Η ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΒΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΤΗΣ ΔΑΔΙΑΣ
Δύο μελέτες του WWF φέρνουν στο φως τις διαχρονικές αδυναμίες και τα σοβαρά προβλήματα του συστήματος που συνέβαλαν στην καταστροφική πυρκαγιά στον Έβρο το 2023. Προτείνουν την ανάγκη για λεπτομερή σχεδιασμό και την υιοθέτηση νέας προσέγγισης στη δασοπυρόσβεση.
Εννέα μήνες έχουν περάσει από την καταστροφική πυρκαγιά που μαινόταν για 16 συνεχόμενες μέρες σε μεγάλο μέρος του νομού Έβρου και επεκτάθηκε στη Δαδιά. Πρόκειται μάλιστα για τη μεγαλύτερη σε έκταση πυρκαγιά που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με θλιβερό απολογισμό 942.500 στρέμματα καμένης γης.
Από τη φωτιά, 20 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ενώ πέραν της απώλειας σημαντικού ζωικού κεφαλαίου, σπιτιών και υποδομών, κάηκαν υψηλής οικολογικής αξίας περιοχές, όπως το 58% του Εθνικού Πάρκου Δαδιάς, συμπεριλαμβανομένου και του μεγαλύτερου μέρους της αποικίας φωλεοποίησης του μαυρόγυπα.
Η πυρκαγιά που ξεκίνησε νοτιοδυτικά της Μελίας και της Πυλαίας στο Νότιο Έβρο και η πυρκαγιά που ξεκίνησε βορειοδυτικά της Γκίμπρενας στο Εθνικό Πάρκο Δαδιάς, ενώθηκαν τελικά σε μία στις 19 Αυγούστου 2023, την λεγόμενη “πυρκαγιά του Έβρου”.
Εννέα μήνες μετά, η WWF, μετά από πολύμηνη έρευνα και δράση στο πεδίο, δημοσιεύει δύο μελέτες που εξηγούν τους λόγους που οδήγησαν στο καταστροφικό αποτέλεσμα, ενώ προτείνουν λύσεις για την αναγέννηση του δάσους της Δαδιάς και αναδεικνύουν το αν μπορεί τελικά η περίπτωση του Έβρου να δώσει πολύτιμα διδάγματα για το μέλλον.
Ένα μέλλον που διαφαίνεται αρκετά επικίνδυνο, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι διανύουμε έναν Ιούνιο με συνθήκες καύσωνα και οι πρώτες μεγάλες πυρκαγιές είναι γεγονός.
Η Παναγιώτα Μαραγκού, επικεφαλής προγραμμάτων προστασίας/περιβάλλοντος της WWF, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης των δύο μελετών την Τρίτη (18/6), στα γραφεία της οργάνωσης, αναφέρθηκε στην αντιπυρική περίοδο του 2023 ως τη δεύτερη χειρότερη περίοδο στην χώρα μας από το 1980 ως προς τις καμένες εκτάσεις (1,7 εκατ. στρ.) και τη χειρότερη ως προς τις επιπτώσεις σε προστατευόμενες περιοχές. “Αυτό σαφώς ήταν ένας παράγοντας στο να γίνουν παρεμβάσεις και βήματα από τις αρμόδιες αρχές ως προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά καθένα από αυτά έγινε με προχειρότητα και χωρίς διαβούλευση.
Η κουλτούρα έχει αρχίσει να αλλάζει, οι φορείς καταλαβαίνουν ότι πρέπει να δραστηριοποιηθούν με έναν διαφορετικό τρόπο. Παρ’ όλα αυτά, ο σχεδιασμός γίνεται ακόμα με ορίζοντα αντιπυρικής, από χρόνο σε χρόνο και όχι μακροπρόθεσμα, ούτε συνολικά.
Αναγνωρίζουμε ότι ο δρόμος που έχουμε μπροστά μας ως χώρα είναι δύσκολος. Ωστόσο, ακόμα και τώρα μπορούν να γίνουν οι αλλαγές που θα μας θωρακίσουν. Για να το θέσω πιο σωστά, οφείλουμε να προστατέψουμε τα δάση μας, για να μπορέσουμε στη συνέχεια να προστατεύσουμε, τους ανθρώπους, τις περιουσίες και τις υποδομές της χώρας”.
ΤΑ ΛΑΘΗ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΔΑΣΟΣ ΤΗΣ ΔΑΔΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ ΔΑΣΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Ο Ηλίας Τζηριτής, συντονιστής δράσεων για τις δασικές πυρκαγιές WWF Ελλάς, παρουσίασε την πρώτη μελέτη για τις διαχειριστικές κατευθύνσεις για την αποκατάσταση των δασικών οικοσυστημάτων της περιοχής Έβρου μετά την πυρκαγιά του 2023.
Εκτός από τα βασικά συμπεράσματα που δείχνουν τους λόγους που το σύστημα απέτυχε, γιατί ο μηχανισμός δασοπροστασίας είναι ανεπαρκής και το δάσος καταστράφηκε, ο Ηλίας Τζηρίτης εξήγησε πως στόχος των μελετών είναι να γίνουν μελλοντικά πρότυπο μελετών και διαδικασιών που θα πρέπει να ακολουθούνται μεταπυρικά για οποιασδήποτε πληγείσα περιοχή στη χώρα μας.
Στην Ελλάδα, δεν πραγματοποιείται συστηματική τεκμηρίωση της συμπεριφοράς των δασικών πυρκαγιών, ούτε υπάρχει επίσημο σχετικό αρχείο.
Το WWF Ελλάς, προχώρησε σε μια σύνθετη αξιολόγηση -από αυτοψίες στις περιοχές που κάηκαν, χαρτογράφηση των εμπλεκόμενων φορέων, τεχνική ανάλυση, αναλύθηκαν επίσημα δεδομένα και εκθέσεις, ενώ αξιολογήθηκαν και θεσπισμένες διαδικασίες, που διήρκεσε από τον Νοέμβριο 2023 έως και τον Απρίλιο 2024.
Συνοπτικά, τα τεκμηριωμένα από την εφαρμογή επιστημονικών μεθόδων ευρήματα, είναι τα εξής:
- Οι αρμόδιοι δεν αναγνώρισαν τα “παράθυρα ευκαιρίας”, δηλαδή τις ευνοϊκές χρονικές ευκαιρίες για να διαχειριστούν την πυρόσβεση.
- Κατά περιπτώσεις, δεν ελήφθησαν οι κατάλληλες αποφάσεις για τη διάθεση, τη χωρική διασπορά και την ανάπτυξη των απαραίτητων επίγειων δασοπυροσβεστικών δυνάμεων. “Υπάρχει υπερβολική εξάρτηση από τα εναέρια μέσα. Επίσης, δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να σβήνουμε πυρκαγιές από το οδικό δίκτυο, πρέπει να είμαστε βαθιά μέσα στο δάσος και να δουλεύουμε εκεί που είναι η πυρκαγιά” εξήγησε ο Τζηρίτης.
- Δεν πραγματοποιήθηκε επίσημη και συντονισμένη κινητοποίηση των εθελοντών, προκειμένου να ξεκουράσουν τους πυροσβέστες. “Υπήρξε μεμονωμένη κινητοποίηση πολιτών και είναι σημαντικό να δούμε πως μπορούν οι τοπικές κοινωνίες να συμβάλλουν στη δασοπροστασία και να έχουν άμεση εμπλοκή” επισήμανε.
- Δεν υπάρχει επιστημονική υποστήριξη, που θα συνεισφέρει στο να γίνεται επεξεργασία όλων των δεδομένων συμπεριφοράς της πυρκαγιάς σε πραγματικό χρόνο και έτσι, να υποστηρίζονται οι επιχειρησιακές κρίσιμες αποφάσεις.
- Η μελέτη εντόπισε σημαντικές ελλείψεις στην εκπαίδευση και κατάρτιση αξιωματικών και πυροσβεστών του Πυροσβεστικού Σώματος, που έχει άμεση σχέση με τη μειωμένη αποτελεσματικότητα κατά την καταστολή δασικών πυρκαγιών.
- Αξιολογήθηκαν με λάθος τρόπο τα διαθέσιμα δεδομένα όπως μετεωρολογικές προβλέψεις, με αποτέλεσμα να καούν επιπλέον 120.000 στρέμματα, συμπεριλαμβανομένου και του μικρού πυρήνα του Εθνικού Πάρκου- Δάσος Δαδιάς- Λευκίμης- Σουφλίου.
- Οι πολίτες της περιοχής καθώς και πολλοί υπάλληλοι του ΠΣ φάνηκαν εξαιρετικά προβληματισμένοι και απογοητευμένοι, ζητώντας να εξεταστούν χρόνιες παθογένειες στο σύστημα δασοπυρόσβεσης, οι οποίες συχνά οφείλονται σε έλλειψη συμβατότητας μεταξύ διαφορετικών φορέων και δημιουργούν σοβαρά προβλήματα συντονισμού και συνεννόησης.
“Με την παράθεση των παραπάνω ευρημάτων, επιδιώκεται η εξήγηση του ότι οι καμένες εκτάσεις αυξάνονται ενώ την ίδια ώρα αυξάνονται οι πόροι, οι υποδομές, τα εναέρια μέσα, τα τεχνολογικά εργαλεία και το προσωπικό” είπε ο Τζηριτής.
ΤΙ ΛΕΝΕ ΟΙ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ, ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ
Ενδιαφέρον πάντως παρουσιάζουν και τα σχόλια των επαγγελματιών πυροσβεστών που συμμετείχαν στην έρευνα, οι οποίοι, βάσει της εμπειρίας τους, αναδεικνύουν ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και αναφέρουν όσα είναι απαραίτητα και αναγκαία για να μπορέσουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους αποτελεσματικά, καθώς και να αντιμετωπίσουν τις ολοένα και πιο δύσκολες αντιπυρικές περιόδους που θα έρχονται από χρονιά σε χρονιά.
«Είναι πολλοί οι παράγοντες που παίζουν ρόλο πριν φτάσουμε στην κατάσβεση. Πρόληψη δεν υπάρχει αφού τα δασαρχεία υπολειτουργούν, η ερήμωση της υπαίθρου από νέους που θα ασχολούνται με αυτή, η γήρανση του πληθυσμού, τα χωριά ερήμωσαν και μοιραία και η εγκατάλειψη της υπαίθρου με ότι συνεπάγεται. Απαρχαιωμένος στόλος ΠΣ και υπάλληλοι πολλών ταχυτήτων νοοτροπίας και ηλικίας»
«Μεγαλύτερος αριθμός προσωπικού στα οχήματα – λιγότερες ώρες εργασίας προσωπικού- μέριμνα για την επαρκή και σωστή ξεκούραση του προσωπικού. Συντονισμός δράσης εθελοντικών ομάδων με το εκπαιδευμένο μόνιμο προσωπικό».
«Μόνο 2 άτομα σε κάθε πυροσβεστικό είναι τραγικά μικρός αριθμός για να επιχειρήσουμε»
«Καλύτερο σχεδιασμό και συντονισμό από όλους τους αρμόδιους φορείς. Πριν την πυρκαγιά να γνωρίζουν την πυρκαγιά. ΠΡΟΛΗΨΗ! ΠΡΟΛΗΨΗ!».
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΑΓΕΝΝΗΘΕΙ ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΤΗΣ ΔΑΔΙΑΣ;
Το Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς-Λευκίμμης-Σουφλίου έχει συνολική έκταση 428.000 στρεμμάτων και αποτελεί «μια από τις σημαντικότερες προστατευόμενες περιοχές σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο». Στο δάσος συναντώνται τρία από τα τέσσερα είδη γύπα της Ευρώπης και η μοναδική πολυπληθής αναπαραγόμενη αποικία μαυρόγυπα στα Βαλκάνια, που επηρεάστηκε από την πυρκαγιά του 2022 και του 2023.
Και ποια είναι η επόμενη μέρα; Πως θα αναγεννηθεί το δάσος της Δαδιάς, που επλήγη σοβαρά;
“Η φύση δεν γνωρίζει από ανθρώπινο χρόνο. Εμείς οι άνθρωποι είμαστε ματαιόδοξοι και αν θέλετε και πλεονέκτες, και προφανώς δεν μας κάνει να νιώθουμε καλά όταν βλέπουμε ένα καμμένο τοπίο. Όμως τη φύση, δεν την νοιάζει. Σε ιδανικές συνθήκες, το νότιο κομμάτι του Έβρου που έχει πολλά πλατύφυλλα, θα αρχίσει να έχει μια εικόνα δάσους σε 10-15 χρόνια. Σε ό,τι αφορά τα κωνοφόρα και ειδικότερα την μαύρη πεύκη, θα πρέπει να περιμένουμε τουλάχιστον 25 χρόνια για να έχουμε ένα δασογενές περιβάλλον” εξηγεί ο υπεύθυνος του χερσαίου προγράμματος του WWF Νίκος Γεωργιάδης αναφορικά με το χρονικό διάστημα που θα χρειαστεί το δάσος για να επανέλθει.
Με πρωτοβουλία του WWF Ελλάς και με τη σύμφωνη απόφαση της Γενικής Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ, η οργάνωση ορίστηκε «Ανάδοχος Αναδάσωσης» και με ίδιους πόρους, εκπόνησε τη “Μελέτη αναδάσωσης και διαχειριστικών κατευθύνσεων για την αποκατάσταση των δασικών οικοσυστημάτων της περιοχής του Έβρου μετά την πυρκαγιά του 2023”.
Η μελέτη αποτελεί μια προσπάθεια να συγκεντρωθεί τεκμηριωμένη επιστημονική πληροφορία, όπου θα συμβάλει στο να καθορίσει τους διαχειριστικούς άξονες για την αποκατάσταση των δασικών οικοσυστημάτων, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις κοινωνικές όσο και τις οικονομικές παραμέτρους της περιοχής που επηρεάστηκαν.
Σημαντικό είναι να επισημανθεί πως πάνω από το 1/3 της καμένης έκτασης κάηκε με υψηλή δριμύτητα. Για τον λόγο αυτό, προτάθηκε ένα συγκεκριμένο πλάνο περιορισμένων υλοτομιών για να μη διαταραχθούν περαιτέρω τα οικοσυστήματα που ανακάμπτουν.
Γύρω από το χωριό Μελία, θα δοθεί προτεραιότητα για άμεση αναδάσωση, μια και είναι μια περιοχή με βαρύ ιστορικό προηγούμενων πυρκαγιών και χαμηλή δυνατότητα φυσικής αναγέννησης. Την ίδια ώρα, αποτελεί μία σημαντική περιοχή φυσικής τροφοληψίας για τον μαυρόγυπα και τον ασπροπάρη, αλλά και φωλεοποίησης και τροφοληψίας για άλλα σημαντικά είδη αρπακτικών. Γι’ αυτήν την έκταση εκπονήθηκαν 3 μελέτες αναδάσωσης στο πλαίσιο της γενικής μελέτης. Όπως είπε ο Γεωργιάδης, αν και είναι νωρίς ακόμα, οι πρώτες ενδείξεις σε πολλές θέσεις είναι καλές, με αναγέννηση τόσο των κωνοφόρων, όσο και των πλατύφυλλων ειδών.
«Η ανάλυση του Έβρου δείχνει τον δρόμο που πρέπει να ακολουθηθεί. Είναι θέμα πολιτικής βούλησης και αποφασιστικότητας το κατά πόσο τα διδάγματα αυτά θα συντελέσουν σε μία συνολική αλλαγή για την προστασία, όχι μόνο των δασών μας, αλλά και των συμπολιτών μας και της περιουσίας τους» κατέληξε η Παναγιωτά Μαραγκού.
