ΟΙ ΔΥΟ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΗΣ ΒΑΣΩΣ…
Μια Παπανδρέου που δεν έγινε αρχηγός, αλλά είχε καθοριστική συμβολή στην πορεία του ΠΑΣΟΚ επί Ανδρέα Παπανδρέου και Κώστα Σημίτη.
Πόσα από τα εν ζωή στελέχη του ΠΑΣΟΚ, από τα θεωρούμενα ως «ιστορικά», μπορούν να εκφράζουν το «όλον ΠΑΣΟΚ»; Ελάχιστα, πλέον: ο Σημίτης, ο Λαλιώτης, ο Κακλαμάνης και μερικοί ακόμα. Και η Βάσω Παπανδρέου, η οποία πέθανε χτες.
«Η Βάσω» ήταν από τους λίγους, εν προκειμένω λίγες, στην πολιτική που οι πάντες την αποκαλούσαν με το μικρό της όνομα, αν και δεν συγκαταλεγόταν στους(στις) πολιτικούς που ήταν «ανοιχτή» στους πάντες. Ήταν «αυστηρή» και «δύσκολη», ίσως και «απόμακρη».
Η Βάσω Παπανδρέου ήταν 30 ετών το 1974, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου ίδρυσε το ΠΑΣΟΚ. Προερχόταν από την Αγγλία, όπου σπούδασε, αλλά δεν ήταν καθόλου γνωστή μεταξύ των τότε στελεχών που πρωταγωνιστούσαν. Έμελλε, όμως, να εξελιχθεί σε στέλεχος με καθοριστική επιρροή σε σημαντικές στιγμές και του ΠΑΣΟΚ και της πολιτικής μας ζωής. Δύο ήταν οι πιο καθοριστικές.
Στις πρώτες εκλογές της Μεταπολίτευσης (17 Νοεμβρίου 1974) το ΠΑΣΟΚ δεν πήγε όσο καλά περίμενε ο ιδρυτής του. Πήρε 13%, ασφαλώς πολύ μακριά από το στόχο του θρυλικού συνθήματος «στις 18 σοσιαλισμό», που είχε ακούσει σε μια προεκλογική συγκέντρωση από μια φανατική οπαδό του.
Ο Ανδρέας απογοητεύθηκε από το αποτέλεσμα. Και ο «μύθος» της εποχής λέει ότι σκέφθηκε, προς στιγμήν, να εγκαταλείψει την πολιτική και να φύγει από την Ελλάδα. Τελικά, αυτό δεν έγινε. Και ένας άλλος «μύθος» λέει ότι μεταξύ των προσώπων που τον μετέπεισαν ήταν και η Βάσω Παπανδρέου. Δεν ήταν και τόσο μύθος, λόγω της ιδιαίτερης επιρροής που είχε η Βάσω στον Ανδρέα εκείνη την εποχή.
Το γεγονός έχει, ασφαλώς, καθοριστική σημασία για την πολιτική ιστορία της χώρας. Ο Ανδρέας δεν εγκατέλειψε την πολιτική, έμεινε στην Ελλάδα, το ΠΑΣΟΚ γιγαντώθηκε και μέσα σε εφτά χρόνια έγινε κυβέρνηση. Εκείνο το Νοέμβριο του 1974 ουδείς μπορούσε να εκτιμήσει αυτές τις εξελίξεις. Κάποιες στιγμές γράφουν ιστορία.
Η Βάσω Παπανδρέου εξελέγη βουλευτής στις πρώτες νικηφόρες εκλογές του ΠΑΣΟΚ το 1981. Και έκτοτε η πολιτική της διαδρομή ήταν συνεχώς ανοδική: υπουργός σε κορυφαία υπουργεία και στις δύο περιόδους του ΠΑΣΟΚ, 1981-1995 με Ανδρέα Παπανδρέου και 1996-2004 με Κώστα Σημίτη. Ξεχωριστή στιγμή στην πολιτική της διαδρομή ήταν όταν έγινε επίτροπος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η πρώτη γυναίκα.
Η δεύτερη καθοριστική στιγμή, στην οποία πρωταγωνίστησε η Βάσω Παπανδρέου, ήταν το Νοέμβριο του 1994. Στο σπίτι της στο Χαλάνδρι έγινε το γνωστό ως «δείπνο των τεσσάρων» (Κώστας Σημίτης, Θόδωρος Πάγκαλος, Παρασκευάς Αυγερινός και η οικοδέσποινα), το οποίο ουσιαστικά ανέδειξε τον διάδοχο του Ανδρέα Παπανδρέου. Στο δείπνο είχε προσκληθεί και ο Κώστας Λαλιώτης, αλλά την τελευταία στιγμή δεν προσήλθε.
Όταν η είδηση έφτασε στα δημοσιογραφικά γραφεία- και επιβεβαιώθηκε από τουλάχιστον δύο πηγές, Σημίτη και Αυγερινό- τηλεφώνησα στην Βάσω Παπανδρέου. Γνωρίζοντας ότι δεν ήταν ιδιαίτερα ανοιχτή στους δημοσιογράφους, δεν περίμενα ότι θα μου έλεγε κάτι περισσότερο. Με έκπληξη την άκουσα να μιλάει αρκετά ελεύθερα και μάλιστα ήταν πιο «προχωρημένη» από τους άλλους δύο. Καταγράφω από μνήμης όσα μου είπε:
Κάποια στιγμή θα έρθει η στιγμή της διαδοχής του Ανδρέα. Ένα μεγάλο κόμμα πρέπει να είναι προετοιμασμένο.
Εμείς οι τέσσερις συναποφασίσαμε να πάμε μαζί. Θα συνδιαμορφώσουμε μια πλατφόρμα για τα σοβαρά θέματα. Και όταν έρθει η ώρα, θα βγούμε μπροστά.
Την επομένη το δείπνο των τεσσάρων (από τους αντιπάλους τους έκτοτε αποκαλούνταν χιουμοριστικά… «η συμμορία των τεσσάρων») έγινε πρώτο θέμα στις εφημερίδες.
Σε εκείνο το δείπνο αποφασίστηκε να βγει μπροστά, σταδιακά, ο Κώστας Σημίτης. Πολύ αργότερα ο Θόδωρος Πάγκαλος μού είχε πει: «Εγώ δεν έκανα τότε για αρχηγός. Ο Σημίτης δεν είχε ηγετική στόφα, αλλά καταλήξαμε ότι ήταν ο καταλληλότερος να σταθεί απέναντι στον Άκη (Τσοχατζόπουλο)»…
Πολλά χρόνια αργότερα, όταν η κυβερνητική περίοδος Σημίτη φαινόταν ότι πλησίαζε στο τέλος της, η Βάσω Παπανδρέου έλεγε χαμογελώντας σε μια μικρή ομάδα δημοσιογράφων: «Ποιος ξέρει πού θα βρισκόμαστε σήμερα, αν δεν είχαμε μαζευτεί εκείνο το βράδυ στο σπίτι μου»…
Η Βάσω, αν και έφερε το όνομα Παπανδρέου, δεν έγινε ποτέ αρχηγός. Αλλά δυο φορές, με διαφορά 20 χρόνων η μία από την άλλη(1974 και 1994), συνέβαλε καθοριστικά στην πορεία του ΠΑΣΟΚ και της πολιτικής ζωής στη Μεταπολίτευση. Έτσι ήθελε η ιστορία…
