ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ: ΒΑΛΚΑΝΙΑ, ΛΕΙΨΥΔΡΙΑ ΚΑΙ REAL ESTATE

Οι πρώτες ακτές της Χαλκιδικής απέχουν από τη Θεσσαλονίκη λιγότερο από μια ώρα. Εκεί, τις περασμένες δεκαετίες, το όνειρο της απόκτησης μιας εξοχικής κατοικίας έγινε πραγματικότητα για κάποιους κατοίκους της Θεσσαλονίκης. Σήμερα, το πρώτο πόδι έχει εξαντλήσει κάθε δυνατότητα δόμησης, και παλεύει να έχει νερό στις βρύσες, για να ξεπλύνουν οι Βαλκάνιοι παραθεριστές το θαλασσινό νερό από το σώμα τους.

Το πρώτο πόδι της Χαλκιδικής χωρίζεται στα δύο. Στο πρώτο μισό συναντά κανείς τα all-inclusive ξενοδοχεία, που δεν απευθύνονται όμως στην τσέπη του μέσου παραθεριστή. Τουρίστες κυρίως από την Αγγλία – και παλαιότερα από τη Ρωσία – προσγειώνονται στο αεροδρόμιο Μακεδονία και από εκεί με μισθωμένους οδηγούς πηγαίνουν απευθείας στις μονάδες αυτές.

Στο δεύτερο μισό του ποδιού, οι Χαλκιδικιώτες επιχειρούν να ξεδιπλώσουν την εμπορική τους δραστηριότητα. Εκεί, έχουν συγκεντρωθεί ενοικιαζόμενα δωμάτια και πλήθος από ακίνητα σε βραχυχρόνια μίσθωση. Τους καλοκαιρινούς μήνες τα beach bars και τα νυχτερινά clubs στην Καλλιθέα και στο Πευκοχώρι, φέρνουν ακόμη και αυθημερόν κόσμο για ένα μπάνιο ή και για ποτά μέχρι το ξημέρωμα. Για πολλούς οδηγούς, ο δρόμος της επιστροφής από τη Χαλκιδική μπορεί να μετατραπεί σε μαρτύριο.

Πρώτο πόδι: Ελάχιστη προσφορά – Ελάχιστες παροχές – Ελάχιστος έλεγχος

Ο δήμος Κασσάνδρας στο πρώτο πόδι κατοικείται από 17.000 μόνιμους κατοίκους. Μπορεί η διαπλάτυνση του δρόμου στην Ποτίδαια να δημιούργησε μια ασφαλή είσοδο, αλλά στο εσωτερικό του ποδιού οι δρόμοι και οι υποδομές χρονολογούνται από την εποχή της Χούντας. 

Ο αριθμός των ατόμων που βρίσκονται στο πόδι τους θερινούς μήνες τριπλασιάζεται και οι δρόμοι κατακλύζονται από παραθεριστές. Οι ξενοδοχειακές μονάδες βλέπουν τα AirBnB να πληθαίνουν, αλλά ο ανταγωνισμός αυτός δεν τους ανησυχεί. Με δεδομένο ότι στοχεύουν σε τουρίστες χαμηλών απαιτήσεων από τα Βαλκάνια, συνεχίζουν να γεμίζουν τις κλίνες τους, χωρίς να χρειάζεται να αναβαθμίσουν τις υποδομές και τις υπηρεσίες τους. 

Άτομα που δραστηριοποιούνται στην περιοχή χαρακτηρίζουν, τον εισερχόμενο τουρισμό από τα Βαλκάνια, «χαμηλής ποιότητας». Ανεξάρτητα από την τσέπη του κάθε επιχειρηματία, αυτή η αντίληψη δημιουργεί ένα σχήμα τουρισμού: ελάχιστη προσφορά, για ελάχιστες παροχές, με ελάχιστο έλεγχο. 

Η αγορά ακινήτων της Χαλκιδικής, σύμφωνα με τον ιδιοκτήτη μεσιτικού γραφείου Παντελή Σπυράτο, φιλοξενεί κυρίως Βαλκάνιους που επισκέπτονται τη χερσόνησο με τακτική. Η βασική και μαζική πηγή τουριστών από τα Βαλκάνια προέρχεται από tour operators. Τα πρακτορεία προαγοράζουν από τον χειμώνα πολύ φθηνά πακέτα σε τιμές χονδρικής στα φθηνά καταλύματα του πρώτου ποδιού. Έπειτα όταν πλησιάζουν οι καλοκαιρινοί μήνες τα διαθέτουν στους ενδιαφερόμενους επισκέπτες από τις γειτονικές μας χώρες. 

Μια άλλη πρακτική είναι αυτή που ακολουθούν ορισμένοι Βούλγαροι και Ρουμάνοι επισκέπτες, οι οποίοι νοικιάζουν υψηλού κυβισμού και χωρητικότητας αυτοκίνητα από τη χώρα τους. Η χρήση τους δεν είναι αποκλειστικά για τη μετακίνηση. Τα αυτοκίνητα αυτά εξοπλίζονται από τη χώρα τους με τρόφιμα, με σκοπό να έρθουν στο πρώτο πόδι, με τα μόνα έξοδα που τους απασχολούν να αφορούν τη διαμονή τους.

Στη βάση αυτού του «φθηνού» τουρισμού κινούνται αρχές και ορισμένοι επιχειρηματίες που αναμένουν από δύο μήνες του καλοκαιριού, να θρέψουν τους υπόλοιπους δέκα. Ωστόσο, ο εύκολος πλουτισμός και η χαλαρότητα των ελέγχων όπως φαίνεται έχουν ενίοτε απρόβλεπτες επιπτώσεις. Ο θάνατος του νεαρού παιδιού σε λούνα παρκ στο Πευκοχώρι και τα πιστόλια που έκαναν την εμφάνιση του σε beach bar της Χανιώτη ήταν χαρακτηριστικά παραδείγματα. 

Η τραγωδία στο λούνα παρκ ανέδειξε την αδιαφορία του δήμου να ελέγξει αν η επιχειρηματική δραστηριότητα στο πρώτο πόδι, τηρεί και πράττει τουλάχιστον τα νόμιμα. Η δήμαρχος Κασσάνδρας, Αναστασία Χαλκιά, δήλωσε ότι ο δήμος δεν διαθέτει εξειδικευμένο προσωπικό για να ελέγξει τέτοια μηχανήματα. Η ουσία της κατάστασης, όμως, είναι κάπως διαφορετική. 

Σύμφωνα με το Υπουργείο, αρμόδια για τον έλεγχο και τη χορήγηση αδειών είναι η δημοτική αρχή. Έτσι, όσα δεν έπραξε ο δήμος Κασσάνδρας, έπραξε στην περίπτωση του ο δήμος Κοζάνης. Όταν ο 58χρονος επιχειρηματίας του επίμαχου λούνα παρκ αιτήθηκε φέτος συμμετοχή σε πανηγύρι του δήμου Κοζάνης, η αρμόδια επιτροπή δεν χορήγησε άδεια, καθώς δε διαθέτει πιστοποιητικά ασφαλείας για κανένα από τα παιχνίδια. Στην περίπτωση του δήμου Κασσάνδρας επιβλήθηκε απλά ένα πρόστιμο, με τον χώρο να λειτουργεί κανονικά μέχρι το θάνατο του νεαρού.

Από την άλλη, η περίπτωση των πυροβολισμών μέσα σε beach bar της Χανιώτη «φώτισε» τη νύχτα της χερσονήσου. Ο πυροβολισμός που τραυμάτισε στο στέρνο τον 40χρονο Βούλγαρο ιδιοκτήτη του μαγαζιού έδωσε στοιχεία για το επιχειρηματικό κεφάλαιο που δραστηριοποιείται στην περιοχή. Σύμφωνα με την έρευνα των αρχών που γνωστοποιεί η ΕΛΑΣ, ο ιδιοκτήτης φέρεται να είναι «μπροστινός» ενός μέλους της βουλγαρικής μαφίας.

Υπερτουρισμός και γεωτρήσεις «τρώνε» το νερό

Το πρώτο πόδι έχει ξεπεράσει την φέρουσα ικανότητά του και βρίσκεται σε μια διπλή συνθήκη κορεσμού. Όχι μόνο δε μπορεί να προσφέρει νέα καταλύματα ή να αναβαθμίσει το τουριστικό του προϊόν, αλλά αντιμετωπίζει και σοβαρά προβλήματα στην υδροδότηση.

Η έλλειψη νερού φέτος στο πρώτο πόδι ξεκίνησε από τις αρχές Ιουλίου στο Πευκοχώρι. Πολύωρες διακοπές υδροδότησης έκαναν τουρίστες και κατοίκους να αγανακτούν. Η διοίκηση του δήμου Κασσάνδρας από την πλευρά της ανέφερε ότι το πρόβλημα είναι η κατάχρηση του νερού στο πότισμα των κήπων. Ωστόσο, η κατάσταση είναι κάπως πιο σύνθετη.

Το πρώτο πόδι της Χαλκιδικής, καθώς δε διαθέτει κάποια οροσειρά, βασίζεται σε γεωτρήσεις οι οποίες έχουν συγκεκριμένη δυναμική. Οι μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες που φιλοξενεί το πρώτο πόδι έχουν αντλίες υψηλής πίεσης, με αποτέλεσμα η διανομή του νερού να γίνεται πιο δύσκολη στις βρύσες των κατοίκων.

Σύμφωνα με διαχειριστές ακινήτων στην περιοχή, όσοι δε φρόντισαν να έχουν αντλία στα ακίνητα τους, αυτό το καλοκαίρι έχουν έως και 70% ακυρώσεις, καθώς όταν υπάρχει έλλειψη νερού οι τουρίστες φεύγουν ή ακυρώνουν την κράτηση τους. Οι περιοχές που παρατηρείται πιο έντονα το φαινόμενο αυτό είναι και οι πιο τουριστικές, δηλαδή το Πευκοχώρι, η Χανιώτη και το Παλιούρι. Τα οικόπεδα μέχρι τα Νέα Μουδανιά βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα, καθώς τροφοδοτούνται και από τη Θεσσαλονίκη. 

Αυτά, όσον αφορά την κατανάλωση για τους τρεις μήνες του καλοκαιριού.

Η γη όμως ανανεώνεται και συντηρείται και τους υπόλοιπους εννέα. Η υπεράντληση των υδάτων από τις γεωτρήσεις και η παράτυπη μεταφορά του νερού τον υπόλοιπο χρόνο έρχεται να συμπληρώσει την αλόγιστη τουριστική ανάπτυξη.

Το γλυκό νερό που τραβάνε οι γεωτρήσεις βρίσκεται στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Σε παραθαλάσσιες περιοχές, όταν με την υπεράντληση του νερού το έδαφος στεγνώνει, τότε το γλυκό νερό που τραβούσαν οι γεωτρήσεις, δίνει τη θέση του στο θαλασσινό αλμυρό νερό. Έτσι, η θάλασσα διεισδύει στους υπόγειους υδροφορείς.

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται υφαλμύρωση, και είναι παρόν εδώ και χρόνια στη Χαλκιδική. Η περιοχή διαθέτει και αγροτική παραγωγή με ελαιόδεντρα, τα οποία επίσης απαιτούν μεγάλες ποσότητες νερού, ειδικά μετά από χειμώνες χωρίς βροχή. Ο ξηρός χειμώνας, οι παράνομες γεωτρήσεις και η παράτυπη μεταφορά νερού των γεωτρήσεων, πέραν από τη μέγιστη επιτρεπόμενη απόσταση, στεγνώνουν τα χωράφια και θα απασχολήσουν το χειμώνα που έρχεται. 

Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τον δήμο Κασσάνδρας, 583 ΑΦΜ χρωστούν 13.000.000 ευρώ στην εταιρεία υδροδότησης, γεγονός που οδήγησε το δήμο να ξεκινήσει να σφραγίζει υδρόμετρα από τις αρχές του Αυγούστου.

Δεύτερο πόδι: Real Estate και ανοικοδόμηση μακριά από τη Golden Visa

Στην Ελλάδα όταν το ξένο κεφάλαιο κινείται στην αγορά ακινήτου, συνήθως δεν έχει στόχο την εξοχική κατοικία, αλλά την εμπορική εκμετάλλευση. Υπενθυμίζεται ότι από 31 Μαρτίου το πλαίσιο για την Golden Visa έχει αλλάξει. Κάθε πολίτης τρίτης χώρας που ενδιαφέρεται να κάνει μια αγορά ακινήτου για να κερδίσει τη Golden Visa, δε θα έχει δικαίωμα να το διαθέτει για βραχυχρόνια μίσθωση, τύπου AirBnB, ειδάλλως θα χάνει την άδεια διαμονής.

Ισραηλινοί και οι Τούρκοι που κινούν την Golden Visa στην Ελλάδα, δεν κινούν την αγορά ακινήτων της Χαλκιδικής, αλλά αυτή της Θέρμης. Εκεί, με 250.000 ευρώ που είναι το όριο για την απόκτηση άδειας διαμονής, αγοράζει κανείς ένα νεόδμητο που μπορεί και να το διαθέσει για ενοικίαση. Μια αγορά στη Χαλκιδική πέραν του ότι είναι πιο ακριβή, δημιουργεί και προβλήματα με τις πολεοδομικές άδειες που είναι πιο δύσκολες συγκριτικά με το νομό της Θεσσαλονίκης.

Οι Βαλκάνιοι αγοράζουν ακίνητα στη Χαλκιδική ως επένδυση, αλλά δεν τους απασχολεί η Golden Visa, οπότε κινούνται σε μια πιο φθηνή αγορά, σε ακίνητα που μπορεί να θέλουν επισκευή ή προσθήκες. Έπειτα αφού κάνουν τις απαραίτητες διορθώσεις και προσθήκες, τα εμπορεύονται στη χώρα τους, στοχεύοντας σε τουρίστες από τον τόπο τους.

Το πρώτο πόδι σημειώνει σήμερα έντονη ανοικοδόμηση. Το πιο δημοφιλές κομμάτι αυτή τη στιγμή είναι αυτό που βρέχεται από τον Τοροναϊκό κόλπο, δηλαδή από την μεριά που συναντά κανείς το Παλιούρι, το Πευκοχώρι, τη Χανιώτη και την Κρυοπηγή. Πρόκειται για οικόπεδα εντός σχεδίου και συνήθως παραθαλάσσια.

Στο δεύτερο πόδι οι συνθήκες είναι διαφορετικές, αλλά η ένταση της τουριστικής δόμησης έχει επηρεάσει και αυτήν την περιοχή. Η πλευρά που βλέπει τον Τοροναϊκό κόλπο φιλοξενεί τα κεφαλοχώρια του ποδιού, τη Νικήτη και τον Μαρμαρά. Στην πίσω μεριά, στη Σάρτη και στη Βουρβουρού θα βρει κανείς κυρίως beach bars και campings. Λόγω της πιο ήπιας κίνησης, οι παραλίες του δεύτερου ποδιού είναι πιο αγνές και λιγότερο ταλαιπωρημένες από το πρώτο.

Στη Νικήτη όμως, ηρεμία επικρατούσε μέχρι το 2019. Σήμερα, χαρακτηρίζεται από την αγορά ως η περιοχή με την πιο έντονη οικοδομική δραστηριότητα στα τρία πόδια της Χαλκιδικής. Η ζήτηση για ακίνητα προέρχεται κυρίως από Έλληνες, παράλληλα βέβαια ανακαινίζονται ή χτίζονται απομακρυσμένες βίλες τις οποίες επιλέγουν πρόσωπα που αναζητούν να χαθούν από τον υπόλοιπο κόσμο μέσα στο πευκοδάσος.

Τα οικόπεδα αυτά στο δεύτερο πόδι είναι το επόμενο πεδίο τουριστικής εκμετάλλευσης στη χερσόνησο της Χαλκιδικής.