ΠΩΣ ΑΚΡΙΒΩΣ ΓΥΡΙΖΕΤΑΙ ΜΙΑ ΣΚΗΝΗ ΣΕΞ ΣΤΟ ΣΙΝΕΜΑ ΣΗΜΕΡΑ;

Η Έμιλι Άτεφ φαίνεται πανκ και είναι πανκ. Κόρη ιρανού πατέρα και γαλλίδας μητέρας, πέρασε παιδικά χρόνια γυρίζοντας από χώρα σε χώρα και θυμάται στα 14 να μετακομίζουν σε ένα χωριό στην ανατολική Γαλλία. «Είχε φάρμες, αγελάδες κι όλα αυτά, και παιδιά που είχαν φρικτόοοο γούστο στη μουσική!», λέει γελώντας.

«Πώς το λένε εκείνο το ξενέρωτο… ένα που πάει foreeeever young, κάπως έτσι, κι έλεγα τιιιιι είναι αυτόοοο! Εμένα μου άρεσε η Siouxsie and the Banshees, καταλαβαίνετε. Το μισούσα εκείνο το μέρος!», λέει κουνώντας χέρια και γουρλώνοντας μάτια. Βρίσκεται όλη σε μια διαρκή κίνηση και ενθουσιασμό καθώς μιλάει για την ταινία της και για ένα σωρό πράγματα πέρα από αυτήν.

Το προηγούμενο βράδυ στην παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας της, Κάποια Μέρα Θα Πούμε τα Πάντα ο Ένας στον Άλλον (Someday We’ll Tell Each Other Everything, η οποία κυκλοφορεί τώρα στις αίθουσες από την Rosebud), υπογράφει το πόστερ με μια αφιέρωση στις γυναίκες του Ιράν ενώ μίλησε και για την ανάγκη της στήριξης του φεστιβάλ σε αυτό τον αγώνα. «Έχω ταξιδέψει όλο τον κόσμο, με backpack με φίλους», μας λέει. Αλλά στο ίδιο το Ιράν δεν έχει πάει ποτέ. «Έχω τεράστιο πρόβλημα με το καθεστώς. Έχω πρόβλημα να καλύψω το κεφάλι μου– δεν θα είχα πρόβλημα να το καλύψω αν ήταν για όλους. Αλλά αν μόνο ένα μέρος της κοινωνίας έχει τόσους περιορισμούς…»

«Τόσος θυμός!», συνεχίζει. «Και τώρα αυτό που συμβαίνει είναι εκπληκτικό, μια επανάσταση. Ξεκίνησε από κορίτσια, 14, 16, 18 χρονών. Και μετά τα αγόρια στάθηκαν δίπλα τους. Όλες οι τάξεις. Θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι», εξηγεί με ορμητικότητα.

ΚΟΡΜΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΗ

Το σινεμά της είναι πολιτικό με τον βαθύτατα προσωπικό τρόπο που είναι πολιτικές οι ιστορίες που διαπραγματεύονται τόσο έντονα της σχέση ανθρώπων με τον χώρο γύρω τους. Πέρσι θαυμάσαμε το σπαρακτικό Πιο Πολύ Από Ποτέ με τη Βίκι Κριπς στο ρόλο μιας γυναίκας που πεθαίνει και μετακομίζει στη Νορβηγία για να ανακαλύψει ξανά το σώμα της από την αρχή, και το νέο της φιλμ εστιάζει κι αυτό στο σώμα. Και την επιθυμία.

Η ταινία βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο και παρουσιάζει την ιστορία μιας νεαρής κοπέλας που μόλις άγγιξε την ενηλικίωση. Κάπου στην ύπαιθρο της Ανατολικής Γερμανίας, λίγο μετά την πτώση του Τείχους, οι συσχετισμοί έχουν αλλάξει ραγδαία, το περιβάλλον αν και ίδιο είναι πλέον διαφορετικό, κι οι άνθρωποι που το κατοικούν αναζητούν νέους συσχετισμούς– συνειδητά ή μη. Αυτή η αγωνία εκφράζεται μέσα από την επιθυμία και τις φαντασιώσεις της 19χρονης Μαρία (Μαρλένα Μπούροφ) που συγκεντρώνονται στο πρόσωπο του αγρότη Χέννερ (Φέλιξ Κράμερ) που έχει τη διπλάσια ηλικία της και ζει κοντά στη δική της φάρμα.

«Η γλώσσα του βιβλίου έχει κάτι αρχαϊκά μινιμαλιστικό, οι περιγραφές είναι αισθησιακές. Νιώθεις την ζέστη του καλοκαιριού, τον ιδρώτα, τον ήχο των εντόμων, την λαγνεία. Ήθελα να το δω στο σινεμά», μας λέει. «Όχι, ήθελα να το κάνω μόνη μου», διορθώνει τον εαυτό της. «Να κατευθύνω τους ηθοποιούς».

Μετά από προσπάθεια χρόνων κατάφερε να πάρει τα δικαιώματα του βιβλίου. «Αυτό που με ενδιέφερε ήταν αυτή η σεξουαλική ωμότητα», λέει, «όπου καμία λέξη δεν χρειάζεται βασικά. Είναι ωμό, είναι αρχέγονο. Είναι η γη, τα σπαρτά, τα έντομα, το αίμα, ο ιδρώτας. Είναι ωμό. Είναι η φύση! Κι αυτό είναι κάτι που πραγματικά με ενδιέφερε να το βάλω στην οθόνη. Στο βιβλίο το κάνει με λέξεις, εγώ με εικόνες», εξηγεί.

Όπως καταλαβαίνετε από τον αναπολογητικό τρόπο με τον οποίο η Άτεφ περιγράφει τους συνειρμούς που της προκάλεσε το κείμενο, η ταινία δεν είναι από εκείνες που φοβούνται το σεξ, το πάθος, τα κορμιά. Είναι γεμάτη ωμές, άγριες σκηνές σεξ –και μάλιστα ανάμεσα σε δύο ανθρώπους με μεγάλη διαφορά ηλικίας– όμως τα πάντα είναι τόσο συνδεδεμένα με τη φύση, που σχεδόν καλείσαι να αφήσεις τον πολιτισμό πίσω παρακολουθώντας το φιλμ.

«ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΣΚΗΝΕΣ ΔΡΑΣΗΣ: ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΟΙΑΖΟΥΝ ΑΛΗΘΙΝΕΣ ΑΛΛΑ ΚΑΝΕΙΣ ΝΑ ΜΗΝ ΠΛΗΓΩΘΕΙ»

«Αγαπώ να σκηνοθετώ σκηνές σεξ», ξεκαθαρίζει κατευθείαν όταν η συζήτηση φτάνει στην πρόκληση του να γυριστούν αυτές οι τόσο ωμές σκηνές. «Τις αγαπώ γιατί έχουν τόση ενέργεια, και μου αρέσει να τις έχω στις ταινίες μου γιατί είναι οι πιο οικείες σκηνές μεταξύ χαρακτήρων». Στο Πιο Πολύ Από Ποτέ, που μνημονεύσαμε παραπάνω, η ταινία ουσιαστικά ολοκληρώνεται με μια τεράστια ερωτική σκηνή που εμπεριέχει όλη τη συναισθηματική τρικυμία του φιλμ. Οπότε δεν είναι κάτι καινούριο για την Άτεφ αυτό. Ή μήπως είναι;

«Εδώ η πρόκληση ήταν διαφορετική επειδή η κοπέλα αυτή είναι τόσο νέα κι αυτός μεγαλύτερος. Κι είμαστε σε έναν κόσμο μετά το #meToo όπου οι άντρες ηθοποιοί φοβούνται πολύ. Δουλέψαμε για δύο μήνες πριν το γύρισμα με intimacy coach, την Σάρα Λι. Χάρη στο #meToo είναι μια νέα δουλειά αυτή», λέει. Οι intimacy coaches έχουν πράγματι αρχίσει να γίνονται το νέο νορμάλ στις κινηματογραφικές παραγωγές, με στόχο φυσικά να διασφαλιστεί η σωματική και ψυχολογική ασφάλεια όσων συμμετέχουν.

«Είναι σαν stunt coordinator βασικά», μας εξηγεί η Άτεφ. Και αναλύει αυτή τη σκέψη: «Όταν έχω δύο ηθοποιούς που παλεύουν με δύο μαχαίρια κι αυτό πρέπει να μοιάζει αληθινό κι επικίνδυνο, ο stunt coordinator προσπαθεί να το κάνει να μοιάζει αληθινό κι επικίνδυνο, αλλά φυσικά χωρίς να πληγωθεί κανείς. Κι αυτό είναι το ίδιο ακριβώς».

«Η intimacy coach κοιτάει το κείμενο, της εξηγώ και αναλύω τα πάντα, είναι όλα ανοιχτά, μιλάμε και με τους ηθοποιούς και εξηγώ ακριβώς το όραμα που έχω, πώς το θέλω, πόσο ωμό το θέλω, πόσο σκληρό, πόσο απαλό, πώς θέλω η κοπέλα να νιώθει, τα πάντα. Και μετά δουλειά της coach είναι να το κάνει να μοιάζει έτσι, αλλά χωρίς κανείς να πληγωθεί. Όχι η Μαρλένα, όχι ο Φέλιξ, όχι εγώ, όχι ο καμεραμαν, όχι ο βοηθός, όχι ο μπούμαν. Αυτοί οι 5-6 άνθρωποι που είναι στο δωμάτιο. Κανείς δεν πρέπει να νιώθει οτιδήποτε άλλο πέρα από καλά. Πρέπει όλοι να νιώθουν καλά».

Τι ακριβώς όμως εμπεριέχει μια τέτοια διαδικασία; Πώς ακριβώς γίνεται ένας άνθρωπος να κοουτσάρει δύο αγνώστους, να προσποιηθούν πως κάνουν σεξ;

«ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΣΟΥ ΓΡΑΤΖΟΥΝΙΣΩ ΑΠΑΛΑ ΤΟ ΣΤΗΘΟΣ;»

«Είναι μακρά δουλειά, πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία», μας εξηγεί η Άτεφ. «Οι ηθοποιοί κάθονται πρόσωπο με πρόσωπο και η οδηγία είναι να αφήσουν μακριά τον εαυτό τους. Δεν είναι πια η Μαρλένα, δεν είναι ο Φέλιξ, είναι οι χαρακτήρες. Για δύο λεπτά κοιτάνε ο ένας τα μάτια του άλλου. Ο Φέλιξ μου είπε μετά πως είναι το πιο οικείο πράγμα που έχει νιώσει».

Και μετά αρχίζει το ψάξιμο, μέσα από διάφορες ασκήσεις. Όπως: «Λέει στην Μαρλένα, τι είδους ζώο είσαι σε σχέση με τον Χένερ; Τι ζώο είναι η Μαρία και τι ζώο είναι ο Χένερ; “Μμμμ… ο Χένερ είναι πουλί”, απαντά εκείνη. Κι εσύ τι είσαι; “Γάτα”. ΟΚ, τι κάνουν οι γάτες; “Γρατζουνάνε”. ΟΚ, γρατζούνισέ τον. Τι άλλο κάνουν; “Δαγκώνουν”. ΟΚ, ας το δοκιμάσουμε. Το δοκιμάζουμε ντυμένοι φυσικά, όλα γίνονται βήμα βήμα».

«Πάει μετά και λέει στον Φέλιξ, “μπορώ να αγγίξω τον ώμο σου;” “Ναι”. “Μπορώ…. Απαλά να γρατζουνίσω το στήθος σου;” “Ναι, μπορείς”. “Μπορώ να αγγίξω πίσω από τον λαιμό σου;” “Ναι”. “Μπορώ να αγγίξω τον λοβό του αυτιού σου;” “…εεεεε…. ναι;” . Και τότε η coach τους σταματάει. Του λέει, “Όχι, αυτό που είπες δεν είναι ναι. Είναι ναι, ή είναι όχι;” “Κάπως δεν μου αρέσει”, απαντά εκείνος. “ΟΚ, τότε είναι καθαρό όχι”. Οπότε πλέον αυτό είναι κάτι εκτός ορίων, και το ξέρουν όλοι. Κι είναι έτσι όλα χορογραφημένα.»

«ΤΙΠΟΤΑ που βλέπετε στην ταινία δεν είναι χωρίς πρόβα», ξεκαθαρίζει συλλαβίζοντάς το. «Τί-πο-τα».

Αν όλο αυτό ακούγεται μια λεπτομερής διαδικασία με πολλά βήματα, τότε είναι φυσικά αλήθεια, όσο και αναγκαιότητα– παρόλο που πολλοί ακόμα δεν το έχουν αγκαλιάσει. (Στο “Passages”, το θαυμάσιο φιλμ με το ερωτικό τρίγωνο των Φραντς Ρογκόφσκι, Μπεν Γουίσο και Αντέλ Εξαρχόπουλος που επίσης είδαμε στο φετινό Βερολίνο, δεν υπήρχαν αντίστοιχες διαδικασίες σύμφωνα με τον Φραντς Ρογκόφσκι τον οποίον ρωτήσαμε σχετικά.) Αναγκαιότητα κυρίως λόγω της εναλλακτικής που ίσχυε όλα αυτά τα χρόνια.

«ΑΠΙΣΤΕΥΤΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΠΗΡΕ ΤΟΣΟ ΚΑΙΡΟ ΝΑ ΤΟ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΟΥΜΕ»

«Πριν από αυτό ένας σκηνοθέτης έλεγε απλά θα κάνουμε τώρα τη σκηνή σεξ κι απλά κάντο και μετά cut, ε;», λέει η Άτεφ με θυμό. «Ηθοποιοί, κι ιδίως γυναίκες δεν είχαν ιδέα. Κυρίως οι γυναίκες, επειδή ήταν από των αντρών την οπτική συνήθως, ο άντρας ήταν συνήθως το ενεργό μέλος, οι γυναίκες δεν είχαν ιδέα τι θα γίνει». (Βλέπε και την περίπτωση του διαβόητου, εγκληματικού Τελευταίου Τανγκό στο Παρίσι.) «Ο ίδιος ο άντρας δεν είχε ιδέα τι επιτρέπεται να κάνει», συνεχίζει η Άτεφ. «”Θα το βρει ΟΚ η παρτενέρ μου αυτό; Πότε σταματάω;” Είναι φρικτό, μια φρικτή κατάσταση, παντελής μη ασφαλής για κανέναν».

«Είναι απίστευτο που μας πήρε τόσο καιρό να το συνειδητοποιήσουμε αυτό και να βρούμε κάποιον να βοηθήσει», λέει.

Τα νέα δεδομένα, αντιθέτως, προσφέρουν απόλυτη ασφάλεια. «Είναι εντελώς μη ερωτική η διαδικασία», εξηγεί. «Μπορώ να κάνω αυτό, μετά εκείνο, τακ-τακ-τακ. Έχεις μάθει τη χορογραφία και μετά την επαναλαμβάνεις χωρίς να λες τις περιγραφές. Αλλά πλέον το μόνο που σκέφτονται είναι ότι κάνω αυτό, και μετά εκείνο, και μετά το άλλο. Το επαναλαμβάνουμε τόσο συχνά που είναι τελείως ελεύθεροι στο τέλος. Τόσο ελεύθεροι!»

«Είναι μια φανταστική εμπειρία, κι έτσι κατάφερα να πάρω όλα αυτά που πήραμε. Έχει να κάνει με την απόλυτη εμπιστοσύνη. Και κανείς να μην κάνει τίιιιιιποτα που δεν θέλει. Αυτό τους κάνει ελεύθερους. Κι έτσι παίρνω ό,τι θέλω». Σταματά και διορθώνει αμέσως τον εαυτό της: «Όχι! Όχι ό,τι θέλω. Αλλά μπορώ να πάω πιο μακριά. Από ό,τι το να λέω πρέπει να κάνεις αυτό πρέπει να κάνεις εκείνο και να πιέζω τους ηθοποιούς σε μια κατάσταση».

«ΕΝΑΣ ΑΝΤΡΑΣ ΘΑ ΕΛΕΓΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ»

Είναι σημαντική η παρατήρηση που έκανε λίγο νωρίτερα. «Συνήθως ήταν από την πλευρά του άντρα». Αυτό είναι και ένας βασικός λόγος της ίδιας της αποστολής της ταινίας, όχι μόνο μέσα από τη διαδικασία με την οποία εκτελέστηκαν οι σκηνές σεξ, αλλά της ίδιας της ύπαρξής τους. Πολύ απλά, όλη αυτή η σεξουαλικότητα, οι φαντασιώσεις, ο πόθος– ανήκουν όλα στο βλέμμα μιας νεαρής κοπέλας. Εντελώς αναπολογητικά. Εντελώς ριζοσπαστικά.

«Πολλοί άντρες έκαναν ταινίες για νεαρότερες γυναίκες αλλά δεν θυμάμαι ποτέ πραγματικά να βλέπω κάτι τέτοιο από την οπτική της γυναικείας επιθυμίας και της γυναικείας λαγνείας. Στο τέλος της μέρας, πάντα τα βλέπαμε από την οπτική του άντρα. Δεν λέω ότι είναι λάθος!», ξεκαθαρίζει. «Είναι ενδιαφέρον. Αλλά είναι βαρετό όταν είναι μόνο αυτό για χρόνια, χρόνια, χρόνια».

«Μεγαλώνοντας ως μέρος του κινηματογραφικού κοινού, ως νεαρό έφηβο κορίτσι, μου έλειπαν αυτές οι ιστορίες. Στην ηλικία της Μαρία, στα 19, δεν ήμουν όσο προχωρημένη ήταν αυτή, αλλά ζούσα μέσα από το σινεμά και τη λογοτεχνία», εξομολογείται η Άτεφ. «Και αναζητάς αυτές τις αισθηματικές ιστορίες, αυτές είναι που σε βοηθάνε να μεγαλώσεις, βασικά Και μια ταινία σαν αυτή, αν την έβλεπα στα 18 ή 19, πιθανότατα θα με βοηθούσε να καταλάβω».

«Το σινεμά είναι εκεί που βιώνεις τις πρώτες σου επιθυμίες ή βιώνεις τον πρώτο σου ερωτισμό. Πριν ακόμα να είσαι έτοιμο να έχεις το πρώτο σου άγγιγμα», καταλήγει. Σταματά για μια στιγμή, ίσως η πρώτη στιγμή σιωπής στη διάρκεια αυτής της ορμητικής συζήτησης. Χαμογελά. «Ναι, ένας άντρας θα έλεγε αυτή την ιστορία διαφορετικά».