Η ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΟΥ ΣΚΟΤΩΝΕΙ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΚΑΘΕ 62 ΛΕΠΤΑ

To 2025 μάλλον (θα έπρεπε να) γνωρίζουμε όλοι πως άλλο είναι να λέμε πως έχουμε κάποια διαταραχή ψυχικής υγείας και άλλο όντως να έχουμε κάποια.

Το θέμα είναι πόσοι ζητούμε βοήθεια από επαγγελματίες, πριν κάνουμε κακό σε άλλους και στον εαυτό μας. Μελέτη εκτίμησε πως το 14.3% των θανάτων κάθε χρόνο (8.000.000) αποδίδονται σε ψυχικές διαταραχές.

Η κύρια αιτία δεν είναι αυτή που πιστεύεις.

Συγκεκριμένα, η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή ακολουθούν τις διατροφικές διαταραχές που δεν κοιτούν ηλικίες. Έχουν ως θύματα -εντός και εκτός εισαγωγικών- άτομα από 5 έως 80 ετών και επηρεάζουν το 9% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Κάθε 62 λεπτά πεθαίνει ένας άνθρωπος από απευθείας συνέπειες διατροφικής διαταραχής. Στις ΗΠΑ πεθαίνει ένας κάθε 52 λεπτά.

Μετά την πανδημία, οι εισαγωγές σε νοσοκομεία αυξήθηκαν κατά 66%.

Την ίδια ώρα, το 75% όσων έχουν κάποια σχετική διαταραχή δεν ζητούν επαγγελματική βοήθεια.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝΟΡΕΞΙΑ, ΒΟΥΛΙΜΙΑ ΚΑΙ BINGE EATING

Για να γίνει κατανοητή η απειλή, είναι απαραίτητες οι διευκρινίσεις. Όπου «διατροφικές διαταραχές», λοιπόν είναι η νευρική ανορεξία, η νευρική βουλιμία και η αδηφαγική διαταραχή (binge-eating). Οι γυναίκες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν κάποια τέτοια διαταραχή.

Κατά την νευρική ανορεξία (έχει τα περισσότερα θύματα) οι άνθρωποι έχουν αραμορφωμένη εικόνα σώματος και βλέπουν τον εαυτό τους ως υπέρβαρους ή παχύσαρκους, παρόλο που μπορεί να είναι σημαντικά λιποβαρείς. Τα άτομα με ΝΑ τείνουν να έχουν έντονο φόβο για την αύξηση του σωματικού βάρους και περιορίζουν σοβαρά την ποσότητα φαγητού που τρώνε. Το 31% των ατόμων με νευρική ανορεξία έχουν επιχειρήσει να αυτοκτονήσουν.

Η βουλιμία εμφανίζεται συνήθως σε γυναίκες που είναι παχύσαρκες και αναγκάζουν τον εαυτό τους να κάνει εμετό. Χαρακτηρίζεται από καταναγκαστική υπερφαγία (βουλιμικά επεισόδια) που συνήθως ακολουθείται από αυτοπροκαλούμενο εμετό ή κατάχρηση καθαρτικών ή διουρητικών και συχνά συνοδεύεται από ενοχές και κατάθλιψη. Το 23% των ασθενών έχουν κάνει απόπειρα να τερματίσουν τη ζωή τους.

Στα κριτήρια του binge-eating είναι επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας: τρως μόνος -γιατί ντρέπεσαι-, γρηγορότερα από ό,τι συνήθως μεγάλες ποσότητες -μεγαλύτερες από αυτές που τρώει ο μέσος άνθρωπος-, σε μικρό χρονικό διάστημα, νιώθοντας πως είσαι εκτός ελέγχου -δεν μπορείς να σταματήσεις- και τελικά, αισθάνεσαι δυσφορία από το πρήξιμο, αηδία για τον εαυτό σου και ενοχές. Η διαταραχή είναι ελαφρά όταν έχεις τέτοια επεισόδια 1-2 φορές την εβδομάδα και ακραία όταν έχεις 14+ επεισόδια στο ίδιο διάστημα. Το 23% όσων έχουν διαγνωστεί, έχουν ομολογήσει πως σκέφτηκαν το θάνατο ως λύση.

MIA EIΔΙΚΟΣ ΕΞΗΓΕΙ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Το NEWS 24/7 επικοινώνησε με τη διαιτολόγο, διατροφολόγο Αναστασία Μακρή για να εξηγήσει πώς αυτές οι διαταραχές απειλούν ζωές. Ο κύριος λόγος αυτού του κειμένου είναι να γίνει κατανοητό σε εφήβους, ενήλικες που έχουν “πιαστεί” στην παγίδα της νευρικής ανορεξίας και γονείς ή φροντιστές ή συντρόφους πως εάν δεν δοθεί η απαιτούμενη προσοχή, το άτομο μπορεί να καταλήξει.

«Οι θάνατοι έρχονται, γιατί καταρρέει όλο το σύστημα» λέει η κυρία Μακρή, «αρχίζει να μην λειτουργεί η καρδιά. Επειδή το άτομο δεν τρώει, δεν πίνει και νερό και δεν ουρεί. Έτσι καταρρέουν τα νεφρά και σιγά σιγά ακολουθούν τα υπόλοιπα όργανα, με την επιβίωση να γίνεται πολύ δύσκολη».

Η πιο επικίνδυνη απειλή είναι η ανορεξία «που αφορά συνήθως κορίτσια στην εφηβεία, τα οποία αρχίζουν και κάνουν διατροφή και μετά αρχίζουν να μειώνουν την τροφή τους. Επειδή ξέρουν να το κρύβουν καλά και δεν βλέπουν στον καθρέφτη αυτό που βλέπουμε εμείς, το καλύπτουν για να μην τους καταλάβει ο άλλος.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να πέσουν πάρα πολύ χαμηλά σε βάρος.

Εν τω μεταξύ, η ανορεξία μπορεί να έχει και βουλιμικά επεισόδια, δηλαδή μπορεί μπροστά μας ένας ανορεξικός να φάει και μετά να πάει στην τουαλέτα, για να προκαλέσει εμετό -γιατί η ανορεξία συνοδεύεται και από εμετούς.

Ουσιαστικά δεν τρέφονται σωστά και μετά αρχίζει και καταρρέει όλο το σύστημα».

Πόσο συχνή είναι η ανορεξία στην Ελλάδα

Στοιχεία του 2017 είχαν την Ελλάδα στη μέση του πίνακα των χωρών με καταγραφές ατόμων με νευρική ανορεξία. Είχαμε 88.14 περιπτώσεις σε 100.000 άτομα. Στο Νο1 ήταν το Λουξεμβούργο με 158.54 και στην ουρά η Σομαλία με 19.99. Πόσο συχνά βλέπει η ειδικός το φαινόμενο;

«Δεν το βλέπουμε πολύ εύκολα, γιατί ο κόσμος έχει άρνηση πως υπάρχει αυτό το πρόβλημα».

Δεν είναι πολλοί οι γονείς που αφήνουν στην άκρη τα συμπλέγματα που οδηγούν στους τοίχους του “δεν φταίω εγώ” και επικεντρώνουν στο παιδί τους. Που δέχονται το “το παιδί σου χρειάζεται ψυχολόγο”.

Θα αναφέρω ένα περιστατικό που συνέβη πριν δυο χρόνια: με είχε πάρει τηλέφωνο μια μητέρα για να μου πει ότι η κόρη της θέλει να χάσει βάρος και θα ήθελε να τη δω. Όταν ήλθε στο γραφείο η κοπέλα, ήταν ήδη πολύ αδύνατη. Στη συζήτηση που είχαμε της είπα πως δεν θα συζητήσουμε το θέμα του βάρους -το ζήτημα ήταν να τη “βγάλω” από αυτό.

Στην επικοινωνία με τη μητέρα της, της είπα πως πρέπει να πάνε άμεσα σε ψυχολόγο.

Με ρώτησε γιατί και της εξήγησα ότι το παιδί της ήταν 37 κιλά και ήταν κάπως θλιμμένο. Δεν είχε λογική να μου λέει λοιπόν, ότι θέλει να χάσει βάρος. Αυτό έδειχνε πως υπήρχε πρόβλημα, το οποίο είδε τότε η μητέρα.

Εν συνεχεία έκανε τα πάντα για να βοηθήσει το κορίτσι της. Όταν ήλθαν ξανά σε εμένα, στην αρχή δεν έθιγα καν τη λέξη βάρος. Έλεγα στο παιδί πως ο στόχος μας είναι να βρούμε έναν τρόπο να τρώει πιο σωστά και πιο υγιεινά.

Δεν είναι εύκολο να πείσεις ένα παιδί με νευρική ανορεξία να αρχίσει να τρώει. Πρέπει να σε εμπιστευτεί. Να καταλάβει ότι θες το καλό του. Θέλει και προσπάθεια με όλη την οικογένεια, που κάτι δεν έχει δει, κάτι έχει χάσει.

Είναι πολύ εύκολο για τους γονείς να μην μπορούν να ελέγξουν τι έχει φάει μέσα στην ημέρα το παιδί τους, όταν δουλεύουν όλη την ημέρα και επαφίενται σε ό,τι τους λέει πως έφαγε. Την ίδια ώρα, μπορεί να ‘χει πετάξει το φαγητό».

Ωστόσο, η πολύ μεγάλη απώλεια κιλών δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες. Σημαίνει πως ήλθε η ώρα για πράξεις, γιατί κινδυνεύει η ζωή του παιδιού σου.

Πώς μπορεί ένας γονέας να καταλάβει πως το παιδί του βαδίζει προς την ανορεξία

«Όταν αρχίσει ένα παιδί να κάνει διατροφή, αρχικά οι γονείς πρέπει να το βοηθήσουν να εμπιστευτεί κάποιον ειδικό, γιατί τα περισσότερα παιδιά λένε μεταξύ τους πως “δεν θα φάω τίποτα για να χάσω βάρος”. Το θέμα είναι πως όταν βλέπεις ότι το παιδί σου έχει χάσει πολύ βάρος, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουν οι γονείς είναι να επισκεφτούν έναν ψυχολόγο».

«Το σημαντικό κομμάτι στην ανορεξία και αυτό που δεν κάνουν οι περισσότεροι γονείς είναι ότι να πάνε σε ψυχολόγο για να τον συμβουλευτούν και να δουν πως θα διαχειριστούν το παιδί τους».

«Για να φτάνει στο σημείο να τρώει, να κάνει εμετούς, να προσπαθεί απεγνωσμένα να χάσει κι άλλο βάρος, κάτι υπάρχει από πίσω.

Συνήθως οι διατροφικές διαταραχές έχουν να κάνουν με τον τροφό, δηλαδή με τη μαμά. Δηλαδή, μπορεί να υπάρχει μια πίεση από τη μαμά που λέει συνεχώς “πρέπει να είσαι αδύνατη” ή “μην το φας αυτό γιατί παχαίνει”.

Αυτό μετά σιγά σιγά οδηγεί υποσυνείδητα το παιδί στο ότι δεν πρέπει να φάει».

Έρευνες δείχνουν πως οι φυλετικές διακρίσεις, ο εκφοβισμός, ο σεξισμός και άλλες μορφές διακρίσεων έχουν επίσης, αποδειχθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο για διατροφικές διαταραχές. Όπως φυσικά, και τα social media.

«Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο. Όλοι βλέπουν την εικόνα των πιο αδύνατων ατόμων και θεωρούν πως αυτό είναι το φυσιολογικό. Οπότε όλοι προσπαθούν να επηρεαστούν και να φτάσουν σε αυτό που βλέπουν στις οθόνες.

Επίσης, υπάρχει και η άλλη μόδα που όλοι ανεβάζουν το τι τρώνε, οπότε προκύπτουν συγκρίσεις. Σκέψεις όπως “α, δεν τρώει αυτή πολύ” ή “πώς είναι αδύνατη αφού τρώει τόσο πολύ;”. Είναι αντιληπτό ότι οι συγκρίσεις δεν έχουν νόημα, καθώς κάθε οργανισμός είναι διαφορετικός».

Αλλά τα παιδιά που είναι στην εφηβεία δεν βάζουν αυτόν τον παράγοντα στην εξίσωση.

TΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΤΗΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑΣ

Θυμάμαι στη δική μου εφηβεία -των περιοδικών για τα κορίτσια που παρουσίαζαν μόνο έναν τύπο σώματος, τον αδύνατο και τον ‘σφήνωναν’ στον εγκέφαλο ως τον ιδανικό- είχα κάνει όλες τις διαθέσιμες δίαιτες, χωρίς ποτέ να δω ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Μόνο ταλαιπωρούσα τον εαυτό μου, χάνοντας κιλά πολύ γρήγορα και ανακτώντας τα ακόμα πιο γρήγορα. Όταν τώρα, ήμουν στενοχωρημένη ή λυπημένη δεν μπορούσε να πιω ούτε νερό. Σε ανάλογες συνθήκες, μια φίλη μου έτρωγε ασταμάτητα.

«Αυτό που ξεχωρίζει τη νευρική ανορεξία είναι πως χαρακτηρίζεται από την άρνηση του ατόμου να διατηρήσει ένα υγιές βάρος και από το φόβο μην πάρει κιλά.

Όταν κάποιος έχει ανορεξία υπάρχουν κάποια σημάδια που το δείχνουν. Δηλαδή, πέρα από την απώλεια του βάρους, αν κάνεις εξετάσεις αίματος δεν είναι φυσιολογικές. Επίσης, κουράζεσαι πολύ εύκολα, δεν κοιμάσαι, ζαλίζεσαι, κρυώνεις πάρα πολύ αφού δεν έχεις λίπος πάνω σου, μπορεί να έχεις λιποθυμικά επεισόδια, ενώ μετά αρχίζουν και εξωτερικά “σημάδια”: βλέπεις τα νύχια που αλλοιώνονται από τα οξέα στο στομάχι, όταν βάζουμε τα δάχτυλα μας στο στόμα για να προκαλέσουμε τον εμετό.

Η συνέπεια είναι να βλέπουμε παιδιά, 10-12 ετών που έχουν οστεοπόρωση, γιατί δεν τρώνε καθόλου και δεν έχουν ασβέστιο.

Ένα άλλο σημάδι των ανορεξικών είναι πως γυμνάζονται πολύ. Παρατηρείς ανθρώπους που είναι στα πολύ χαμηλά του βάρους, να γυμνάζονται εμμονικά. Λένε πως “πρέπει να πάω στο γυμναστήριο για δυο ώρες, για να κάψω αυτά που έφαγα”.

Εν τω μεταξύ, μετά από κάποιο βάρος στα κορίτσια -στις ηλικίες, 15-17 είναι τα 35 κιλά- δεν μπορεί να λειτουργήσει το σώμα και σταματάει η περίοδος».

Πώς σε “ωθούν” οι εμπειρίες στην ανορεξία

Κάτι άλλο που θυμάμαι (ναι, θυμάμαι πολλά -είμαι σε αυτήν την ηλικία) είναι η περίοδος της ζωής μου που όλα πήγαιναν λάθος, για λόγους από αυτούς που δεν έχουν απαντημένα “γιατί” (όπως είναι οι απώλειες ανθρώπων σου). Επειδή ένιωθα πως είμαι έρμαιο άλλων “δυνάμεων”, αποφάσισα να ελέγξω κάτι που ήταν στο χέρι μου: ήταν το βάρος μου.

«Ισχύει πως ο έλεγχος του βάρους είναι ένας τρόπος που έχουν οι έφηβοι, οι οποίοι δοκιμάζονται να ελέγξουν κάτι στη ζωή τους. Όπως είναι και ένας τρόπος να νιώσουν χαρά, πως τους αποδέχεται ο κόσμος. Δυστυχώς, ο κόσμος είναι πάρα πολύ κακός με τους παχύσαρκους.

Αυτό το ξέρουν τα παιδιά που το περνούν από το δημοτικό. Δεν χρειάζεται να φτάσουν στο γυμνάσιο και στο λύκειο. Από το δημοτικό αρχίζει η απόρριψη και μετά στο γυμνάσιο και το λύκειο, όταν αναζητούν συντρόφους περισσότερο προσπαθούν ακόμα πιο έντονα να χάσουν βάρος. Συνήθως η ανορεξία στην εφηβεία έχει να κάνει με την ερωτική απόρριψη. Αδυνατίζουν στο γενικότερο πλαίσιο της προσπάθειας να κάνει τον άνθρωπο που το ενδιαφέρει να το προσέξει».

Μετά είναι ένας φαύλος κύκλος. Το σημαντικό είναι όταν καταλάβει κάποιος ότι το παιδί του τείνει προς τα εκεί, να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία.

Θα πρέπει να εξηγήσουν στο παιδί τους λόγους που δεν είναι φυσιολογικό και υγιές αυτό που κάνει και μετά να πάνε σε έναν ειδικό, καθώς μόνο αυτός το καταλάβει και θα το κάνει να καταλάβει την “μεγάλη εικόνα.

Το θέμα είναι να χάνεις βάρος για να είσαι υγιής, κάτι που όταν είσαι στην εφηβεία δεν είναι κάτι που σκέφτεσαι ή σε απασχολεί.

Το άλλο άκρο είναι να δείξεις στο παιδί που τείνει προς την νευρική ανορεξία έναν άνθρωπο που την έχει περάσει και πώς έχει καταλήξει. Είναι το πιο τρομακτικό της κατάστασης, ωστόσο κάποια παιδιά δεν καταλαβαίνουν αν δεν δουν ότι είναι πραγματικότητα. Θεωρούν πως ο γονιός υπερβάλει και ότι το ελέγχουν. Κάτι που δεν ισχύει».

ΠΩΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ

Η κυρία Μακρή ομολογεί πως δεν είναι εύκολο να “βγει” ένας άνθρωπος από τη νευρική ανορεξία, ωστόσο διαβεβαιώνει ότι «άπαξ και αρχίσει η δουλειά με τον ψυχολόγο, θα αρχίσει σταδιακά το παιδί να παίρνει βάρος. Στην αρχή δεν θα τρώει, θα φοβάται πως αν φάει ένα μήλο παραπάνω, να πάρει κιλά. Πρέπει σιγά σιγά να αρχίσει να τρώει, ώστε να φτάσει σε ένα υγιές επίπεδο, χωρίς να πάει στο άλλο άκρο, να γίνει παχύσαρκο και να έχει χειρότερα αποτελέσματα.

Η σωστή αντιμετώπιση θέλει συνδυασμό επαγγελματιών: τον ψυχολόγο για να εξηγήσει και παράλληλα να βρει το αίτιο που οδήγησε το παιδί σε αυτήν την συμπεριφορά, τον διατροφολόγο που θα “φτιάξει” τη διατροφή του παιδιού, όπως και ένα άθλημα για να το βοηθήσει να αφοσιωθεί εκεί -να της τραβήξει κάτι άλλο την προσοχή».

Αν τυχόν το παιδί σου βασανίζεται, δεν αρκεί να του μαγειρεύεις ό,τι του άρεσε να τρώει παλιά και να του επαναλαμβάνεις αμέτρητες φορές τη λέξη “φάε” ή την ερώτηση “γιατί δεν τρως;”.

Είναι μια από τις πιο δύσκολα ιάσιμες ασθένειες και απαιτεί την αμέριστη προσοχή σου.