Ο ΚΑΥΣΩΝΑΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΞΤΡΑ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

H Aρετή έγινε η δέκατη γυναίκα που δολοφονήθηκε από τον σύντροφό της μέσα στο 2024. Παρ’ όλα αυτά, ο όρος ‘γυναικοκτονία’ εξακολουθεί να αγνοείται στον πολυπαθή ποινικό κώδικα της Ελλάδας, στον οποίον διαρκώς προστίθενται πράγματα, συνηθέστερα έπειτα από υπόθεση δημοσιότητας.

Η δικηγόρος που εξειδικεύεται στο ποινικό δίκαιο, Βάσω Πανταζή είχε εξηγήσει στο NEWS 24/7 τους λόγους που «δεν γίνεται να νομοθετεί η Ελλάδα à la carte όταν μια υπόθεση αφορά γνωστούς ανθρώπους», τονίζοντας ότι «το πρόβλημα στη χώρα όμως, έχει να κάνει με το πώς αντιμετωπίζονται τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας όταν δεν χαίρουν αυτής της αναγνωρισιμότητας».

Ενώ λοιπόν, ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης έσπευσε να ανακοινώσει πρόσθετες διατάξεις, έπειτα από την υπόθεση που αφορούσε τον Απόστολο Λύτρα, δεν έχει γίνει το παραμικρό σε επίπεδο πρόληψης και παιδείας ή/και σε επίπεδο πιο αυστηρής ποινικής μεταχείρισης του δράστη.

Ίσως να έχουμε καθυστερήσει δραματικά.

Το δεδομένο είναι πως δεν είναι πια πολύ εύκολο για μια γυναίκα να ζει στη χώρα, με τις επιλογές που έχει για να σωθεί από μια κακοποιητική σχέση να την οδηγούν σε ένα μαρτυρικό και άκρως επικίνδυνο αδιέξοδο.

ΤΑ ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΑΣ από το 2010 έως το 2020 είχαν γίνει 114 γυναικοκτονίες, με τις περισσότερες να είναι οι 13 του 2013, του 2016 και του 2018. Το 2021 έγιναν 23, το 2022 ήταν 24, το 2013 έφτασαν τις 13 και φέτος έχουμε ήδη 10.

Την ίδια ώρα, έχουν αυξηθεί κατακόρυφα οι καταγγελίες γυναικών για ενδοοικογενειακή βία.

Από τις 23/3 του 2023 έως τις 30/6 του 2024 έγιναν 2.746 καταγγελίες.

Aπό την 1η έως την 14η ημέρα του τρέχοντος Ιουλίου έγιναν 1.789 κλήσεις στο τηλεφωνικό κέντρο της Άμεσης Δράσης για καταγγελίες ενδοοικογενειακής βίας και χορηγήθηκε σε 304 γυναίκες η εφαρμογή του Panic Button, όπως μπορείτε να διαβάσετε στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη,

Οι αρχές διαχειρίστηκαν 1.081 περιστατικά, για τα οποία έγιναν 341 συλλήψεις, ενώ 25 θύματα μεταφέρθηκαν σε δομές και 44 θύματα σε ιατροδικαστή ή νοσοκομείο.

ΠΟΥ ΑΠΟΔΙΔΟΥΝ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΟΙ ΜΕΛΕΤΕΣ

Έρευνες που γίνονται σε όλον τον κόσμο τα τελευταία χρόνια δείχνουν πως οι γυναικοκτονίες παρουσιάζουν ανησυχητική αύξηση σε όλον τον κόσμο, με τις αιτίες να έχουν τις ρίζες

• σε κοινωνικά (βλ. επίμονη ανισότητα των φίλων που δημιουργεί ανισορροπία εξουσίας και επιβλαβή στερεότυπα φύλου -πχ ‘παραδοσιακοί’ ρόλοι),
• σε πολιτιστικά (αποδοχή βίας κατά των γυναικών σε ορισμένους πολιτισμούς, κοινωνικές συμπεριφορές που κατηγορούν τις γυναίκες για τη βία που βιώνουν),
• σε οικονομικά (το οικονομικό άγχος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο βίας μέσα στα νοικοκυριά, ενώ οι γυναίκες και τα κορίτσια που υφίστανται εμπορία ή εκμετάλλευση διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο βίας) και
• σε συστημικά θέματα (αναποτελεσματικά νομικά συστήματα, υποκαταγγελία εγκλημάτων λόγω φόβου, στιγματισμού και έλλειψη εμπιστοσύνης στην επιβολή του νόμου, ανεπαρκείς υπηρεσίες υποστήριξης).

Η Ελλάδα χωλαίνει σε όλα.

Ο καύσωνας γίνεται εξτρά παράγοντας κινδύνου για τις γυναίκες

Στην μακροσκελή λίστα όσων είναι εναντίον των γυναικών που βιώνουν την έμφυλη βία και απειλούνται από αυτήν είναι ο καύσωνας.

Η βιβλιογραφία δείχνει πως η ζέστη ‘πειράζει’ το μυαλό, με την American Psychological Association να έχει ενημερώσει για τις ψυχολογικές συνέπειες. Κυμαίνονται από την ευερεθιστότητα έως την παρορμητικότητα και τα προβλήματα συγκέντρωσης.

«Οι επιπτώσεις μπορεί να θέσουν τα ήδη ευάλωτα άτομα σε κρίση κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα, αλλά μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε γενικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και αυξημένες τριβές στην κοινωνία».

«Η υπερβολική ζέστη μπορεί να κάνει τους ανθρώπους πιο καταθλιπτικούς ή ευερέθιστους, μπορεί να προκαλέσει ψυχωτικά ξεσπάσματα και οι άνθρωποι που λαμβάνουν ορισμένα ψυχιατρικά φάρμακα είναι πιο ευαίσθητοι στη ζέστη».

Πώς η ζέστη επιδεινώνει τα προβλήματα ψυχικής υγείας

Έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2021 ανέφερε πως η ζέστη φαίνεται να επιδεινώνει τα συμπτώματα ψυχικής υγείας, με τις επισκέψεις σχετικών περιστατικών στα επείγοντα να αυξάνονται κατά 8% τις πιο ζεστές ημέρες του καλοκαιριού.

Συγκεκριμένες καταστάσεις ψυχικής υγείας που έχει φανεί να επιδεινώνονται από τη ζέστη, περιλαμβάνουν διαταραχές χρήσης ουσιών, διαταραχές άγχους και στρες, διαταραχές διάθεσης, σχιζοφρένεια και σχετικές διαταραχές, αυτοτραυματισμό και διαταραχές συμπεριφοράς στην παιδική ηλικία.

Πώς συμβαίνει αυτό;

«Ορισμένοι από τους ίδιους νευροδιαβιβαστές που εμπλέκονται στη ρύθμιση της διάθεσης (νορεπινεφρίνη, ντοπαμίνη και σεροτονίνη), εμπλέκονται και στη θερμορύθμιση. Ως εκ τούτου, δεν αποκλείεται να υπάρχει κάποια δυσλειτουργία σε ένα ή περισσότερα από αυτά τα συστήματα νευροδιαβιβαστών που ενέχουν κίνδυνο της κατάθλιψης, καθώς και της αδυναμίας ανοχής στη ζέστη και την υγρασία».

Σχεδόν όλα τα ψυχοτρόπα φάρμακα, εκτός από τις βενζοδιαζεπίνες, μπορούν να βλάψουν την ικανότητα του σώματος να χειρίζεται τη θερμότητα, αυξάνοντας τον κίνδυνο θερμικής εξάντλησης και θερμοπληξίας.

Σε ό,τι αφορά τις αλλαγές στην συμπεριφορά και τις επιθετικές αντιδράσεις, οι ερευνητές που ασχολούνται με το ποινικό δίκαιο έχουν σημειώσει εδώ και χρόνια συσχετισμούς μεταξύ ζεστού καιρού και εγκληματικότητας, μια σχέση που μπορεί να οφείλεται σε δραστηριότητα και ευκαιρίες.

Μελέτη που εξέτασε τη σχέση μεταξύ των μεγάλων διακυμάνσεων της θερμοκρασίας και της εγκληματικότητας σε 28 πολιτείες των Η.Π.Α. διαπίστωσε ότι οι απροσδόκητα ζεστές μέρες συνοδεύτηκαν με αύξηση 4% στις ληστείες, 9,4% αύξηση στις επιθέσεις και 19,4% αύξηση στις ανθρωποκτονίες σε σύγκριση με τον μέσο όρο.

Η ζέστη φαίνεται να μπορεί να εμποδίσει και τη λήψη αποφάσεων και να προκαλέσει ευερεθιστότητα διαταράσσοντας τον ύπνο, προκαλώντας δυσφορία ή απλώς να αυξήσει το φορτίο στον εγκέφαλο, όπως αγωνίζεται να λειτουργήσει σε λιγότερο από ιδανικές συνθήκες.

Τέλος, σχετικά πρόσφατη δουλειά δείχνει και ότι η έκθεση στη θερμότητα μπορεί να αυξήσει την αυτοαναφερόμενη παρορμητικότητα.

Στον καύσωνα η έμφυλη βία αυξάνεται περισσότερο από κάθε άλλο είδος βίας

Αρκετές εργασίες που έχουν γίνει σε διάφορες χώρες του πλανήτη, έχουν δείξει συσχέτιση μεταξύ των κυμάτων καύσωνα και της αύξησης της έμφυλης βίας. Χαρακτηριστικά, τα ποσοστά επιθέσεων (ενδοοικογενειακή, μη ενδοοικογενειακή και σεξουαλική βία) είναι υψηλότερα το καλοκαίρι από ό,τι το χειμώνα, στις περισσότερες περιοχές.

Μεταξύ των ποιο σημαντικών ευρημάτων αυτών των εργασιών είναι πως

α) η ζέστη μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη επιθετικότητα, ευερεθιστότητα και παρορμητικότητα -όλοι παράγοντες κινδύνου για ενδοοικογενειακή βία.
β) εν μέσω και μετά τον καύσωνα αυξάνονται οι αναφορές για ενδοοικογενειακή βία και οι κλήσεις για βοήθεια.
γ) το άγχος και η δυσφορία που σχετίζονται με τη ζέστη μπορεί να επιδεινώσουν υποκείμενες καταστάσεις ψυχικής υγείας -γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση του κινδύνου βίας.
δ) οι υψηλότερες θερμοκρασίες συχνά οδηγούν σε αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ -παράγοντα κινδύνου ενδοοικογενειακή βία.

Η πρώτη φορά που εξετάστηκε η «υπόθεση της ζέστης» σε επίπεδο βίας ήταν το 1748, όταν αναφέρθηκε πως «στα βόρεια κλίματα οι άνθρωποι έχουν λίγη κακία, αρκετές αρετές και περισσότερη ειλικρίνεια και ευθύτητα. Όπως κατευθύνεστε σε χώρες προς τα νότια, θα πιστέψετε ότι έχετε απομακρυνθεί από την ίδια την ηθική, καθώς τα πάθη αυξάνουν το έγκλημα».

Το 2001 σχετική εργασία αποκάλυψε ότι οι υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να αυξήσουν τα επιθετικά κίνητρα και τις επιθετικές συμπεριφορές «καθώς αυξάνουν άμεσα τα συναισθήματα της εχθρότητας και έμμεσα τις επιθετικές σκέψεις. Τα αποτελέσματα δείχνουν πως το φαινόμενο του θερμοκηπίου μπορεί να αυξήσει τα ποσοστά των βίαιων εγκλημάτων.

Οι καλύτεροι κλιματικοί έλεγχοι σε πολλές δομές (φυλακές, σχολεία, χώρους εργασίας) ενδέχεται να μειώσουν τα προβλήματα που σχετίζονται με την επιθετικότητα σε αυτές».

Έρευνα που δημοσιεύτηκε το Μάρτιο του 2023 και αφορούσε μελέτη δεδομένων από το 2006 έως το 2018 στη New South Wales της Αυστραλίας διαπίστωσε αύξηση βίας με τον ζεστό καιρό.

Όπως έγραψαν οι ερευνητές «η επίδραση της ζέστης ήταν μεγαλύτερη στην ενδοοικογενειακή βία από άλλα είδη βίαιου εγκλήματος. Οι λόγοι και οι λύσεις είναι πολύπλοκες».

«Τις ημέρες ακραίας ζέστης, οι επιθέσεις εκτός σπιτιού μειώθηκαν, πιθανώς επειδή οι άνθρωποι μετακινούνται σε εσωτερικούς χώρους αναζητώντας ανακούφιση από τη ζέστη.

Ωστόσο, τα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας συνέχισαν να αυξάνονται με τη θερμοκρασία, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό του σπιτιού. Αυξήθηκαν και οι σεξουαλικές επιθέσεις σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους και μειώθηκαν όταν ‘έπεσαν’ οι υψηλές θερμοκρασίες».

Η American Psychological Association έχει τονίσει ότι «αν δεν καταλαβαίνουμε καν το εύρος της επίδρασης που έχει η ζέστη πάνω μας, δύσκολα θα αποκτήσουμε την ικανότητα να προστατεύουμε τους ανθρώπους από τις αρνητικές ψυχολογικές συνέπειες», τις οποίες βλέπουμε παντού, καθημερινά.

Το θέμα είναι τι μπορεί να γίνει στην Ελλάδα, όπου η ενδοοικογενειακή βία είναι σε ιστορικά υψηλά.

Αυτή είναι μια πάρα πολύ καλή ερώτηση για τους κυβερνώντες που δεν δείχνουν ιδιαίτερη διάθεση να διαχειριστούν πραγματικά το πρόβλημα που μεγαλώνει διαρκώς.