ΤΑ “ΤΕΜΠΗ” ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΤΟΥ

Οι κουβέντες του κυρίου Μανώλη Σταυρουλάκη είναι καθαρές, δίχως στρογγυλέματα. Ο ίδιος, ιδρυτικό μέλος και με θέση στο ΔΣ του Συλλόγου «SOS Τροχαία Εγκλήματα» δέχτηκε να μιλήσει στο «NEWS 24/7» για μία από τις μεγαλύτερες πληγές της χώρας μας: Τα τροχαία δυστυχήματα.

«Στη χώρα αυτή, τα θύματα των τροχαίων θεωρούνται  θύματα μιας αποδεκτής κατάστασης», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κύριος Σταυρουλάκης. «Αποδεχόμαστε αυτή τη συμπεριφορά κι έτσι φτάσαμε στο σημείο να θεωρούμε θέμα τύχης ότι γυρίσαμε στο σπίτι μας. Κανείς δεν θέλει να αναλάβει τις ευθύνες που απορρέουν από ένα τροχαίο. Ούτε η πολιτεία, ούτε οι πολίτες. Είκοσι χρόνια τώρα δεν έχει γίνει ούτε μία συντονισμένη προσπάθεια από την πλευρά της οργανωμένης πολιτείας για αυτή την πραγματική γενοκτονία. Κάθε μήνα, στους δρόμους μας, έχουμε ένα ‘’έγκλημα των Τεμπών’’».

ΤΙ ΑΦΗΝΕΙ ΠΙΣΩ ΤΟΥ ΕΝΑ ΤΡΟΧΑΙΟ;

Όσα συζητήσαμε με τον κύριο Σταυρουλάκη έγιναν στον απόηχο της είδησης της παράσυρσης και εγκατάλειψης της Παραολυμπιονίκη, Ειρήνης Κουρουβάνη, από μεθυσμένο οδηγό στην Πατησίων, καθώς κι εκείνης του 66χρονου μοτοσικλετιστή, ο οποίος παρασύρθηκε και στην συνέχεια εγκαταλείφθηκε από όχημα στην Σαντορίνη.  

Έναν μήνα νωρίτερα, οργή είχε προκαλέσει τόσο η παράσυρση και εγκατάλειψη ενός νεαρού κοριτσιού στη Λεωφώρο Αθηνών από διερχόμενο όχημα, όσο και το ρεσιτάλ αναλγησίας των υπόλοιπων οδηγών που επί δέκα ολόκληρα λεπτά προσπερνούσαν το κορίτσι σαν να ήταν ένα απλό «αντικείμενο» στο οδόστρωμα.

Όμως, μιλώντας με αυτούς που έμειναν πίσω ή και με ανθρώπους που έμειναν ανάπηροι καταλαβαίνεις τον πόνο, την απώλεια, το αίσθημα της αδικαίωτης μνήμης· αλλά και αυτό της εγκατάλειψης, της αδιαφορίας, της αναλγησίας της μεταπολιτευτικής μας κρατικής καρικατούρας.

«Σε επίπεδο πολιτείας δεν υπάρχει καμία μέριμνα, καμιά δομή για να ζητήσει ψυχολογική βοήθεια μια οικογένεια που βίωσε την απώλεια, εκτός αν μιλάμε για πολύνεκρα δυστυχήματα», λέει στο NEWS 24/7 ο κύριος Σταυρουλάκης.

Ο ίδιος μού περιγράφει την ριζική και αμετάκλητη αλλαγή που συμβαίνει στη ζωή εκείνων που έχασαν τους δικούς τους ανθρώπους στην άσφαλτο. «Αλλάζουν τα πάντα», δηλώνει χαρακτηριστικά, ενώ στέκεται και στις περιπτώσεις ανθρώπων που έμειναν ανάπηροι κι οι οποίοι πλέον καλούνται να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της καθημερινότητας χωρίς καμία βοήθεια από πουθενά. 

ΕΧΟΥΜΕ ΠΟΛΕΜΟ;

Σε ένα κείμενό του στην «Εφ. Συν» το μακρινό 2013, ο σπουδαίος συγγραφέας, ποιητής, ακτιβιστής και πολιτικός Περικλής Κοροβέσης, διαπίστωνε πως κάθε χρόνο, στη χώρα μας εξαφανίζεται από τα τροχαία εγκλήματα μια πόλη του μεγέθους της Θήβας. 

Μια 10ετία και κάτι μετά, οι αριθμοί, με κάποιες αυξομειώσεις, δυστυχώς παραμένουν σχετικά σταθεροί. 

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία της Τροχαίας, το πρώτο εξάμηνο του 2024 καταγράφηκαν 263 δυστυχήματα, 229 σοβαρά ατυχήματα και 5.143 ελαφρά, όταν το ίδιο διάστημα ένα χρόνο πριν είχαν γίνει 267 θανατηφόρα τροχαία, 242 σοβαρά και 4.627 ελαφρά. 

Πίσω από τους αριθμούς βρίσκεται ο θάνατος 278 συμπολιτών μας, καθώς και ο τραυματισμός άλλων 267, με τον αριθμό των νεκρών να παραμένει ίδιος σε σχέση με το 2023 και μειωμένος κατά 8 άτομα αναφορικά με τους τραυματίες. 

«Σε δύο χρόνια, έχουμε τόσους νεκρούς όσους είχαν οι ΗΠΑ στην εμπόλεμη ζώνη του Ιράκ όλα αυτά τα χρόνια της κατοχής», ανατρέχω ξανά στον Κοροβέση. Κοιτάζοντας και πάλι τα επίσημα στοιχεία, χωρίς ίχνος υπερβολής, διαπιστώνω πως είχε δίκιο. 

ΤΙ ΦΤΑΙΕΙ;

Για τον πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων, κ. Θανάση Τσιάνο η υπερβολική ταχύτητα αποτελεί τον βασικό παράγοντα πρόκλησης ατυχήματος σε συνδυασμό με μια σειρά άλλων παραμέτρων, όπως η απόσπαση προσοχής των οδηγών (πιθανά λόγω χρήσης κινητού τελεφώνου), η χρήση αλκοόλ από οδηγούς αλλά και ο παλιός «στόλος» αυτοκινήτων που κινούνται στους ελληνικούς δρόμους, αρκετά από τα οποία δεν συντηρούνται όπως προβλέπεται.

Πράγματι, αν κοιτάξει κανείς τα στοιχεία της Στατιστικής Επετηρίδας της Ελληνικής Αστυνομίας για το 2023 θα βγάλει μερικά χρήσιμα συμπεράσματα για τις αιτίες του μακελειού των ελληνικών δρόμων. 

Στον Πίνακα 94 (σελ. 180) διαβάζουμε ότι μόνο για υπερβολική ταχύτητα καταγράφηκαν 70.052 παραβάσεις που αφορούσαν φορτηγά ΔΧ, 35.675 για φορτηγά ΙΧ και 148.557 για επιβατηγά ΙΧ αυτοκίνητα. Για οδήγηση σε κατάσταση μέθης (0.25- 0.40 mgr) σημειώθηκαν 802 παραβάσεις που αφορούσαν οδηγούς φορτηγών ΙΧ και 12.662 οδηγών ΙΧ επιβατηγών.  

Αντίστοιχα υψηλά είναι τα νούμερα για παραβίαση σηματοδότη και αντικανονικούς ελιγμούς (ενδεικτικά 9.284 και 5.902 αντίστοιχα, για ΙΧ επιβατηγά), καθώς και για χρήση κινητού τηλεφώνου (2.151 για φορτηγά ΙΧ, 12.595 για επιβατηγά ΙΧ και 1.274 για μοτοσικλέτες).

Βέβαια, εκτός από την ατομική, υπάρχει κι η κρατική ευθύνη, ειδικά σ’ ό, τι αφορά την κατάσταση των οδικών δικτύων. Όπως εξηγούσε ο κύριος Τσιάνος, μιλώντας στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» (21/7), βασικούς ρόλους στα ατυχήματα έχουν ο άνθρωπος, το όχημα, αλλά και η υποδομή. «Υπάρχουν επικίνδυνα οδικά τμήματα, ενώ και σε πολλές διασταυρώσεις δεν υπάρχει ορατότητα».

“ΠΕΡΗΦΑΝΙΑ” ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ

Ένα παρεμφερές ζήτημα… ορατότητας αντιμετωπίσαμε κι εμείς κατά την ανάγνωση των επίσημων στοιχείων για τα τροχαία συμβάντα με εγκατάλειψη. Αυτό γιατί τα συγκεκριμένα περιστατικά δεν καταγράφονται χωριστά.  

Όμως, ό, τι δεν έπραξαν οι αρχές, το έκανε ο σύλλογος «SOS Τροχαία Εγκλήματα», ο οποίος σε πρόσφατη έρευνα του κατέγραψε 46 συμβάντα τροχαίων με εγκατάλειψη που άφησαν πίσω τους 50 θύματα (8 νεκροί και 42 τραυματίες).

Πόσοι από τους εμπλεκόμενους βρίσκονται σήμερα στα χέρια της αστυνομίας, ρωτώ τον κύριο Σταυρουλάκη. Από τα 46 περιστατικά, μόλις 13 κι αυτοί, αφού παρουσιάστηκαν μόνοι τους, μετά  την παρέλευση του αυτόφωρου. «Η εγκατάλειψη», μου εξηγεί, «ζει και βασιλεύει εδώ και χρόνια στην Ελλάδα. Η νομοθεσία μας είναι που τους επιτρέπει να εγκαταλείπουν. Δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο που να τιμωρεί την εγκατάλειψη. Αναφέρομαι φυσικά στο άρθρο 43 του ΚΟΚ, ο οποίος τιμωρεί με έξι μήνες, ως πλημμέλημα  την εγκατάλειψη θύματος στην άσφαλτο. Πρόκειται για παράβαση της ισονομίας, αφού σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, εκτός των οδηγών, το να αφήσεις αβοήθητο ένα θύμα, δικάζεται ως κακούργημα με βάση το άρθρο 306 του ΠΚ που προβλέπει έξι χρόνια κάθειρξη».

Μαζί με το ελλιπές νομοθετικό πλαίσιο, αρκετοί είναι εκείνοι που συνδέουν τα περιστατικά εγκατάλειψης με τη γενικότερη ψυχολογία της οδήγησης στην ελληνική κοινωνία. 

Για τον κύριο Σταυρουλάκη, οι δρόμοι, ειδικά στην επαρχία αποτελούν ενά πεδίο εκτόνωσης. «Εδώ στο Ηράκλειο που βρίσκομαι, έχουμε 17 νεκρούς μέσα σε μια πενταετία, σ’ έναν δρόμο πέντε- έξι χιλιομέτρων»…

Ο κύριος Νικόλας Χρηστάκης, καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, επιχειρώντας μια προσέγγιση του φαινομένου ανέφερε ότι «ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων, όχι μόνο στην Ελλάδα, πιστεύει ότι οδηγεί καλύτερα από όλους τους άλλους. Εδώ υπάρχει ένα είδος ανταγωνισμού που στήνεται στον δρόμο. Στην οδική κουλτούρα μας υπάρχουν πολύ έντονες φαντασιώσεις που έχουν να κάνουν με την ισχύ, με τον τσαμπουκά και με τη δύναμη. Οι χρήστες του δρόμου είναι μεταξύ τους σε πόλεμο, όπου θριαμβεύει ασύδοτα μόνο το δίκαιο του ισχυρότερου. (…) Η σχέση των οχημάτων με τους πεζούς, δε, έχει αφεθεί στην παρεξηγημένη λεγόμενη ατομική ευθύνη. Δηλαδή ο καθένας κάνει ό,τι θέλει» [ «ΤΟ ΒΗΜΑ», 7/7/2024] .

ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΩΣ ΑΡΕΝΑ ΕΚΤΟΝΩΣΗΣ

Ο τσαμπουκάς. Το φαντασιακό της ισχύος. Ο θρίαμβος της ασυδοσίας και της οδηγικής ματσίλας. 

Ο Κοροβέσης σε μια συνέντευξή του το είχε αποδώσει κάπως έτσι: «Η Χρυσή Αυγή, πριν πάρει την εξουσία, κρατούσε το τιμόνι του αυτοκινήτου που σκότωνε κόσμο». [TVXS, 6/6/2013].

Αυτό ήταν το ξεκίνημα της κουβέντας με την κυρία Αναστασία Τσουκαλά, κύρια ερευνήτρια στο Université Paris Cité.

Τη ρωτώ για την ψυχολογία της οδήγησης στη χώρα μας. Όπως μου λέει, ειδικά μετά την πανδημία, οι οδηγοί είναι «τσιτωμένοι και τρομαχτικά κυριαρχικοί». Επιπλέον, στην κοινή διαπίστωση ότι η οδηγική κουλτούρα και συμπεριφορά είναι ένας τομέας της δημόσιας ζωής που έχει αφεθεί στην τύχη του, η κυρία Τσουκαλά βλέπει ότι στον δρόμο εκτονώνεται «ό,τι πλέον δεν μπορεί να εκδηλωθεί πουθενά αλλού, π.χ. στο πεδίο της κοινωνικής διεκδίκησης, γεγονός με σαφή κλιμάκωση χρόνο με τον χρόνο». 

Όμως, πέρα από τη συσσωρευμένη οργή που βρίσκει πρόσφορο έδαφος εκτόνωσης στην άσφαλτο, η ερευνήτρια βλέπει σε αυτές τις συμπεριφορές τη φανερή «έλλειψη κοινωνικής συνοχής στην Ελλάδα ως επιτομή του διαχρονικού ατομισμού της ελληνικής κοινωνίας».

Έτσι, η εγκατάλειψη δεν είναι παρά ένα κράμα ωχαδερφισμού, «θα μπλέξω άσχημα» και ακραίου εγωκεντρισμού. Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί και για τους αυτόπτες μάρτυρες που αδιαφορούν μπροστά στη θέα ενός ανθρώπου που μένει αβοήθητος στον δρόμο. Ίσως σκέφτονται ότι πρέπει να πάνε στην τροχαία να καταθέσουν, μετά στο δικαστήριο… Ίσως λένε: «Ώχου τώρα, πού να τρέχω; Το χρωστάω πουθενά», καταλήγει η κυρία Τσουκαλά. 

ΟΙ ΠΟΙΝΕΣ

Στο κείμενο που συνοδεύει την επισκόπηση για το Α΄ εξάμηνο του 2024 από τον σύλλογο «SOS Τροχαία Εγκλήματα», μία από τις προτεραιότητες κατά την άποψη των συντακτών που πρέπει να έχει μια πολιτεία, προτεραιότητα μάλιστα που απορρέει από την χρόνια διάσταση του φαινομένου, είναι η αλλαγή της ποινικής αντιμετώπισης των εγκληματιών που εγκαταλείπουν τα θύματα τους και των συνεργών τους. 

Η αυστηροποίηση των προβλέψεων του νέου ΚΟΚ για τις περιπτώσεις επικίνδυνης οδήγησης είναι προς αυτή την κατεύθυνση, εξηγούν νομικοί στο NEWS 24/7. Οι ίδιοι επισημαίνουν ότι η εγκατάλειψη θύματος τροχαίου πρακτικά πέραν της παράβασης του άρθρου 43 του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, αποτελεί παράβαση και του άρθρου 314 του Ποινικού Κώδικα για σωματική βλάβη για την οποία προβλέπεται ποινή έως και δύο έτη, ενώ το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει και άλλα δύο χρόνια για την εγκατάλειψη. 

Οι ποινές είναι ακόμη μεγαλύτερες αν επέλθει θάνατος του θύματος, οπότε τότε μιλάμε για φυλάκιση από δύο έως πέντε έτη συν δύο χρόνια για την εγκατάλειψη.

Οι νέες προβλέψεις ποικίλλουν ανάλογα με τα αδίκηματα τα οποία διέπραξε ο οδηγός, ωστόσο είναι ενδεικτικό της στόχευσης του νομοθέτη ότι εάν κάποιος οδηγεί υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών και επιφέρει βαριά σωματική βλάβη ή ακόμη χειρότερα θάνατο, οι ποινές δεν εξαγοράζονται και η φυλακή είναι μονόδρομος. 

ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ;

Σε πολλές χώρες της Ευρώπης προβλέπονται εξίσου αυστηρά μέτρα που σε μερικές περιπτώσεις φτάνουν ακόμη και στην κατάσχεση του οχήματος (προσωρινή ή και οριστική) για υπερβολική ταχύτητα ή επικίνδυνη οδήγηση. 

Σύμφωνα με διεθνή Μέσα, η πιο αυστηρή νομοθεσία ισχύει από το 2023 στην Αυστρία, με τις αρχές της χώρας πλέον να έχουν το δικαίωμα να προχωρήσουν σε κατάσχεση όταν το όχημα κινείται με ταχύτητα άνω των 60χλμ./ώρα στην πόλη ή 70 χλμ./ώρα εκτός αυτής.

Σε άλλες χώρες όπως στη Γερμανία μία υπέρβαση του ορίου ταχύτητας κατά 20χλμ. επιφέρει πρόστιμο 100 ευρώ, όταν στην Ιταλία η ίδια ακριβώς παράβαση τιμωρείται με πρόστιμο 175 ευρώ, ενώ στην Ολλανδία, χώρα η οποία τα τελευταία χρόνια μειώνει το όριο ταχύτητας τόσο μέσα στις μεγάλες πόλεις, όσο και στους αυτοκινητοδρόμους, το πρόστιμο αγγίζει τα 215 ευρώ. 

Κατάσχεση όμως προβλέπεται και στη Γερμανία όταν το αδίκημα αφορά την συμμετοχή σε παράνομους αγώνες αυτοκινήτων. Σύμφωνα με ειδικούς που μίλησαν στην γερμανική «Deutsche Welle» (28/3/2024), όταν μιλάμε για αγώνες, αυτό δεν σημαίνει αυτόματα ότι πρέπει να συμμετέχουν κι άλλοι οδηγοί. «Ακόμη και αν οδηγείτε μόνος, με μοναδικό αντίπαλο το ταχύμετρο, μπορεί να εφαρμοστεί η διάταξη περί κατάσχεσης του οχήματος, όταν για παράδειγμα τρέχετε στον αυτοκινητόδρομο με υπερβολική ταχύτητα, θέτοντας σε κίνδυνο τους άλλους οδηγούς…».

ΕΝΑ ΓΕΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Η θέσπιση νέου ορίου ταχύτητας (στα 30χλμ./ ώρα) στις κατοικημένες περιοχές, κύριο τόπο τροχαίων, αποτελεί αίτημα του συλλόγου «SOS Τροχαία Εγκλήματα», ως δοκιμασμένο μέτρο ιδιαίτερα όσον αφορά στην ασφαλή μετακίνηση των ευάλωτων χρηστών του οδικού δικτύου. Όπως λένε οι άνθρωποι του Συλλόγου, πρόκειται για μέτρο που «η ελληνική κυβέρνηση εξήγγειλε επίσημα στις 21 Φεβρουαρίου 2021, αλλά έκτοτε αρνείται να νομοθετήσει».

Οι ίδιοι ζητούν την τοποθέτηση καμερών στο οδικό δίκτυο των πόλεων, κάτι που όπως υποστηρίζουν θα επιφέρει μία θεαματική αναστροφή των περιστατικών τροχαίων με εγκατάλειψη και των ποσοστών ταυτοποίησης- έγκαιρης σύλληψης των δραστών. 

Στην επισήμανση του γράφοντος ότι ίσως το πρόβλημα παραμείνει στο επαρχιακό οδικό δίκτυο ή όπου αλλού δεν είναι εφικτή η εγκατάσταση καμερών, ο κύριος Σταυρουλάκης τόνισε ότι το 70% των περιστατικών που κατέγραψε η εξαμηνιαία ανασκόπηση του Συλλόγου αφορούσε περιστατικά μέσα στις πόλεις.

Σε κάθε περίπτωση, πέρα από την θεμιτή και αναγκαία αντιμετώπιση αυτού του σοβαρού κοινωνικού προβλήματος με μέτρα όπως τα προαναφερθέντα, η κυρία Τσουκαλά τονίζει ότι πρέπει να καταβληθεί ταυτόχρονα εστιασμένη προσπάθεια στο επίπεδο της παιδείας, προκειμένου να εμπεδωθεί το αίσθημα του κοινωνικού «ανήκειν» καθώς και της τήρησης του ΚΟΚ, με τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ να δίνουν πρώτες το παράδειγμα.