Η «GEN Z» ΞΟΡΚΙΖΕΙ ΤΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΣΤΟ BOTOX ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΩΝ LIKES

Γιατί ήθελες να προχωρήσεις σε αισθητική επέμβαση; Αυτό ήταν το πρώτο ερώτημα που απηύθυνα στη 17χρονη μαθήτρια, Σοφία. Η συζήτησή μας έγινε λίγο μετά το τέλος των μαθημάτων προετοιμασίας για τις Πανελλήνιες. Ανάμεσα σε σχολικά βιβλία, σημειώσεις και μια βαλίτσα ανοιχτή για τις πρώτες της διακοπές, μόνη, με τις φίλες της.

«Ήθελα να το κάνω», μου λέει. «Έμπαινα στο Tik Tok και έβλεπα τους άλλους πώς είναι μόλις ξυπνούν: Τέλειοι. Εγώ πάλι, μετά την καραντίνα, έβγαινα με τους φίλους μου, βγάζαμε μια φωτογραφία… με κοιτούσα και αναρωτιόμουν: Πώς είμαι έτσι; Πώς φαίνεται έτσι η μύτη μου; Τους ζήλευα».

Η Σοφία, αντίθετα με πολλούς ενήλικες, γνωρίζει την πηγή της ανασφάλειάς της. Δεν ήταν πάντα έτσι, διευκρινίζει όταν τη ρωτώ πότε άρχισε να σκέφτεται την προσφυγή σε κάποιον πλαστικό χειρουργό.

Όλα άλλαξαν με την καραντίνα. Τότε ήταν μόλις 14 ετών. Με την είσοδό της στην εφηβεία, άρχισε να αφιερώνει περισσότερο χρόνο στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ). Ιδιαίτερα στο Tik Tok. «Ήμουν όλη τη μέρα στο κινητό. Έβλεπα όλο τον κόσμο, ενώ ήμουν σπίτι μου. Έτσι έμαθα για τις πλαστικές. Έβλεπα να παίζει παντού το: ‘’Όλοι κάνουν’’, ‘’Δες αυτόν τον celebrity που έκανε, δες τον άλλο’’ και πάει λέγοντας».

Το νεαρό κορίτσι με το οποίο συνομιλήσαμε δεν είναι το μόνο που διείδε στην πλαστική χειρουργική τη λύση στο πρόβλημα αυτοπεποίθησης, καθώς όλα δείχνουν πως πρόκειται για κοινωνικό φαινόμενο με αυξητικές τάσεις, σε άτομα κάτω των 25 ετών.

ΠΑΜΕ ΠΑΚΕΤΟ… ΣΤΟΝ ΠΛΑΣΤΙΚΟ

Η Όντρει Πίτερς είναι μια διάσημη δημιουργός διαδικτυακού περιεχομένου. Έγινε γνωστή μεταξύ άλλων για τη δημοσιοποίηση της αφαίρεσης «πάνω από 2,5 εκατοστών λίπους» από το πηγούνι της με τη μέθοδο του Airsculpt, μιας τεχνολογίας λιποαναρρόφησης που χρησιμοποιεί αέρα για να αφαιρεθεί το λίπος.

«Αν υπάρχει κάτι που δεν σου αρέσει στον εαυτό σου -που επαναλαμβάνεται στο μυαλό σου, σε κάνει να αναστατώνεσαι και να είσαι ανασφαλής- και έχεις τα μέσα να το φροντίσεις, γιατί να μην το κάνεις;», αναρωτιόταν η γνωστή «influencer», την ώρα που το hastag #chinlipo μετρούσε ήδη 60 εκατομμύρια θεάσεις στο Tik Tok κι ενώ η «ταρίφα» της συγκεκριμένης τεχνολογίας αφαίρεσης λίπους ξεκινούσε από τα 4χιλ. δολάρια.

ΓΕΡΝΑΩ, ΜΑΜΑ…

Παρόμοια ιστορία έχει μοιραστεί με το κοινό της, στην ίδια πάντα πλατφόρμα, η Κένζι. «Λόγω της ακμής ταλαιπώρησα το δέρμα μου για δύο χρόνια, με αποτέλεσμα να εμφανίσω ρυτίδες πιο γρήγορα από τους συνομηλίους μου. Έτσι, στα 25 μου χρόνια αποφάσισα για πρώτη φορά να κάνω μπότοξ», έλεγε χαρακτηριστικά, μοιραζόμενη με αυτό τον τρόπο την εμπειρία της καθώς και όσα ακολούθησαν την ενέσιμη θεραπεία που έλαβε.

Τόσο η Πίτερς όσο και η Κένζι ανήκουν στη λεγόμενη «Gen Z», δηλαδή γεννήθηκαν μεταξύ 1996 και 2012.

Όλα δείχνουν πως πρόκειται για μια γενιά ανθρώπων απόλυτα εξοικειωμένων με τις αισθητικές επεμβάσεις.

Στη μεγάλη εικόνα, μόνο το 2023, η χρήση βουτολινικής τοξίνης (πρόκειται για τη δραστική ουσία που συναντάται στο μπότοξ) παρέμεινε η πιο διαδεδομένη μη χειρουργική επέμβαση ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας, με 8,8 εκατ. θεραπείες να πραγματοποιούνται μόλις σε έναν χρόνο. Τα στοιχεία της Διεθνούς Εταιρείας Αισθητικής Πλαστικής Χειρουργικής (ISAPS) απ’ όπου αντλήσαμε και τα παραπάνω στατιστικά δεδομένα, αναφέρουν ακόμη ότι αυξήθηκαν και οι επεμβάσεις με υαλουρονικό οξύ κατά 29%, ξεπερνώντας τα 5 εκατ. στο σύνολό τους.

Ωστόσο, το ανησυχητικό στην όλη υπόθεση δεν είναι τόσο ο αριθμός των ανθρώπων που καταφεύγουν σε χειρουργικές ή άλλου είδους επεμβάσεις για αισθητικούς λόγους γενικά, αλλά το χαμήλωμα του ηλικιακού ορίου των ενδιαφερομένων. Μάλιστα ως μέτρο… πρόληψης του γήρατος.

Χαρακτηριστική της κατάστασης είναι η περίπτωση της Αγγλίας που απαγόρευσε μεν τη διενέργεια θεραπειών όπως το μπότοξ σε άτομα κάτω των 18 ετών, ωστόσο ρεπορτάζ στον διεθνή Τύπο αναφέρουν πως αυτό δεν πτόησε τους εφήβους της χώρας που πλέον αναζητούν το ελιξίριο της νεότητας στη Σκωτία, την Β. Ιρλανδία και την Ουαλία [Euronews, 20/10/2023].

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ

Ερχόμενοι και πάλι στα καθ’ ημάς επιχείρησα να καταλάβω, γιατί το φαινόμενο του «μπότοξ για τα like» συνδέεται σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα με το Tik Tok.

Άνθρωποι με άριστη γνώση της λειτουργίας της εν λόγω πλατφόρμας μού εξήγησαν ότι οι τάσεις του Tik Tok «ουσιαστικά μοιράζουν όλα τα φύλλα της τράπουλας και διαμορφώνουν έτσι τα ‘’trends’’ της αγοράς καθώς και τη συμπεριφορά των χρηστών».

Οι επεμβάσεις για αισθητικούς λόγους δεν θα μπορούσαν να αποτελούν εξαίρεση.

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, οι τέλειες αναλογίες, το αψεγάδιαστο πρόσωπο, η λεία επιδερμίδα και φυσικά η επίδειξη τους είναι κομμάτι του παιχνιδιού. Ας πάρουμε για παράδειγμα το Botox Journey, την τάση μέσα στην οποία ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει ένα βίντεο με το πώς ήταν πριν το μπότοξ και πώς μετά, όταν το πρόσωπό του διαμορφώνεται καθημερινά μέχρι να φτάσει στο τελικό -και επιθυμητό για αυτόν- αποτέλεσμα.

Οι τάσεις, βέβαια, δεν τελειώνουν εδώ. «Come with me to get fillers», «nosejobcheck» και άλλες παράγουν χιλιάδες ώρες περιεχομένου που όπως όλα δείχνουν «καταναλώνεται» σε μεγάλες ποσότητες. Το ερώτημα όμως είναι: Γιατί; Τι «γέννησε» αυτή την ανάγκη, ώστε σήμερα η αγορά να ρθει να την καλύψει;

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΥ

Όπως διαπιστώσαμε κατά τη συζήτησή μας με τη Σοφία, θα πρέπει να πάμε μια τετραετία πίσω για να ξετυλίξουμε αυτό το νήμα. Για τον λόγο αυτό απευθυνθήκαμε σε ειδικούς της ψυχικής υγείας, οι οποίοι παρατήρησαν ότι ο εγκλεισμός, λόγω της πανδημίας είχε ως αποτέλεσμα να μπει «φρένο» στον δυναμισμό και την όρεξη των ανθρώπων αυτής της ηλικιακής κατηγορίας.

«Μπορεί να προστατεύθηκαν από την πανδημία, έχασαν όμως τη μία, απόλυτα συγκεκριμένη καθημερινότητά τους, καθώς και τη ζωντάνια της άμεσης επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με τους συνομίληκούς τους», λένε οι ίδιοι στο «News 24/7».

Τα διαθέσιμα στοιχεία επιβεβαιώνουν τον αρνητικό αντίκτυπο της πανδημίας σ’ αυτήν την ηλικία.

Σύμφωνα με έρευνες της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας μετά την υγειονομική κρίση:

• 9 στους 10 που ανήκουν στην Gen Z παρουσίασαν ψυχολογικά ή σωματικά συμπτώματα συνδεδεμένα με το άγχος,
• 4 στους 10 ενήλικες της ίδιας γενιάς δήλωσαν ότι η ψυχική τους υγεία χειροτέρευσε, συγκρινόμενη με την προ πανδημίας εποχή,
• 3 στους 10 γονείς, ερωτώμενοι αν το παιδί τους αντιμετώπιζε αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική του υγεία, λόγω των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης, απάντησαν θετικά,
  μέσα στην πανδημία, άτομα που βρίσκονταν στο ηλικιακό φάσμα 20-24 ετών παρουσίασαν αυξήμενα επίπεδα άγχους

SOCIAL MEDIA: Η ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΘΛΙΨΗΣ;

Τα παραπάνω «κλειδώνουν» με τη θλιβερή διαπίστωση πως ιδίως οι έφηβοι της Gen Z (13-17 ετών), αλλά και οι ενήλικες αυτής της γενιάς (18-23) αντιμετώπισαν μια «άνευ προηγουμένου αβεβαιότητα, βίωσαν έντονο άγχος, ενώ ανέφεραν και συμπτώματα κατάθλιψης». Επομένως, θα πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό γιατί γι’ αυτά τα παιδιά, τα ΜΚΔ αποτέλεσαν ένα παράθυρο στον έξω κόσμο, αλλά παράλληλα και τη φωνή τους, διαπιστώνουν σήμερα οι ειδικοί.

Μόνο που η «δύναμη» αυτής δεν μετριόταν πλέον με την ισχύ της πειθούς του λόγου, αλλά με τον αριθμό των «ακόλουθων».

Ως εκ τούτου, αν οι «ακόλουθοι» και ο αλγόριθμος θέλουν σώματα χωρίς ραγάδες, με καμπύλες, μύτες μικρές και πρόσωπα χωρίς ρυτίδες· το χρηματιστήριο δημοφιλίας επιτάσσει συγκεκριμένα πρότυπα και κανόνες συμπεριφοράς.

ΜΕ ΤΑ “ΜΑΤΙΑ” ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ”

Η τάση αυτή και η αύξηση των επεμβάσεων τύπου «face slimming» (αναίμακτη λιπόλυση διπλοσάγονου) έγινε αισθητή στην αρχή της πανδημίας, λέει ο πιστοποιημένος πλαστικός χειρουργός Dr. Norman Rowe, εξηγώντας πως αυτό συνέβη καθώς τα ανθρώπινα πρόσωπα ήταν το μόνο σημείο του σώματος που διακρινόταν στις διαδικτυακές συναντήσεις του Zoom.

Ωστόσο, ο ίδιος παρατηρεί πως παρότι έχουμε πλέον προχωρήσει στην μετά την πανδημία εποχή, η συγκεκριμένη τάση «συνεχίζεται, με τις προσωπικές συναντήσεις και τις εκδηλώσεις να γίνονται και πάλι πιο συνηθισμένες» [Lifo, 25/2/22].

Σε ποιον βαθμό ισχύει αυτό, ρωτώ την Σοφία.

Η ίδια απαντά ότι στον φιλικό της περίγυρο, ιδίως τα κορίτσια θίγουν συχνά το ζήτημα της εμφάνισής τους. «Συνέχεια ακούω τις φίλες μου να λένε για τη μύτη τους ή θα σχολιάσουν κάτι που δεν τους αρέσει πάνω στο σώμα τους και θέλουν να το αλλάξουν, να το φτιάξουν».

Η νεαρή μαθήτρια αναγνωρίζει πως αυτό το κλίμα έχει φέρει σε δύσκολη θέση αρκετά παιδιά της ηλικίας της που δεν αποδέχονται τον εαυτό τους και περιμένουν όπως λέει να «αλλάξουν» για να νιώσουν καλύτερα. «Δεν κοιτάμε τον εαυτό μας με τα δικά μας μάτια, αλλά πώς φαινόμαστε στα μάτια των άλλων».

“ZOOM” ΣΤΑ ΠΡΟΤΥΠΑ

Φυσικά, σύμφωνα με τον Dr. Rowe, η πανδημία δεν ήταν η μόνη αιτία για τη δημιουργία του φαινομένου μιας και ήδη από το 2010 και την παγίωση των ΜΚΔ στην καθημερινότητά μας, τα βίντεο με αναγνωρίσιμους χρήστες που κάνουν ενέσιμα και ανεβάζουν την εμπειρία τους, αποτελούν κομμάτι της ζωής μας.

Είναι σημαντικό όμως να ειπωθεί ότι λόγω του κορωνοϊού και της τηλεκπαίδευσης μέσω διαδικτυακών συσκέψεων ήταν αυξημένη η πιθανότητα εμφάνισης δραματικών επιπτώσεων στην ψυχολογία ενός νεαρού ατόμου. Όπως μάλιστα υποστηρίζει μελέτη που είδε το φως της δημοσιότητας από το Facial Plastic Surgery & Aesthetic Medicine Journal, οι τηλεδιασκέψεις μέσα από πλατφόρμες όπως το Zoom είναι πιθανό να πυροδότησαν μια αυτοκριτική διάθεση.

Αυτό σε συνδυασμό με το διαδικτυακό περιβάλλον των σταρ με τα σμιλευμένα πρόσωπα και ζυγωματικά ίσως οδήγησε κάποιους στο σαλονάκι αναμονής ενός πλαστικού χειρουργού.

«Πιστεύω ότι γίνεται όλο και πιο δημοφιλές- σ.σ. η καταφυγή σε αισθητικές επεμβάσεις- λόγω των celebrities», λέει ο Dr. Rowe. Ο ίδιος τονίζει ότι αρκετοί ασθενείς του που ανήκουν στην Gen Z ζητούν τις υπηρεσίες του επιχειρώντας «να επιτύχουν την εμφάνιση αυτών των μοντέλων».

ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ…

Κι αν δεν την πετύχουν; Αν δεν καταφέρουν να γίνουν όπως τα πρότυπά τους στο Tik Tok , στο Instagram κι αλλού;

Αυτά τα ερωτήματα προκαλούν άγχος και εσφαλμένες προσδοκίες στη γενιά αυτή, λέει η ψυχολόγος – συστημική οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια, Ελένη Περράκη [Parallaxi.gr, 14/1/2023].

Εξηγώντας την ευαλωτότητα της ψυχολογικής κατάστασης των νέων, κυρίως των νεαρών κοριτσιών, ως προς τα πρότυπα που προωθούνται στα ΜΚΔ, η κυρία Περράκη εστιάζει στην έντονη ανησυχία τους για τη εικόνα τους, αλλά και τις αλληλεπιδράσεις απ΄τους φίλους και ακόλουθούς του σχετικά με την -διαρκώς μεταβαλλόμενη, ανάλογα με τα πρότυπα τους- εικόνα που προωθούν στο κοινό τους. «Άρεσα; Είχα αρκετά ‘’likes’’», είναι μερικές από τις απορίες που προκύπτουν, δείκτης της επιρροής που ασκείται στην αυτοεκτίμηση τoυς.

Εκτός αυτού όμως, πιθανά να υπάρχουν κι άλλες αιτίες που σχετίζονται με την εμφάνιση του φαινομένου.

…ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΑΣΤΗ ΕΥΖΩΙΑ

Όπως εξηγεί στο Magazine η Σοφία: «Πιστεύω ότι στον κόσμο μας, ιδιαίτερα στην εποχή μας, μπροστά πάνε εκείνοι που έχουν μια συγκεκριμένη εμφάνιση. Κοινωνικά γίνονται πιο εύκολα αποδεκτοί, ενώ αυτό μεταφράζεται και σε βελτίωση των οικονομικών τους. Πιστεύω δηλαδή ότι μια ωραία εικόνα σού προσφέρει δημοφιλία. Μετά έρχονται και τα λεφτά. Βέβαια ισχύει και το ανάποδο: Αν έχεις πολλά λεφτά, είσαι και δημοφιλής.

Είναι πολύ επιφανειακό όλο αυτό, το ξέρω, αλλά για να τα λέμε όλα, όταν γνωρίζουμε κάποιον, το πρώτο πράγμα που κοιτάμε είναι η εμφάνισή του, καλώς ή κακώς».

Παρόμοια οπτική έχει κι ο Δημήτρης Παπαδημητριάδης, ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, για τον οποίο η τάση για αισθητικές παρεμβάσεις δεν είναι ξεκομμένη από τον ναρκισσισμό της καταναλωτικής μας εποχής, όπου η αξία ενός ανθρώπου μετριέται με βάση τα αγαθά και την εξωτερική εικόνα.

Παρόλα αυτά, συνεχίζει ο ειδικός στην ψυχική υγεία, «αυτή η κουλτούρα δημιουργεί μια παραμορφωμένη εικόνα της πραγματικότητας και της ομορφιάς» [ΤΟ ΒΗΜΑ, 7/7/2024].

Τέλος, υπογραμμίζεται ότι στην εξίσωση θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και ο παράγοντας του διάχυτου αισθήματος ανασφάλειας και ανεπάρκειας που προκύπτει λόγω της δεινής οικονομικής κατάστασης των νέων σήμερα. Ενόσω αυξάνεται αυτό το αίσθημα, οι αισθητικές παρεμβάσεις μοιάζουν ως άμεση λύση που υπόσχεται να καλυτερεύσει την αυτοεκτίμηση, πάντα όμως προσωρινά, αφού δεν επιλύει τα βαθύτερα ψυχολογικά προβλήματα.

ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ

Για το τέλος, άφησα ένα γενικότερο σχόλιο που καιρό τώρα θέλω να κάνω.

Είναι αλήθεια πως κάθε φορά που το ρεπορτάζ αγγίζει θέματα που αφορούν τη σημερινή πιτσιρικαρία, προσπαθώ -ελπίζω να το καταφέρνω- να αποφύγω τον στείρο διδακτισμό ενός «μιλένιαλ», να απομακρυνθώ λίγο από την καταγραφή της καθημερινής ειδησιογραφίας και να δω τα βαθύτερα αίτια του προβλήματος.

Σκέφτομαι ότι σκοπός δεν είναι να κουνήσουμε άλλη μια φορά το δάχτυλο στους νεότερους από εμάς, αλλά να καταλάβουμε, να συζητήσουμε μαζί τους και να διαπιστώσουμε βιωματικά τους λόγους εμφάνισης ορισμένων συμπεριφορών, αντιλήψεων, τάσεων.

Άλλωστε, μόνο κάποιος που κάνει πως δεν καταλαβαίνει, δεν βλέπει πως μια σειρά κοινωνικών ζητημάτων που αφορούν τα νεαρά και πολύ νεαρά άτομα στην Ελλάδα, δείχνουν ότι οι τελευταίοι κάτι θέλουν να πουν.

Σε μια κοινωνική συνθήκη με κυρίαρχη τη φτώχεια, τη μιζέρια και την ανασφάλεια από τη μία και την προκλητική επίδειξη πλούτου από την άλλη, τα εφηβάκια και οι εικοσάρηδες ψάχνουν -ίσως με εσφαλμένο τρόπο- να δώσουν διέξοδο στα αδιέξοδα του μεγάλου κοινωνικού κάδρου.

Παλιότερα, αυτό συνέβαινε μέσα από τη συλλογική ζωή. Σήμερα όχι.

Σε κάθε περίπτωση, και με τη βεβαιότητα ότι ίσως να κάνω λάθος διαπιστώσεις, η τελευταία στιχομυθία μου με την Σοφία δείχνει ότι το «μαζί» κρατά ακόμη γερά.

«Τώρα που έχω μεγαλώσει, νιώθω πιο οικεία με τον εαυτό μου. Σκέφτηκα ότι αν περιμένω να ενηλικιωθώ, να αλλάξω την εμφάνισή μου για να με αποδεχθώ, πολύ απλά δεν θα έχω ζήσει τη ζωή μου μέχρι τότε. Για να τα συνειδητοποιήσω όλα αυτά, μεγάλο ρόλο έπαιξαν οι παρέες μου. Άρχισα να νιώθω καλύτερα με εμένα, όταν βρήκα τους ανθρώπους με τους οποίους μπορούσα να μιλήσω. Που με βλέπουν όπως είμαι και με αποδέχονται».