ΠΟΣΟ ΦΙΛΟΡΩΣΟΙ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΙΚΑ ΟΙ ΚΙΝΕΖΟΙ;

Στο αμερικανικό Vox, προκειμένου να μάθουν πώς αντιμετωπίσουν τα κινεζικά ΜΜΕ τον πόλεμο στην Ουκρανία, μίλησαν με την Μαρία Ρεπνίκοβα, επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Global Communications του πανεπιστημίου της Τζόρτζια. Η δημοσιογράφος Τζεν Κίρμπι συνομίλησε μαζί της και ένα από τα πρώτα πράγματα που κρατάμε είναι ότι “η σχέση μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου είναι περισσότερο συμβολική παρά πρακτική.

Στο επίπεδο της ρητορικής, του συμβολισμού και των κοινών οραμάτων για τον κόσμο, φαίνεται να υπάρχει κάποια συμφωνία”, είπε. Αλλά προς το παρόν, η Κίνα προσπαθεί κυρίως να αιωρείται στο περιθώριο αυτών των γεωπολιτικών εντάσεων.

Η Ρεπνίκοβα, η οποία μελετά τις επικοινωνίες και τις συγκρίσεις μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, δήλωσε μεταξύ άλλων ότι η λεπτή θέση της Κίνας αντανακλάται στα κρατικά μέσα ενημέρωσης, όπου ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν κυριαρχεί στην ειδήσεις, τουλάχιστον όχι τόσο όσο τα εσωτερικά ζητήματα.

Αυτό που πραγματικά υπάρχει στα κρατικά ΜΜΕ και στα social media είναι μια συμπάθεια για τις ρωσικές θέσεις και μια αντιπάθεια για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Δύση, τις οποίες σε μεγάλο βαθμό κατηγορούν για τον πόλεμο.

Παράλληλα, η Ρεπνίκοβα τόνισε ότι είναι πραγματικά δύσκολο να έχουμε μια πλήρη εικόνα όλων των απόψεων που εκφράζονται στην Κίνα. Υπάρχουν αντίθετες φωνές, αλλά συχνά δυσκολεύονται να ακουστούν, ειδικά στο ίντερνετ, λόγω λογοκρισίας.

“Υπάρχει ένας πειρασμός να πούμε ότι οι άνθρωποι στην Κίνα, ό, τι δεν ταιριάζει με το κυρίαρχο αφήγημα, το θεωρούν προπαγάνδα”, είπε η Ρεπνίκοβα. “Αλλά υπάρχουν και δύο επιφυλάξεις: η μία είναι ότι, ναι, υπάρχουν εναλλακτικές φωνές, απλώς δυσκολεύονται να επιβιώσουν. Και η άλλη επιφύλαξη είναι ότι υπάρχει ένας υποβόσκων εθνικισμός στην Κίνα, ο οποίος δεν υπαγορεύεται απαραίτητα μόνο από το κράτος”.

Ακολουθεί ένα κομμάτι από τη συζήτηση των δύο γυναικών:

Πώς βλέπει η Κίνα τον πόλεμο στην Ουκρανία;
Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε ακριβώς το πώς γιατί στο Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα δεν είναι και πολύ “διαφανείς” όσον αφορά τα αισθήματα τους. Όσον αφορά όμως τον τρόπο με τον οποίο προβάλλουν τις πολιτικές και τις προσδοκίες τους, φαίνεται να θεωρούν ότι ο της ρόλος της Κίνας είναι να παραμείνει στο περιθώριο και να καθησυχάζει συνεχώς τα άλλα κράτη ότι είναι υπέρ της ειρήνης και του διαλόγου.

Συνολικά όμως, δεν έχουν συμμετάσχει τόσο ενεργά μέχρι στιγμής στον τερματισμό αυτού του πολέμου ούτε έχουν συμμετάσχει στη συνολική πίεση που ασκείται στη Ρωσία προκειμένου να σταματήσει την εισβολή της -τουλάχιστον από όσα βλέπουμε δημοσίως.

Είτε η κινεζική κυβέρνηση βλέπει τον πόλεμο στην Ουκρανία θετικά είτε αρνητικά, νομίζω ότι συνολικά, μάλλον τείνει περισσότερο προς αρνητικά, καθώς πρόκειται για μια συνολική διαταραχή στη ροή του χρήματος παγκοσμίως και στις εισαγωγές σιτηρών και σιταριού από την Ουκρανία -αλλά αναμφισβήτητα και από τη Ρωσία.

Επίσης ο πόλεμος μπορεί να έχει επιπτώσεις και στη δική της οικονομία, αν η ίδια καταλήξει με κάποιο τρόπο να παρακάμψει τις δυτικές κυρώσεις και να βοηθήσει τη Ρωσία τόσο πολύ ώστε να θεωρηθεί ότι τη σώζει ή ότι της ενισχύει τις οικονομικές δραστηριότητες.

Επομένως, νομίζω ότι συνολικά, το ΚΚΚ τη βλέπει ως μία ακόμη εξωτερική κρίση που πρέπει να αντιμετωπίσει, ταυτόχρονα με ένα νέο κύμα Covid και με ένα μεγάλο κομματικό συνέδριο που έρχεται τον Σεπτέμβριο.

Επομένως συμβαίνουν πολλά στο εσωτερικό της Κίνας. Νομίζω ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θεωρείται ως μια αρκετά σημαντική κρίση που η διαχείρισή της πρέπει να γίνει με τέτοιον τρόπο ώστε να απαντάει και στις εξωτερικές αλλά και τις εσωτερικές προκλήσεις.

Πώς καλύπτουν τα ΜΜΕ στην Κίνα τη σύγκρουση στην Ουκρανία;
Πρώτα απ ‘όλα, ο πόλεμος δεν έχει καλυφθεί και τόσο ευρέως για το εγχώριο κοινό απ’ τα κινεζικά κρατικά ΜΜΕ. Ο CGTN, ένας τηλεοπτικός σταθμός που απευθύνεται στο κοινό του εξωτερικού, το έχει καλύψει αρκετά εκτενώς αλλά στα εγχώρια ΜΜΕ, βλέπουμε συχνά τις ιστορίες να θάβονται ανάμεσα σε άλλες ιστορίες για εσωτερικές υποθέσεις.

Αν ανοίξετε την People’s Daily, την εφημερίδα που είναι το κύριο φερέφωνο του ΚΚΚ, θα δείτε κυρίως τις πολιτικές ομιλίες του Σι Τζινπίνγκ και κάθε είδους άλλα θέματα. Η Ουκρανία βρίσκεται κάπου στο τέλος. Είναι το θέμα με τη μικρότερη κάλυψη ή ας πούμε ότι κάπως χάνεται κατά κάποιο τρόπο ανάμεσα στα άλλα άρθρα.

Το άλλο θέμα είναι ότι βλέπουμε μία πολύ προσεκτική ρητορική, και όχι ένα απευθείας “κατηγορώ” εναντίον της Ρωσίας. Δεν το αποκαλούν “εισβολή”. Δεν νομίζω ότι το αποκαλούν καν “πόλεμο”. Κυρίως “στρατιωτική επιχείρηση” το λένε. Βλέπουμε δηλαδή ότι η ρητορική της Κίνας σχετικά με τον πόλεμο μοιάζει με τη ρωσική ρητορική. Γενικά στα ρεπορτάζ υπάρχει κυρίως η επίκληση ρωσικών δηλώσεων και πηγών.

Η άλλη μεγάλη συνήθεια στα social media, αλλά και σε ορισμένα κρατικά μέσα ενημέρωσης, είναι να κατηγορούν το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ για τον πόλεμο. Και αυτό το κάνουν και οι Κινέζοι διπλωμάτες.

Αντί λοιπόν να πουν “πώς προκύπτει αυτη η σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας; Ποιος απ’ τους δύο την ξεκίνησε και γιατί;”, λένε “λοιπόν, αυτό ήταν σχεδόν αναπόφευκτο να συμβεί εξαιτίας του πόσο το ΝΑΤΟ έχει στρατιωτικοποιήσει την περιοχή. Και οι ΗΠΑ, φυσικά, ως το βασικό μέλος του ΝΑΤΟ, είναι αυτές που στην πραγματικότητα έχουν προκαλέσει αυτόν τον πόλεμο”.

Έτσι, έχουν πολλά αντιδυτικά, αντιαμερικανικά αισθήματα και ανάλογες ερμηνείες για τις αιτίες του πολέμου. Δεν κατηγορούν τη Ρωσία ή ακόμα και την Ουκρανία για τη σύγκρουση.

Βλέπετε αυτά τα συναισθήματα να αντικατοπτρίζονται πιο οργανικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Γνωρίζω ότι το ίντερνετ εκεί ελέγχεται αυστηρά, αλλά τι ξέρουμε για τους πολίτες εκεί; Ασχολούνται με τον πόλεμο της Ουκρανίας και πώς;
Είναι ένα θέμα που για κάποιο διάστημα ήταν πολύ ανεβασμένο. Τις τελευταίες μέρες όμως έχει αλλάξει αυτό λόγω της πτώσης του αεροπλάνου που είχαν. Άλλα θέματα άρχισαν να έχουν προτεραιότητα. Αλλά το πολύ ισχυρό συναίσθημα είναι αυτό του εθνικισμού, του αντιαμερικανισμού, του αντιδυτικού αισθήματος -και αρκετά φιλορωσικών συναισθημάτων.

Όπως υποστήριξα στον Atlantic, το φιλορωσικό συναίσθημα συχνά καλύπτεται κάτω από αυτήν την ευρύτερη κριτική στη Δύση και επομένως είναι δύσκολο να πούμε πόσο από αυτό το συναίσθημα είναι όντως φιλορωσικό, πόσο είναι στην πραγματικότητα κατά των ΗΠΑ, ή αν μοιράζεται μεταξύ αυτών των δύο.

Ωστόσο, βλέπουμε κάποιες φωνές που θέτουν ερωτήματα. Δεν ελέγχονται πλήρως τα ΜΜΕ. Βλέπουμε να εμφανίζονται άνθρωποι που ψάχνουν να επαληθεύσουν γεγονότα όπως αυτά παρουσιάζονται από ορισμένα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης, αμφισβητώντας τις πηγές τους ή αμφισβητώντας τη γωνία απ’ την οποία βλέπουν τα πράγματα.

Επίσης ορισμένοι ακαδημαϊκοί υπέγραψαν κείμενα όπου εκφράζουν την αλληλεγγύη τους στην Ουκρανία. Έχουμε δει επίσης κάποιες φωνές Κινέζων που ζουν στην Ουκρανία να μεταδίδουν περιστατικά από εκεί ή να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, τα οποία διαφέρουν πολύ από αυτά που δείχνουν τα κρατικά μέσα ενημέρωσης. Υπάρχουν ορισμένες εναλλακτικές πηγές πληροφοριών, αλλά πολλές άλλες έχουν λογοκριθεί.