ΠΟΣΟ ΚΡΥΟ ΑΝΤΕΧΕΙ ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΣΩΜΑ

Κάποιοι ψάχνουν τους Locomodo, άλλοι τρόπους να ζεστάνουν το κοκαλάκι τους -χωρίς να δώσουν το… νεφρό τους για θέρμανση-, αλλά αν το καλοσκεφτείς μάλλον έχεις τρόπους να προφυλάξεις τον εαυτό σου από το κρύο αυτών των ημερών -και των επόμενων-, εάν δεν είσαι άστεγος ή αδέσποτο ζώο. Ακόμα και αν αυτός είναι να φορέσεις ό,τι έχει μέσα η ντουλάπα σου.

Σήμερα είναι μια καλή ευκαιρία να διευκρινίσουμε κάποια πράγματα που είναι σχετικά με τις χαμηλές θερμοκρασίες και μέχρι ποιο επίπεδο τις αντέχει το σώμα μας. Αρχής γενομένης από τη φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος μας, που δεν είναι οι 37 βαθμοί Κελσίου.

Fact: η θερμοκρασία μας μετριέται στον πυρήνα του σώματος -όχι στα χέρια σου που έχουν γίνει κρύσταλλα.

Οι 37 βαθμοί Κελσίου είχαν αναγνωριστεί παγκοσμίως, ως φυσιολογική θερμοκρασία σε έρευνα που είχε γίνει στα μέσα του 1800. Ναι, χρειαζόταν μια ανανέωση στοιχείων που έγινε και αποκάλυψε ότι το new normal είναι μεταξύ των 36.4 και των 36.6 βαθμών Κελσίου.

Διευκρινίστηκε και ότι αυτό που είναι ‘φυσιολογικό’ στα 10, δεν είναι και στα 40.

Στα παιδικά μας χρόνια η θερμοκρασία του σώματος αυξάνεται και μετά την ενηλικίωση αρχίζει η πτώση -που δεν σταματάει ποτέ. Έτσι, η κανονικότητα όταν είμαστε βρέφη και έως τα 11 είναι οι 35.5 με 37.5 βαθμοί Κελσίου, από τα 11 έως τα 65 είναι από 36.4 έως 37.6 και από τα 65 και μετά το 35.8 έως 36.9.

Σου είπα πριν για έρευνες. Η αλήθεια είναι πως δεν έχουν γίνει πάρα πολλές, σε ό,τι αφορά το πόσο κρύο αντέχουμε, μολονότι “είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για τους ανθρώπους. Και η ζέστη είναι πρόκληση, αλλά όταν έχεις πρόσβαση σε νερό και σκιά υπάρχουν αξιοπρεπείς πιθανότητες επιβίωσης. Το κρύο είναι μια τελείως διαφορετική συνθήκη. Χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισμό και τις κατάλληλες γνώσεις, δεν υπάρχει περίπτωση επιβίωσης” όπως εξήγησε στο Wire ο François Haman, βιολόγος που ασχολείται σε ερευνητικό επίπεδο με όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ενέργειας -και το πώς μπορούν να βελτιωθούν οι πιθανότητες επιβίωσης σε αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες- και καθηγητής θερμικής φυσιολογίας στο University of Ottawa του Canada.

“ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΣΩΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΘΛΙΟ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΚΡΥΟΥ”

Ο Dr. Haman διευκρίνισε ότι η ‘κατάψυξη’ μας είναι από τις παλαιότερες υπαρξιακές απειλές του σώματος μας. “Κατ’ εμέ, είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά ερεθίσματα. Το ανθρώπινο σώμα είναι απλά άθλιο στην αντιμετώπιση του κρύου. Έχω κάνει μελέτες, στις οποίες άνθρωποι εκτέθηκαν σε 7 βαθμούς Κελσίου -που δεν είναι κάτι ακραίο. Λίγοι κατάφεραν να τους αντέξουν για 24 ώρες”. Όλοι όσοι πήραν μέρος φορούσαν τα πάντα, από ρούχα, μπότες, καπέλο, κάλτσες κλπ. “Και πάλι δεν άντεχαν”. Γιατί; “Ενδεχομένως να υπάρχουν παράγοντες υγείας που οι φυσιολόγοι πρέπει να ανακαλύψουμε”.

Διευκρίνισε ότι πριν τη βιομηχανοποίηση “οι ακραίες καιρικές συνθήκες ήταν μέρος της πραγματικότητας των ανθρώπων. Στα κρύα πήγαιναν πέρα δώθε για να ζεσταθούν, κάτι που πιθανώς συνέβαλε στη μεταβολική τους υγεία”.

Στην παρούσα φάση, οι ερευνητές ξέρουν πως το σώμα μας αντιδρά στο κρύο. Εμφανίζεται νέο λίπος, οι μύες αλλάζουν και το επίπεδο άνεσης αυξάνεται, όσο παρατείνεται η έκθεση μας. Τι σημαίνουν όμως, όλα αυτά για την υγεία; Και πώς μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τις επιπτώσεις του κρύου, για να τη βελτιώσουμε; Ουδείς γνωρίζει -ακόμα.

Μεταξύ αυτών που προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν οι επιστήμονες είναι πώς οι αλλαγές που προκαλούνται από το κρύο στους μύες και το λίπος, μπορούν να βοηθήσουν να γλιτώσουμε από μεταβολικές ασθένειες. Όπως είναι ο διαβήτης.

Για να εξηγήσει ο Dr. Ηaman πώς λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα (και να μάθει πώς μπορεί να το κάνει να λειτουργήσει καλύτερα) λέει ότι το κρύο ντους το πρωί, προκαλεί απελευθέρωση ορμονών που λέγονται κατεχολαμίνες “και εμπλέκονται στην απόφαση μας αν θα δώσουμε μια μάχη ή αν θα την αποφύγουμε”.

Οι κατεχολαμίνες περιλαμβάνουν νευροδιαβιβαστές όπως είναι η ντοπαμίνη και η αδρεναλίνη και απελευθερώνονται κατά τη διάρκεια αντίδρασης στο στρες του σώματος. Παράγονται στα επινεφρίδια, κυκλοφορούν στο αίμα, αυξάνουντ ον καρδιακό παλμό, την αρτηριακή πίεση, τον ρυθμό αναπνοής και την πνευματική διεγερσιμότητα, διαλύονται έπειτα από κάποια λεπτά και ‘βγαίνουν’ στα ούρα.

“Οι άνθρωποι είναι απίστευτα κακοί στο να προσαρμόζονται στο κρύο” γιατί δεν έχουμε γούνα, ενώ έχουμε άκρα που καταλήγουν σε μακριά δάχτυλα. “Για να ζεσταθούμε, πρέπει να μετακινηθεί το αίμα σε μεγάλη απόσταση. Όταν κάνει πολύ κρύο, το σώμα ‘θυσιάζει’ τη ροή του αίματος, για να διατηρήσει τη θερμοκρασία στον πυρήνα (aka θερμοκρασία σώματος).

ΓΙΝΟΜΑΣΤΕ ΑΛΛΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΑΝ ΔΕ “ΛΥΓΙΣΟΥΜΕ”

Σε συνθήκη χαλάρωσης (ξεκούρασης) το σώμα μας ‘βγάζει’ θερμότητα 100 watt. Τόσα ‘βγάζει’ μια κλασική λάμπα δωματίου και ένας ενισχυτής -τα ηχεία οικιακής χρήσης ‘βγάζουν’ έως 25. Από αυτά, χάνεται ένα μέρος στο περιβάλλον (από το δέρμα μας), οι ισορροπίες διαταράσσονται και το σώμα ‘απαντά’ με παραγγελία παραγωγής περισσότερης θερμότητας.

“Όταν συμβαίνει αυτό, η πρώτη παρόρμηση έχει να κάνει με τη συμπεριφορά και την αναζήτηση ζεστασιάς -σε φούρνο, κουβέρτα ή ένα ποτήρι ζεστό κακάο. Η δεύτερη παρόρμηση είναι η ανατριχίλα. Αρχίζουν να χτυπούν και τα δόντια μας και μετά… αρχίζουμε να χτυπιόμαστε ολόκληροι “έχοντας χάσει ουσιαστικά, τον έλεγχο του σώματος μας”. Να εξηγήσουμε εδώ πως η ρίγη είναι, στην ουσία, διαδικασία παραγωγής θερμότητας.

Άλλα ζώα “όπως τα ποντίκια και οι σκίουροι” έχουν άφθονο ‘καφέ λίπος’ (βλ. λιπώδης ιστός) που όταν κρυώνουν αρχίζει να ‘καίει’ θερμίδες για δημιουργήσει θερμότητα, σε αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν “μη ανατριχιαστική θερμογένεση”. Έως το 2009 οι επιστήμονες πίστευαν πως αυτό συμβαίνει μόνο στα τρωκτικά. Έρευνα που δημοσιεύτηκε τότε στο New England Journal of Medicine αποκάλυψε ότι οι ενήλικες επίσης, έχουμε καφέ λίπος (και άρα τη δυνατότητα θερμογένεσης χωρίς ρίγη).

“Αν μπούμε στη διαδικασία να αντέξουμε το κρύο, ενδέχεται να μάθουμε στο σώμα μας να αποθηκεύει περισσότερο ‘καφέ λίπος’” εξηγεί ο Dr. Hamman, ο οποίος το 2013 ζήτησε από εθελοντές να φορέσουν ‘κρύα κοστούμια’ στα οποία κυκλοφορούσε νερό, στους 10 βαθμούς Κελσίου, για δυο ώρες, πέντε ημέρες την εβδομάδα για ένα μήνα.

Η διαδικασία που ήταν “χαμηλής έντασης και μεγάλης διάρκειας” είχε ως αποτέλεσμα να διπλασιάσουν οι άνθρωποι την ποσότητα του ‘καφέ λίπους’ τους. Εμφανιζόταν γύρω από την σπονδυλική στήλη, τα επινεφρίδια και τους πυελικούς μύες και αντικαθιστούσε το ρίγος (που μειώθηκε 10 με 20%), ως… εργοστάσιο παραγωγής θερμότητας.

Δηλαδή, άπαξ και κάνουμε την προσπάθεια μας να αντέξουμε, μαθαίνουμε στο σώμα μας να προσαρμόζεται και να εγκλιματίζεται στο κρύο, να ‘βγάζει’ περισσότερο ‘καφέ λίπος’ και να είναι πιο άνετο σε χαμηλές θερμοκρασίες -γλιτώνοντας και το τρέμουλο.

Το 2019, ο ίδιος επιστήμονας επιστράτευσε επτά άνδρες να περάσουν επτά ημέρες, σε συνθήκη κρύου. Κάθε μέρα βυθίζονταν μέχρι το κεφάλι, σε μπανιέρα που είχε νερό θερμοκρασίας 14 βαθμών Κελσίου, για μία έως 4 ώρες -μέχρι η θερμοκρασία του σώματος τους να πέσει στους 35 βαθμούς Κελσίου. Εν συνεχεία, στεγνώνονταν και ζεσταίνονταν. “Μια εβδομάδα αργότερα, ήταν τελείως διαφορετικοί άνθρωποι”. Έτρεμαν 36% λιγότερο, κατά μέσο όρο.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΘΕΡΜΙΑ ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΥΓΕΙΣ

Σε περίπτωση που η θερμοκρασία μας πέσει κάτω από τους 35 βαθμούς, έχουμε υποθερμία. Όπως ξεκαθαρίζει και η Mayo Clinic (μη κερδοσκοπικό αμερικανικό ακαδημαϊκό ιατρικό κέντρο που επικεντρώνεται στην ολοκληρωμένη υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση και την έρευνα) είναι επείγουσα ιατρική κατάσταση, καθώς δεν μπορούν να λειτουργήσουν κανονικά η καρδιά, το νευρικό σύστημα και άλλα όργανα -που θα έλεγες πως είναι ζωτικής σημασίας. Αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη ανεπάρκεια της καρδιάς και του αναπνευστικού συστήματος και φυσικά στο θάνατο.

Η υποθερμία μπορεί να σε κάνει ευάλωτο και σε άλλα θέματα υγείας που σχετίζονται με το κρύο, όπως τα κρυοπαγήματα (κατάψυξη των ιστών του σώματος) και η γάγγραινα (αποσύνθεση και ‘θάνατος’ του ιστού, ως αποτέλεσμα της διακοπής στη ροή του αίματος)

Ενδεχομένως να έχει προκληθεί από υποθυρεοειδισμό (ή υπολειτουργικό θυρεοειδή), συνθήκη που επιβραδύνει τον μεταβολισμό και αυτό οδηγεί σε πτώση. Αν δεν έχεις διαγνωστεί με υποθυρεοειδισμό, τότε να σου πω ότι κινδυνεύεις σε κάθε συνθήκη που το σώμα σου χάνει τη θερμότητα του, πιο γρήγορα από ό,τι την παράγει.

Πώς χάνει το σώμα τη θερμότητα

! Από τις περιοχές που δεν καλύπτουμε/προστατεύουμε με αυτά που φοράμε

! Από την άμεση επαφή με κάτι πολύ κρύο (πχ νερό ή έδαφος)

! Από τον άνεμο (απομακρύνει τη θερμότητα του σώματος μας, παρασύροντας το λεπτό στρώμα θερμού αέρα στην επιφάνεια του δέρματος μας)

Τα συμπτώματα είναι τα εξής:

*Τουρτούρισμα.Να μην μπορούμε να μιλήσουμε κανονικά.

*Αργή, ‘ρηχή’ αναπνοή.

*Αδύναμος παλμός.

*Δεξιότητα ή έλλειψη συντονισμού.

*Υπνηλία ή πολύ χαμηλή ενέργεια.

*Σύγχυση ή απώλεια μνήμης.

*Απώλεια συνείδησης και έντονο κόκκινο δέρμα στα βρέφη.

Κινδυνεύεις

> Αν εκτεθείς για ώρα στο κρύο επειδή τα ρούχα σου δεν είναι αρκετά ζεστά για τους βαθμούς Κελσίου της περιοχής σου.

> Αν έχεις βραχεί, αλλά δεν μπορείς να αλλάξεις ρούχα ή να πας κάπου όπου είναι ζεστά.

> Εέσεις στο παγωμένο νερό και αν ζεις σε σπίτι που είναι πολύ κρύο -χωρίς κανέναν τρόπο θέρμανσης.

Ρόλο παίζουν και

> Η εξάντληση (όταν είμαστε κουρασμένοι μειώνεται η ανοχή μας στο κρύο).

> Τα πολλά τα χρόνια στην πλάτη.

> Τα πολύ λίγα χρόνια στην πλάτη.

> Τα ψυχικά προβλήματα και ασθένειες που επηρεάζουν την κρίση (του πώς πρέπει να ντυθείς ή της κατανόησης του κινδύνου).

> Η άνοια (τα άτομα μπορεί να χαθούν εύκολα και να εγκλωβιστούν το κρύο).

> Η χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών (κάνουν το σώμα μας να αισθάνεται πιο ζεστό στα εντός του, αλλά προκαλούν διαστολή των αιμοφόρων αγγείων και έτσι χάνουμε θερμότητα από την επιφάνεια του δέρματος. Συν του ότι αν πιούμε αλκοόλ, δεν αποκρινόμαστε φυσικά στο ρίγος).

Θα βοηθήσεις τον εαυτό σου

– Αν καλύπτεις τα πάντα, αν φοράς πολλά επίπεδα ρούχων (τα εσωτερικά πρέπει να κολλούν στο δέρμα σου και ιδανικά από μαλλί, μετάξι ή πολυπροπυλένιο, υφάσματα που συγκρατούν τη θερμότητα του σώματος -καλύτερα από το βαμβάκι),

– Αν αποφεύγεις τις δραστηριότητες που σου προκαλούν ιδρώτα (γιατί τα βρεγμένα ρούχα δεν είναι καθόλου καλός συνδυασμός με τον κρύο καιρό -και οδηγεί σε απώλεια θερμότητας του σώματος) και αν μείνεις όσο πιο στεγνός/στεγνή μπορείς (κρατώντας ζεστά τα χέρια και τα πόδια, όπου περνάει το χιόνι).