ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΔΕΘ: ΤΟ ΣΤΕ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΣΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Μία συνεδρίαση του Συμβουλίου της Επικρατείας την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου αναμένεται να καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την εικόνα του κέντρου της Θεσσαλονίκης τα επόμενα χρόνια. Στην συνεδρίαση αυτή συζητείται η προσφυγή κατοίκων της πόλης κατά του προεδρικού διατάγματος με το οποίο εγκρίθηκε το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο για την ανάπλαση της Διεθνούς Έκθεσης της Θεσσαλονίκης.

Με την ΔΕΘ να βρίσκεται στον ίδιο χώρο, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης από το 1937, η ιδέα της μετεγκατάστασής της στα δυτικά της πόλης είχε επικρατήσει τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, ενώ η περιοχή της Σίνδου θεωρείτο τότε ως ιδανική τοποθεσία για να φιλοξενήσει την έκθεση στην νέα της εποχή.

Στην συνέχεια -και ελέω οικονομικής κρίσης- η ιδέα αυτή εγκαταλείφθηκε ως ιδιαίτερα κοστοβόρα και την θέση της πήρε η επιλογή της “ανάπλασης” της στην υπάρχουσα τοποθεσία.

Η επιλογή αυτή όμως, αν και προκρίθηκε από όλες τις κυβερνήσεις από το 2013 και ένθεν, δεν κατάφερε να αποκτήσει έρεισμα στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης, η οποία έβλεπε στην απομάκρυνση της έκθεσης την ευκαιρία για την δημιουργία ενός Μητροπολιτικού Πάρκου στο κέντρο της πόλης, που υποφέρει διαχρονικά από την έλλειψη πρασίνου.

Το πράσινο στις πόλεις δεν είναι ζήτημα αισθητικής φύσης ή κάποια περιττή πολυτέλεια. Είναι πρωταρχικής σημασίας η συμβολή του στην βιωσιμότητα των πόλεων. Αφ’ενός κρατά τις θερμοκρασίες σε χαμηλά επίπεδα κατά τους θερινούς μήνες, αφού, όπως λέει ο κ. Ζάγκας τα δέντρα “είναι σαν μεγάλα κλιματιστικά. Μπορεί κάποιος από την κορυφή του δέντρου μέχρι την βάση του να βρει διαφορές θερμοκρασιών ακόμη και 20 βαθμών Κελσίου”. Αφ’ ετέρου συμβάλλει στην μείωση των μικροσωματιδίων, από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Θεσσαλονίκη και που κοστίζει στην χώρα χιλιάδες ευρώ, λόγω των σχετικών προστίμων που επιβάλλονται ευρωπαϊκά.

Σύμφωνα μάλιστα με το Ινστιτούτο της Βαρκελώνης για την Παγκόσμια Υγεία, περισσότεροι από 1.000 θάνατοι τον χρόνο θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί με την μείωση της ρύπανσης, ενώ το κόστος της χαμηλής αναλογίας πρασίνου ανά κάτοικο υπολογίζεται σε περισσότερες από 350 ζωές ετησίως.

“Γι’ αυτό το λόγο επιμένουμε και εδώ στην Θεσσαλονίκη να αυξηθεί η αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο, να φτάσουμε σε αυτά τα επιθυμητά όρια και παράλληλα να δημιουργηθεί και μια κουλτούρα και στις αρχές που διαχειρίζονται το πράσινο, είτε είναι αιρετοί είτε υπηρεσίες, αλλά και στους κατοίκους”, λέει ο Θεοχάρης Ζάγκας.

Οι εκτεταμένοι χώροι πρασίνου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης είναι ελάχιστοι. Ο σημαντικότερος από αυτούς είναι το πάρκο της ΧΑΝΘ, με έκταση σχεδόν 40 στρεμμάτων. Υπάρχει το πάρκο της Νέας Παραλίας, το άλσος του ΑΠΘ και το Πεδίο του Άρεως.

Δεν αρκεί να έχουμε μεμονωμένα πάρκα εδώ κι εκεί. Θα πρέπει να έχουμε και αντίστοιχους διαδρόμους έτσι ώστε ο κόσμος να μετακινείται άνετα

Πρόκειται όμως για ασύνδετους μεταξύ τους χώρους που δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων της πόλης. Υπνεθυμίζεται άλλωστε, ότι με την κακοκαιρία του περασμένου Δεκεμβρίου ένας μεγάλος αριθμός δέντρων (υπολογίστηκε στο 1% από τον αντιδήμαρχο κ. Νικηφορίδη) καταστράφηκε ενώ τεράστια είναι και η καταστροφή που υφίσταται το δάσος του Σέιχ Σου με την κατασκευή του Fly Over.

“Για αυτό λέμε ότι η ΔΕΘ, πρέπει να μετατραπεί σε χώρο πρασίνου, γιατί συνδέεται με το πάρκο του Λευκού Πύργου και με την Πανεπιστημιούπολη. Έτσι συνδέεται και με την Ευαγγελίστρια και τα εκεί κοιμητήρια, που πρόκειται για έναν μικρό χώρο πρασίνου και με έναν διάδρομο φτάνουμε έως το Σέιχ Σου, δημιουργώντας αυτό που λέμε δίκτυο πρασίνου. Δεν αρκεί να έχουμε μεμονωμένα πάρκα εδώ κι εκεί. Θα πρέπει να έχουμε και αντίστοιχους διαδρόμους έτσι ώστε ο κόσμος να μπορεί άνετα και σε ευχάριστες διαδρομές να μετακινείται από το σπίτι του στο πάρκο και από το ένα πάρκο στο άλλο και ούτω καθεξής. Και μετά να έχουμε τα πάρκα γειτονιάς, τα πάρκα των εκάστοτε περιοχών. Λοιπόν, τέτοια πράγματα δεν υπάρχουν εδώ“, καταλήγει ο κ. Ζάγκας.

Από την πλευρά της η Σάσα Λαδά, ομότιμη καθηγήτρια αρχιτεκτονικής και μέλος της Σύμπραξης – Όλη η ΔΕΘ ένα Πάρκο, προσθέτει στα παραπάνω και την ύπαρξη χειμάρρων που διέρχονται κάτω από την ΔΕΘ. “Σε μία πλημμύρα, όπως τον Μάιο του 2018, δεν μπορούσες να δεις που τελειώνει η παραλία και πού είναι η θάλασσα. Είχε πλημμυρίσει επειδή δεν χωρούσε στη διατομή του αγωγού”.

“Η τάση είναι να ανοίγουμε τα ρέματα ξανά σε πόλεις. Σε πόλεις όπως στο Παρίσι, στην Ουτρέχτη, στη Σεούλ, ανοίγουν τα ποτάμια να τρέξει το νερό γιατί δροσίζει“.

Έτσι, σε αυτό το πλαίσιο, το οικόπεδο που φιλοξενεί την Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, υπήρξε πάντα η ελπίδα για την δημιουργία ενός μεγάλου πάρκου ανάλογου με αυτά που συναντά κανείς στις πόλεις του εξωτερικού.

Το Σέντραλ Παρκ και το Χάιντ Παρκ φέρνει ως παραδείγματα η Λαδά. “Είναι μέσα στην καρδιά της πόλης. Ένας τόπος αναψυχής και για τους τουρίστες και για μαμάδες με παιδάκια που θα μπορούν να παίζουν και να συνυπάρχουν με τα κτίρια που ζητάμε να χαρακτηριστούν διατηρητέα. Και μαζί με αυτά να μείνουν και κάποιες ελαφρές εκθέσεις. Παράλληλα, είναι δίπλα το πανεπιστήμιο. Μπορούν να δημιουργηθούν πολιτιστικές ομάδες, φοιτητικά hub κοκ“.

Σύμφωνα με την κ. Λαδά, το επιχείρημα που ακούγεται σχετικά με το ποιος θα φροντίζει το πάρκο και πόσο θα κοστίζει η φροντίδα του, είναι άνισο. “Είναι ένα επιχείρημα το οποίο δεν μετράει την ευχαρίστηση και την απόλαυση των κατοίκων, την υγεία και την ευζωία τους“.

Τι περιλαμβάνει η ανάπλαση

Με την ιδέα όμως της μετακίνησης της ΔΕΘ να έχει εγκαταλειφθεί από τις κυβερνήσεις, όπως αναφέραμε και νωρίτερα, η προκήρυξη του διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την ανάπλαση του χώρου της έκθεσης ήρθε τον Σεπτέμβριο του 2020. Τον Ιούλιο του επόμενου χρόνου αναδείχθηκε νικήτρια η ομάδα των Sauerbruch Hutton (Γερμανία), Gustafson Porter + Bowman (Βρετανία) και Έλενας Σταυροπούλου (Ελλάδα).

Όπως αναφέρεται στην σχετική ανακοίνωση, “η σχεδιαστική πρόταση που έλαβε το πρώτο βραβείο διαθέτει μια δυνατή κεντρική ιδέα που προσδίδει ταυτότητα στο έργο. Δημιουργεί συνέχειες – οπτικές και κίνησης- με τον περιβάλλοντα αστικό ιστό, αλλά και μεταξύ των κτηρίων εντός του Εκθεσιακού και Συνεδριακού Κέντρου. H ιδέα δε των χαρακτηριστικών κυκλικών στεγάστρων που προτείνει είναι εξόχως εκφραστική και δημιουργεί ιδιαίτερες μορφές, χωρίς όμως να παρακωλύεται η λειτουργικότητα. […].

Προβλέπει επίσης τη δημιουργία ανοιχτών ημιυπαίθριων χώρων κάτω από τα στέγαστρα με εκπληκτική θέα στο πάρκο και τη θάλασσα. Παράλληλα, τα βιοκλιματικά high-tech στέγαστρα ενσωματώνουν πολλές διαφορετικές χρήσεις, όπως χρήση του βρόχινου νερού, ηλιακά ενεργειακά συστήματα, κλιματισμό κ.ά., εξυπηρετώντας τον επιθυμητό βιοκλιματικό χαρακτήρα των εκθεσιακών εγκαταστάσεων.

Σύμφωνα με την ίδια ανακοίνωση, το πράσινο μπορεί και διαχέεται ανάμεσα στα κτήρια, δίνοντας την εντύπωση μεγάλων περιπτέρων μέσα σε πάρκο. Η χωροθέτηση των κτηρίων μάλιστα σέβεται και αναδεικνύει τους ιστορικούς άξονες της Θεσσαλονίκης και επιτρέπει στο αστικό πάρκο να λάβει τέτοια μορφή και ανάπτυξη, ώστε να δημιουργηθεί ένας ενιαίος άξονας πρασίνου”.

Το αστικό πάρκο όμως που αναφέρεται αλλά και ο “ενιαίος άξονας πρασίνου” δεν κρίθηκαν επαρκείς από τους κατοίκους αλλά ούτε και από τον δήμο Θεσσαλονίκης, ο οποίος έθεσε τις δικές του προτάσεις ζητώντας την αναθεώρηση του σχεδίου.

Οι κόκκινες γραμμές του δήμου Θεσσαλονίκης

Η διοίκηση του δήμου, υπό τον Στέλιο Αγγελούδη, την άνοιξη του 2024 κατέθεσε δέκα προτάσεις εν είδει κόκκινων γραμμών, για την ανάπλαση της ΔΕΘ και τον περασμένο Νοέμβριο σε ειδική συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου ανακοινώθηκε το αναθεωρημένο σχέδιο ανάπλασης.

Οι όροι που έθεσε ο δήμος ήταν οι εξής:

• Δημιουργία 100 στρεμμάτων πρασίνου-πάρκου, στο νότιο τμήμα της, που θα ξεκινάει από τη Σβώλου και θα φτάνει έως την οδό 3ης Σεπτεμβρίου
• Φύτευση 4.000 δένδρων.
• Μείωση του χώρου που θα δομηθεί από 4 έως 6 στρέμματα, για να γίνουν φυτεύσεις
• Στο βόρειο τμήμα, παραχώρηση στον Δήμο της περιοχής της Αγίας Φωτεινής, έκτασης 12 στρεμμάτων.
• Δημιουργία 1.600-2.000 θέσεων στάθμευσης.
• Ανοικτός στους πολίτες και όχι περίκλειστος ο χώρος της ΔΕΘ.
• Φύλαξη και συντήρηση του αστικού πάρκου από τον παραχωρησιούχο ή τη ΔΕΘ – Helexpo.
• Εξασφάλιση του δημόσιου χαρακτήρα , με την έννοια ότι θα ελέγχεται από τους φορείς της πόλης.
• Περιορισμός των ηχητικών οχλήσεων από δραστηριότητες στους ανοικτούς χώρους.

“Δεν πιστεύω ότι πρέπει να συζητάμε για άλλα 15 χρόνια για το αν θα φύγει η Έκθεση από τη θέση που έχει σήμερα. Κάποια στιγμή σε αυτή την πόλη πρέπει να σταματήσουμε να συζητάμε για να κάνουμε κανένα δράμι δουλειά. Διεκδίκησα, λοιπόν μητροπολιτικό πάρκο τουλάχιστον 100 στρεμμάτων, με τουλάχιστον 4.000 δέντρα και άλλα 12 στρέμματα, αυτά της Αγίας Φωτεινής, που ήδη μας έχουν δοθεί”, ανέφερε σχετικά ο δήμαρχος σε πρόσφατη συνέντευξή του στην εφημερίδα Θεσσαλονίκη.

Η απάντηση των κατοίκων

Η Κίνηση Πολιτών «ΔΕΘ – Μητροπολιτικό Πάρκο για μια Βιώσιμη Θεσσαλονίκη” σχολιάζοντας τις αλλαγές στο αναθεωρημένο σχέδιο ανάπλασης κάνει λόγο για μικροτροποποιήσεις και για ωραιοποιημένα στοιχεία που καμία σχέση δεν έχουν με την πραγματικότητα.

Χαρακτηρίζουν ανεπαρκή περιβαλλοντικά την μείωση της δόμησης κατά έξι στρέμματα τονίζοντας παράλληλα πως δεν διασφαλίζεται νομικά. Σχετικά με το πάρκο 100 στρεμάτων υπογραμμίζουν πως, αν και σε σωστή κατεύθυνση, δεν είναι το πάρκο που έχει ανάγκη η πόλη. Προσθέτουν επίσης πως στα 100 αυτά στρέμματα συναθροίζονται μικρότερες και μεγαλύτερες επιφάνειες που παραμένουν ακάλυπτες από τα κτιριακά συγκροτήματα του ξενοδοχείου, του επιχειρηματικού κέντρου, των περιπτέρων, του Αλεξάνδρειου Αθλητικού Κέντρου (Παλέ ντε Σπορ) και των άλλων κατασκευών.

Οι αδόμητες αυτές επιφάνειες δεν είναι ούτε ενιαίο πάρκο ούτε “δημόσιος χώρος”, όπως λένε. Χαρακτηρίζουν εξωπραγματικό και τον αριθμό των 4.000 δέντρων που ζητά ο δήμος να φυτευτούν και υποστηρίζουν ότι δεν κατοχυρώνεται νομικά η ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών, ενώ, υπογραμμίζουν πως η δημιουργία πάρκινγκ χωρίς προηγούμενη κυκλοφοριακή μελέτη και χωρίς να αφορά αποκλειστικά στους κατοίκους του κέντρου δεν αποκλείεται να προσελκύσει σε αυτό περισσότερα οχήματα.

Άποψη της ΔΕΘ από την πρυτανεία του ΑΠΘ SOOC

Οι κάτοικοι συνεχίζουν τις δράσεις τους προσπαθώντας να ενημερώσουν όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο για την επερχόμενη ανάπλαση, αφού, όπως λέει η κ. Λαδά “Υπάρχει κόσμος που έχει μείνει με την ιδέα ότι θα γίνει πάρκο“. Μέσα από συνεχείς επαφές με δημάρχους και παρεμβάσεις επιχειρούν να ανατρέψουν το σχέδιο της ανάπλασης προκειμένου η Θεσσαλονίκη να αποκτήσει επιτέλους έναν πνεύμονα πρασίνου στο κέντρο της. Στο πλευρό τους τάσσονται επιστημονικοί φορείς, όπως ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών-ΣΕΠΟΧ, ενώ αντίθεσή με το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο έχει εκφράσει τόσο η ΕΛΕΤ, όσο και το τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ.

Στο τραπέζι έχει πέσει η ιδέα ενός δημοψηφίσματος, ενώ θεωρείται κομβικής σημασίας η αυριανή συνεδρίαση του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Τι θα αποφασίσει το ΣτΕ

Ήδη από το 2021 με την ανακοίνωση των σχεδίων για την ανάπλαση της ΔΕΘ κάτοικοι της πόλης προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας ζητώντας την ακύρωση του προεδρικού διατάγματος με το οποίο εγκρίθηκε το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο για την ανάπλαση της ΔΕΘ. Από το προεδρικό διάταγμα εξαρτάται μεταξύ άλλων η αναλογία δομημένων και αδόμητων χώρων, η έκταση του πρασίνου, η διάσωση κτιρίων ιστορικής σημασίας που βρίσκονται στον εκθεσιακό χώρο και αν θα διασωθεί η κεντρική οδός πλάτους 32 μ. που διασχίζει τον χώρο.

Η απόφαση αναμένεται να κρίνει την νομιμότητα των προβλεπόμενων όρων της ανάπλασης. Αν δηλαδή, το σχέδιο “που επιχειρείται να εφαρμοστεί στην ΔΕΘ, προσβάλλει το περιβαλλοντικό, πολεοδομικό και οικιστικό κεκτημένο, αλλά και την επαγγελματική ελευθερία, την ελευθερία κίνησης και το δικαίωμα αξιοπρεπούς διαβίωσης των κατοίκων της πόλης. Τα παραπάνω προστατεύονται από το Σύνταγμα, Διεθνείς Συνθήκες και τους νόμους”.

Έτσι, το ΣτΕ θα συνεδριάσει την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου μετά από 3 γεμάτα χρόνια αναμονής, προκειμένου να λάβει μία απόφαση που για τους κατοίκους που αντιδρούν στην ανάπλαση της ΔΕΘ, δεν χωράει άλλη αναβολή και η οποία, όπως λένε “θα προσδιορίσει τα όρια δράσης τόσο της κρατικής εξουσίας, όσο και της διοίκησης της ΔΕΘ“.