ΨΩΡΑ ΚΑΙ 64 ΗΜΕΡΕΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΕΔ ΣΑΜΟΥ: Ο ΑΝΗΛΙΚΟΣ ΠΟΥ ΚΕΡΔΙΣΕ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ

Ένας 16χρονος Αιγύπτιος, που έφτασε ασυνόδευτος στην Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ) Σάμου τον Δεκέμβριο του 2024, τέθηκε υπό περιορισμό για πέντε ημέρες, προκειμένου να περάσει από τη διαδικασία υποδοχής και ταυτοποίησης. Στη συνέχεια, ο περιορισμός του παρατάθηκε για άλλες 20 ημέρες, ώστε να ολοκληρωθεί η διαδικασία καταγραφής. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η παραμονή των ανηλίκων αιτούντων άσυλο στη συγκεκριμένη δομή θα πρέπει να είναι μεταβατική και να μην υπερβαίνει τις 25 ημέρες. Μετά από αυτό το διάστημα, θα μετακινηθούν σε κατάλληλες δομές.

Ο εγκλεισμός του 16χρονου αιτούντα άσυλο εντός της ΚΕΔ Σάμου, διήρκησε, εντέλει, 64 ημέρες, σύμφωνα με τον φάκελο της υπόθεσης που είδε το NEWS24/7. Δεν αποτελεί εξαίρεση, καθώς είναι πολλές οι περιπτώσεις ανηλίκων που μένουν έγκλειστοι σε εξευτελιστικές συνθήκες διαβίωσης στην ΚΕΔ Σάμου ακόμα και για περισσότερο από 3 μήνες. Η περίπτωση του 16χρονου, διαφέρει, όμως, γιατί αποτελεί την πρώτη δικαστική απόφαση που καθορίζει πως η παραμονή ανηλίκων στην ασφαλή ζώνη για διάστημα μεγαλύτερο των 25 ημερών, συνιστά στέρηση ελευθερίας και ουσιαστικά ισοδυναμεί με φυλάκιση. Επομένως, είναι παράνομη. 

Η ασφαλής ζώνη (safe zone) της Κλειστής Δομής Σάμου που προορίζεται να φιλοξενήσει προσωρινά ασυνόδευτα ανήλικα έχει δυναμικότητα 200 ατόμων. Στα τέλη του 2024 έφτασε να φιλοξενεί έως και 500 παιδιά. Η απότομη αύξηση του πληθυσμού των ασυνόδευτων ανηλίκων στη δομή αποδίδεται σε ένα κύκλωμα trafficking που έφερνε ανήλικα στην Ελλάδα. “Αντί αυτή η κατάσταση να λειτουργήσει υπέρ τους, καθώς είναι θύματα trafficking και θα έπρεπε να προστατεύονται περισσότερο, τώρα χρησιμοποιείται ρητορικά εναντίον τους, λέγοντας ότι δεν πρόκειται για πρόσφυγες, επειδή δεν προέρχονται από προσφυγικές χώρες, αλλά κυρίως από την Αίγυπτο. Είναι ξεκάθαρο ότι ήρθαν εδώ αναζητώντας δουλειά”, δήλωσε στο NEWS24/7 ο δικηγόρος Δημήτρης Χούλης, που έχει την έδρα του στο νησί. 

ΨΩΡΑ ΚΑΙ ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΔΟΜΗ

Οι συνθήκες διαβίωσης στην ασφαλή ζώνη επιδεινώνουν δραματικά τη σωματική και ψυχική υγεία των ήδη ευάλωτων ατόμων. Δεν έχουν πρόσβαση σε τρεχούμενο νερό, καθαρά ρούχα και κλινοσκεπάσματα, ενώ πολλά από αυτά κοιμούνται στο πάτωμα ή πάνω σε χαρτόκουτα, γιατί έχει ξεπεραστεί κατά πολύ η χωρητικότητα. Σε αυτές τις υγειονομικές συνθήκες ευνοείται η εξάπλωση μεταδοτικών δερματικών ασθενειών, όπως η ψώρα και ο σταφυλόκοκκος, που πλέον έχουν επικρατήσει στην ασφαλή ζώνη της ΚΕΔ Σάμου, καθιστώντας σχεδόν αναπόφευκτο για ένα ανήλικο να νοσήσει.

Ο 16χρονος ήδη από τις πρώτες ημέρες της παραμονής του στο καμπ αντιμετώπιζε επίπονα συμπτώματα, αλλά δεν του παρέχονταν η κατάλληλη θεραπεία, ενώ κρατούνταν έγκλειστος σε αυτές τις υγειονομικές συνθήκες που δεν θα επέτρεπαν στην υγεία του να ανακάμψει, συγκατοικώντας στο ίδιο container με άρρωστα παιδιά. Συγκεκριμένα, όταν παραπονέθηκε ότι έχει παντού επώδυνα σπυράκια, σε βαθμό που να μην μπορεί να χρησιμοποιήσει τα χέρια του ή να κοιμηθεί, η Δομή του έδωσε betadine, διότι δεν διέθετε την κατάλληλη αγωγή, ούτε του παρείχε ποτέ συγκεκριμένη διάγνωση. 

Ο βασικός λόγος που ο 16χρονος και τα υπόλοιπα ανήλικα εγκλωβίζονται εντός της Δομής είναι, γιατί προκειμένου να βγουν έξω, είναι απαραίτητη η συνοδεία τους από τον Επίτροπο ή κάποιο φροντιστή. Ο Επίτροπος Ανηλίκων στις κλειστές δομές έχει την ευθύνη να διασφαλίζει την προστασία και τα δικαιώματα των ασυνόδευτων, παρακολουθώντας τις συνθήκες διαβίωσης και παρέχοντας νομική βοήθεια. Στη δομή της Σάμου δεν υπάρχουν Επίτροποι υπεύθυνοι για τα παιδιά, λόγω υποστελέχωσης.

ΑΣΦΑΛΗΣ ΖΩΝΗ Ή ΖΩΝΗ ΣΙΩΠΗΣ;

Ο 16χρονος ήρθε σε επαφή με τη Human Rights Legal Project (HRLP), μία οργάνωση νομικής βοήθειας με έδρα τη Σάμο. Ο Δημήτρης Χούλης, δικηγόρος και μέλος της HRLP, εξήγησε στο NEWS24/7 ότι ακόμα και για όσους ζουν στο νησί, υπάρχει ένα πέπλο μυστηρίου και σιωπής που καλύπτει τα τεκταινόμενα στην ασφαλή ζώνη της Κλειστής Δομής Σάμου, γιατί απαγορεύεται η είσοδος σε όλους (πχ μέλη ΜΚΟ, δικηγόρους, δημοσιογράφους), ενώ ταυτόχρονα απαγορεύεται και η έξοδος των ανήλικων αιτούντων άσυλο. 

Η HRLP εκπροσώπησε, επίσης, τέσσερα ανήλικα 14 και 15 ετών που θεωρούνταν από τα νεαρότερα, πιο μικρόσωμα και ευάλωτα άτομα της ασφαλούς ζώνης. Έπεφταν θύματα παραβιαστικών συμπεριφορών από μεγαλύτερα παιδιά και συχνά αναγκάζονταν για μείνουν νηστικά, γιατί τους έκλεβαν το φαγητό. Ταυτόχρονα, λόγω των άθλιων συνθηκών στις τουαλέτες της ασφαλούς ζώνης, τα παιδιά φοβόντουσαν να τις χρησιμοποιήσουν και, αναγκασμένα από τις συνθήκες, ουρούσαν σε πλαστικά μπουκάλια.

“Επισκεφτήκαμε την ΚΕΔ Σάμου για να μας υπογράψει εξουσιοδοτήσεις η διοίκηση, ώστε να εκπροσωπήσουμε νομικά τα πέντε παιδιά. Μας βεβαίωσαν το γνήσιο της υπογραφής χωρίς κανένα πρόβλημα, παρά το γεγονός ότι τα παιδιά δεν είχαν Επίτροπο” είπε ο Δημήτρης Χούλης. “Όταν συναντήσαμε αυτά τα παιδιά τον Ιανουάριο, ήταν με τα ίδια ρούχα που βγήκαν πριν καιρό από τη βάρκα και ξυπόλητα” ανέφερε ο δικηγόρος. 

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), στις 5 Φεβρουαρίου 2025, έκανε δεκτά τα ασφαλιστικά μέτρα για τους τέσσερις ασυνόδευτους ανήλικους που διέμεναν στο safe zone της Κλειστής Δομής Σάμου, υποδεικνύοντας στην Ελληνική Κυβέρνηση να τους προστατεύσει από κακομεταχείριση και να διασφαλιστεί η γρήγορη μεταφορά τους σε μια κατάλληλη δομή φιλοξενίας. 

Η ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΚΡΑΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ

Λαμβάνοντας την απόφαση του ΕΔΔΑ υπόψη, το Διοικητικό Πρωτοδικείο Σύρου, σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση που είδε το NEWS24/7, έκρινε ότι η κράτηση του 16χρονου ανηλίκου για τόσο μεγάλο διάστημα δεν είναι νόμιμη. Το δικαστήριο τόνισε την ευαλωτότητα του παιδιού λόγω της ηλικίας και της υγείας του, που απαιτούν ιδιαίτερη φροντίδα και ιατρική περίθαλψη. Επιπλέον, σημείωσε ότι η παρατεταμένη κράτηση, που ξεπερνά τις 64 μέρες, δεν δικαιολογείται από καθυστερήσεις που δεν οφείλονται στον ίδιο. Έτσι, αποφασίστηκε η μεταφορά του σε κατάλληλη δομή φιλοξενίας για ασυνόδευτους ανήλικους και η άμεση τοποθέτηση Επιτρόπου, όπως προβλέπεται από το νόμο.

Η Human Rights Legal Project είναι πλέον σε επαφή με 38 ασυνόδευτα ανήλικα που κρατούνται παράνομα στην ασφαλή ζώνη. Η κράτηση τους διαρκεί από 54 έως και 124 ημέρες, που δεν έχουν βγει από τον βρώμικο και δύσοσμο χώρο και δεν έχουν πάει σχολείο. Από τους 38, οι 30 πάσχουν από μεταδοτικές δερματικές παθήσεις, όπως ψώρα, ανεμοβλογιά και σταφυλόκοκκο. Από τους 27 που πλέον κοιμούνται σε κρεβάτι, τουλάχιστον 19 κοιμόντουσαν στο πάτωμα μέχρι και 81 ημέρες. 

Η οργάνωση νομικής βοήθειας, HRLP, εξήγησε ότι μετά τη δημοσιοποίηση της απόφασης, η διοίκηση της Κλειστής Δομής Σάμου σταμάτησε να δίνει εξουσιοδοτήσεις στους δικηγόρους για να κάνουν δικαστικές ενέργειες προς όφελος των ανηλίκων, λέγοντας πως αυτό είναι αρμοδιότητα του Επιτρόπου. Βέβαια, παρά την υποχρέωση της Ελληνικής Πολιτείας να διαθέτει Επιτρόπους Ανηλίκων, αυτή τη στιγμή στη Δομή δεν υπάρχει κανένας αρμόδιος για την προστασία και νομική εκπροσώπησή τους.

Πλέον, μερικές εβδομάδες μετά τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ και του Διοικητικού Πρωτοδικείου Σύρου, τα παιδιά στη δομή έχουν μειωθεί στο μισό και υπολογίζονται περίπου σε 230. Επισπεύσθηκε, επομένως, η μετεγκατάσταση εκατοντάδων παιδιών που είχε καθυστερήσει για μήνες.