WUI, ΠΥΡΟΝΕΦΟΣ, ΣΤΡΟΒΙΛΙΣΜΟΣ: Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΑΙΖΕΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ

H φωτιά στην Αττική κατέστρεψε 85.000 στρέμματα, περιουσίες και βιοτόπους, με τους υπεύθυνους για τη διαχείριση της να επιδεικνύουν για μία ακόμη φορά αδυναμία ως προς τη διαχείριση πυρκαγιάς που ξεφεύγει.

Στη γενικότερη αβεβαιότητα που έχει να διαχειριστεί όποιος ζει στην Ελλάδα, προστίθεται και αυτή της επιβίωσης του ημέρες που έχει ισχυρούς ανέμους -όταν εκδηλώνονται πολλά μέτωπα για λόγους που από μόνοι τους είναι case study.

Δεν είναι τυχαίο πως την Παρασκευή, δυο ημέρες μετά το τέλος της νέας καταστροφής στα social media ήταν trend το #πυρκαγιά (στο Google έκανε θραύση το «πού έχει πυρκαγιά;»), με τους πολίτες αυτής της χώρας να αναζητούν σχετικές πληροφορίες. Κάτι που δεν μπορεί να οφείλεται σε οτιδήποτε άλλο, πλην του ότι προστέθηκε ένα νέο άγχος στη μακροσκελή λίστα.

Μέσα σε όλα, είχαμε και τον σύμβουλο του Κυριάκου Μητσοτάκη, καθηγητή Φυσικών Καταστροφών και πρόεδρο της Ειδικής Επιστημονικής Επιτροπής για την Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής, Κώστα Συνολάκη να προσβάλει τη νοημοσύνη μας, δηλώνοντας πως δεν μπήκε η φωτιά στον αστικό ιστό, αλλά ο αστικός ιστός στη φωτιά.

Η ακριβής δήλωση στην ΕΡΤ ήταν πως «ο αστικός ιστός έχει εισφρύσει σταδιακά και πολλές φορές ανεξέλεγκτα μέσα στις περιοχές που υπάρχουν περιαστικά δάση. Στα αγγλικά οι πυρκαγιές που είδαμε λέγονται WUI, δηλαδή Wildland-Urban Interface. Είναι πυρκαγιές που είναι σε περιαστικά δάση, στα όρια μεταξύ δάσους και οικισμών.

Δυστυχώς αυτές είναι οι πιο δύσκολες για να μπορέσουν να ελεγχθούν και φυσικά, χρειάζεται πάρα πολύ προσεκτική διαχείριση. Αν υπάρχει κάτι να μάθουμε για αυτήν την πυρκαγιά είναι πόσα πολλά μέτρα πρέπει να πάρει κανείς για την προσεκτική διαχείριση αυτής της περιοχής».

Όσοι νιώθουν πως η πολιτεία τους εμπαίζει και έχουν κουραστεί να ακούν δικαιολογίες, μπορούν να διαβάσουν τις παρατηρήσεις εμπειρογνωμόνων σε έκθεση που ζήτησε και έλαβε η ελληνική κυβέρνηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, για τον τρόπο που διαχειρίζεται τις πυρκαγιές στη χώρα.

Το πρώτο που εξακολουθεί να μην κάνει, παρ ότι μέσα στα χρόνια χάνονται διαρκώς ζωές, περιουσίες και φυσικά το οξυγόνο μας είναι να υπάρχουν ξεκάθαροι ρόλοι και ευθύνες, μαζί με μια ολοκληρωμένη και ολιστική προσέγγιση.

Ως πότε θα επιχειρείται να σκεπαστούν οι ανεπάρκειες που έχουν ως συνέπεια την εξαφάνιση των μισών δασικών εκτάσεων που έχει η Ελλάδα, με όρους που χρησιμοποιούνται για να εντυπωσιάσουν και να πείσουν πως ζούμε κάτι το πρωτοφανές -ενώ περιγράφουν φαινόμενα που υπάρχουν εδώ και δεκαετίες;

Για αυτό αποφασίσαμε κάπου εδώ να τελειώσουμε αυτό το «παιχνίδι», παρουσιάζοντας ό,τι έχει ειπωθεί, αλλά και ό,τι άλλο είναι πολύ πιθανό να ακούσουμε την επόμενη φορά που κάτι θα πάει πάρα πολύ λάθος.

Τι είναι οι φωτιές WUI (Wildland-Urban Interface)

Ως υποκείμενο ζήτημα απασχολεί επί δεκαετίες. Ο όρος εισήχθη στα έγγραφα του προϋπολογισμού για την Έρευνα Δασικών Υπηρεσιών το 1987. Από το 2000 και το Εθνικό Σχέδιο Πυρκαγιών στις ΗΠΑ υπάρχει και ο τρόπος διαχείρισης του φαινομένου.

Σημαίνει διεπαφή του δάσους με αστικό ιστό. Αναφέρεται στη γεωγραφική περιοχή όπου η ανθρώπινη ανάπτυξη, όπως σπίτια και υποδομές, συναντά ή αναμιγνύεται με υπανάπτυκτες άγριες εκτάσεις και βλάστηση. Αυτή η περιοχή είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις πυρκαγιές λόγω της παρουσίας τόσο εύφλεκτων δομών όσο και ξηρής βλάστησης.

Πρωτόκολλα για την καταπολέμηση των WUI πυρκαγιών υπάρχουν και ανανεώνονται (σε άλλες χώρες), λόγω των μοναδικών προκλήσεων που θέτει αυτό το περιβάλλον, όπως:

1. Ταχεία εξάπλωση της πυρκαγιάς: Οι πυρκαγιές μπορούν να μεταβούν από άγρια ​​περιοχή σε κατασκευές πολύ γρήγορα.
2. Πολύπλοκο έδαφος: Συχνά συνδυάζει απότομες πλαγιές, φαράγγια και αστική υποδομή.
3. Προκλήσεις στην υπεράσπιση του χώρου: Υπάρχουν κατασκευές που μπορούν να δημιουργούν σε περιοχές με ανεπαρκή απόσταση από εύφλεκτη βλάστηση.

Βασικά Πρωτόκολλα και Στρατηγικές

• Προστασία Δομών: Προτεραιότητα στην προστασία κατοικιών και κτιρίων.
• Defensible Space: Δημιουργία περιοχών γύρω από κατασκευές απαλλαγμένες από εύφλεκτη βλάστηση.
• Σχέδια εκκένωσης: Εφαρμογή σαφών και έγκαιρων διαδικασιών εκκένωσης.
• Ετοιμότητα κοινότητας: Εκπαίδευση των κατοίκων σχετικά με τους κινδύνους πυρκαγιών και τα σχέδια έκτακτης ανάγκης.
• Εξειδικευμένος εξοπλισμός: Χρήση εξοπλισμού που έχει σχεδιαστεί για την πυρόσβεση άγριων περιοχών και τη διαρθρωτική πυροσβεστική.
• Διϋπηρεσιακή Συνεργασία: Συντονισμός των προσπαθειών μεταξύ των πυροσβεστικών υπηρεσιών, των αρχών επιβολής του νόμου και άλλων υπηρεσιών αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.
• Ασφάλεια Πυροσβεστών: Έμφαση στην ασφάλεια των πυροσβεστών μέσω εκπαίδευσης και εξοπλισμού.
• Ανάκαμψη μετά την πυρκαγιά: Ανάπτυξη σχεδίων για ανοικοδόμηση και αποκατάσταση της περιοχής μετά την πυρκαγιά.

Πάμε τώρα, και σε κάποιους άλλους όρους, oρισμένους εκ των οποίων διευκρίνισε στο NEWS 24/7 ο o Δρ Θοδωρής Μ. Γιάνναρος, πυρομετεωρολόγος, Επιστημονικός Υπεύθυνος της ερευνητικής ομάδας FLAME και Κύριος Ερευνητής στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.

Χαρακτηριστικά, δήλωσε ότι «στενοχωριέμαι όταν χρησιμοποιούν για λόγους εντυπωσιασμού όρους που χρησιμοποιούνται και προωθούνται χρόνια και για λόγους ενσυναίσθησης. Όρους που είναι γνωστοί στοιχειώδεις γνώσεις για τη συμπεριφορά της πυρκαγιάς».

Fire behavior triangle: Το τρίγωνο συμπεριφοράς στη φωτιά αφορά τους τρεις παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά της φωτιάς. Είναι ο καιρός, η βλάστηση και η τοπογραφία.

Φωτιά: Είναι η καύση που συνοδεύεται από φλόγα.

Πυρκαγιά: Είναι η εκτεταμένη φωτιά κατά την οποία καταστρέφονται αγαθά.

Wildfire: Μεγάλη, ανεξέλεγκτη πυρκαγιά που εμφανίζεται σε μια φυσική περιοχή, συχνά εξαπλώνεται γρήγορα.

Δασική πυρκαγιά: Πυρκαγιά που καίει μέσα από δέντρα και χαμόκλαδα.

Μέτωπο φωτιάς: Το πρόσθιο άκρο μιας φωτιάς.

Flank: Οι πλευρές μιας φωτιάς.

Heal: Το πίσω άκρο μιας φωτιάς.

Fuel load: Το φορτίο καύσιμης ύλης είναι η ποσότητα που υπάρχει σε μια δεδομένη περιοχή.

Fuel moisture content: Η ποσότητα νερού στην καύσιμη ύλη, που επηρεάζει την ευφλεκτότητά τους.

Fire weather: Οι καιρικές συνθήκες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά της πυρκαγιάς, όπως η θερμοκρασία, η υγρασία, η ταχύτητα του ανέμου και η βροχόπτωση.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΘΗΚΕ ΟΛΙΓΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΟΝΟΜΑΤΟΔΟΣΙΑ ΑΥΤΟΥ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΣΤΙΣ ΣΕΡΡΕΣ

Στις Σέρρες συμπλήρωσε μήνα η φωτιά στο όρος Όρβηλος, με τους κυβερνώντες να επισημαίνουν πως… δεν έδωσε δικαιώματα. Δεν έγινε γρήγορα αντιληπτή. Δεδομένης της ικανότητας χρήσης όρων που υπάρχουν μεν, δεκαετίες αλλά χρησιμοποιούνται σαν να συνέβη οτιδήποτε πρώτη φορά στην Ελλάδα, προκαλεί απορία το γεγονός ότι για αυτήν την οικολογική καταστροφή δεν βρέθηκε κάτι.

Θα μπορούσε κάλλιστα, να χαρακτηριστεί (από την πολιτεία) ως Peat Bog Fire.

Είναι φωτιά τύρφης. Η τύρφη είναι ένα εύφλεκτο υλικό που σχηματίζεται από μερικώς αποσυντιθέμενη φυτική ύλη, η οποία συσσωρεύεται σε συνθήκες υγρασίας για χιλιάδες χρόνια. Το χαρακτηριστικό είναι ότι γίνεται αργή καύση, υπόγεια κι έτσι είναι δύσκολος ο εντοπισμός και η κατάσβεση.

Μπορεί να καίει για εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια λόγω της μεγάλης ποσότητας καυσίμου που διατίθεται. Σε ό,τι αφορά τα αίτια, είναι οι ξηρές συνθήκες που μειώνουν την υγρασία της τύρφης, οι ανθρώπινες δραστηριότητες (καθαρισμός της γης, γεωργικές πρακτικές και τυχαίες πυρκαγιές) και φυσικά, η κλιματική αλλαγή -και η απουσία βροχοπτώσεων.

Προχωράμε σε άλλους γνωστούς όρους για όσους ασχολούνται με την πυρόσβεση και οι πολίτες ακούσαμε (ή θα ακούσουμε) σαν να πρόκειται για άγνωστους Χ. Αρχής γενομένης από το πυρονέφος που εμφανίστηκε πέρυσι στην Πάρνηθα και κατά τον Κυριάκο Μητσοτάκη «θα μελετάται για χρόνια». Για την ιστορία, μελετάται ήδη εδώ και χρόνια.

Το Pyrocumulus cloud που μάθαμε ως πυρονέφος, είναι νέφος πυροσωρείτη και προκαλείται στις μεγαπυρκαγιές (καταστρέφουν τουλάχιστον 100.000 στρέμματα). Είναι ένα μεγάλο, πυκνό σύννεφο που σχηματίζεται από την έντονη θερμότητα μιας πυρκαγιάς. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι όλες οι δασικές πυρκαγιές έχουν ένα κομμάτι τους που κινείται αντίθετα στην φορά του ανέμου.

Όλα αυτά τα θερμά αέρια που εκλύονται από την καύση των δασικών καυσίμων κινήθηκαν προς τα πάνω οδηγώντας τελικά στην ξήρανση των δασικών καυσίμων που ήταν άκαυτα και καταλήγοντας στην εκρηκτική εξάπλωση της φωτιάς και τον σχηματισμό ενός ‘πυρονέφους’.

Προς το παρόν δεν υπάρχει κοινό πρωτόκολλο διαχείρισης. Υπάρχουν όμως, ξεκάθαρες προτεραιότητες. Μια είναι η τακτική ανάλυση της φωτιάς, που μέχρι φέτος δεν απασχολεί την Ελλάδα -μολονότι είναι ξεκάθαρη η αδυναμία να σταματήσουμε πυρκαγιές που έχουν ξεφύγει και δίχως τακτική ανάλυση δεν θα τα καταφέρουμε ποτέ.

Μικροκλίμα φωτιάς: Αναφέρεται στις ατμοσφαιρικές συνθήκες μικρής κλίμακας που υπάρχουν εντός και αμέσως πάνω από μια περιοχή που καίγεται. Είναι ένα τοπικό περιβάλλον που επηρεάζεται άμεσα από την ίδια τη φωτιά. Βασικοί παράγοντες που το επηρεάζουν είναι η θερμοκρασία, η υγρασία, ο άνεμος, η ακτινοβολία και η υγρασία της καύσιμης ύλης.

Chimney Effect: Το γνωστό από πέρυσι Φαινόμενο της Καμινάδας περιγράφει πώς μια φωτιά μπορεί να δημιουργήσει το δικό της καιρικό σύστημα, αντλώντας αέρα από τις γύρω περιοχές που τροφοδοτεί τις φλόγες.

Spot fire: Μια νέα φωτιά που αναφλέγεται από κηλιδώσεις (καύτρες) που μεταφέρεται από τον άνεμο πριν από την κύρια φωτιά.

Smoldering fire: Φωτιά που καίει χωρίς ορατή φλόγα, συχνά σε βαθιά χώματα ή οργανικά εδάφη.

Brush fire: Πυρκαγιά που καίει κυρίως μέσα από θάμνους και χόρτα.

Crown fire: Λέγεται και crowning. Είναι η πυρκαγιά που εξαπλώνεται γρήγορα μέσα από τον επάνω θόλο των δέντρων.

Ground fire: Πυρκαγιά που καίει κυρίως κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, συχνά σε τύρφη (βλ. σπογγώδης ελαφριά ύλη που προέρχεται από μερική αποσύνθεση/απανθράκωση φυτικών οργανισμών και χρησιμοποιείται σαν καύσιμο) ή οργανικό έδαφος.

Fire Whirls: Οι πύρινοι ανεμοστρόβιλοι δημιουργούνται από έντονη ζέστη και ανερχόμενο αέρα από φωτιά, συχνά σε συνδυασμό με τη διάτμηση ανέμου ή το πολύπλοκο έδαφος. Προκύπτουν εκεί που καίει η πυρκαγιά, αλλά και σε έδαφος που έχει καεί. Αρχίζουν από μια δίνη που γίνεται ορατή από τον καπνό.

Fire Τοrnado: Ο πύρινος τυφώνας απαιτεί εξαιρετικά έντονες συνθήκες πυρκαγιάς. Συχνά συνδέεται με πυρκαγιές μεγάλης κλίμακας ή πυρκαγιές αστικών περιοχών. Μοιάζει με παραδοσιακούς ανεμοστρόβιλους με σαφές σχήμα χοάνης και συχνά ‘βγαίνει’ από το έδαφος σε ένα σύννεφο πυροσωρεύσεως. Είναι εξαιρετικά καταστροφικός και απρόβλεπτος, όπως και ικανός να σηκώσει βαριά αντικείμενα.

Smoke plume: Στήλη καπνού που αναδύεται από μια πυρκαγιά.

Pyrogenic flow: Η πυρογόνος ροή είναι ταχέως κινούμενη, υψηλής θερμοκρασίας ροή αέρα και αερίων που παράγεται από μια πυρκαγιά.

Firestorm: Έντονη, αυτοσυντηρούμενη φωτιά που δημιουργεί το δικό της καιρικό σύστημα. Την έχουμε ακούσει ως πυροθύελλα.