ΑΝΑΠΗΡΑ ΑΤΟΜΑ ΚΑΙ ΜΜΜ – ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ… ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ

Το βίντεο του Χρήστου Μελέτη (@kapten_amearika) που κυκλοφόρησε τις τελευταίες μέρες στα social media, επανέφερε για μια ακόμη φορά στο δημόσιο διάλογο τον αποκλεισμό των αναπήρων και των ατόμων με περιορισμένη κινητικότητα από τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, ειδικά από λεωφορεία και τρόλεϊ.

Το Magazine μίλησε μαζί του καθώς και με άλλα άτομα με κινητική βλάβη, οι οποίοι μας περιέγραψαν την εμπειρία τους με τα ελληνικά ΜΜΜ.

“Σκληρή προπόνηση” πριν βγεις στο δρόμο

“Δεν γίνεται να είσαι ανάπηρος, να πάρεις αμαξίδιο και να βγεις την επόμενη ημέρα έξω”, δήλωσε ο Χρήστος Μελέτης.

Όπως μας εξήγησε, “θέλεις σίγουρα 1-2 χρόνια για να αποκτήσεις τη δεξιότητα του να κυκλοφορήσεις στα ελληνικά πεζοδρόμια και στους δρόμους της πόλης γενικά. Για να το πω απλά, αν δεν μπορείς να κάνεις παρκούρ με το αμαξίδιο, δεν μπορείς να κυκλοφορήσεις“.

Ο ίδιος μας ενημέρωσε πως όταν θέλει να πάει κάπου εκτός της περιοχής του δεν χρησιμοποιεί λεωφορείο. Για την ακρίβεια, δύο φορές το επιχείρησε και οι δύο δεν πήγαν και πολύ καλά.

“Δεν είναι αξιόπιστο μέσο. Είσαι στο έλεος των υποδομών, στο έλεος των οδηγών, στο έλεος του αν θα είναι προσβάσιμη η στάση εκεί που θα επιβιβαστείς ή που θα κατέβεις“, ανέφερε.

“Καταλήγεις να λες ότι ο κόσμος δεν έχει φτιαχτεί για σένα”

“Η σχέση των ανάπηρων ατόμων με τα ΜΜΜ είναι σαν αυτές τις σχέσεις που τα είχατε στο τέταρτο έτος και δεν χωρίζατε γιατί δε θέλατε περιπέτειες και μετά γυρνάτε στις πόλεις και δεν χωρίζετε αλλά δε μιλάτε και πολύ. Δηλαδή εμείς και τα ΜΜΜ έχουμε σχέση από απόσταση…”, μας είπαν οι Cool Crips, aka Σπύρος Νταντανίδης, Γρηγόρης Χρυσικός, οι άνθρωποι πίσω από τον δημοφιλή λογαριασμό που, με χιούμορ αιχμηρό και βαθιά πολιτικό, σχολιάζουν την αναπηρική καθημερινότητα σε Facebook ,Instagram και Youtube.

“Τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς καταφέρνουν να αποκλείουν συστηματικά περίπου το 15% της κοινωνίας μας, ποιο είναι αυτό το 15%; Οι ανάπηροι άνθρωποι προφανώς!Όσα περισσότερα συναντάμε τόσο πιο αποκλεισμένοι είμαστε κι έτσι τελικά απενεργοποιούμαστε ως άνθρωποι κι ως πολίτες.

“Αν για καθημερινά πράγματα όπως ένα λεωφορείο, μια διάβαση, μια τουαλέτα σε ένα μπαρ και ένα ασανσερ σε ένα σχολείο, συναντάς τόσα εμπόδια τότε καταλήγεις να λες ότι ο κόσμος δεν έχει φτιαχτεί για σένα και σταματάς να κινείσαι, μένεις ας πούμε σπίτι. Για πάντα. #ΜενουμεΣπιτι”, πρόσθεσαν.

“Τέτοια περιστατικά [σ.σ. όπως αυτό του Χρήστου Μελέτη] έρχονται να επιβεβαιώσουν την τραγική καθημερινότητα που βιώνουμε εμείς οι ανάπηροι, όχι εξαιτίας αυτού που συμβαίνει στα σώματά μας, αλλά επειδή όλα γύρω μας σχεδιάζονται για το ανθρωποκεντρικό πρότυπο της κανονικότητας”, τόνισε από την πλευρά του ο σκηνοθέτης και ανάπηρος ακτιβιστής, Αντώνης Ρέλλας, προσθέτοντας πως, “η ευθύνη ανήκει για ακόμα μια φορά στην Πολιτεία”.

Θα συμμεριστώ την άποψη του κ. Ρέλλα και θα εξηγήσω:

Εδώ και αρκετά χρόνια, τουλάχιστον μια 15ετία, τα προβλήματα, που βιώνουν οι ανάπηροι συμπολίτες μας, καθώς και εκείνοι με μειωμένη κινητικότητα, στην καθημερινότητά τους, όχι μόνο έχουν αναδειχθεί από πλευράς τους αλλά η χώρα μας έχει υπογράψει διεθνείς και ευρωπαϊκές συμβάσεις για τον τερματισμό τους.

Πιο συγκεκριμένα, ενδεικτικά αναφέρουμε πως η Ελλάδα έχει υπογράψει, άρα και καλείται να συμμορφωθεί με:

• Τη Διεθνή Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία του Ο.Η.Ε., η οποία αποτελεί το πρώτο νομικά δεσμευτικό διεθνές μέσο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και στην οποία αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι,

“Τα Κράτη Μέρη λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίσουν στα άτομα με αναπηρία πρόσβαση, σε ίση βάση με τον υπόλοιπο πληθυσμό, στο φυσικό περιβάλλον, στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, στην ενημέρωση και επικοινωνία και σε άλλες εγκαταστάσεις και υπηρεσίες”. Αναλυτικά μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

• Τον σχετικό κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος κατοχυρώνει νομοθετικά την ισότιμη πρόσβαση των ανάπηρων ατόμων στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (κανονισμό (αριθ. 181/2011), και στον οποίο αναφέρεται ρητά ότι,

“Τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα, ανεξαρτήτως του αν αυτή οφείλεται σε αναπηρία, στην ηλικία ή σε οποιονδήποτε άλλον παράγοντα, θα πρέπει να έχουν δυνατότητες να χρησιμοποιούν υπηρεσίες μεταφοράς με λεωφορεία και πούλμαν εφάμιλλες με τις δυνατότητες των άλλων πολιτών.

Τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους λοιπούς πολίτες στην ελεύθερη κυκλοφορία, στην ελευθερία επιλογής και στην ίση μεταχείριση.”

Η πρώτη σύμβαση υπογράφηκε το 2008 και η δεύτερη, με την παρούσα μορφή της, το 2011. Σήμερα, περισσότερο από 10 χρόνια μετά, και παρά τη σύσταση της Εθνικής Αρχής Προσβασιμότητας παρά τω Πρωθυπουργώ, το 2021, η προσβασιμότητα των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, κυρίως σε λεωφορεία και τρόλεϊ, αποτελεί για το σύνολο του ανάπηρου πληθυσμού ένα άπιαστο όνειρο.

“Όλα αυτά είναι πολύ ωραία για να παρουσιάζονται στη Βουλή και να μην τρώμε πρόστιμα από την ΕΕ, αλλά σημασία έχει ποια είναι η πραγματικότητα που βιώνει ο ανάπηρος πολίτης στην Ελλάδα. Τι έχει αλλάξει πρακτικά”, σχολιάζει ο κ. Ρέλλας.

Και η απάντηση είναι πως δεν έχει αλλάξει οριακά τίποτα.

Συνοπτικά θα αναφέρουμε μερικά από τα εμπόδια, που αποκλείουν τους ανάπηρους και τις ανάπηρες, καθώς και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα, από τις δημόσιες συγκοινωνίες.

Σε λεωφορεία και τρόλεϊ:

• Πολύ λίγα προσβάσιμα λεωφορεία/τρόλεΪ. Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του ΟΑΣΑ, ο αριθμός των λεωφορείων/τρόλεϊ που διαθέτουν την ειδική ράμπα αντιστοιχεί στο 1/4 του στόλου.
• Ακόμα και αυτά, όμως, δεν σημαίνει ότι είναι εύχρηστα, ενώ
• Η ελλιπής εκπαίδευση των οδηγών παίζει επίσης σημαντικό ρόλο

Ο Έλληνας παραολυμπιονίκης κολυμβητής και χρήστης ηλεκτροκίνητου αμαξιδίου, Δημήτρης Καρυπίδης, μας εξηγεί:

“Το ότι υπάρχουν λεωφορεία με ράμπες, δεν σημαίνει ότι λειτουργούν οι ράμπες αυτές ή ότι ξέρουν οι οδηγοί πώς να τις χρησιμοποιήσουν. Στο 99% των λεωφορείων με ηλεκτρική ράμπα, η ράμπα δεν λειτουργεί ή δεν έχει επισκευαστεί ενώ μου έχει τύχει οδηγός να παίρνει τηλέφωνο άλλον οδηγό να ρωτήσει πως δουλεύει. Και φαντάσου όλο αυτό να συμβαίνει ενώ εσύ έχεις κόψει την κυκλοφορία, ο κόσμος περιμένει, κατεβαίνουν οι επιβάτες να σε ανεβάσουν με τα χέρια, που είναι επικίνδυνο και για τον ανάπηρο και για το αμαξίδιό του κλπ”.

• Οι στάσεις των λεωφορείων & τρόλεϊ στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι μη προσβάσιμες.

Σε Μετρό και ΗΣΑΠ:

Συγκριτικά με τα υπόλοιπα μέσα μεταφοράς, Μετρό και ΗΣΑΠ αποτελούν πιο προσβάσιμα και αξιόπιστα μέσα.

Ωστόσο και εδώ εντοπίζονται δυσκολίες που εμποδίζουν τη μετακίνηση των ατόμων με περιορισμένη κινητικότητα:

• Χαλασμένοι ανελκυστήρες.

“Το ένα θέμα με τους ανελκυστήρες είναι ότι τους χρησιμοποιούν όλοι χωρίς να το έχουν ανάγκη. Και το δεύτερο είναι ότι τα απαραίτητα σέρβις δεν γίνονται κατά τη διάρκεια της νύχτας, αλλά την ημέρα χωρίς να υπάρχει η κατάλληλη ενημέρωση, χωρίς να μπορούμε να εντοπίσουμε αν στον τάδε σταθμό γίνεται τώρα σέρβις.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να κατεβαίνουμε σε κάποιο σταθμό, να διαπιστώνουμε ότι δεν υπάρχει περίπτωση να βγούμε έξω και να ξαναμπαίνουμε στο μετρό για να πάμε σε άλλο σταθμό, να δοκιμάσουμε αν θα βγούμε από κάπου αλλού. Αν έχουμε ένα συγκεκριμένο ραντεβού το έχουμε χάσει. Δηλαδή, θα πρέπει εμείς να οργανώνουμε τη ζωή μας με τέτοιο τρόπο ώστε να ‘βάζουμε ένα διωράκι μπροστά’, για να μπορούμε να είμαστε συνεπείς στα ραντεβού μας”, μας εξηγεί ο κ. Ρέλλας.

• “Οι ανελκυστήρες κατά πρώτο λόγο και οι κυλιόμενες κλίμακες κατά δεύτερο, ειδικά στην γραμμή των πρώην ΗΣΑΠ είναι κατασκευασμένες πριν την Ολυμπιάδα. Τα ανταλλακτικά τους είναι δυσεύρετα με αποτέλεσμα η αποκατάσταση των βλαβών τους να είναι από μακροχρόνια έως αδύνατη”, διαβάζουμε στην ανακοίνωση του σωματείου εργαζομένων της ΣΤΑΣΥ, σχετικά με τα εμπόδια που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα. Η ανακοίνωση επισημαίνει ακόμα ότι:
• “Εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν υπάρχουν ράμπες επιβίβασης αμαξιδίων στους συρμούς.
• Υπάρχουν σταθμοί στους οποίους έχουν στηθεί περίπτερα ή καντίνες, κλείνοντας ένα τμήμα της εξόδου των επιβατών (χαρακτηριστικό παράδειγμα η Καλλιθέα)
• Οι συνάδελφοι που εργάζονται στο δίκτυο δεν έχουν λάβει κανενός είδους εκπαίδευση για διαχείριση των περιπτώσεων χρήσης του μέσου από εμποδιζόμενα άτομα, ιδιαίτερα συμπολίτες μας ΑΜΕΑ. Το ίδιο πρόβλημα αλλά σε υπερθετικό βαθμό υφίσταται όταν αντιμετωπίζονται από ανθρώπους ιδιωτικής εταιρείας φύλαξης”

Και αυτό φυσικά καταλήγει, οι περισσότεροι ανάπηροι και οι ανάπηρες να μην κυκλοφορούν έξω.

“Ελλείψεις σαν τις παραπάνω αποτελούν έναν ακόμα σπασμένο κρίκο σε αυτό που ονομάζουμε “αλυσίδα προσβασιμότητας”.

Μέχρι αυτή η αλυσίδα να αποκατασταθεί, ο κόσμος θα συνεχίσει να μην βλέπει ανάπηρα άτομα έξω, και όταν το κάνει θα αναφέρεται σε αυτά σαν ήρωες, λες και το κάθε ανάπηρο άτομο θέλει να πρέπει να κάνει ηρωική προσπάθεια για να πάει μία βόλτα..”, τονίζει ο Χρήστος Μελέτης.

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι σε έρευνα της GPO για τις “Στάσεις & Αντιλήψεις για την Αναπηρία στην Ελλάδα” που πραγματοποιήθηκε το 2021, διαβάζουμε ότι:

• το 88,2% του ανάπηρου πληθυσμού δηλώνει ότι δυσκολεύεται πολύ και αρκετά στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς
• το 87,5% δυσκολεύεται στην κίνηση στην πόλη – (Και το τελευταίο το αναφέρουμε γιατί το ζητούμενο δεν είναι μόνο πως ένα άτομο εμποδιζόμενο στη μετακίνηση θα επιβιβαστεί στο εκάστοτε Μέσο Μαζικής Μεταφοράς, αλλά και πως θα φτάσει σε αυτό)

Μια εντελώς αντίθετη εικόνα από το εξωτερικό μας παρουσίασε ο Χρήστος Μελέτης, ο οποίος χαρακτηριστικά ανέφερε πως “στο εξωτερικό έχω χρησιμοποιήσει πολύ συχνότερα λεωφορεία, απ’ ότι στην Ελλάδα”.

“Τα πράγματα είναι πολύ εύκολα και απλά”, σημείωσε. “Δεν είναι και καμιά πυρηνική φυσική. Ο οδηγός παρκάρει το λεωφορείο κολλητά στο πεζοδρόμιο, χωρίς να με δει, δηλαδή ανεξάρτητα από το αν υπάρχει καποιος ανάπηρος που περιμένει να επιβιβαστει, σταματάει κολλητά. Πατάω το κουμπί, ανοίγει η ράμπα, ανεβαίνω, τέλος”, μας περιέγραψε.

Εδώ βίντεο του Χρήστου Μελέτη από την επίσκεψή του στη Σουηδία:

Αντίστοιχη εικόνα μας μετέφερε και ο Δημήτρης Καρυπίδης από την εμπειρία του στο εξωτερικό, καθώς λόγω της συμμετοχής του σε διεθνείς διαγωνισμούς βρίσκεται συχνά σε ευρωπαϊκές πόλεις. Περιγράφει,

“Στο εξωτερικό χρησιμοποιώ λεωφορεία για τις μετακινήσεις μου πάρα πολύ άνετα. Λειτουργούν οι ράμπες, χειροκίνητα και ηλεκτροκίνητα αμαξίδια μπορούν πολύ εύκολα να επιβιβαστούν στα λεωφορεία και να καθίσουν στις θέσεις που προβλέπονται εντός του λεωφορείου. Δεν τίθεται καν ως θέμα η προσβασιμότητα.

Οκ, μου έχει τύχει να έχει χαλάσει η ρόμπα σε λεωφορείο, αλλά είναι η εξαίρεση στον κανόνα. Εδώ η εξαίρεση είναι να λειτουργεί”.

“Το πρόβλημα δεν είναι των οδηγών, αλλά συστημικό”

Στο βίντεο του Χρήστου Μελέτη που κυκλοφόρησε στα social, εκτός από το γεγονός το ότι δεν μπορούσε να επιβιβαστεί στο λεωφορείο, αφού η ράμπα δεν λειτουργούσε, παρακολουθήσαμε και τη στιχομυθία του με τον οδηγό, ο οποίος, σε ένα κρεσέντο μισαναπηρισμού έφτασε να τον ρωτήσει, “γιατί πας έξω μόνος σου, αφού δεν μπορείς”.

“Κατά την άποψή μου, η ευθύνη είναι καθαρά της Πολιτείας. Ο μισαναπηρισμός, δεν “κατοικεί” αποκλειστικά στα κεφάλια κάποιων ανθρώπων, ούτε γενικά στην κοινωνία συνολικά, αλλά στις θεσπισμένες πρακτικές των μισαναπηρικών κοινωνιών. Το να κατηγορήσεις τον οδηγό ή τον όποιο οδηγό, είναι το εύκολο” τονίζει από την πλευρά του ο ανάπηρος σκηνοθέτης και ακτιβιστής, Αντώνης Ρέλλας.

“Πρέπει, όμως, να πούμε πως αυτή η μισαναπηρική συμπεριφορά, που υπέστη ο νεαρός, κάποιους ανθρώπους θα τους ξαναέκλεινε στο σπίτι. Υπάρχουν χιλιάδες ανάπηροι και ανάπηρες που δεν βγαίνουν από το σπίτι, γιατί δεν έχουν την ψυχική δύναμη να αντιμετωπίσουν ούτε όλα αυτά τα εμπόδια ούτε τέτοιου είδους συμπεριφορές”, επισημαίνει ο Δ. Καρυπίδης.

Ο Χρήστος Μελέτης επέμεινε να τονίσουμε ότι σκοπός του βίντεο δεν ήταν η στοχοποίηση του συγκεκριμένου οδηγού.

“Το πρόβλημα δεν είναι των οδηγών, αλλα συστημικό” ανέφερε χαρακτηριστικά και συμπλήρωσε, “δεν θέλω οι άνθρωποι που δουλεύουν στα ΜΜΜ να έχουν άγχος ή να φοβούνται μήπως το εκάστοτε ανάπηρο άτομο που μπαίνει έχει κάμερα. Θέλω να υπάρχει εκπαίδευση”.

Άμεσα βήματα για την ενίσχυση της προσβασιμότητας

Η δημοσιότητα του εν λόγω βίντεο οδήγησε στην παρέμβαση του αρμόδιου υπουργείου καθώς και του ΟΑΣΑ.

Ο ΟΑΣΑ καταδίκασε την εν λόγω συμπεριφορά και ανακοίνωσε πως ο οδηγός θα ‘περάσει’ Πειθαρχικό ενώ ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χρήστος Σταϊκούρας, ζήτησε να συναντηθεί με τον Χρήστο Μελέτη και υποσχέθηκε την αναβάθμιση των προσβάσιμων Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. 

Όπως ενημέρωσε με σχετική ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο Χρήστος Μελέτης, κατά την συνάντησή του με τον κ. Σταϊκούρα, συζητήθηκαν μερικά από τα άμεσα βήματα που πρέπει να γίνουν, ώστε να ενισχυθεί η προσβασιμότητα των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα στα ΜΜΜ. Τα μέλη της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου δεσμεύτηκαν για την υλοποίηση των περισσότερων… σε βάθος χρόνου. Μένει να δούμε τι θα γίνει.

Παραθέτουμε επιγραμματικά την ανάρτηση του Χρήστου Μελέτη, όπως αυτή δημοσιεύτηκε, με τίτλο “Ελλείψεις προσβασιμότητας Μέσων Μαζικής Μεταφοράς”.

1. Επανεκπαίδευση όλων των οδηγών λεωφορείων στα ζητήματα αναπηρίας (συμπεριφορά, χειρισμός αναπηρικού αμαξιδίου, διαδικασία επιβίβασης ΑμεΑ γενικότερα)
2. Να γίνουν ξεκάθαροι οι κανονισμοί που αφορούν την επιβίβαση ανάπηρων ατόμων σε αστικά λεωφορεία.
3. Να ξεκαθαριστεί και να δημοσιευτεί το αν επιτρέπονται να επιβιβαστούν σε αστικά λεωφορεία οι χρήστες με ηλεκτρικό αναπηρικό αμαξίδιο.
4. Να μην επιτρέπεται να τελέσουν δρομολόγια τα λεωφορεία με μη λειτουργικές ράμπες.
5. Αναδιοργάνωση της υπηρεσίας του Ειδικού Οχήματος Μεταφοράς (ΑμεΑ) και αύξηση των οχημάτων.
6. Άμεση αναδιαμόρφωση των στάσεων των λεωφορείων, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από άτομα με περιορισμένη κινητικότητα.
7. Πιο αποτελεσματική συντήρηση των ανελκυστήρων στους σταθμούς των τρένων και διαδικτυακή ενημέρωση για το ποιοι ανελκυστήρες είναι εκτός λειτουργίας.
8. Εκπαίδευση σταθμαρχών και των υπεύθυνων ασφαλείας των σταθμών στην σωστή εξυπηρέτηση των ατόμων με αναπηρία.
9. Να γίνει ανακοίνωση από το Υπουργείο ότι ο σκοπός της ύπαρξης του θεσμού του προσωπικού βοηθού, δεν είναι να αντικαταστήσει την υποχρέωση του κράτους για καθολική προσβασιμότητα.

Για τον “μύθο” του Προσωπικού Βοηθού, θα επανέλθουμε..