ΠΡΕΣΒΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΩΝΙΑΣ ΣΤΟ NEWS 24/7: “Η ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΜΑΧΕΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΚΡΑΤΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ”
Ο πρέσβης της Πολωνικής Δημοκρατίας στην Ελλάδα, Artur Lompart, μιλά στο Magazine με αφορμή τη συμπλήρωση ενός έτους από τη ρωσική εισβολή. Η ανάγκη στήριξης της Ουκρανίας, η ολιγωρία της Ευρώπης και η θερμή υποδοχή των Πολωνών στους πρόσφυγες.
Την πεποίθηση πως η Ουκρανία θα κερδίσει τελικά τον πόλεμο έναντι της Ρωσίας εκφράζει μέσω του Magazine ο πρέσβης της Πολωνικής Δημοκρατίας στην Ελλάδα, κ. Artur Lompart, υπό την προϋπόθεση ότι η Δύση θα συνεχίσει να την προμηθεύει, μεταξύ άλλων, με στρατιωτικό εξοπλισμό.
Με αφορμή τη συμπλήρωση ενός έτους από τη ρωσική εισβολή, τονίζει πως η Ουκρανία μάχεται όχι μόνο για τον εαυτό της, αλλά και για τους Ευρωπαίους, υπερασπιζόμενος την αύξηση των αμυντικών δαπανών.
Δεν παραλείπει, επίσης, να αναφερθεί στην πολιτική κατευνασμού που ακολουθούσε η Δύση απέναντι στη Ρωσία, να επικρίνει αποφάσεις ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων επί της προσφυγικής κρίσης στην Ουκρανία, ενώ εκφράζει την ανησυχία του ο δημοκρατικός κόσμος των αξιών, να υποκύψει στην ωμή βία.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, δε, παρουσιάζουν όσα αναφέρει για τον υβριδικό πόλεμο που είχε προηγηθεί της εισβολής, αλλά και για τα ενεργειακά «παιχνίδια» του Κρεμλίνου.
Κύριε πρέσβη, ο πόλεμος στην Ουκρανία συμπληρώνει ένα χρόνο. Περιμένατε ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα προβεί σε μια τέτοια κίνηση;
Όχι. Πιθανώς κανείς δεν περίμενε ότι η Ρωσία θα άρχιζε εκ νέου και σε τόσο μεγάλη κλίμακα έναν βάναυσο πόλεμο εναντίον της γείτονός της. Έναν πόλεμο, που υπενθυμίσω, ξεκίνησε το 2014 με την κατάληψη της Κριμαίας και τμημάτων της ανατολικής Ουκρανίας. Μάλλον κανείς δεν περίμενε ότι θα επέστρεφε ο εφιάλτης που θυμόμαστε από τα βιβλία ιστορίας, τα οποία περιγράφουν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ύστερα ήρθε το ρωσικό κάλεσμα για γενοκτονία και η αργή εφαρμογή της. Είδαμε τι έκαναν οι Ρώσοι στρατιώτες στη Μπούσα, στην Ιρπίν και στη Μαριούπολη. Έχουμε δει στην πράξη αυτό το περιβόητο «russkiy mir» – τους βομβαρδισμούς δημόσιων κτιρίων, την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς, τις δολοφονίες, τους βιασμούς και τις λεηλασίες.
Η αλήθεια είναι πως, επί πολλά χρόνια προτού η Ρωσία κινηθεί κατά της Ουκρανίας, η Βαρσοβία προειδοποιούσε τη Δύση για τους κινδύνους που εγκυμονούσαν από τη Μόσχα, ωστόσο οι σκληρές απόψεις της συχνά αγνοούνταν από ορισμένα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πώς κρίνετε τώρα τη στάση της ΕΕ και της Δύσης; Θεωρείτε ότι η ουκρανική κρίση οδήγησε αυτόματα σε συσπείρωση;
Ήδη το 2008, κατά τη διάρκεια της ρωσικής επίθεσης κατά της Γεωργίας, όταν ο Πολωνός πρόεδρος Λεχ Κατσίνσκι ταξίδεψε στην Τιφλίδα με τους ηγέτες των χωρών της Βαλτικής και της Ουκρανίας, προέβλεψε το σενάριο των ρωσικών επιχειρήσεων. Τα φημισμένα και δυστυχώς προφητικά λόγια του: «Σήμερα η Γεωργία, αύριο η Ουκρανία, μεθαύριο τα κράτη της Βαλτικής, και τότε ίσως έρθει η ώρα και για τη χώρα μου, την Πολωνία», έγιναν πραγματικότητα πριν από ένα χρόνο.
Εμείς, οι γείτονες που ζούμε δίπλα στη Ρωσία για εκατοντάδες χρόνια, όντως τη γνωρίζουμε καλύτερα. Σήμερα βλέπουμε την επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας, τις απειλές κατά των χωρών της Βαλτικής και της Μολδαβίας, όπου Ρώσοι στρατιώτες εξακολουθούν να σταθμεύουν σε ένα μέρος της επικράτειας. Για πάνω από έναν χρόνο παρατηρούμε έναν υβριδικό πόλεμο που εφαρμόζει η Λευκορωσία και η Ρωσία, στέλνοντας μετανάστες να παραβιάζουν τα σύνορα της Πολωνίας, της Φινλανδίας και της Νορβηγίας. Έχουμε επανειλημμένα υπογραμμίσει στους συμμάχους μας ότι η εξάρτηση από τις ρωσικές πηγές ενέργειας θα δώσει στη Ρωσία του Πούτιν την ευκαιρία να επηρεάσει τις πολιτικές αποφάσεις στις χώρες της ΕΕ. Αναφέραμε ότι ο αγωγός Nord Stream 1 χρησιμοποιείται για την επέκταση του ρωσικού στρατού και ο Nord Stream 2 θα ολοκληρώσει την εξάρτηση της Ευρώπης από τις αποφάσεις του Κρεμλίνου. Έχουμε επισημάνει ότι οι ενέργειες της ρωσικής βιομηχανίας των τρολ χρησιμεύουν στην υπόσκαψη των θεσμών του δημοκρατικού κόσμου και στη διασπορά της διχόνοιας στις κοινωνίες μας.
Η Πολωνία και οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης είχαν προειδοποιήσει ότι η Ρωσία υποστηρίζει τη δημιουργία και τις δράσεις των ακραίων ομάδων, στόχος των οποίων είναι να διαλύσουν, μεταξύ άλλων, το κοινό μας ευρωπαϊκό εγχείρημα. Εκείνη την εποχή, πολλοί ήταν αυτοί που πίστευαν ότι κάναμε λάθος, ότι η θέση μας πήγαζε στη λεγόμενη «ενδημική ρωσοφοβία». Αυτό το μήνυμα κατασκευάστηκε στα ρωσικά κέντρα προπαγάνδας και διατηρείται ακόμα και σήμερα από τη ρωσική τηλεόραση. Σήμερα πληρώνουμε το τίμημα αυτής της στάσης «κατευνασμού»: την ενεργειακή κρίση, που υπονομεύει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς ενός δημοκρατικού κράτους δικαίου, τις αυξανόμενες τιμές των τροφίμων και την απειλή του λιμού στην Αφρική και την Ασία, που μπορεί να προκαλέσει νέα κύματα μετανάστευσης προς την Ευρώπη.
Έχουμε μάθει κάτι από το πρόσφατο παρελθόν; Το ελπίζω. Ήδη σήμερα, μπορούμε να παρατηρήσουμε την αλληλεγγύη πολλών χωρών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ για να βοηθήσουν την αιμορραγούσα Ουκρανία. Συνεργαζόμαστε στενά ώστε τα λόγια του προέδρου Κατσίνσκι από το 2008 να μην γίνουν πραγματικότητα.
Από τη στιγμή που τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ουκρανία, η Πολωνία αποτελεί την αιχμή του δόρατος της Δύσης, καθώς έχει εξελιχθεί σε κόμβο μεταφοράς του στρατιωτικού εξοπλισμού προς το Κίεβο. Παράλληλα, τάσσεται υπέρ της αποστολής μαχητικών αεροσκαφών προς το Κίεβο και ασκεί πιέσεις προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες για την αποστολή στρατιωτικού εξοπλισμού. Ένας από τους λόγους για την αμέριστη βοήθεια προς την Ουκρανία είναι ο φόβος που εκπορεύεται από ενδεχόμενη νίκη του Βλαντίμιρ Πούτιν;
Η Ουκρανία μάχεται όχι μόνο για τον εαυτό της αλλά και για εμάς τους Ευρωπαίους. Μας υπερασπίζετε για να κρατήσουμε την Ευρώπη ελεύθερη και ανεξάρτητη. Η Πολωνία, μαζί με τους συμμάχους της, φυσικά, προσπαθεί να βοηθήσει τον ουκρανικό λαό, ο οποίος πληρώνει το υψηλότερο τίμημα για την υπεράσπιση των αξιών που είναι κοινές για όλους μας: την ειρηνική συνύπαρξη των εθνών, την διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας, την ελευθερία του έθνους να επιλέγει το μέλλον του μέσα από δημοκρατικές εκλογές. Εάν η Ουκρανία χάσει αυτόν τον πόλεμο, θα είναι ένα σημάδι ότι ο δημοκρατικός κόσμος είναι πολύ αδύναμος για να αντιταχθεί σε εκείνους τους ηγέτες που θέλουν να κάνουν διάλογο με άλλους μόνο υπό την απειλή των όπλων, των υβριδικών επιθέσεων, αδιαφορώντας για τους κανόνες του διεθνούς δικαίου. Δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι η κυριαρχία ορισμένων κρατών, όπως της Ουκρανίας, μπορεί να θυσιαστεί για την ικανοποίηση των συμφερόντων άλλων κρατών, όπως της Ρωσίας.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον η Πολωνία και οι άλλες χώρες του δημοκρατικού κόσμου υποστηρίζουν την Ουκρανία με κάθε δυνατό τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της προμήθειας στρατιωτικού εξοπλισμού, χωρίς τον οποίο η Ουκρανία δεν θα μπορέσει να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο. Δεν είναι η Δύση με τις προμήθειες του στρατιωτικού εξοπλισμού, αλλά η Ρωσία που με τις εγκληματικές επιθέσεις της κατά του άμαχου πληθυσμού και των υποδομών αυξάνει καθημερινά την ένταση.
Σε επίπεδο ΝΑΤΟ, η χώρα ετοιμάζεται να αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες για το 2023 στο υψηλότερο επίπεδο μεταξύ όλων των χωρών – μελών της Συμμαχίας, «μια προσπάθεια που δεν έχει προηγούμενο», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο πρωθυπουργός της χώρας. Γενικότερα, δε, παρατηρούμε πως ο πόλεμος έχει απογειώσει τις αμυντικές δαπάνες. Αναπόφευκτα, οι εξελίξεις αυτές δεν θα οδηγήσουν σε υψηλότερη φορολογία ή περικοπές σε άλλα κυβερνητικά προγράμματα ανά τον κόσμο;
Στα απομνημονεύματα του Φιλανδού πολιτικού, Στρατάρχη Μάνερχαϊμ, διάβασα κάποτε ένα απόσπασμα στο οποίο περιέγραφε τις μειώσεις των κυβερνητικών αμυντικών δαπανών τη δεκαετία του 1930. Το σκεπτικό ήταν η δύσκολη οικονομική κατάσταση της χώρας και ο χαμηλός κίνδυνος επίθεσης από την τότε Σοβιετική Ένωση. Η εξοικονόμηση των πόρων με τη μείωση των δαπανών για την ασφάλεια της χώρας και των κατοίκων της αποδείχθηκε λάθος. Όταν η ΕΣΣΔ άρχισε να απειλεί την Φινλανδία, ο χρόνος ήταν πλέον πολύ λίγος για να προετοιμαστεί η χώρα ώστε να μπορέσει να αποκρούσει την επίθεση.
Στην Ευρώπη, επειδή αυτό δεν ισχύει μόνο για την Πολωνία, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, αποφασίσαμε ότι κανένας πόλεμος δεν απειλεί πια την Ευρώπη. Ότι θα ζήσουμε ειρηνικά, καταναλώνοντας τους καρπούς των κόπων των προγόνων μας και των δικών μας. Αποδείχθηκε ήδη το 2008 στη Γεωργία ότι οι παλιοί δαίμονες είναι ακόμα ζωντανοί.
Η Πολωνία βγάζει συμπεράσματα από την τρέχουσα διεθνή κατάσταση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ισχυροποιούμε το αμυντικό μας δυναμικό, εκσυγχρονίζουμε την καινοτόμο αμυντική βιομηχανία, αυξάνουμε τον στρατό σε 300.000 στρατιώτες τα επόμενα χρόνια και σκοπεύουμε να διαθέσουμε περισσότερα κονδύλια για την ανάπτυξή του. Παρόμοιες είναι και οι αποφάσεις άλλων συμμάχων στο ΝΑΤΟ.
Ζώντας για αρκετά χρόνια με την πεποίθηση της αιώνιας ειρήνης, βλέπουμε ότι για να διατηρήσουμε το δικό μας τρόπο ζωής και τις αξίες μας, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να αντισταθούμε σε κάθε απειλή που μπορεί να προκύψει.
Αν αυτό θα επηρεάσει άλλες δαπάνες; Μάλλον ναι, σε κάποιο βαθμό, αλλά πρέπει να έχουμε υπόψη μας, ότι οι οικονομίες πολλών ευρωπαϊκών χωρών, όπως της Πολωνίας ή της Ελλάδας, βρίσκονται σε καλή κατάσταση. Τα έσοδα του κράτους αυξάνονται, οι οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις είναι επιτυχείς και η αυστηροποίηση των φορολογικών συστημάτων καθιστά δυνατή την ανάκτηση κεφαλαίων για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό από ατομικούς και θεσμικούς φοροφυγάδες. Ταυτόχρονα, διατηρήσαμε τα κοινωνικά προγράμματα που εισήχθησαν για τη μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού και την πιο δίκαιη κατανομή των οφελών της οικονομικής ανάπτυξης.
Στις 3 Φεβρουαρίου σύσσωμη η ευρωπαϊκή ηγεσία επισκέφτηκε την Ουκρανία, σε μια συμβολική κίνηση, η οποία όμως εντάσσεται στο πλαίσιο της προσπάθειας που καταβάλλει το Κίεβο προκειμένου να βρεθεί ένα βήμα πιο κοντά στην ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με δεδομένο ότι κάποιοι ηγέτες ευρωπαϊκών χωρών εμφανίζονται κάπως επιφυλακτικοί απέναντι στην Ουκρανία, από την οποία ζητούν να εντείνει κάποιες μεταρρυθμίσεις και να πατάξει τη διαφθορά, πόσο ρεαλιστικό και εφαρμόσιμο είναι το σχέδιο ένταξης το προσεχές διάστημα;
Η Ουκρανία είναι μέρος της Ευρώπης. Αργά ή γρήγορα θα γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως και οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και η Μολδαβία. Φυσικά, όπως κάθε υποψήφια χώρα για ένταξη στην ΕΕ, πρέπει να πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις και χαίρομαι που η Ουκρανία έχει ενσωματώσει σε μεγάλο βαθμό το ευρωπαϊκό κεκτημένο στη νομοθεσία της. Οι μεταρρυθμίσεις που υποδεικνύονται από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα υλοποιούνται, παρά τη βάναυση ρωσική επιθετικότητα, η οποία συνεχίζεται εδώ και έναν χρόνο. Ως εκ τούτου, η ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ είναι πολύ ρεαλιστική και ελπίζω ότι θα γίνει γρήγορα.
Ανησυχείτε ότι μπορεί να διαρραγεί το μέτωπο της Δύσης;
Ανησυχώ για την κατάσταση όπου ο δημοκρατικός κόσμος των αξιών στις οποίες πιστεύουμε, θα υποκύψει στην ωμή βία, γιατί αυτό θα σημαίνει ότι ο κόσμος έχει αλλάξει. Αυτό θα σημαίνει ότι το διεθνές δίκαιο έπαψε να έχει σημασία, θα σημαίνει ότι οποιαδήποτε σύνορα μεταξύ των κρατών μπορούν να αλλάξουν με τη βία. Θα σημαίνει επίσης ότι η δημοκρατία πλέον δεν μετράει, γιατί κάποιος άλλος θα αποφασίζει για την επιλογή των ηγετών μας, και συνεπώς για το μέλλον μας ως πολίτες.
Νομίζω ότι ο πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι περιέγραψε με ακρίβεια την τρέχουσα κατάσταση, όταν σε μια πρόσφατη συνάντηση στη Βαρσοβία για τον συντονισμό της βοήθειας προς την Ουκρανία, είπε χαρακτηριστικά: «Είμαστε μπροστά σε μια σαφή επιλογή – είτε η νίκη της Ρωσίας και ήττα της Δύσης, είτε η αναγέννηση του δυτικού πολιτισμού». Γι’ αυτό πιστεύω ότι πρέπει να στηρίζουμε την Ουκρανία καθημερινά, με όλα τα δυνατά μέσα. Και η Ουκρανία θα κερδίσει αυτόν τον πόλεμο.
Η Πολωνία φιλοξενούσε ήδη περίπου δύο εκατ. Ουκρανούς πριν από τον Φεβρουάριο και μετά την εισβολή σε αυτόν τον αριθμό προστέθηκαν περισσότεροι από ακόμα δυόμισι εκατ. πρόσφυγες από τη γειτονική χώρα, δημιουργώντας μια ολόκληρη κοινωνία πολιτών προκειμένου να τους στηρίξει. Τι άλλαξε από την προσφυγική κρίση του 2015, όταν η χώρα αρνούνταν να δεχτεί πρόσφυγες από τη Συρία; Ασπάζεστε την κριτική ότι η Ευρώπη ακολούθησε δύο μέτρα και δύο σταθμά;
Δεν πρέπει να συνδέσουμε τα γεγονότα του 2015 και του 2022. Το 2015, εκατομμύρια άνθρωποι αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τις ασφαλείς χώρες διέλευσης για να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Πολωνία, όπως και ορισμένες άλλες χώρες, υποστήριξε τότε σθεναρά την ανάγκη προστασίας των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, αναγνωρίζοντας ότι το ανεξέλεγκτο άνοιγμα της ΕΕ σε όλους τους κατοίκους μη ευρωπαϊκών χωρών, που αποφασίζουν να μεταναστέψουν, θα απειλήσει την ασφάλεια των πολιτών μας και θα ευνοήσει την ανάπτυξη εγκληματικών οργανώσεων που σφετερίζονται την επιθυμία για μια καλύτερη ζωή των θυμάτων της εκμετάλλευσης και της κοινωνικής ανισότητας.
Ήμασταν έτοιμοι να δείξουμε αλληλεγγύη με τη μορφή οικονομικής και υλικής βοήθειας.
Πιστεύουμε ότι η λύση για τους ανθρώπους που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους λόγω πολέμου, είναι να τους βοηθήσουμε επιτόπου, στις χώρες όπου ήδη διαμένουν ως πρόσφυγες, επειδή αυτοί οι άνθρωποι, στην πλειοψηφία τους, θέλουν να επιστρέψουν στα πατρικά τους εδάφη. Επίσης, δεν είναι επίσης αλήθεια ότι δεν δεχθήκαμε Σύρους πρόσφυγες. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις προσκάλεσαν στην Πολωνία εκατοντάδες άτομα από καταυλισμούς προσφύγων στην Τουρκία και στο Λίβανο.
Από το 2022, εκατομμύρια Ουκρανές γυναίκες και παιδιά ρέουν στην Πολωνία αναζητώντας ένα ασφαλές καταφύγιο από τις ρωσικές βόμβες και την κτηνωδία των Ρώσων στρατιωτών. Φεύγουν από τον πόλεμο που γίνεται ακριβώς δίπλα στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως πρόσφυγες πολέμου δικαιούνται βοήθεια σε γειτονική χώρα, κάτι που προκύπτει από τις διεθνείς συνθήκες. Παρέχουμε ένα ασφαλές καταφύγιο στις οικογένειες των Ουκρανών στρατιωτών που πολεμούν στο μέτωπο.
Πολλοί Ουκρανοί πρόσφυγες έφυγαν πιο μακριά. Πήγαν στη Γαλλία, στην Ισπανία, στη Γερμανία ή στην Ελλάδα, η οποία για άλλη μια φορά άνοιξε την καρδιά της στους ανθρώπους που είχαν ανάγκη. Οι Ουκρανοί που μένουν στις χώρες μας εργάζονται, περιμένοντας το τέλος του πολέμου και την δυνατότητα ασφαλούς επιστροφής στην Ουκρανία, προσπαθούν να βοηθήσουν τις τοπικές κοινωνίες όπου διαμένουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές Ουκρανές μητέρες με παιδιά επέστρεψαν στην Ουκρανία μόλις ο εφιάλτης του Ρώσου στρατιώτη έφυγε από τα μέρη όπου ζούσαν.
Είμαι περήφανος που η πολωνική κυβέρνηση και η κοινωνία βοήθησαν τόσο αποτελεσματικά τους Ουκρανούς πρόσφυγες από τις πρώτες μέρες της ρωσικής εισβολής.
Πολλοί από εμάς οργανώσαμε σημεία βοήθειας, δεχτήκαμε Ουκρανούς στα σπίτια μας. Οι εκκλησίες και οι θρησκευτικές ομάδες έθεσαν στη διάθεση των προσφύγων τα κτίρια τους. Εμείς, όλοι οι Ευρωπαίοι, βοηθήσαμε, συγκλονισμένοι από την κλίμακα της ρωσικής κτηνωδίας. Απογοητευμένος είμαι μόνο από τις αποφάσεις των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, που μέχρι στιγμής αρνούνται να χρηματοδοτήσουν προγράμματα βοήθειας για τους πρόσφυγες σε επί μέρους χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας. Άλλωστε, η παροχή βοήθειας στους πρόσφυγες πολέμου είναι μέρος των αξιών μας.
Ποιο θεωρείτε ότι είναι το «κλειδί» που θα κρίνει την έκβαση του πολέμου; Μπορούμε να πούμε ότι ο χρόνος κυλά υπέρ κάποιας από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές;
Δεν υπάρχει κανένα «κλειδί». Δεν υπάρχουν θαυματουργές λύσεις. Επί του παρόντος, η Ουκρανία πολεμά γενναία εναντίον του ρωσικού εισβολέα και θα πρέπει όλοι να τη βοηθήσουμε σ’ αυτό, παρέχοντας και όπλα και ανθρωπιστική βοήθεια. Πρέπει να δείξουμε την αλληλεγγύη μας. Όταν μιλάω με Ουκρανούς, λένε πάντα ότι θα πολεμήσουν για την πατρίδα τους, ενώ θυμούνται τα λόγια του εθνικού τους ύμνου: «Η δόξα και η ελευθερία της Ουκρανίας δεν έχουν πεθάνει ακόμα (…) Οι εχθροί μας θα χαθούν σαν τη δροσιά στον ήλιο». Τους στηρίζουμε σε αυτό.