ΧΩΡΙΣ ΔΙΕΡΜΗΝΕΙΣ ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ – “ΣΥΝΕΝΝΟΗΘΕΙΤΕ ΜΕ GOOGLE TRANSLATE”

Πρόσφυγες και προσφύγισσες, που διαβιούν στις απομονωμένες και -στις περισσότερες περιπτώσεις- υποστελεχωμένες δομές φιλοξενίας της ελληνικής επικράτειας αλλά και το σύνολο των αιτούντων άσυλο στη χώρα μας, βλέπουν τους τελευταίους μήνες να παραβιάζονται θεμελιώδη δικαιώματά τους και το αρμόδιο Υπουργείο Ασύλου και Μετανάστευσης να σιωπά.

Συγκεκριμένα, η σχεδόν ολοκληρωτική διακοπή της παροχής υπηρεσιών διερμηνείας από τον Απρίλιο του 2024, τόσο στα προσφυγικά καμπς της χώρας όσο και στην Υπηρεσία Ασύλου, είναι μια ιδιαίτερα ανησυχητική εξέλιξη, καθώς, μεταξύ άλλων, εμποδίζει το αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα του προσφυγικού πληθυσμού στην υγειονομική περίθαλψη ενώ υπονομεύει και την αποτελεσματική εξέλιξη των συνεντεύξεων ασύλου.

Τι συμβαίνει

Στις 14 Μαΐου 2024 η οργάνωση που μέχρι πρότινος είχε αναλάβει την παροχή υπηρεσιών διερμηνείας, ΜΕΤΑδραση, ανέστειλε τις δραστηριότητές της λόγω πολύμηνων καθυστερήσεων στις πληρωμές των υπαλλήλων από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου.

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην ανοιχτή επιστολή 36 οργανώσεων προς το Υπουργείο για το εν λόγω ζήτημα, οι εργαζόμενοι διερμηνείς αναγκάστηκαν να παραμείνουν απλήρωτοι για επτά ολόκληρους μήνες, (από τον Ιανουάριο έως τον Ιούλιο του 2024), για εργασίες που ολοκληρώθηκαν τον Δεκέμβριο του 2023), χωρίς να γνωρίζουν τον λόγο και παρά το γεγονός ότι οι υπηρεσίες διερμηνείας χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκά κονδύλια, από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ), μέχρι και το 2027.

Προκειμένου να καλυφθούν οι τεράστιες ελλείψεις που άφηνε πίσω της η αναστολή λειτουργίας της ΜΕΤΑδρασης, ο Οργανισμός της ΕΕ για το Άσυλο (EUAA) διέθεσε στην Ελλάδα συνολικά 239 διερμηνείς, (78 στα γραφεία Ασύλου και 161 στις υπηρεσίες Υποδοχής και Ταυτοποίησης), καθώς και κάποιες ώρες τηλεδιερμηνείας, με διερμηνείς από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Ωστόσο, στα μέσα Σεπτεμβρίου, ο ευρωπαϊκός οργανισμός μείωσε σημαντικά την έκτακτη συνδρομή του, με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες και οι προσφύγισσες να μείνουν και πάλι στο κενό. Βέβαια, η εν λόγω αρωγή από την ΕΕ ήταν κατεπείγοντος χαρακτήρα και δεν προοριζόταν να καλύψει τις πάγιες ανάγκες της χώρας σε διερμηνείς..

1 διερμηνέας για κάθε 267 άτομα

Ενδεικτικά του ελάχιστου αριθμού διερμηνέων που απασχολούνται στη χώρα για την εξυπηρέτηση του προσφυγικού πληθυσμού είναι τα τελευταία επίσημα στοιχεία που δημοσίευσε η οργάνωση “Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο” (RSΑ).

Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή της η οργάνωση, από την 30η Ιουνίου 2024 υπήρχαν μόλις 69 διερμηνείες σε όλες τις προσφυγικές δομές της χώρας, τόσο στην ενδοχώρα όσο και στα νησιά. Δηλαδή, 1 διερμηνέας για κάθε 267 άτομα.

“Ο αριθμός αυτός είναι ελάχιστός, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι σε κάθε δομή υπάρχουν ανάγκες διερμηνείας σε πολλές γλώσσες. Ενδεικτικά, σε 20 από τα 32 καμπς υπήρχε ένας/μία ή και κανένας διερμηνέας”, αναφέρει.

“Συνεννοηθείτε με google translate”

Δεν είναι και δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τι δυσκολίες δημιουργούν τα γλωσσικά εμπόδια.

Τα αιτήματα εκατοντάδων προσφύγων και προσφυγισσών για διεθνή προστασία αναβάλλονται διαρκώς, οι υπηρεσίες που τους παρέχονται στις δομές φιλοξενίες, στις οποίες διαβιούν κυρίως υπό συνθήκες κράτησης και απομόνωσης, είναι ανεπαρκείς ενώ το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση και την υγειονομική περίθαλψη παραβιάζεται συστηματικά.

Η Βίκυ Βρακά, κοινωνική λειτουργός στη δομή φιλοξενίας προσφύγων Σχιστού περιγράφει στο NEWS 24/7:

“Μία από τις βασικές επιπτώσεις της έλλειψης διερμηνέων στην καθημερινότητα των προσφύγων είναι ότι έχουν παγώσει τα πάντα σε ό,τι αφορά την ψυχοκοινωνική υποστήριξή τους. Ένας κοινωνικός λειτουργός δεν μπορεί να κάνει τη δουλειά του, να πάρει το κοινωνικό ιστορικό, να πλαισιώσει έναν άνθρωπο, να τον βοηθήσει, γιατί δεν υπάρχει επικοινωνία. Και αναγκαζόμαστε να κάνουμε αυτό που ουσιαστικά μάς λέει το Υπουργείο, ότι ‘χρησιμοποιήστε google translate και τη γλώσσα του σώματος’ για να συνεννοηθείτε”.

Δεύτερον, ακόμα πιο βασικό, οι σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των προσφύγων. Ιδιαίτερα στο Σχιστό, όπου εργάζομαι, φιλοξενούνται άνθρωποι που στη συντριπτική πλειοψηφία τους έχουν σοβαρά θέματα υγείας. Αν δεν υπάρχει διερμηνέας, πως θα μπορέσεις να επικοινωνήσεις με έναν άνθρωπο, ο οποίος είναι καρκινοπαθής ή χρειάζεται να κάνει αιμοκάθαρση ή πρέπει να παίρνει συγκεκριμένα φάρμακα;

Και φυσικά η έλλειψη διερμηνέων προσβάλλει και θεμελιώδη δικαιώματά τους. Δηλαδή το γεγονός ότι αναγκαζόμαστε να παίρνουμε αποφάσεις για αυτούς χωρίς αυτούς, επειδή δεν υπάρχει επικοινωνία στη γλώσσα τους, σημαίνει ουσιαστικά ότι παραβιάζουμε το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση και στην ενημέρωση. Επειδή δηλαδή αυτοί οι άνθρωποι δεν ξέρουν ελληνικά, δεν έχουν και το δικαίωμα να μάθουν για το τι κάνουν στη ζωή τους;”

Επίσκεψη του Υπουργού Μετανάστευσης και ασύλου Νότη Μηταράκη και της Γερμανίδας Υπουργού Εξωτερικών, Analena Baerbock , στη δομή φιλοξενίας στο Σχιστό , στις 28 Ιουλίου, 2022

Οι δυσκολίες, βέβαια, επεκτείνονται και εκτός των camps, όταν οι πρόσφυγες και οι προσφύγισσες καλούνται να μετακινηθούν στα αστικά κέντρα ή ακόμα και στα νοσοκομεία, όπου οι υπηρεσίες διερμηνείας έχουν προ πολλού σταματήσει να λειτουργούν και περιορισμένος αριθμών διερμηνέων, που προσφέρουν οργανώσεις όπως ο “Ερυθρός Σταυρός”, δεν καλύπτουν έκτακτα περιστατικά νοσηλείας, όπως επισημαίνει σε ανακοίνωσή της και η “Πρωτοβουλία εργαζομένων στα camps”.

“Δεν χρειάζεται να γνωρίζει κανείς τον μύθο της Βαβέλ για να καταλάβει πως είναι αδύνατον χωρίς διερμηνεία να λάβουν οι πρόσφυγ(ισσ)ες τις υπηρεσίες που δικαιούνται, έγκαιρα και χωρίς διακρίσεις”, προσθέτει, τονίζοντας πως “αυτά είναι τα αποτελέσματα της διαρκούς αντιμεταναστευτικής και ρατσιστικής πολιτικής”.

Συνεντεύξεις ασύλου

Εξίσου σοβαρό πρόβλημα παρατηρείται και στην Υπηρεσία Ασύλου και τα Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου και Αυτοτελή Κλιμάκια Ασύλου, όπου λόγω της απουσίας διερμηνέων οι συνεντεύξεις των αιτούντων άσυλο αναβάλλονται, πολλές φορές χωρίς καν την έγκαιρη ενημέρωση των ενδιαφερόμενων, ενώ σε άλλες περιπτώσεις δεν επαναπρογραμματίζονται καν, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να μη γνωρίζουν πότε θα διεξαχθεί η καταγραφή ή η συνέντευξή τους.

Όπως καταγγέλλει με ανακοίνωσή της η RSA, “συχνά, οι αιτούντες άσυλο καλούνται να δηλώσουν ότι αποδέχονται να διεξαχθεί η διαδικασία στα ελληνικά, υπογράφοντας υπεύθυνες δηλώσεις ότι κατανοούν τη γλώσσα. Εναλλακτικά, δίνεται η δυνατότητα να συνδράμουν ως διερμηνείς τρίτα πρόσωπα, χωρίς πιστοποίηση διερμηνέα, και πάλι με υπεύθυνες δηλώσεις των αιτούντων ότι τους αποδέχονται. 

Προφανώς, η υπογραφή των σχετικών υπεύθυνων δηλώσεων από τους αιτούντες αποσκοπεί αποκλειστικά στην απαλλαγή της Υπηρεσίας Ασύλου από την ευθύνη, ενώ ο νόμος προβλέπει, φυσικά, την υποχρεωτική παροχή υπηρεσιών διερμηνείας σε γλώσσα που κατανοούν οι αιτούντες σε όλα τα στάδια των διαδικασιών υποδοχής και ταυτοποίησης και ασύλου από την πλευρά της πολιτείας”.

Ενδεικτικά παραθέτει και τρεις υποθέσεις τις οποίες εκπροσωπεί η οργάνωση, και, όπως αναφέρει οι γραπτές απαντήσεις των αρχών βρίσκονται στη διάθεσή της. Μία εκ των οποίων είναι η εξής:

“Σε υπόθεση οικογένειας, όπου η γυναίκα γέννησε πρόσφατα και διαμένει στο καμπ της Ριτσώνας, σε αίτημά μας προς το Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Πειραιά σχετικά με τις ενέργειες που είναι απαραίτητες για την καταγραφή του νεογέννητου παιδιού στην Υπηρεσία, λάβαμε γραπτή απάντηση ότι: 

«Όσο δεν υπάρχει διερμηνεία υπάρχουν δύο τρόποι για να γίνουν οι καταγραφές & αιτήσεις ισόχρονης: 1. Όταν οι αιτούντες δηλώνουν με υπεύθυνη δήλωση ότι μιλούν και κατανοούν καλά την ελληνική και μπορούν να επικοινωνούν, να ενημερώνονται και να απαντούν στις ερωτήσεις κατά τη διαδικασία της καταγραφής. 2. Με τη συμμετοχή τρίτου ατόμου σε ρόλο διερμηνέα που μιλάει τα ελληνικά. Σε αυτή την περίπτωση απαιτούνται πλήρη στοιχεία ταυτοπροσωπίας του διερμηνέα (πχ. διαβατήριο, άδεια διαμονής) και υπεύθυνη δήλωση του αιτούντος ότι αποδέχεται τον πολίτη… με στοιχεία ταυτότητας…  ως διερμηνέα για τη διαδικασία καταγραφής και η Υπηρεσία Ασύλου δεν φέρει καμία ευθύνη για την ποιότητα της διερμηνείας»”.

Οργανώσεις και εργαζόμενοι στις δομές της χώρας έχουν επανειλημμένα κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, ωστόσο καταγγέλλουν ότι το αρμόδιο υπουργείο σιωπά.

Εμείς επικοινωνήσαμε με το Γραφείο Τύπου του Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, όπου απευθύναμε σχετικά ερωτήματα, που αφορούν τόσο τις καταγγελίες περί έλλειψης διερμηνέων στις δομές φιλοξενίας προσφύγων και στην Υπηρεσία Ασύλου όσο και τα μέτρα που έχει λάβει ή πρόκειται να λάβει για την αντιμετώπιση του προβλήματος.  Μέχρι και την ώρα που δημοσιεύεται το παρόν κείμενο δεν έχουμε λάβει απάντηση. Δεσμευόμαστε, ωστόσο, πως το κείμενο θα ενημερωθεί, σε περίπτωση που έχουμε νεότερη ενημέρωση από το αρμόδιο Υπουργείο.