ΠΩΣ Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ;

Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει ανάγκη από καλές ιστορίες.

Την έχουμε συνδυάσει, κακώς, με δράμα-καταστροφή-δυστοπία. Κυρίως από τον τρόπο που έχει χρησιμοποιηθεί στο σινεμά, εκεί που πολύ συχνά η πλοκή εξυπηρετείται από μια συνθήκη στην οποία οι μηχανές όχι μόνο σκέφτονται μόνες τους, αλλά αποκτούν τον έλεγχο και δημιουργούν μετα-αποκαλυπτικά σκηνικά. Ένα σενάριο τόσο παλιό όσο το κλασικό Metropolis του Φριτζ Λανγκ όπου σχεδόν έναν αιώνα πριν (1927) συναντάμε τα πρώτα AI ψήγματα μέχρι το αριστούργημα 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος (1968), το Blade Runner (1982), τις ταινίες της σειράς Matrix (1999-2021) και τα πιο πρόσφατα φιλμ επιστημονικής φαντασίας με «υπαρξιακές» ανησυχίες όπως το Ex-Machina (2014).

Αλλά αυτή δεν είναι καν η μισή αλήθεια. Το AI είναι εδώ για να αλλάξει μια σειρά από πράγματα. Και να κάνει τη ζωή μας ευκολότερη πέρα από ηθικά διλήμματα. Ή πιο ενδιαφέρουσα π.χ. μέσα από εφαρμογές στον χώρο του πολιτισμού που εκδημοκρατικοποιούν την σχέση μας με την τέχνη κι αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε κι απολαμβάνουμε την πολιτιστική κληρονομιά.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ

Η πρόσφατη συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού κι Αθλητισμού με τη Microsoft για την ψηφιακή διατήρηση της Αρχαίος Ολυμπίας είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα. Απέδωσε το Αρχαία Ολυμπία: Κοινός Τόπος, μια εμπειρία ψηφιακής αναβίωσης που δίνει τη δυνατότητα σε επισκέπτες από όλον τον κόσμο να επισκεφθούν την Αρχαία Ολυμπία ακριβώς όπως ήταν, σχεδόν 2500 χρόνια πριν. Να δουν μπροστά τους, στις πραγματικές του διαστάσεις, το ύψους 13 μέτρων χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία. Να μπουν εκεί που κατασκευάστηκε, στο εργαστήρι που δημιουργούσε ο ξακουστός γλύπτης Φειδίας. Να περιηγηθούν στο Ναό της Ήρας, στο Πρυτανείο ή στην παλαίστρα. Κι όλο αυτό απλά με μια εφαρμογή στο κινητό ή τον υπολογιστή. Ή ακόμα καλύτερα με ένα σετ γυαλιών μεικτής πραγματικότητας HoloLens 2 όταν επισκεφθούν την έκθεση Κοινός Τόπος στο Ολυμπιακό Μουσείο της Αθήνας.

 

«Μετά από πολλές συζητήσεις με το Υπουργείο αποφασίσαμε ότι ο χώρος της Αρχαίας Ολυμπίας ήταν κάτι που θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως φάρος καινοτομίας για τη διατήρηση κι αποκατάσταση πολύτιμων κομματιών του παρελθόντος μας, καθώς και ως πηγή έμπνευσης για να ενδυναμώσει το παγκόσμιο κοινό να αγκαλιάσει την ιδέα βρίσκοντας κοινό έδαφος μέσα από την κοινή μας ιστορία», σημειώνει από τις ΗΠΑ ο Ράιαν Γκασπάρ, Διευθυντής Στρατηγικών Συνεργασιών της Microsoft. Συμπληρώνει ότι «η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν είναι κάτι απλώς ωραίο να το έχεις. Είναι επιτακτική ανάγκη για την ευημερία των κοινωνιών».

Για την εφαρμογή Common Grounds συνεργάστηκαν αρχαιολόγοι και ομάδες ψηφιακής απεικόνισης που δημιούργησαν ακριβείς αναπαραστάσεις των αρχαίων μνημείων. O πρόεδρος της Microsoft, Μπραντ Σμιθ, δήλωσε μάλιστα «ενθουσιασμένος με το αποτέλεσμα». Την υλοποίησή του ανέλαβε το πολυβραβευμένο δημιουργικό γραφείο ADA. Ο συνιδρυτής του, Μπρετ Βόλκερ, μας λέει: «Δουλέψαμε πολύ κοντά με ομάδα αρχαιολόγων και ιστορικών για κάποια χρόνια ώστε να δημιουργήσουμε την ακριβή αναπαράσταση, την οποία “συναρμολογήσαμε” μέσα από φωτογραφίες, φωτογραμμετρική σάρωση, τεκμήρια από ανασκαφές, άρθρα ερευνών και σκίτσα ανακατασκευής». Εμβαθύνοντας πώς «οι νέες γενιές ξέρουν ενστικτωδώς πώς να χρησιμοποιήσουν μία εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας. Κι όταν ο πρωθυπουργός της Ελλάδας ήρθε στον χώρο για ξενάγηση, ήταν πολύ ενδιαφέρον ότι οι μαθητές έδειξαν σε αυτόν και την ομάδα του πώς να χρησιμοποιήσει την εφαρμογή».

Το πρότζεκτ της Αρχαίας Ολυμπίας δεν είναι κάτι καινούριο για την Microsoft. Μέσα από εφαρμογές εικονικής κι επαυξημένης πραγματικότητας που στηρίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη, προσπαθεί να συνδέσει ακόμα περισσότερο την καινοτομία με τον πολιτισμό. Ο Ράιαν Γκασπάρ αναφέρει σχετικά: «Ως εταιρεία τεχνολογίας, κατανοούμε ότι ο ρόλος μας στον κόσμο είναι να ενδυναμώνουμε οργανισμούς και άτομα. Η ομάδα μας το ενστερνίζεται, ενισχύοντας συνεργασίες σε τομείς που γνωρίζουμε ότι ενδιαφέρουν έντονα το κοινό μας – συμπεριλαμβανομένων των αθλημάτων, της μουσικής, των τεχνών, της μόδας, της ψυχαγωγίας και της κοινωνικής ευθύνης. Αυτό μας δίνει την ευκαιρία να συνεργαστούμε με ένα σύνολο καταπληκτικών ανθρώπων που καινοτομούν στις βιομηχανίες τους και βρίσκουν νέους τρόπους για να αλληλεπιδράσουν με τους θαυμαστές τους. Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για τις πρόσφατες συνεργασίες μας στη διεύθυνση
inculture.microsoft.com».

Εκεί θα δει κανείς μια σειρά από εντυπωσιακά πρότζεκτ που υπηρετούν τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις: η τεχνητή νοημοσύνη στην υπηρεσία της πολιτιστικής κληρονομιάς (ΑΙ for Cultural heritage) / καλλιτεχνική παραγωγή / πολιτιστική εμπειρία.

 

Ενδεικτικά αναφέρουμε: την 3D αναβίωση του μικροσκοπικού νησιού στα σύνορα Βρετάνης και Νορμανδίας, Μοντ Σεν Μισέλ, τη συνεργασία της Τζουλιάνα Μπάργουικ με την Björk για τη σύνθεση της μουσικής που ακούγεται στο λόμπι του νεοϋορκέζικου ξενοδοχείου Sister City (έτσι ώστε να αντανακλά κάθε στιγμή της ημέρας τον ήχο της πόλης), το ψηφιακό μέλλον της μόδας έτσι όπως αποτυπώθηκε στο rag & bone: Metamorphosis, την έκθεση Hollywood Dream Machines με όλα εκείνα τα φουτουριστικά οχήματα που είδαμε στη μεγάλη οθόνη, την διαδραστική έκθεση του Universal Museum of Hip Hop (το Μουσείο θα εγκαινιαστεί το 2023), τη συνεργασία με τον Κέισι Χάρις του γκρουπ X-Ambassadors προκειμένου να μην υπάρχουν όρια στη συμμετοχή στην καλλιτεχνική διαδικασία (ο Χάρις είναι τυφλός). Ίσως η πιο χαρακτηριστική είναι η συνεργασία της Microsoft με το MIT στο πρότζεκτ που έκανε απόλυτα προσβάσιμο το νεοϋορκέζικο Metropolitan Museum of Art. Απελευθερώνοντας, χωρίς πνευματικά δικαιώματα, σε δημόσια χρήση το περιεχόμενο του μουσείου – μιλάμε για 5000 χρόνια ιστορία μέσα από 2 εκατομμύρια αντικείμενα.

Στην αυγή του 2022, το παραδοσιακό δίλημμα Άνθρωπος εναντίον Μηχανής είναι πια παρωχημένο. Ο Μπρετ Βόλκερ έχει κάτι παραπάνω να πει, βάζοντας τον επίλογο: «Η τεχνητή νοημοσύνη, σε δημιουργικό επίπεδο, βοηθάει στην ταχύτητα με την οποία μπορεί να ολοκληρωθεί κάτι. Συχνά, αυτό που κάνουμε κυρίως είναι να καθαρίζουμε και να “προπονούμε” δεδομένα με συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για να κάνουν κάτι που είτε δεν θα μπορούσαν να κάνουν πριν, είτε θα έπαιρνε τόσο πολύ χρόνο που στο τέλος δεν θα γινόταν. Επομένως, όσον αφορά την δουλειά μας, η τεχνητή νοημοσύνη διευρύνει την δημιουργική διαδικασία και τις δημιουργικές δυνατότητες. Όσον αφορά την κατανάλωση αυτού του περιεχομένου, εκτός από την εμπειρία των διευρυμένων δυνατοτήτων στις οποίες αναφέρθηκα, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί πραγματικά να προσφέρει ταχύτερα πιο εξατομικευμένους τρόπους εξερεύνησης του πολιτιστικού χώρου».