ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΜΠΙΣΤΕΥΟΝΤΑΙ ΣΧΕΔΟΝ ΚΑΝΕΝΑΝ

Τι πιστεύουν οι Ελληνίδες και οι Έλληνες για μια σειρά από σημαντικά ζητήματα σήμερα; Ποιες είναι οι απόψεις τους για κρίσιμους κοινωνικούς τομείς και πόσο εμπιστεύονται τους θεσμούς της χώρας;

Το έκτο κύμα “Τι πιστεύουν οι Έλληνες” διενεργήθηκε σε τρία μέρη, από την εταιρεία Metron Analysis τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο 2024, σε πανελλαδικό δείγμα άνω των 1.000 ατόμων και αποτυπώνει τις απόψεις και τις συνήθειες των πολιτών για το 2024.

Η μεγάλη έρευνα από τη διαΝΕΟσις εστιάζει σε ερωτήματα όπως «Ποιες είναι οι κυρίαρχες ιδεολογίες στην Ελλάδα σήμερα; Τι σκέφτονται οι πολίτες για την αξιολόγηση και την ανταγωνιστικότητα; Πώς βλέπουν το σύστημα υγείας; Πόσο συχνά κάνουν τσεκ απ; Πώς πιστεύουν ότι θα επηρεάσουν την εκπαίδευση τα μη κρατικά πανεπιστήμια; Πόσοι πιστεύουν ότι δεν θα πάρουν σύνταξη; Σε ποιους θα εμπιστεύονταν τα κλειδιά του σπιτιού τους; Πώς σκέφτονται το μέλλον σε σχέση με το παρόν; Γιατί μπορεί να μην πάνε φέτος διακοπές;»

Το “Τι πιστεύουν οι Έλληνες – 2024” δημοσιεύθηκε σε τρία μέρη μέσα στο έτος:

Το πρώτο μέρος καταγράφει τις απόψεις των Ελλήνων, μεταξύ άλλων, για την κλιματική αλλαγή, την τεχνολογία, τη θρησκεία, τους θεσμούς, τις γυναίκες και τα ομόφυλα ζευγάρια.

Το δεύτερο μέρος της έρευνας περιλαμβάνει απόψεις για τα συναισθήματα που κυριαρχούν μεταξύ των πολιτών αυτή την περίοδο, για την Ευρωπαϊκή Ένωση, για την κατάσταση του κόσμου αλλά και για τη μετανάστευση.

Το τρίτο -και τελευταίο- μέρος της έρευνας, το οποίο παρουσιάστηκε στα τέλη Μαΐου, αποτυπώνει τις κυρίαρχες ιδεολογίες και αξίες των Ελλήνων, τις απόψεις τους για κρίσιμα οικονομικά και πολιτικά ζητήματα, αλλά και τις καθημερινές συνήθειες και συμπεριφορές τους.

ΤΙ ΠΙΣΤΕΥΟΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ; ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Ιδεολογία και πολιτική

Η έρευνα ανοίγει με ερωτήσεις που ανιχνεύουν την πολιτική τοποθέτηση των συμμετεχόντων. Οι ερωτώμενοι καλούνται να αυτο-τοποθετηθούν ιδεολογικά, επιλέγοντας τον χαρακτηρισμό που τους εκφράζει περισσότερο.

Πού αυτοτοποθετούνται ιδεολογικά οι Ελληνίδες και οι Έλληνες;

• 20,5% Σοσιαλδημοκρατία
• 19,3% Φιλελευθερισμός
• 13,8% Σοσιαλισμός

Σε αυτό το πλαίσιο, η σοσιαλδημοκρατία καταγράφεται πρώτη σε αναφορές με 20,5% και εμφανίζεται σημαντικά πιο ενισχυμένη από το αντίστοιχο ποσοστό του προηγούμενου κύματος, το 2022 (14,1%), επιστρέφοντας πιο κοντά στα επίπεδα του 2020 (17,7%).

Από την άλλη, ο φιλελευθερισμός βρίσκεται στα ίδια επίπεδα (19,3%) και μάλιστα, παραμένει σχεδόν απολύτως σταθερός διαχρονικά από το 2016.

Τρίτος σε αναφορές εμφανίζεται ο σοσιαλισμός (13,8%), ο οποίος αν και καταγράφει φέτος το υψηλότερο ποσοστό από το 2016, παρουσιάζει κι αυτός μια σχετική σταθερότητα διαχρονικά.

«Η πολιτικο-ιδεολογική κουλτούρα των Ελλήνων και Ελληνίδων είναι σύνθετη, μικτή, με πολλές αντιφάσεις. Είναι, επίσης, σε μεγάλο βαθμό πραγματιστική. Ο κόσμος των ιδεών –στην περίπτωση μας, των ιδεολογικών ταυτοτήτων– έχει τη δική του λογική, τις δικές του εσωτερικές εντάσεις, τη δική του αυτονομία και δυναμική», τονίζει ο Γεράσιμος Μοσχονάς, Καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στην ανάλυσή του.

Οι 3 υπηρεσίες του κράτους που οι Έλληνες και οι Ελληνίδες αξιολογούν θετικά

• ΚΕΠ 85,2%
• Gov.gr 82%
• Πυροσβεστική 79,6%

Στην αξιολόγηση των υπηρεσιών του Δημοσίου, τις περισσότερες θετικές και μάλλον θετικές γνώμες συγκεντρώνουν τα ΚΕΠ (85,2%) και έπεται το gov.gr (82%). Αν κρατήσουμε μόνο τις θετικές γνώμες (και όχι τις “μάλλον θετικές”), η σειρά είναι αντίστροφη, αλλά και πάλι τα ποσοστά είναι παρόμοια (54,9% θετικές γνώμες το gov.gr, 51,9% τα ΚΕΠ).

Τρίτες έρχονται οι υπηρεσίες πυρόσβεσης με 79,6%. Η πολεοδομία (35,2%), τα ασφαλιστικά ταμεία (33,6%) και η υπηρεσία αδειοδότησης επιχειρήσεων (33,7%) έχουν μεν χαμηλές θετικές αξιολογήσεις, όμως παρουσιάζουν σημαντική άνοδο, άνω των 6 μονάδων, από το προηγούμενο κύμα της έρευνας, το 2022.

Αντίστροφα, το σύστημα υγείας (“νοσοκομεία-φορείς δημόσιας υγείας”) παρουσιάζει σημαντική μείωση, άνω των 10 μονάδων: από 45,9% θετικές και μάλλον θετικές γνώμες το 2022 σε 32,2%.

Υγεία και περίθαλψη

Σε επόμενες ερωτήσεις, η έρευνα ασχολείται περαιτέρω με τις προτιμήσεις και τις αντιλήψεις των πολιτών σχετικά με την περίθαλψή τους.

Στην ερώτηση για το τι θα προτιμούσαν σε περίπτωση ανάγκης, οι συμμετέχοντες στην έρευνα εμφανίζονται μοιρασμένοι μεταξύ του ιδιωτικού (46,4%) και του δημόσιου (51,2%) νοσοκομείου, με το τελευταίο, ωστόσο να έχει ένα καθαρό προβάδισμα. Αντίθετα, στην προτίμηση για γιατρό η τάση είναι αντίστροφη: 58,7% θα επέλεγαν να απευθυνθούν σε ιδιώτη γιατρό παρά σε γιατρό δημόσιας δομής.

Ποιες είναι οι προτιμήσεις και τις αντιλήψεις των πολιτών σχετικά με την περίθαλψή τους; Και πόσοι ευαισθητοποιημένοι είναι αναφορικά με τη δική τους υγεία;

• 58,1% κάνουν τσεκ απ μία φορά τον χρόνο
• 19,4% κάνουν τσεκ απ σπανιότερα από μία φορά τον χρόνο
• 2,3% δεν κάνουν ποτέ τσεκ απ
• 67,3% αξιολογούν αρνητικά το σύστημα υγείας
• 58,7% θα επέλεγαν να απευθυνθούν σε ιδιώτη γιατρό παρά σε γιατρό δημόσιας δομής
• 84,5% σκέφτονται συχνά ότι οι πράξεις τους σήμερα θα επηρεάσουν την υγεία τους στο μέλλον
• 20,9% δεν ανησυχούν αν θα έχουν προβλήματα υγείας αργότερα στη ζωή τους

Στο κρίσιμο επίπεδο της πρόληψης, η πλειονότητα φαίνεται να κάνει προληπτικά τις βασικές ιατρικές εξετάσεις (τσεκ απ) μία φορά τον χρόνο (58,1%) ή και συχνότερα (20%), ενώ παραμένει ένα 19,4% που κάνει προληπτικές εξετάσεις σπανιότερα (αν και με μια σχετική βελτίωση από το 23,6% του 2022). Πιο σπάνια από μία φορά τον χρόνο κάνουν βασικές ιατρικές εξετάσεις περισσότερο οι άνδρες παρά οι γυναίκες, οι μεσαίες και μικρότερες ηλικίες (κάτω από 54 ετών), αλλά και πάλι όσοι αντιμετωπίζουν περισσότερες οικονομικές δυσκολίες ως νοικοκυριό.

Τα συναισθήματα που βιώνουν οι Έλληνες και οι Ελληνίδες

Όσον αφορά τα συναισθήματα που βιώνουν οι ερωτώμενοι “σήμερα” –δηλαδή την περίοδο που έτρεχε η έρευνα, η εράρχηση των συναισθημάτων που αναφέρονται, φαίνεται ότι παραμένει παρόμοια με προηγούμενα κύματα.

Η ανασφάλεια κυριαρχεί, καθώς την αναφέρει 1 στους 2. Δεύτερη, κατά σειρά, έρχεται η απογοήτευση με 44,3%. Ακολουθεί ο θυμός, με 29,7%.

Το πρώτο θετικό συναίσθημα, η αισιοδοξία, εμφανίζεται τέταρτο κατά σειρά και περίπου στα ίδια επίπεδα με το 2022, αλλά κατά περίπου 8 μονάδες χαμηλότερα από τα επίπεδα του 2019. Όπως φαίνεται και σε άλλες παρόμοιες έρευνες, αλλά και στα προηγούμενα κύματα του “Τι πιστεύουν οι Έλληνες”, οι γυναίκες τείνουν να επιλέγουν πιο συχνά αρνητικά συναισθήματα σε αντίστοιχες ερωτήσεις.

Πολιτική κουλτούρα και κρίση πολιτικής εμπιστοσύνης

Τα ευρήματα και αυτής της έρευνας δείχνουν να εναρμονίζονται με την υπόθεση μιας βαθιάς κρίσης πολιτικής εμπιστοσύνης στη χώρα.

Στη σχέση των Ελλήνων με την πολιτική φαίνεται να έχει εμπεδωθεί μια σημαντική αίσθηση αποστασιοποίησης. Όπως προκύπτει και στο παρόν κύμα της έρευνας, η μεγάλη πλειονότητα εκφράζει την απόστασή της είτε από το κόμμα που επιλέγει (43,1%) είτε από την εκλογική διαδικασία καθαυτή (ένα 34,7% δηλώνει ότι απλώς ψηφίζει στις εκλογές και ένα 7,8% ότι δεν ασχολείται/δεν ψηφίζει καν).

Η καχυποψία και η δυσπιστία απέναντι στο πολιτικό σύστημα επιβεβαιώνεται και από τις χαμηλές αξιολογήσεις των Ελλήνων σε μια σειρά παραμέτρους καλής λειτουργίας της δημοκρατίας. Σε καμία από αυτές οι θετικές αξιολογήσεις δεν είναι περισσότερες από τις αρνητικές. Πιο συγκεκριμένα, το 46,9% θεωρεί ότι στη χώρα προστατεύονται τα δικαιώματα των μειονοτήτων (έναντι 51,2% που πιστεύει το αντίθετο) και το 42,4% ότι οι πολίτες απολαμβάνουν όλες τις ελευθερίες που προσιδιάζουν σε μια δημοκρατία (έναντι 56,9% που έχουν αντίθετη γνώμη). Ακόμη χαμηλότερες είναι οι αξιολογήσεις όσον αφορά την ασφάλεια στη χώρα (30,3%), το κράτος δικαίου και την ακριβοδίκαιη λειτουργία της δικαιοσύνης (24,7%), και, τέλος, την αξιοκρατία (18,5%).

Τέλος, η κρίση εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα διαφαίνεται και στο ερώτημα που αφορά την εμπιστοσύνη σε μια σειρά θεσμών. Στις πρώτες θέσεις κατατάσσονται η οικογένεια (με μέση τιμή εμπιστοσύνης 4,3 σε μια πενταβάθμια κλίμακα), οι Ένοπλες Δυνάμεις (3,7), οι επιστήμονες/τεχνοκράτες (3,3), η Αστυνομία (2,9) και η Εκκλησία (2,7).

Οι θεσμοί που συναποτελούν το πολιτικό σύστημα συγκεντρώνουν μεσαία προς χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης, αρχής γενομένης από την τοπική αυτοδιοίκηση (με τον Δήμαρχο σε μια μέση τιμή 2,7, αλλά με τον Περιφερειάρχη χαμηλότερα, στο 2,4), την Προεδρία της Δημοκρατίας (2,6), τον Πρωθυπουργό (2,5), την Κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο (2,4), και, ακόμη χαμηλότερα, τα πολιτικά κόμματα (1,9).

Αξίες και κοινωνική εμπιστοσύνη

Στο ερώτημα «Ποιες αξίες θεωρούμε σημαντικότερες;» οι ερωτώμενοι απαντούν:

Ξεκινώντας από τις αξίες που θεωρούνται σημαντικότερες, πρώτη στην ιεράρχηση έρχεται η δικαιοσύνη (40,2% στις συνολικές αναφορές) και ακολουθούν η ελευθερία (32,1%) –η οποία θεωρείται μάλλον πιο κρίσιμη από την ισότητα (16,4%) αλλά και την αλληλεγγύη (17,2%)– καθώς και η αξιοκρατία (31,7%). Ψηλά στην ιεράρχηση βρίσκεται και ο σεβασμός (27,6%), που προστέθηκε ως επιλογή σε αυτό το κύμα της έρευνας, ενώ στις τελευταίες θέσεις βρίσκονται η ασφάλεια (14,9%) και η συνέπεια (8,9%), οι οποίες επίσης προστέθηκαν σε αυτό το κύμα, και η εργατικότητα (8,5%).

Τέλος, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα ευρήματα στην ερώτηση: “Θα λέγατε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άξιοι εμπιστοσύνης ή ότι πρέπει να είναι κανείς ιδιαίτερα προσεκτικός/ή στις συναλλαγές με τους ανθρώπους;”

Σύμφωνα με τα ευρήματα, η κοινωνική εμπιστοσύνη φαίνεται να είναι εξαιρετικά χαμηλή. Μόλις το 12,8% θεωρεί ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άξιοι εμπιστοσύνης, ενώ για το 86,6% ισχύει ότι στις συναλλαγές μας με τους άλλους ανθρώπους πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί – και μάλιστα χωρίς σημαντικές διαφοροποιήσεις από το προηγούμενο κύμα της έρευνας, το 2022. Το αίσθημα δυσπιστίας είναι ακόμη εντονότερο στις γυναίκες παρά στους άνδρες αλλά και στις ηλικίες άνω των 55 ετών, ενώ ενισχύεται όσο χαμηλότερο είναι το εκπαιδευτικό επίπεδο και η κοινωνική τάξη.

Όταν το ερώτημα αφορά συγκεκριμένα παραδείγματα συμπεριφορών, ο βαθμός εμπιστοσύνης φαίνεται, εύλογα, να εξαρτάται από την οικειότητα με τον «άλλο». Το 42,5% θεωρεί «πολύ» και «αρκετά πιθανό» να του επιστρέψει κάποιος άγνωστος το χαμένο πορτοφόλι, αλλά και ένα 56,8% θεωρεί «λίγο» ή «καθόλου πιθανό» ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Εάν δεν πρόκειται για κάποιον άγνωστο αλλά για έναν γείτονα, εδώ οι περισσότεροι ερωτώμενοι δηλώνουν ότι θα του εμπιστεύονταν τα κλειδιά του σπιτιού τους (55,6%) για μια περίπτωση ανάγκης, αν και ένα όχι ευκαταφρόνητο 43,9% δηλώνουν ότι μάλλον δεν θα το έκαναν. Εάν συνυπολογίσουμε αυτά τα ευρήματα, φαίνεται ότι στην ελληνική κοινωνία επικρατεί η καχυποψία σε βάρος της εμπιστοσύνης στον διπλανό μας.

Τι πιστεύουν οι Έλληνες

• Συγγραφική ομάδα: Γιάννης Μπαλαμπανίδης, Πολιτικός Aναλυτής – Πέννυ Αποστολοπούλου, Senior Research Executive – Στράτος Φαναράς, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος, Metron Analysis

• Φορέας διεξαγωγής: Metron Analysis

• Φορέας ανάθεσης: Αστική Μη – Κερδοσκοπική εταιρεία διαΝΕΟσις

Διαβάστε αναλυτικά τη μεγάλη δημοσκοπική έρευνα της διαΝΕΟσις ΠΑΤΩΝΤΑΣ ΕΔΩ

Διαβάστε την εκτενή παρουσίαση της έρευνας ΠΑΤΩΝΤΑΣ ΕΔΩ