ΜΕΤΑ ΤΟ ΜΕΤΡΟ: 4 ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Με τη λειτουργία του μετρό η πόλη δεν απέκτησε μόνο ένα μέσο σταθερής τροχιάς, αλλά και πολύτιμο δημόσιο χώρο που κρυβόταν πίσω από τις λαμαρίνες για δεκαετίες. Η Εγνατία, η Αγίας Σοφίας και η Βενιζέλου άλλαξαν. Η Θεσσαλονίκη όμως μπορεί να αλλάξει ακόμη περισσότερο.

Τα σχέδια ανάπλασης τεσσάρων πλατειών είναι το επόμενο βήμα για την πόλη. Οι χώροι αυτοί, τοποθετημένοι σε εμβληματικά σημεία για την ιστορία της, μπορούν να αναδείξουν το παρελθόν της Θεσσαλονίκης φέρνοντας το σε επικοινωνία με το σήμερα.

Πλατεία Ελευθερίας

Το 1908 μουσουλμάνοι, εβραίοι και χριστιανοί κάτοικοι της Θεσσαλονίκης συγκεντρώνονται στην Πλατεία Ελευθερίας για να γιορτάσουν την ανακήρυξη του οθωμανικού συντάγματος. Μετά από 35 χρόνια, τον Ιούλιο του 1943, η ίδια πλατεία γίνεται από τόπος χαράς, τόπος μαρτυρίου. Ένα πρωινό Σαββάτου – ιερή ημέρα για τους Εβραίους – οι Ναζί συγκέντρωσαν 9.000 Εβραίους της πόλης εκεί, για να τους διαπομπεύσουν και να τους καταγράψουν, πριν τους οδηγήσουν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στην ελληνική επικράτεια.

Η διοίκηση του Γιάννη Μπουτάρη είχε σχεδιάσει την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας, με στόχο να μετατραπεί σε τόπος μνήμης για τους 46.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης που εξοντώθηκαν στο Άουσβιτς.

Το 2022 με απόφαση της διοίκησης του Κωνσταντίνου Ζέρβα, ο τόπος αυτός μετατράπηκε σε υπαίθριο πάρκινγκ. Η τωρινή διοίκηση του δήμου αποφάσισε το 2024 να υλοποιήσει το σχέδιο του Γιάννη Μπουτάρη και πλέον οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι μέσα στο πρώτο εξάμηνο του έτους θα ξεκινήσουν οι εργασίες.

Η νέα πλατεία, όπως παρουσιάζεται στο σχέδιο, αποτελείται από επιδαπέδια φωτιστικά σώματα, ένα ηλιακό ρολόι και πλούσιο πράσινο, ενώ το μνημείο του Ολοκαυτώματος θα βρεθεί σε νέα θέση μέσα στο χώρο. Το έργο αναμένεται να προχωρήσει, μετά την επίλυση της δικαστικής διαμάχης για τον σχετικό διαγωνισμό μεταξύ των δύο εταιρειών.

Πλατεία Αριστοτέλους

Το 1917 μια πυρκαγιά εξαπλώνεται στη Θεσσαλονίκη και καταστρέφει το εμπορικό κέντρο της πόλης. Ο αρχιτέκτονας Ερνέστ Εμπράρ αναλαμβάνει να σχεδιάσει ξανά το ιστορικό κέντρο. Μια από τις ιδέες του ήταν η δημιουργία αξόνων, στους οποίους οι κάτοικοι θα έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνούν με τη θάλασσα. Το σχέδιο Εμπράρ υιοθετείται το 1925 και έτσι η πόλη διαθέτει σήμερα έναν μεγάλο άξονα, ο οποίος αρχίζει από την Αγίου Δημητρίου και τη Ρωμαϊκή Αγορά, και καταλήγει στον Θερμαϊκό και την πλατεία Αριστοτέλους.

Έκτοτε ο μνημειακός άξονας της Αριστοτέλους δεν άλλαξε σχεδόν καθόλου. Το 1997, χρονιά που η Θεσσαλονίκη ήταν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, προκηρύσσεται διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, ο οποίος δεν υλοποιείται. Το 1998 η δημοτική αρχή επιλέγει την πεζοδρόμηση της Αριστοτέλους, και έτσι αποκτά τη σημερινή της μορφή.

Το 2021, η δημοτική αρχή του Κωνσταντίνου Ζέρβα προκηρύσσει διαγωνισμό για την ανάπλαση της πλατείας, από τον οποίο προκύπτει ένα σχέδιο με φοίνικες, που θυμίζει κάτι από τον Μεγάλο Περίπατο.

Η σημερινή διοίκηση του δήμου αντιτίθεται σε πολλά κομμάτια αυτού του σχεδιασμού, σημειώνοντας ότι ο σχεδιασμός παρουσιάζει πρακτικά προβλήματα και δε συνάδει με τον ιστορικό χαρακτήρα της πλατείας.

Κατόπιν προτάσεων της δημοτικής αρχής, υιοθετήθηκαν αλλαγές που αφορούν τους φοίνικες, που αντικαταστάθηκαν από προύνους, για να είναι πιο ανθεκτική σε χαμηλές θερμοκρασίες. Παράλληλα, θα υπάρξουν αλλαγές και στο υγρό στοιχείο που εξυπηρετούσε αφενός την αναζωογόνηση των κατοίκων αλλά απέτρεπε την χρήση της πλατείας για εκδηλώσεις, όπως γίνεται σήμερα.

Το μόνο που απομένει για την ολοκλήρωση της δημοπράτησης του έργου μέσα στο 2025 είναι η έγκριση του σχεδιασμού από την Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων.

Σύμφωνα με τον Αντιδήμαρχο Τεχνικών Έργων, Πρόδρομο Νικηφορίδη, βάσει χρονοδιαγράμματος μέχρι τον Ιούνιο του 2025 θα παραδοθει η μελέτη και θα ξεκινήσει η δημοπράτηση του έργου.

Πλατεία Διοικητηρίου

Αν ο επισκέπτης περάσει την Εγνατία και ανηφορίσει προς το υπουργείο Μακεδονίας Θράκης, τότε θα αντικρίσει κάτι που θυμίζει ένα αρχαιολογικό γιαπί γεμάτο άναρχη βλάστηση. Στον χώρο αυτό κάποτε υπήρχε μια μαρμάρινη πλατεία, πάνω στην οποία ο Γιώργος Κούδας, και άλλα παιδιά της εποχής, έπαιζαν κάποτε ποδόσφαιρο.

Η μαρμάρινη διεπίπεδη πλατεία κατασκευάστηκε το 1937 και αποτέλεσε για παραπάνω από μισό αιώνα ένα νεανικό και αθλητικό κέντρο, μέσα στο κέντρο της πόλης. Το 1994 όμως η τότε δημοτική αρχή ξεκίνησε την κατασκευή ενός υπόγειου πάρκιγνκ, χωρίς να λάβει υπόψη το προφανές: κάτω από την πλατεία υπήρχαν αρχαία.

Το έργο πάγωσε, όπως και ο χρόνος στην πλατεία που σήμερα μοιάζει με ένα μεγάλο παρατημένο παρτέρι με κάποιες αρχαιότητες. Η οικονομική κρίση ανέστειλε οποιοδήποτε έργο, και αργότερα η γραφειοκρατία και η απραξία των διοικήσεων σκότωσε κάθε σχέδιο. Μια σύμβαση που υπεγράφη το 2020 αναθέτοντας την εκπόνηση μελέτης, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.

Η διοίκηση του Στέλιου Αγγελούδη επιχειρεί να ολοκληρώσει το έργο, έχοντας εντάξει το έργο στο ΕΣΠΑ, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί από εκεί τόσο το τεχνικό έργο όσο και η μελέτη. Ο σχεδιασμός της διοίκησης είναι μια πλατεία στα πρότυπα της «πλατείας Μαδρίτης» στη Βαρκελώνη, που συνδυάζει πλατεία με αρχαιολογικό χώρο. Στόχος είναι να περιλαμβάνει δύο επίπεδα, χωρίς υπόγειο πάρκινγκ, όπως προέβλεπαν παλαιότεροι σχεδιασμοί.

Ο δήμος σε επικοινωνία με το υπουργείο Πολιτισμού έχει συμφωνήσει για την ανάδειξη ορισμένων αρχαιολογικών ευρημάτων. Έτσι, σε δύο σημεία της πλατείας θα έχει κάποια μεγάλα ανοίγματα, όπως στο Ναυαρίνο, στα οποία οι επισκέπτες θα μπορούν να έρχονται σε επαφή με τα αρχαία.

Σε κάθε περίπτωση, μέχρι την παρουσίαση της μελέτης κανείς δε μπορεί να είναι σίγουρος, για έναν τόπο που λιμνάζει εδώ και 30 χρόνια και ένα έργο που έχουν εγκαταλείψει άλλες δύο διοικήσεις. Το έργο σχεδιάζεται να δημοπρατηθεί στο τέλος του 2025.

Πλατεία Δημοκρατίας

Η Χρυσή Πύλη αποτελούσε την δυτική είσοδο των τειχών της Θεσσαλονίκης. Η συμβασιλεύουσα, την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, καλωσόριζε τους επισκέπτες της μέσα από αυτήν την είσοδο μέχρι και το 1874, όταν και τα τείχη γκρεμίστηκαν, για να επεκταθεί η πόλη έξω από αυτά.

Σήμερα, το σημείο αυτό δεν είναι άλλο από την ευρύτερη περιοχή του Βαρδάρη. Ο ιστορικότερος δρόμος της Θεσσαλονίκης, η Εγνατία, ξεκινά τη διαδρομή του από εκεί, παρουσιάζοντας στον άξονα της όλη τη βυζαντινή, ρωμαϊκή και οθωμανική ιστορία της χώρας.

Με σκοπό την αξιοποίηση και την ανάδειξη τόσο της εισόδου της πόλης όσο και του άξονα της Εγνατίας, η διοίκηση του δήμου έχει δρομολογήσει την ανάπλαση της πλατείας στον Βαρδάρη. Η ευρύτερη περιοχή έχει χάσει κάθε επαφή με το εμπόριο και τον κόσμο που φιλοξενούσε τόσο το πρωί στις αγορές, όσο και τη νύχτα σε σινεμά και νυχτερινά κέντρα.
Το έργο δρομολογείται με αντίστοιχο σχεδιασμό, όπως η Πλατεία Διοικητηρίου, καθώς έχει και αυτό ενταχθεί στο ΕΣΠΑ σε συνεργασία με την Περιφέρεια για την ταχύτερη ολοκλήρωση των μελετών.

Η συνάντηση των οδών Αγίου Δημητρίου, Ειρήνης και Μοσκώφ σχεδιάζεται να αναδειχθεί παράλληλα με ένα σημαντικό κομμάτι των τειχών που σήμερα παραμένει κρυμμένο μέσα στις γκρίζες πολυκατοικίες.