικό τραύμα της εξαπάτησης από τον Τόνι Μπλερ, την τελευταία φορά που οι Βρετανοί ένιωσαν ελπίδα, είναι ακόμα νωπό…