Αστυνομικός της Βουλής: Η βασική ερώτηση για την υπόθεση που σόκαρε την Ελλάδα

Σε μια από τις πιο ακατανόητες -για τον ανθρώπινο νου- υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας και σεξουαλικής κακοποίησης που έχουν αποκαλυφθεί στην Ελλάδα, οι γονείς πολυμελούς οικογένειας κακοποιούσαν με όλους τους πιθανούς και απίθανους τρόπους τα παιδιά τους.

Οι αποκαλύψεις αφορούν καταγγελίες της συζύγου και όσα έχουν πει τα παιδιά σε παιδοψυχολόγους.

Αμφότεροι οι γονείς υπηρετούσαν στην Ελληνική Αστυνομία.

Ο πατέρας από τον Φλεβάρη είχε δηλώσει πως έχει ψυχολογικά προβλήματα και του είχε αφαιρεθεί το όπλο, ωστόσο συνέχισε να υπηρετεί στην ασφάλεια της Βουλής.

Η μητέρα υπηρετούσε στο επιτελείο της ΓΑΔΑ.

Τον περασμένο Φεβρουάριο μήνυσε τον σύζυγό της για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας -λεκτικής και σωματικής. Εξ ου και του αφαιρέθηκε ο ατομικός οπλισμός, κάτι που έγινε και στην καταγγέλλουσα.

Έκτοτε τα πέντε ανήλικα παιδιά (ηλικίας από 2 έως 14 ετών) παρακολουθούνταν από παιδοψυχολόγους της Αστυνομίας, που δοκίμασαν τα όρια τους (ως επιστήμονες και ως άνθρωποι) με όσα άκουσαν, με την εγκυμονούσα στο έκτο της παιδί, γυναίκα να καταγγέλει το σύζυγό της για ασελγείς πράξεις εις βάρος των παιδιών τους. Όποιο αρνείτο να κάνει ό,τι διέταζε ο άνδρας -που βιντεοσκοπούσε τα πάντα-, δεχόταν χτυπήματα με γκλοπ.

Οι γονείς που κατηγορούνται για ό,τι υπάρχει στη βιβλιογραφία

Σε αυτό το σημείο, είναι χρήσιμο να διευκρινίσουμε πως η αιμομιξία ορίζεται ως «η σεξουαλική επαφή μεταξύ ενός ενήλικα και ενός παιδιού σε μια οικογένεια για προσωπική ικανοποίηση του ενήλικα, Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της αιμομιξίας στην ανάπτυξη του παιδιού μπορεί να είναι σοβαρές και μακροχρόνιες».

Η παιδοφιλία ορίζεται ως «ψυχοσεξουαλική διαταραχή, που επηρεάζει γενικά τους ενήλικες και χαρακτηρίζεται από σεξουαλικό ενδιαφέρον για προεφηβικά παιδιά ή από προσπάθειες σεξουαλικών πράξεων με παιδιά στην προεφηβεία».

Οι δύο όροι, όπως φαίνεται, έχουν διαφορετικές περιγραφικές έννοιες και δεν αναφέρονται απαραίτητα στην ίδια κατηγορία προσώπων. Ωστόσο, φαίνεται να υπάρχει πιθανώς μια σημαντική επικάλυψη μεταξύ των δύο τάξεων.

Τα ερευνητικά του δεδομένα εγείρουν σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την υπόθεση ότι οι δράστες αποτελούν δύο διακριτές ομάδες.

Στον Ποινικό Κώδικα της Ελλάδας η αιμομιξία έγινε πάλι κακούργημα το 2021 και τιμωρείται με κάθειρξη από 5 έως 10 έτη -εάν η πράξη τελείται από γονείς και παππούδες προς παιδιά και εγγόνια, αντίστοιχα.

Η σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων θεωρείται κακούργημα, όταν το παιδί είναι κάτω των 12 ετών και πλημμέλημα όταν το θύμα είναι μεταξύ 12 και 15 ετών. Οι ποινές περιλαμβάνουν πολυετή φυλάκιση, με ανώτατη ποινή τα ισόβια δεσμά σε περιπτώσεις σοβαρών ή επαναλαμβανόμενων αδικημάτων.

Σε ό,τι αφορά την σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών «οι ποινές ποικίλλουν ανάλογα με τη σοβαρότητα της πράξης και την ηλικία των θυμάτων. Οι παραγραφές για τέτοια εγκλήματα είναι πιο περιορισμένες, ειδικά όταν το θύμα είναι πολύ νεαρής ηλικίας».

Τα κίνητρα των θυτών

Ο πρωταγωνιστής της εφιαλτικής ιστορίας θα εξεταστεί από ειδικούς που θα δημιουργήσουν το ψυχολογικό και το ψυχιατρικό προφίλ του. Εμείς σήμερα, θα ασχοληθούμε με ευρήματα μελετών που έχουν γίνει τις τρεις περασμένες δεκαετίες και αφορούν πατέρες με συμπεριφορές σαν κι αυτή του αστυνομικού της Βουλής.

Οι περισσότερες δείχνουν ότι ορισμένοι δράστες υποφέρουν από διαταραχές προσωπικότητας, αντικοινωνικές συμπεριφορές ή ανεπίλυτο τραύμα από την παιδική τους ηλικία.

Η σεξουαλική παρέκκλιση, συμπεριλαμβανομένων των παιδοφιλικών τάσεων, είναι ένα κοινό εύρημα μεταξύ των κακοποιών.

Eδώ να επισημανθεί πως όταν χρησιμοποιείται το κομμάτι της ψυχοπαθολογίας, δεν ‘λειτουργεί’ ως δικαιολογία. Οι θύτες έχουν πλήρη συνείδηση των πράξεών τους.

Ως προς τα κίνητρα, σε κορυφαία θέση είναι η δυναμική της οικογένειας. «Τα δυσλειτουργικά οικογενειακά συστήματα, όπου υπάρχει συναισθηματική παραμέληση, κατάχρηση ουσιών ή ενδοοικογενειακή βία, σχετίζονται με υψηλότερο κίνδυνο σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών».

«Οι πατέρες που αισθάνονται αποδυναμωμένοι ή απομονωμένοι μπορεί να κάνουν κατάχρηση της εξουσίας πάνω στα παιδιά τους, ώστε να διεκδικήσουν και να αποκτήσουν τον έλεγχο πάνω σε κάτι».

Οι οικογένειες λειτουργούν συχνά ως ιδιωτικές μονάδες, γεγονός που διευκολύνει την κακοποίηση να περάσει απαρατήρητη».

Επίσης, σε ορισμένες κοινωνίες, τα ταμπού γύρω από τη συζήτηση για θέματα σεξουαλικής ή οικογενειακής φύσεως εμποδίζουν τα θύματα να μιλήσουν.

Η κακοποίηση μεταξύ αδελφιών

Έρευνα με ενήλικες επιζώντες καταχρηστικής σεξουαλικής συμπεριφοράς από αδέρφια υποδηλώνει ότι μια τέτοια κακοποίηση συμβαίνει συχνά σε ένα οικογενειακό πλαίσιο όπου υπάρχει ενδοοικογενειακή βία, σωματική τιμωρία και σεξουαλική κακοποίηση γονέα-παιδιού.

Στις πιο καταχρηστικές οικογένειες μπορεί να υπάρχουν πολλαπλές καταχρηστικές σχέσεις: παιδιά μπορεί να κακοποιηθούν και να κακομεταχειριστούν άλλα αδέρφια, να γίνουν μάρτυρες κακοποίησης ή/και να προσπαθήσουν να προστατεύσουν μικρότερα αδέρφια

Πώς «πειράζουν» οι γονείς το μυαλό των παιδιών που κακοποιούν

Μολονότι υπάρχει ελάχιστη δημοσιευμένη έρευνα για το πώς οι γονείς που κακοποιούν τα παιδιά τους, τα χειραγωγούν ώστε να μην πουν τίποτα σε τρίτους. O εν λόγω (ο πρωταγωνιστής της υπόθεσης στην Ελλάδα) τα απειλούσε πως θα τα σκοτώσει, ενώ τα περιόριζε με χειροπέδες εντός του σπιτιού -ώστε να τα πείσει επί των δεσμεύσεων του.

Μια μελέτη εντόπισε ότι κάποιοι προσπαθούν να επηρεάσουν την αντίληψη του παιδιού για όσα ακατανόητα το βάζουν να κάνει, ορίζοντας την κακοποίηση ως υγιή έκφραση αγάπης και ανατροφής των παιδιών -ως μια χαρούμενη εμπειρία ή μια τιμωρία που αξίζει το παιδί.

Επειδή οι ανήλικοι δεν έχουν εικόνα ή γνώση για ό,τι συμβαίνει στα άλλα σπίτια, αυτά που ζουν είναι τα μόνα που ξέρουν -και άρα στο μυαλό τους ‘καταγράφονται’ ως φυσιολογικά.

Ανάλυση εγκληματολογικών συνεντεύξεων με παιδιά στο Ισραήλ εντόπισε πολύ μακροχρόνιες διαδικασίες περιποίησης από ορισμένους πατέρες, αναμεμειγμένες με ακατάλληλη σεξουαλική επαφή και ομιλία.

Σε ορισμένες συνεντεύξεις, τα παιδιά περιέγραψαν την τεράστια δύναμη του πατέρα τους σε όλη την οικογένεια και την ικανότητά του να τα τρομοκρατεί με την παρουσία του, χωρίς να μιλήσει ή να κάνει κάτι. Μόνο με την παρουσία του.

Τα παιδιά ανέφεραν ως «φυσιολογική» την κακοποίηση, επειδή συνέβαινε καθημερινά -είχε ενταχθεί στο περιβάλλον ρουτίνας, όπως το να κάνουν τα μαθήματά τους ή μπάνιο- ακόμα και όταν άλλα μέλη της οικογένειας ήταν παρόντες.

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ

Σε ό,τι αφορά τη μετέπειτα ζωή παιδιών που υποβάλλονται σε αυτά τα μαρτύρια,ο αντίκτυπος διαφέρει ανάλογα με τη διάρκεια, το επίπεδο της σωματικής κακοποίησης, την ηλικία που άρχισε, το πόσο κράτησε και τη διαθεσιμότητα υποστήριξης.

Τα θύματα συχνά υποφέρουν μακροχρόνιες ψυχολογικές επιπτώσεις (κατάθλιψη, PTSD, άγχος και δυσκολίες στη δημιουργία υγιών σχέσεων), με την οικογενειακή εμπιστοσύνη να έχει διαλυθεί. Κάτι που μπορεί να επηρεάσει τη γενικότερη ικανότητα του θύματος να εμπιστευτεί άλλους στη ζωή του. Εάν τα περιστατικά δεν αντιμετωπιστούν, οι κύκλοι κακοποίησης τείνουν να επιμείνουν μέσα στις οικογένειες.

Οι επιπτώσεις της σεξουαλικής κακοποίησης στην αίσθηση της αδυναμίας, της προδοσίας και της σύγχυσης ενός παιδιού δεν είναι μοναδικές για την ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, αλλά ο συνδυασμός τους και η ένταση σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να κάνει την κατάχρηση ιδιαίτερα επιβλαβής.

Υπάρχουν επίσης στοιχεία για στενές σχέσεις μεταξύ παιδικής κακοποίησης και ενδοοικογενειακής βίας, μεταξύ σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική ηλικία και θυματοποίηση σε εφηβεία και μεταξύ ενδοοικογενειακής και εξωοικογενειακής θυματοποίησης.

Η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών συνδέεται έντονα με δυσμενή αποτελέσματα σωματικής και ψυχικής υγείας, δυσκολίες στις σχέσεις, κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις και περαιτέρω θυματοποίηση.

Ο αντίκτυπος της ενδοιοικογενειακής σεξουαλικής κακοποίησης τείνει να επιδεινώνεται όταν η σεξουαλική κακοποίηση συνδυάζεται με άλλες αντιξοότητες ή πολλαπλές μορφές κακομεταχείρισης.

Τα ανησυχητικά ποσοστά αιμομικτικών, κακοποιητικών οικογενειών

Γερμανοί ερευνητές ασχολήθηκαν με τον προσδιορισμό των οικογενειακών χαρακτηριστικών και της δυναμικής που σχετίζονται με την έναρξη και τη διατήρηση της ενδοοικογενειακής σεξουαλικής κακοποίησης. Θέλησαν να κατανοήσουν τα βασικά χαρακτηριστικά των πληγέντων οικογενειών, ώστε να ανακαλύψουν τρόπους που μπορούν να βοηθήσουν στην στην πρόληψη σχετικών εγκλημάτων.

Έκαναν μετα-ανάλυση εργασιών που εξέταζαν τις σχέσεις θύτη-θύματος, τον ρόλο της μητέρας, τη σχέση μεταξύ των γονέων και χαρακτηριστικά των οικογενειών, στις οποίες έλαβε χώρα η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών.

Είδαν πως «τα σχετικά βασικά χαρακτηριστικά των αιμομικτικών οικογενειών είναι οι δυσλειτουργικές, βίαιες και συγκρουσιακές σχέσεις μεταξύ των γονέων και μεταξύ γονέων και παιδιών». Διευκρινίστηκε ωστόσο, ότι «αυτοί οι παράγοντες συχνά δεν είναι συγκεκριμένοι ως προς την ενδοοικογενειακή κακοποίηση».

«Εάν ο δράστης της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών είναι μέλος της οικογένειας, αυτό αναφέρεται ως ενδοοικογενειακή ή αιμομικτική κακοποίηση».

• Το ταμπού της αιμομιξίας ισχύει σε όλους τους πολιτισμούς και τα συναισθήματα αηδίας και απόρριψης, σχετικά με την ιδέα της σεξουαλικής επαφής με στενό συγγενή είναι κοινά μεταξύ του γενικού πληθυσμού (Seto et al., 2015).
• Σύμφωνα με τους Latzman et al. (2011), η σεξουαλική κακοποίηση από αδέρφια είναι περίπου δύο έως 5 φορές πιο πιθανή από την κακοποίηση πατέρα-κόρης και Carlson et al. (2006).
• Η ενδοαδερφική κακοποίηση είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος ενδοοικογενειακής κακοποίησης. Αντίθετα, σύμφωνα με τους Rice and Harris (2002) η ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιών συνήθως διαπράττεται από πατέρες ή πατριούς.
• Η μετα-αναλυτική μελέτη των Stoltenborgh και συνεργατών (2011) έδειξε ότι μέχρι το 1/3 των ανιχνευόμενων περιπτώσεων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών πραγματοποιείται από μέλος της οικογένειας.
• Στην δουλειά των Kloppen et al. (2015) βρέθηκε επιπολασμός της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών από έναν γονέα μεταξύ 0,2 – 1,2% στις χώρες της Σκανδιναβίας. Το ποσοστό στη βελγική περιφέρεια της Φλάνδρας για το έτος 2020 ήταν 5.6% ((n = 558) για ενδοοικογενειακή κακοποίηση και 3,2% (n = 320) για σεξουαλική κακοποίηση εκτός οικογένειας.
• Σε μελέτη γενικού πληθυσμού στη Μητροπολιτική Γαλλία (Ν=28,010), το ποσοστό της ενδοοικογενειακής κακοποίησης ήταν 3.7%. Οι συμμετέχοντες (ηλικίας από 18 ετών και άνω) ανέφεραν ότι έχουν κακοποιηθεί από μέλος της οικογένειας, ως παιδιά. Βρέθηκε υψηλότερος επιπολασμός για τις γυναίκες (5.8% vs 1.5% των ανδρών).
• Στις ΗΠΑ, μελέτη των Finkelhor et al. (2014) βρήκε ένα ποσοστό επικράτησης της τάξεως του 5.5% για γυναίκες 17 ετών που κακοποιήθηκαν από μέλος της οικογένειάς τους».

Στη Μεγάλη Βρετανία και την Ουαλία, περί το 50% όλων των περιστάσεων σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών συμβαίνει εντός των οικογενειών.

«Σε δυσλειτουργικές οικογενειακές δομές, η κακοποίηση μπορεί να εξυπηρετεί το σκοπό της ικανοποίησης των συναισθηματικών αναγκών του δράστη για εγγύτητα και ασφάλεια, οι οποίες εκφράζονται μέσω σεξουαλικών πράξεων.

Η σεξουαλική επαφή μεταξύ των κοριτσιών και των πατέρων τείνει να εμφανίζεται πιο συχνά σε οικογενειακές δομές, στις οποίες οι ρόλοι της μητέρας και της κόρης αντιστρέφονται.

Όταν συμβαίνει αυτό, η μητέρα μπορεί να μην είναι σε θέση να ικανοποιήσει τις συναισθηματικές ή σεξουαλικές ανάγκες του συντρόφου της, ο οποίος τελικά στρέφεται στην κόρη με σεξουαλική πρόθεση, επειδή έχει αναλάβει τον «ρόλο της μητέρας».

ΟΙ ΚΥΡΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΤΗΣ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ

Πάντα σύμφωνα με την ανάλυση Γερμανών ερευνητών, επί ευρημάτων 15 σχετικών εργασιών, οι κύριοι παράγοντες πρόβλεψης της ενδοοικογενειακής κακοποίησης είναι

• η λεκτική και σωματική αντιπαράθεση μεταξύ των γονιών,
• το αποδεκτό γυμνό μεταξύ πατέρα και κόρης,
• η χαμηλή μητρική στοργή και
• η παρουσία ενός μη βιολογικού πατέρα στο σπίτι.

«Ορισμένες συμπεριφορές, όπως π.χ ο κοινός ύπνος ή το κοινό μπάνιο, είναι πιο συχνές σε κακοποιητικές οικογένειες.

Οι οικογένειες με αιμομιξία συχνά εμφανίζουν δυσλειτουργικά πρότυπα σχέσεων και έλλειψη στοργής μεταξύ των μελών της οικογένειας. Η οικογενειακή συνοχή τείνει να είναι χαμηλή και υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής βίας (εκτός από αιμομιξία).

Οι ψυχολογικές ανάγκες συχνά δεν κοινοποιούνται καθόλου ή αναφέρονται ανεπαρκώς.

Αρκετές μελέτες ανέφεραν μεγαλύτερο αριθμό παιδιών σε οικογένειες με αιμομιξία παρά σε ομάδες ελέγχου.

Οι ψυχοκοινωνικοί στρεσογόνοι παράγοντες, για παράδειγμα η ασθένεια ενός ή περισσότερων μελών της οικογένειας, τα οικονομικά προβλήματα ή η πατρική κατάχρηση αλκοόλ είναι συχνές στις οικογένειες με αιμομιξία».

Τι μπορεί να γίνει σε επίπεδο πρόληψης

Τα βασικά προβλήματα στην αντιμετώπιση των εφιαλτικών αυτών περιστατικών, είναι -βάσει μελετών- πως πολλοί πολλοί πολιτισμοί στιγματίζουν τα θύματα και όχι τους θύτες. Άρα θα βοηθούσαν εκστρατείες που θα εξαφάνιζαν αυτό το στίγμα και θα ενθάρρυναν τις καταγγελίες.

Την ίδια ώρα, τα θύματα συχνά εξαρτώνται από τους κακοποιούς τους για φροντίδα και υποστήριξη. Αν δεν παρέχονται από την πολιτεία αποτελεσματικές υπηρεσίες προστασίας, τότε τι ακριβώς μπορούν να κάνουν τα θύματα;

Επειδή υπάρχει και έλλειψη αυτού που στο εξωτερικό λέγεται awareness (εδώ δεν ασχολούνται καν με όσα μπορούν να μας κατατοπίσουν επί του όποιου θέματος, αφού δεν ασχολούνται με την πρόληψη) οι οικογένειες μπορεί να μην αναγνωρίζουν προειδοποιητικά σημάδια ή μπορεί να απορρίπτουν ανησυχίες για να προστατεύσουν τη φήμη τους.