ΟΛΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΜΕ ΤΟΥΡΚΙΑ ΔΥΣΚΟΛΑ

Ο ελληνοτουρκικός διάλογος φαίνεται ότι έχει βαλτώσει, καθώς η στάση της Τουρκίας φέρνει σε αμήχανη θέση την ελληνική κυβέρνηση, η οποία όμως ταυτόχρονα δεν μπορεί να κάνει πίσω.

Έτσι το επόμενο ραντεβού του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο πλαίσιο του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας- Τουρκίας δεν έχει ακόμη κλειδώσει, όπως είπε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός μετά τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ αργά το βράδυ της Πέμπτης.

Το γεγονός ότι κάθε τόσο διαρρέει μία πιθανή ημερομηνία από τουρκικής πλευράς δείχνει ότι η Άγκυρα εμφανίζεται επισπεύδουσα, αλλά η Αθήνα παραμένει επιφυλακτική, παρότι δηλώνει σε κάθε ευκαιρία την προσήλωση στην πολιτική του διαλόγου αλλά με σαφείς κόκκινες γραμμές.

Τις κόκκινες γραμμές της Ελλάδας όμως αμφισβητεί κάθε τόσο ξανά η Τουρκία και επομένως μία συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν ενέχει το ρίσκο ο Τούρκος πρόεδρος να προβεί σε προκλητικές δηλώσεις ενώπιον του Έλληνα πρωθυπουργού. Ο οποίος δεν θα έχει άλλη επιλογή παρά να απαντήσει.

Βέβαια η Τουρκία, παρά τα φαινομενικά “ήρεμα νερά” στο Αιγαίο δεν είχε εγκαταλείψει στην πραγματικότητα ποτέ τις αναθεωρητικές της θέσεις. Όπως είχε καταστήσει σαφές και τον Ιούλιο του 2024 εμποδίζοντας τις έρευνες ιταλικού πλοίου στην ελληνική ΑΟΖ κοντά στην Κάσο, αποστέλλοντας πέντε πολεμικά πλοία και εκδίδοντας δική της NAVTEX επικαλούμενη το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας- Κύπρου (Great Sea Interconnector – GSI) θα καθορίσει και την πορεία του ελληνοτουρκικού διαλόγου. Η Αγκυρα θέτει βέτο στις έρευνες στις θαλάσσιες περιοχές Κάσου και Καρπάθου, υποστηρίζοντας ότι εμπίπτουν στη δική της ζώνη κυριαρχία ή ότι εν πάσει περιπτώσει είναι αμφισβητούμενες και πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο διαλόγου.

Ο καυτός Απρίλιος

Προσπάθειες που έγιναν σε διπλωματικό επίπεδο να πεισθεί η τουρκική πλευρά να υποχωρήσει δεν είχαν φυσικά αποτέλεσμα. Από την κυβέρνηση διαβεβαιώνουν πάντως ότι το θέμα δεν έχει παγώσει και πως τα πλοία θα βγουν για έρευνες οπωσδήποτε μέσα στον Απρίλιο και πριν το ΑΣΣ.

Τίθεται όμως το ερώτημα εάν αντέχει επιχειρησιακά το Πολεμικό Ναυτικό να περάσει ένα ακόμη καλοκαίρι σαν αυτό του 2020. Σημειωτέον άλλωστε ότι στα εξοπλιστικά το ΠΝ είναι πάντα “ριγμένο” σε σχέση με τα άλλα δύο σώματα. Οι φρεγάτες Belharra δεν έχουν ακόμη παραδοθεί, ενώ γίνονται συζητήσεις και για μεταχειρισμένες φρεγάτες και κορβέτες.

Η ελληνική πλευρά ποντάρει πάντως για το θέμα του καλωδίου στη στήριξη της Γαλλίας και του Ισραήλ. Υπενθυμίζεται ότι πριν από μία εβδομάδα πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα τριμερής Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ. Το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου συζητήθηκε βέβαια ελάχιστα, αλλά σε κάθε περίπτωση η Αθήνα θέλει να συσφίξει σχέσεις με την κυβέρνηση Νετανιάχου που βρίσκεται σε κόντρα με την Τουρκία και λόγω Συρίας.

Εκκρεμεί σημειωτέον και ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, που σύμφωνα με πληροφορίες θα προχωρήσει μέσα στην άνοιξη. Υπενθυμίζεται ότι ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής το Δεκέμβριο είχε συμβουλεύσει την κυβέρνηση να καταθέσει στην ΕΕ το θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό της χώρας. Αλλά και στο πλαίσιο αυτό να ενταχθεί η ενεργοποίηση της ανακήρυξης της ΑΟΖ με βάση τη μέση γραμμή, κατά τον Ν. 4001/2011 και τους όρους και τις προϋποθέσεις του Διεθνούς Δικαίου της θάλασσας. Σημείωσε δε ότι αυτό είναι απολύτως σύμφωνο με το Διεθνές Δίκαιο και δεν εμποδίζει την όποια διαπραγμάτευση.

Ενώ για το θέμα των θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο, το ΥΠΕΞ πετάει το μπαλάκι στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Καθώς άλλωστε απέναντι στις αντιδράσεις της Τουρκίας, η ελληνική πλευρά επικαλείται ότι το θέμα είναι περιβαλλοντολογικό και όχι άσκηση εξωτερικής πολιτικής.

Σημειωτέον δε ότι στις αρχές Απριλίου ο κ. Μητσοτάκης θα ενημερώσει τη Βουλή για το νέο 12ετές πλαίσιο της αμυντικής πολιτικής, ζητώντας τη συναίνεση των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Η συνεδρίαση αυτή φυσικά θα αποτελέσει και ευκαιρία να στείλει μηνύματα και προς την Τουρκία.

Ο νταλκάς με την άμυνα της ΕΕ και το τερτίπι με Ιμάμογλου

Η ιδιότητα της χώρας μας (και της Κύπρου) ως κράτους μέλους της ΕΕ αποτελεί μία από τις βασικές άμυνες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Ορισμένοι εταίροι και η Μεγάλη Βρετανία όμως καλοβλέπουν το ενδεχόμενο τουρκικής συμμετοχής στην άμυνα της ΕΕ. Κάτι που οι Βρετανοί και οι ΗΠΑ συζητούσαν ήδη από το 2000 με τον ευρωστρατό.

Από το Μαξίμου επικαλούνται ότι όποιες αποφάσεις για την άμυνα της ΕΕ θα ληφθούν τελικά σε θεσμικό επίπεδο από τους 27. Και εκεί η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν τη δυνατότητα παρέμβασης. Ο κίνδυνος όμως αφορά στη διαμόρφωση ενός εξωθεσμικου μηχανισμού, μίας “συμμαχίας των προθύμων”. Η χώρα μας άλλωστε έμεινε έξω από δύο άτυπες συνόδους στο Παρίσι και το Λονδίνο πρόσφατα.

Ικανοποίηση πάντως προκάλεσε στην Αθήνα η “Λευκή Βίβλος” για την άμυνα που παρουσίασε η Κομισιόν. Διότι εκτιμούν πως βάζει φρένο στα σχέδια για τουρκικό φέσι στην ευρωπαϊκή άμυνα και για ειδική σχέση της Τουρκίας με την ΕΕ.

Υπενθυμίζεται ότι η Κομισιόν προτείνει να μην ωφελούνται από το νέο κοινό ταμείο SAFE για την ευρωπαϊκή άμυνα, ύψους 150 δισεκ. ευρώ, τρίτες χώρες, πλην όσων έχουν υπογράψει ειδική συμφωνία με την ΕΕ.

Σκοπός της εισήγησης αυτής δεν ήταν πάντως να προστατευθούν τα εθνικά συμφέροντα Ελλάδας και Κύπρου, αλλά να μην καρπωθούν τα κονδύλια του SAFE χώρες εκτός ΕΕ όπως η Μεγάλη Βρετανία και βεβαίως οι ΗΠΑ.

Ωστόσο αργά το βράδυ της Παρασκευής, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα άνοιξαν παραθυράκι για να μπει η Τουρκία στην άμυνα της ΕΕ. Διευκρίνισαν ειδικότερα ότι χώρες όπως η Τουρκία μπορούν να συμμετέχουν μέχρι και το 35% ενός έργου που χρηματοδοτείται από το SAFE. Ενώ για περαιτέρω χρηματοδότηση απαιτείται ειδική εταιρική σχέση άμυνας.

Βέβαια ούτως ή άλλως καθώς η ΕΕ κινείται με τους γνωστούς αργόσυρτους ρυθμούς, οι οριστικές αποφάσεις για την ευρωπαϊκή άμυνα αναμένεται να ληφθούν στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου. Ο κ. Μητσοτάκης πάντως μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Πέμπτης εξέφρασε την ελπίδα η ρήτρα διαφυγής να ενεργοποιηθεί το συντομότερο και να αφορά ενδεχομένως και το έτος 2025.

Η κυβέρνηση βεβαίως προσδοκά να αποκτήσει ένα σημαντικό βαθμό δημοσιονομικής ευελιξίας σχετικά με τις αμυντικές μας δαπάνες για τα επόμενα χρόνια, προκειμένου ο πρωθυπουργός να μπορεί να ανακοινώσει στη ΔΕΘ μειώσεις φόρων κυρίως για τη λεγόμενη “μεσαία τάξη” και έτσι να αλλάξει το πολιτικό κλίμα.

Η ελληνική πλευρά εκτιμά εντωμεταξύ ότι και η φυλάκιση του Εκρέμ Ιμάμογλου θα εμποδίσει όποια συζήτηση για μία ειδική αμυντική σχέση Τουρκίας-ΕΕ. Καθώς η Ευρώπη δεν μπορεί να παραβλέψει ευθαρσώς ότι ο Ερντογάν εξοντώνει στρατηγικά τους πολιτικούς του αντιπάλους.

Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν διαμήνυσε εξάλλου ότι ως υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ η Τουρκία πρέπει να σέβεται θεμελιώδεις δημοκρατικές αρχές και πρακτικές. Ενώ ο κ. Μητσοτάκης εξέφρασε την ανησυχία του για τις εξελίξεις στην Τουρκία. Τόνισε ότι:

“Ο σεβασμός των πολιτικών ελευθεριών αποτελεί βασικό συστατικό μιας δημοκρατίας.” Και υπενθύμισε ότι: “Η Τουρκία, στα χαρτιά τουλάχιστον, είναι χώρα υποψήφια προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μια χώρα η οποία φιλοδοξεί να συνάψει πιο στενές σχέσεις με την Ένωση. Προφανώς αυτό θα μπορεί να γίνει μόνο μέσα στο πλαίσιο των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όπως αυτές τις έχουμε διαπραγματευτεί τα τελευταία χρόνια”.

Ο αστάθμητος παράγοντας Τραμπ

Ενώ όμως η Ελλάδα στηρίζεται στην ΕΕ, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ποντάρει στην επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στο Λευκό Οίκο. Καθώς διαθέτει ξανά απευθείας δίαυλο επικοινωνίας και έναν συνομιλητή που επίσης αντιλαμβάνεται την εξωτερική πολιτική με όρους ισχύος και αγνοεί τη διεθνή νομιμότητα.

Ο Τούρκος πρόεδρος στην πρόσφατη τηλεφωνική επικοινωνία του με τον πρόεδρο των ΗΠΑ ζήτησε να τερματιστούν οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στην Άγκυρα βάσει του νόμου CAATSA, για να ξαναμπεί στο πρόγραμμα των μαχητικών F-35. Ενώ έχει βάλει λυτούς και δεμένους για να εξασφαλίσει μία συνάντηση με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο μέχρι τα τέλη Απριλίου.

Τραμπ και Ερντογάν συζήτησαν στην τηλεφωνική τους επικοινωνία και για Ουκρανία-Ρωσία και Συρία. Η Συρία αποτελεί και το σημείο τριβής στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Δεδομένου ότι οι ΗΠΑ έχουν συμμαχήσει κατά του Ισλαμικού Κράτους με τους Κούρδους, τους οποίους η Τουρκία θεωρεί τρομοκράτες. Αλλά και ότι η Άγκυρα στη Συρία συγκρούεται εμμέσως με το Ισραήλ, βασικό σύμμαχο των ΗΠΑ.

Σημειωτέον ότι ο κ.Μητσοτάκης ρωτήθηκε μετά τη Σύνοδο Κορυφής εάν υπάρχει κάποια δική του προγραμματισμένη συνάντηση με τον Τραμπ, καθώς και πως ένα ενδεχόμενο ραντεβού Ερντογάν και Τραμπ θα μπορούσε να επηρεάσει την ατζέντα μίας ελληνοαμερικανικής συνάντησης.

Ο πρωθυπουργός απάντησε πως δεν γνωρίζει για ραντεβού Ερντογάν-Τραμπ, αλλά πως δεν έχει προγραμματιστεί δική του συνάντηση με τον πρόεδρο των ΗΠΑ. “Εκτιμώ ότι αυτή θα γίνει κάποια στιγμή” πρόσθεσε. Και έσπευσε να επαναλάβει ότι: “Οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις είναι σταθερές, έχουν βάθος, στηρίζονται πάνω σε κοινά συμφέροντα, δεν ετεροπροσδιορίζονται από τη σχέση των ΗΠΑ με την Τουρκία”.

Επέμεινε επίσης στη λογική του “αξιόπιστου συμμάχου”, λέγοντας πως:

“Η Ελλάδα είναι ένας παράγοντας, ένας πυλώνας σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο. Και μία χώρα η οποία πιστεύω ότι, σε αυτό το ευμετάβολο γεωπολιτικό περιβάλλον, νομίζω ότι μπορεί να είναι και πολύ χρήσιμη, θα έλεγα, ως μία χώρα αξιόπιστη στη Μέση Ανατολή, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέλος του ΝΑΤΟ. Μπορεί σε αυτή την καινούργια θεώρηση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής να είναι εξαιρετικά χρήσιμη”.

Βέβαια είναι ένα ερώτημα κατά πόσον ο Τραμπ θεωρεί σημαντική τη γεωπολιτική σταθερότητα. Και ένα ακόμη πιο κρίσιμο ερώτημα είναι το εξής: Με δεδομένη τη στάση του Αμερικάνου προέδρου απέναντι στην Ουκρανία, μπορεί να αποκλειστεί κατηγορηματικά το ενδεχόμενο ο Τραμπ σε μία συνάντηση με Μητσοτάκη να προτείνει οn camera Ελλάδα και Τουρκία να μοιράσουν ενεργειακά το Αιγαίο;