ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΛΙΕΣ: ΟΙ “ΜΑΥΡΕΣ ΤΡΥΠΕΣ” ΤΩΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΙΔΙΩΤΕΣ

Το περσινό καλοκαίρι, το λεγόμενο «Κίνημα της Πετσέτας» εξαπλώθηκε σε ολόκληρη τη χώρα. Πολίτες σε νησιά και παραθαλάσσιες περιοχές διαμαρτύρονταν για την καταπάτηση παραλιών από τουριστικές επιχειρήσεις και την αδράνεια των τοπικών αρχών, που μαζί με την κεντρική κυβέρνηση, έκαναν ότι δεν έβλεπαν αυτό που συνέβαινε.

Υπό το βάρος των αντιδράσεων, την άνοιξη του 2024 ψηφίστηκε ένας νέος Νόμος με σκοπό να μπει τάξη στην αξιοποίηση του αιγιαλού κι επίσης να υπάρχει διαφάνεια στους διαγωνισμούς παραχώρησης. Μεταξύ άλλων μέτρων, αναπτύχθηκε μια εφαρμογή για τα κινητά τηλέφωνα, το MyCoast, μέσω της οποίας οι πολίτες μπορούν να έχουν άμεση εικόνα για την έκταση που παραχωρείται, τον σκοπό της χρήσης του αιγιαλού και το συμφωνητικό κάθε παραχώρησης σε ιδιώτη.

Το διαφημιστικό κείμενο της κυβέρνησης για την εφαρμογή MyCoast αναφέρει ότι «συμβάλλει στη διασφάλιση της ελεύθερης πρόσβασης όλων των πολιτών στις ακτές, στην ενίσχυση της διαφάνειας για την παραχώρηση των αιγιαλών και στην οργανωμένη αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας».

Ο δημοσιογράφος δεδομένων Θανάσης Τρομπούκης ανέλυσε για λογαριασμό του iMEdD στοιχεία που είναι δημοσίως διαθέσιμα στο MyCoast για 9.170 παραχωρήσεις αιγιαλού σε όλη την επικράτεια της Ελλάδας κι επίσης 3.957 συμφωνητικά για το οικονομικό αντάλλαγμα κάθε παραχώρησης. Από την ανάλυση των δεδομένων αποκαλύπτεται μια μάλλον απογοητευτική εικόνα.

Οι «μαύρες τρύπες»

Αρχικά, ως προς τη χρήση των παραχωρήσεων προκύπτει ότι έξι στις δέκα αφορούν την τοποθέτηση ομπρελοκαθισμάτων – πιο ειδικά το 60,36% είναι ομπρελοκαθίσματα, το 8,09% τραπεζοκαθίσματα, το 5,95% θαλάσσια σπορ, το 3,75% καντίνες και το υπόλοιπο μικτές χρήσης.

«Παρά το γεγονός ότι η εφαρμογή MyCoast έχει ειδικό πεδίο, στο οποίο αναρτώνται τα μισθωτήρια, το 43% των εγγραφών δεν έχει αναρτηθεί», σημειώνεται στην ανάλυση του iMEdD. Ιδιαίτερα δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί, όπως η Πάρος και η Μύκονος, από όπου ξεκίνησε το κύμα διαμαρτυριών για την ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες, παραμένουν «μαύρες τρύπες» στον χάρτη του MyCoast. 

Έως την τελευταία επεξεργασία των δεδομένων (2/8/2024), για τον Δήμο Πάρου δεν έχει αναρτηθεί κανένα συμφωνητικό παραχώρησης. Για τον Δήμο Μυκόνου, συμφωνητικά έχουν αναρτηθεί μόλις στο 5% των παραχωρήσεων, ενώ για τη Θήρα μόλις στο 2%. Στον Δήμο Νότιας Ρόδου έχουν καταγραφεί 13 παραχωρήσεις, αλλά έχει αναρτηθεί μόλις ένα συμφωνητικό, ενώ στην Πάτμο από τις 34 παραχωρήσεις δεν έχει αναρτηθεί κανένα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι γι’ αυτές τις μισθώσεις δεν γνωρίζουμε το οικονομικό αντάλλαγμα ούτε και το όνομα του μισθωτή.

Το Υπουργείο Οικονομικών απάντησε στο iMEdD ότι οι Κτηματικές Υπηρεσίες έχουν αναρτήσει σχεδόν όλα τα συμφωνητικά παραχώρησης και δεδομένου ότι παραχωρήσεις αιγιαλού διενεργούνται και από την ΕΤΑΔ αλλά και από τα Λιμενικά Ταμεία, καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια για την άμεση ανάρτηση τους στην εφαρμογή.

Οι τιμές

Μία από τις σημαντικές αλλαγές που υπόσχεται να φέρει ο νέος νόμος για την παραχώρηση τμημάτων του αιγιαλού, είναι η αύξηση στο αντίτιμο των μισθώσεων. 

Η ανάλυση των μισθωτηρίων συμβολαίων που έχουν αναρτηθεί στο MyCoast καταδεικνύει ότι το 50% των παραχωρήσεων έχουν μισθωθεί για ποσό έως 2.149 ευρώ το έτος.

Το Υπουργείο Οικονομίας δεν παρέθεσε στο iMEdD πλήρη δεδομένα με την τιμή πρώτης προσφοράς όσο και την τιμή πλειοδότη. Ωστόσο, έδωσε επιλεκτικά στοιχεία στη δημοσιότητα για τους διαγωνισμούς παραχώρησης που πραγματοποιήθηκαν με το νέο σύστημα.

Μεταξύ αυτών, υπάρχει διαγωνισμός για μίσθωση παραλίας στην περιοχή Λια της Μυκόνου, η οποία εντοπίζεται και στα δεδομένα του MyCoast, παρότι ημιτελής (χωρίς τιμή μισθώματος). Πρόκειται για μίσθωση 300 τ.μ. με σκοπό την τοποθέτηση ομπρελοκαθισμάτων. Η τιμή πρώτης προσφοράς υπολογίστηκε στις 36.000 ευρώ ανά έτος, ή 120 ευρώ/τ.μ., ποσό που κυμαίνεται στο ύψος των πέντε μισθωμάτων που υπογράφησαν πριν το 2024 και τα συμβόλαια των οποίων εξετάστηκαν. Εν τέλει, όμως η τιμή του πλειοδότη έφτασε τα 146.160 ευρώ ανά έτος ή 487.2 ευρώ/τ.μ. Αυτό σημαίνει ότι στον επιχειρηματία της Μυκόνου εκτιμάται ότι ένα σετ ξαπλώστρας (5 τ.μ.) κόστισε 2.436 ευρώ για έναν χρόνο.

To iMEdD εκτιμά στο 18% τη διάμεση ποσοστιαία αύξηση στο αντίτιμο ανά τετραγωνικό μέτρο των μισθώσεων που πραγματοποιήθηκαν με το νέο σύστημα. Αυτό ενδέχεται να αυξήσει τις ήδη υψηλές τιμές για ένα σετ ομπρέλας ξαπλώστρας. «Εκτιμάμε πως στα δημοφιλή νησιά των Κυκλάδων, του Αργοσαρωνικού και των Δωδεκανήσων οι αυξήσεις θα είναι πολλαπλάσιες σε όλες τις κατηγορίες χρήσης», σημειώνεται στην ανάλυση.

Οικονομία Vs Περιβάλλον

Υπάρχει κάτι ακόμα. Στα διαφημιστικά κείμενα του Υπουργείου για το MyCoast σημειώνεται ότι εφαρμογή έχει θετικό αντίκτυπο στην προστασία του περιβάλλοντος. Επί αυτού αντιδρούν οκτώ περιβαλλοντικές οργανώσεις, σημειώνοντας ότι το νομοσχέδιο εν γένει καταργεί τη ζώνη παράκτιας προστασίας.

Χαρτογραφώντας κάθε παραχώρηση από τα δεδομένα του MyCoast, το iMEdD εντόπισε 1.918 παραχωρήσεις σε παραλίες που εμπίπτουν στο δίκτυο Natura 2000. Σε αυτές τις παραλίες η τοποθέτηση ομπρελοκαθισμάτων απαγορεύεται να υπερβαίνει το 30% του εμβαδού τους – έναντι του 50% σε άλλες, μη χαρακτηρισμένες, παραλίες.

Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις προειδοποιούν πως η προστασία αυτών των ζωνών είναι ελλιπής και πως ο νέος Νόμος επί της ουσίας δεν προστατεύει τις παραλίες, αλλά επιβάλλει περιορισμούς στις δραστηριότητες που επιτρέπονται σε αυτές.

Σύμφωνα με τον απολογισμό των τριών πρώτων μηνών λειτουργίας της εφαρμογή, έχουν υποβληθεί περί τις 22.000 καταγγελίες κι έχουν επιβληθεί πρόστιμα συνολικού ύψους 1.150.000 ευρώ. Εφόσον οι αριθμοί λένε την αλήθεια, αυτό σημαίνει ότι οι ιδιώτες στις παραλίες δεν έχουν συμμορφωθεί.

Τον Μάρτιο του 2024 ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανέφερε ότι ο νέος νόμος διασφαλίζει ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες για όλους τους πολίτες, εξασφαλίζει χρησιμοποίηση της νέας τεχνολογίας για τους ελέγχους και προβλέπει την επιβολή αυστηρότερων προστίμων σε όσους παραβιάζουν το νόμο και καταπατούν τις παραλίες.

Στα τέλη Ιουλίου, με τροπολογία σε σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών προσφέρεται συγχωροχάρτι για τις παρανομίες στους αιγιαλούς, καθώς δίνεται εκ νέου η δυνατότητα σε δήμους να νομιμοποιήσουν παράνομες κατασκευές (λ.χ. προβλήτες, μπαζώματα), προκειμένου αυτά να μισθώνονται σε καφετέριες και ταβέρνες δίπλα στο κύμα.