ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ: BAUHAUS, ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΛΑΣΗ

Στα τέλη Ιουνίου η αυτo-οργανωμένη κοινότητα των κατειλημμένων Προσφυγικών της λεωφόρου Αλεξάνδρας κατήγγειλε σωματικά και ψυχολογικά βασανιστήρια από την Αστυνομία σε βάρος ενός 15χρονου μαθητή, που κατοικεί με τη μητέρα του και τον μικρότερο αδερφό του στο κτιριακό συγκρότημα.

Ο ανήλικος φέρεται να δέχτηκε απειλές ακόμη και για βιασμό, ώστε να ομολογήσει ότι συμμετείχε σε επίθεση κατά αστυνομικών την προηγούμενη νύχτα. Ακόμη δύο μέλη της κοινότητας είχαν συλληφθεί για την ίδια υπόθεση, στην οποία, σύμφωνα με την αστυνομία, συμμετείχαν «70 άγνωστοι δράστες».

Τα μέλη της Συνέλευσης Κατειλημμένων Προσφυγικών και η Επιτροπή για την Ανάδειξη και την Υπεράσπιση της Κοινότητας των Κατειλημμένων Προσφυγικών και της Συλλογικής της Μνήμης λένε ότι πρόκειται για την κορύφωση της καταστολής, αφενός γιατί αποτελούν παράδειγμα αυτo-οργάνωσης και αφετέρου γιατί με αυτόν τον τρόπο ανοίγει ο δρόμος για τον εξευγενισμό της γειτονιάς. 

Την περασμένη Δευτέρα, μέλη της κοινότητας και άνθρωποι που τη στηρίζουν έδωσαν συνέντευξη Τύπου, ώστε να γίνει περισσότερο γνωστός ο κόσμος που μετρά πλέον 14 χρόνια ζωής πίσω από τα «εγκαταλελειμμένα κτίρια» στην καρδιά της Αθήνας, τα οποία είναι ασφυκτικά τοποθετημένα ανάμεσα στο Εφετείο και τη ΓΑΔΑ.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε μια ήσυχη καλοκαιρινή βραδιά στο κοινωνικό κέντρο των κατειλημμένων Προσφυγικών, με την κάμερα της Τροχαίας στο απέναντι πεζοδρόμιο να είναι στραμμένη στην είσοδο του κτιρίου και όχι στην κυκλοφορία της λεωφόρου Αλεξάνδρας.

BAUHAUS

Η γειτονιά χτίστηκε την περίοδο 1933-1936 σύμφωνα με την αρχιτεκτονική του Bauhaus, για να στεγάσει κυρίως προσφυγικές οικογένειες από τη Μικρά Ασία. Πρόκειται για οκτώ κτιριακά συγκροτήματα, με 228 διαμερίσματα των 52 τ.μ., σε μία έκταση 14.500 τ.μ.

Την περίοδο της χούντας ήταν η πρώτη φορά που δημοσιοποιήθηκαν σχεδιασμοί κατεδάφισης των κτιρίων, προκειμένου να χτιστεί το δικαστικό μέγαρο. Το σχέδιο δεν προχώρησε, όμως έκτοτε σχεδόν κάθε κυβέρνηση γνωστοποιούσε ένα σχέδιο για την «αξιοποίηση» των Προσφυγικών. Το 2000 η γειτονιά εκκενώθηκε μέσα σε καθεστώς τρομοκρατίας και τα κτίρια εγκαταλείφθηκαν.

Τα επόμενα χρόνια, διάφορες μαφίες υπενοικίαζαν τα σπίτια, διακινούσαν ναρκωτικά και λυμαίνονταν τη γειτονιά, λίγες δεκάδες μέτρα από τη ΓΑΔΑ. Οι 51 ιδιοκτήτες, με τη στήριξη κατοίκων των Αμπελοκήπων και της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, πέτυχαν το Συμβούλιο της Επικρατείας να ανακηρύξει Προσφυγικά διατηρητέα και ιστορικά νεώτερα μνημεία.

Κάποια στιγμή, η ζωή επέστρεψε. Άνθρωποι κατέλαβαν τα ερειπωμένα κτίρια και μετά το 2010 ορισμένοι από τους πρώτους αυτόνομους καταληψίες αποτέλεσαν τον πυρήνα για τη δημιουργία της Συνέλευσης και της Κοινότητας των Κατειλημμένων Προσφυγικών.

«Η πρώτη δομή που δημιουργήθηκε στα Προσφυγικά και λειτουργεί από το 2014 είναι η δομή φούρνου. Λειτουργεί όλες τις μέρες και φτιάχνει ψωμί και άλλα αρτοσκευάσματα. Είναι σημείο αναφοράς για την κοινότητα, καθώς τα δύο χέρια που πλάθουν το ζυμάρι, εκτός από το πρακτικό κομμάτι, αποκτούν κι έναν ισχυρό συμβολισμό για την κοινοτική ζωή και το πώς οι άνθρωποι ζυμωνόμαστε στις συλλογικές διαδικασίες», είπε στη συνέντευξη Τύπου ο Νίκος Κολοκοτρώνης, δικηγόρος και γεωγράφος.

«Οι εξουσίες το ξέρουν πολύ καλά ότι ο άνθρωπος μέσα στις κοινότητες δυναμώνει, ακριβώς επειδή δεν είναι μόνος του και απαντά πολύ πιο εύκολα στις ανάγκες του και ο φόβος μειώνεται γιατί όλα αντιμετωπίζονται συλλογικά», σημείωσε ο ίδιος.

Η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

Η κοινότητα των κατειλημμένων Προσφυγικών δεν είναι κλειστή ούτε αφορά μόνο τους 400 και πλέον ανθρώπους της. Αντίθετα, γύρω από αυτήν έχουν αυτό-οργανωθεί άνθρωποι 27 διαφορετικών εθνικοτήτων και αντίστοιχων γλωσσών και θρησκειών. Εκτός από τη βασική ανάγκη της στέγασης, στη γειτονιά της Αλεξάνδρας έχει αναπτυχθεί μέσα στα χρόνια μια σειρά δομών – ενδεικτικά, δομή παιδικού στεκιού και αυτομόρφωσης, βιβλιοθήκη, σινεμά, δομή ρούχων, δομή υγείας, γυναικεία δομή, αντρική ομάδα για την πολιτική εκπαίδευση πάνω στο έμφυλο κ.α.

«Η καταστολή εναντίον των Προσφυγικών είναι ένα πρότζεκτ», είπε Ντίνα Ρέππα, δασκάλα, μέλος του συλλόγου εκπαιδευτικών Αριστοτέλης και του δ.σ. της ΔΟΕ. «Ο στόχος είναι η αποστείρωση μέσω της καταστολής, ώστε να μείνει ελεύθερος ο δρόμος της διακίνησης των επενδυτών. Πέραν από αυτό, εγώ είμαι δασκάλα. Και στην κοινότητα των κατειλημμένων Προσφυγικών γίνεται προσπάθεια να υπάρξει μια άλλη λογική γύρω από τα εκπαιδευτικά ζητήματα», σημείωσε η ίδια. 

«Υπάρχει το στέκι, ο βρεφονηπιακός σταθμός, η ενισχυτική διδασκαλία, κυρίως όμως υπάρχει μία άλλη αντίληψη για το πώς αντιμετωπίζει κανείς, έξω από τα πλαίσια του θεσμοθετημένου σχολείου, τη μόρφωση με την πολύ γενική έννοια, αλλά και με τη συγκεκριμένη έννοια των παιδιών», είπε η κα. Ρέππα. 

«Τις τελευταίες δεκαετίες το κράτος έχει αναβαθμίσει πολύ την ιδεολογική και χειραγωγική επίδρασή του στους μαθητές και μάλιστα από πολύ μικρή ηλικία. Καλεί τους νηπιαγωγούς και τους δασκάλους να διδάξουν στα παιδιά πώς θα γίνουν καλοί επιχειρηματίες – υπάρχουν τα λεγόμενα Προγράμματα Επιχειρηματικότητας, έτσι τα λένε. Οι αυριανοί εργάτες διδάσκονται να σκέφτονται ως αφεντικά, ώστε να είναι χειραγωγούμενοι εργάτες».

«Κι έπειτα, το κράτος επιδιώκει εμείς οι δάσκαλοι να γίνουμε φορείς της κυρίαρχης αντίληψης ότι τα παιδιά χωρίζονται σε καλά και κακά, σε ικανά και ανίκανα, σε αυτά που μπορούν και σε αυτά που δεν μπορούν. Σε αυτήν την κοινότητα δεν υπάρχουν “παιδιά που μπορούν και παιδιά που δεν μπορούν”. Μπορούν όλα και αξίζουν όλα, με τον δικό τους ιδιαίτερο τρόπο», σημείωσε η κα. Ρέππα.

Ο Λυκούργος Καρατζαφέρης, ψυχίατρος, μέλος της πρωτοβουλίας Ψ – ένα πολύμορφο κίνημα για την ψυχική υγεία, εξήγησε το σημείο συνάντησης ενός επαγγελματία της ψυχικής υγείας με την κοινότητα των κατειλημμένων Προσφυγικών. «Εδώ συναντάται μια μεγάλη ρήξη, που αφορά την αντιμετώπιση των προβλημάτων από μία συλλογική τοποθέτηση έναντι μιας κυρίαρχης ατομικής τοποθέτησης, ότι δηλαδή τα προβλήματα είναι ατομικά», ανέφερε. 

«Η κουλτούρα της ατομικής ευθύνης κάλπασε την περίοδο του κορονοϊού και πιστεύω βαθύτατα ότι ενοχλεί αυτή η κοινότητα, γιατί ακριβώς έρχεται σε κόντρα με αυτήν την κυρίαρχη ιδεολογία. Εδώ μιλάμε για μία σύμπραξη του επαγγελματία ψυχικής υγείας, που έχει σίγουρα πολύ χρήσιμες γνώσεις, αλλά συμπράττει με τον πάσχοντα άνθρωπο -είναι μια διαλεκτική σχέση», σημείωσε ο κ. Καρατζαφέρης.

Στη συνέχεια τον λόγο πήρε η Κατερίνα Μάτσα, ψυχίατρος, συγγραφέας και πρώην διευθύντρια της μονάδας απεξάρτησης 18 Άνω. Η ίδια εργάζεται τα τελευταία χρόνια σε κοινωνικά ιατρεία, σε αυτό-οργανωμένες δομές που στήθηκαν την εποχή των μνημονίων για τη στήριξη των ανέργων, των φτωχών, των μεταναστών, δηλαδή αυτών που το σύστημα υγείας απορρίπτει.

«Κάπως έτσι συναντιόμαστε με τη ζωή έτσι όπως οργανώνεται στα προσφυγικά. Η Ιατρική πια γίνεται για το κέρδος. Κυριαρχούν οι μάνατζερ και η διάβρωση των σχέσεων του γιατρού με τον ασθενή μέσα από τη φοβερή εμπορευματοποίηση σε όλα τα επίπεδα», είπε η κα. Μάτσα.

«Η δίωξη των προσφυγικών έχει καθαρά πολιτικό χαρακτήρα. Αρχικά, είναι η διπλή ανάπλαση, δηλαδή παίζονται πολύ μεγάλα κεφάλαια. Επιπλέον, όμως, εδώ οργανώνεται μία κοινωνική ζωή που έρχεται σε σύγκρουση με την κανονικοποιημένη ζωή της παραίτησης του κάθε ατόμου ξεχωριστά, που ζει με την αντίληψη ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Ο φόβος είναι τεράστιο όπλο στα χέρια της βιοεξουσίας, γιατί καθηλώνει τον άνθρωπο. Τέλος, εδώ δίνεται μία ιδεολογική μάχη μεγάλης σημασίας. Γι’ αυτό είναι στόχος τα Προσφυγικά», σημείωσε η κα. Μάτσα.

ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ PROJECT

Η κοινότητα χαλάει τα σχέδια του κεντρικού κράτους, του δήμου και των επιχειρηματιών γύρω από τη λεγόμενη Διπλή Ανάπλαση, που περιλαμβάνει τα Προσφυγικά, τον Βοτανικό και το Πάρκο Γουδή. Είναι ο εξευγενισμός που σαρώνει την Αθήνα. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον κοινωνιολόγο Ruth Glass (1964) για να περιγράψει την εκτόπιση της εργατικής τάξης από υποβαθμισμένες γειτονιές του Λονδίνου και την αλλαγή του κοινωνικού τους χαρακτήρα. 

Οι τιμές γης αυξάνονται κατακόρυφα και δημιουργούνται υπεραξίες, με αποτέλεσμα οι παλαιότεροι και πιο αδύναμοι οικονομικά και πολιτικά πληθυσμοί να εκτοπίζονται και τη θέση τους να καταλαμβάνουν μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα, που τελικά εκμεταλλεύονται το κτηριακό απόθεμα και νεκρώνουν τη συλλογική μνήμη.

Ο Παναγιώτης Αντωνίου, δικηγόρος και δημοτικός σύμβουλος Αγίας Παρασκευής, μιλώντας στη συνέντευξη Τύπου στα Προσφυγικά, πέρα από τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων, στάθηκε σε δύο μεγάλους σταθμούς εκ μέρους του κράτους, της κυβέρνησης και της Αστυνομίας, όπως είπε, στην προσπάθεια να τρομοκρατηθεί η κοινότητα. Τον Νοέμβριο του 2022 ισχυρές δυνάμεις απέκλεισαν τη γειτονιά, με επίφαση μια αστυνομική επιχείρηση. Το αποτέλεσμα ήταν μαζικές συλλήψεις 79 ανθρώπων, που είτε έτυχε να βρίσκονταν εκεί είτε πήγαν προς αλληλεγγύη.

Έναν χρόνο αργότερα, μέλη της κοινότητας που επέστρεφαν από την αντισυγκέντρωση κατά της διεθνούς σύναξης των νεοναζί στην Αθήνα, δέχτηκαν βίαιη επίθεση στον σταθμό του μετρό στο Μοναστηράκι, σε ένα βαγόνι γεμάτο κόσμο. Αστυνομικοί των ΜΑΤ ήταν μάρτυρες της επίθεσης, όμως δεν την απέτρεψαν και συνέλαβαν αντιφασίστες που αμύνονταν. «Η καταστολή εναντίον της κοινότητας των Προσφυγικών, έχει στόχο να διαλύσει την κοινότητα. Με ανθρώπους φοβισμένους και θύματα της καταστολής, δεν μπορεί να υπάρξει καμία συνέχεια», σημείωσε ο κ. Αντωνίου.

 

Εκ μέρους της κοινότητας των Προσφυγικών μίλησε ο Δημοσθένης Καραβόλτσιος. «Από το 2010 η καταστολή δεν έχει σταματήσει σε όλες τις εκφάνσεις», είπε. Ο ίδιος αναφέρθηκε σε μία σειρά αστυνομικών επιχειρήσεων, παρακολουθήσεων και τρομοκράτησης μελών της κοινότητας, ακόμη και επιθέσεων χρυσαυγιτών με τις πλάτες της Αστυνομίας, λίγα μέτρα από τη ΓΑΔΑ.

«Όλα αυτά τα χρόνια αντιμετωπίζουμε διπλή επίθεση. Από τη μία είναι τα πλάνα της ανάπλασης και η τεράστια μπίζνα σε ένα από τα μεγαλύτερα φιλέτα στο κέντρο της Αθήνας. Το δεύτερο έχει να κάνει με την πολιτική καταστολή», είπε.

«Θα δώσω ένα παράδειγμα αναφερόμενος στην Κομμούνα των Παρισίων. Δεν ήταν η μεγαλύτερη επανάσταση, τουλάχιστον για την εποχή της, ωστόσο πνίγηκε στο αίμα. Ήταν το παράδειγμα της εξέγερσης από τα κάτω, η οποία ενοποιεί όλες τις διαφορετικότητες που προσπαθούν να βρουν ένα κοινό έδαφος».

«Αυτός ήταν ο μεγάλος κίνδυνος και τον ίδιο κίνδυνο βρίσκει το ελληνικό κράτος στα Προσφυγικά. Το παράδειγμα αγώνα και ενότητας, το οποίο χτίζουμε καθημερινά όλοι εμείς οι τόσο διαφορετικοί μεταξύ μας».