ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΘΑ ΑΦΗΣΟΥΝ ΤΟ ΚΕΝΤΡΙ ΤΟΥΣ ΟΙ ΣΦΗΚΕΣ ΤΗΣ ΛΕΝΑΣ ΚΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ;

Το επιδαύριο σκηνοθετικό βάπτισμα της Λένας Κιτσοπούλου δε θα μπορούσε να μην αποτελέσει πόλο έλξης για τους απανταχού θεατρόφιλους. Η αιρετική Ελληνίδα σκηνοθέτιδα υπογράφει την ελεύθερη διασκευή και τη σκηνοθεσία μιας αριστοφανικής κωμωδίας που σπάνια ανεβαίνει στην ελληνική σκηνή και πλαισιωμένη από μία στιβαρή ομάδα συνεργατών και ηθοποιών στρέφει το βλέμμα της στα σύγχρονα «κεντριά», στα λαϊκά δικαστήρια που στήνονται στις τηλεοπτικές εκπομπές και στα σόσιαλ μίντια.

Ο λόγος για τους “Σφήκες” του Αριστοφάνη που επιστρέφουν στο δραματολόγιο του Εθνικού Θεάτρου εξήντα χρόνια μετά την παράσταση του Αλέξη Σολομού και θα παρουσιαστούν στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου στις 14 και 15 Ιουλίου. Με το όχημα της κωμωδίας, το έργο και αναστοχάζεται πάνω στις παθογένειες της δημοκρατίας μας και τις ρωγμές της δικαιοσύνης.

Γιατί λοιπόν Σφήκες;

Η Λένα Κιτσοπούλου αναφέρει στο NEWS 24/7: “Οι Σφήκες είναι ένα καθαρά πολιτικό έργο, όπως όλα τα έργα του Αριστοφάνη, όμως εδώ διεισδύει με έναν πολύ σύγχρονο τρόπο στην ψύχωση του ήρωά του, του Φιλοκλέωνα, ενός φανατισμένου δικαστή, τον οποίο ο γιος του έχει φυλακίσει μέσα στο σπίτι προκειμένου να τον γιατρέψει από την ασυγκράτητη μανία του να δικάζει. Είναι ανθρωποκεντρικό έργο, δεν αλλάζει τοποθεσία, ο ήρωάς του είναι εγκλωβισμένος μέσα στην αρρώστια του και όχι μόνο μέσα στο σπίτι του.

Επικριτικός, δικομανής, κακός, άδικος, διεφθαρμένος, ο πυρετός της μανίας του όλο και ανεβαίνει και το έργο μοιάζει σαν ένα ραπάρισμα για την παράνοια του ανθρώπινου είδους και της υποτιθέμενης δημοκρατίας, στης οποίας το όνομα το Κράτος, δίνοντας το προνόμιο μιας υποτυπώδους εξουσίας στον απλό πολίτη, τον εκμεταλλεύεται προς όφελός του και πετώντας του ψίχουλα εξασφαλίζει την ψήφο του. Αυτό δηλαδή που γίνεται και σήμερα.

Το έργο ασχολείται με το δικαστικό σύστημα, όμως μέσα από αυτό μιλάει για τον άνθρωπο που απολαμβάνει την κατάρρευση του συνανθρώπου του, για το τέρας της εξουσίας, για την υποκρισία, την αδικία και φυσικά για τα λαϊκά δικαστήρια που στις μέρες μας στήνονται φανατικά μέσα στα σόσιαλ και μέσα στις οθόνες μας. Ο Φιλοκλέωνας φτάνει σε σημείο να δικάζει μέχρι και τα σκυλιά του σπιτιού του. Δεν νομίζω να υπάρχει πιο επίκαιρο θέμα από αυτό στην Ελλάδα του σήμερα”.

Ο Φιλοκλέων του… σήμερα

Η Λένα Κιτσοπούλου αναφέρει για τον κεντρικό αριστοφανικό ήρωα: “Σήμερα ο Φιλοκλέων είναι αυτός που βγαίνει στην τηλεόραση και έχει άποψη για τα σεξουαλικά εγκλήματα, για τις δίκες, για την μαγειρική, για τον πόλεμο στην Ουκρανία, για τα πάντα, που ποστάρει με εμπάθεια κριτικές εναντίον μιας θεατρικής παράστασης, που σε μισεί όλη νύχτα επειδή έκανες μία παράσταση που δεν του άρεσε, είναι αυτός που καταδικάζει τους πάντες, που παρουσιάζεται ως δίκαιος και ευυπόληπτος πολίτης κουνώντας το δάχτυλο σε ενόχους και φταίχτες, αψηφώντας το τεκμήριο αθωότητας, που καμώνεται ότι ενδιαφέρεται για το κοινωνικό σύνολο, ενώ είναι ένα ψώνιο που βγαίνει στα κανάλια για την αυτοπροβολή του και μόνο, είναι ο σημερινός ανθρωπιστής, ο δήθεν ευαίσθητος, που τρελαίνεται με την κακοποίηση των ζώων, των ανθρώπων, των προσφύγων, ενώ ο ίδιος στη ζωή του μπορεί να είναι ο χειρότερος φαλλοκράτης και φασίστας από όλους μαζί αυτούς τους οποίους καταδικάζει και κατηγορεί.

Μια άλλη εκδοχή τέτοιων ανθρώπων, είναι αυτοί που πάνε κάθε Κυριακή στην εκκλησία του χωριού τους και σταυροκοπιούνται και μετά γυρίζουν στο σπίτι τους και βιάζουν τα παιδιά τους. Που την ίδια στιγμή δεν τα αφήνουν κιόλας να κάνουν παρέα με το γιο του γείτονα επειδή έχει τατουάζ. Επίσης, η δικομανία με την οποία καταπιάνεται το έργο, είναι νομίζω πολύ χαρακτηριστικό του Έλληνα. Ο Έλληνας ψάχνει να βρει κάτι παράνομο στον γείτονά του, κατασκοπεύει μέσα από το παραθυράκι του πότε γύρισες, πότε έφυγες, έχει μεγάλο ενδιαφέρον ο Έλληνας στο να βρει ψεγάδι στον διπλανό του και φυσικά κανένα στον εαυτό του”.

Το δικαίωμα του ζουζουνίζειν…

Ο Νίκος Καραθάνος αναφέρει για την παράσταση “ο Αριστοφάνης καταπιάνεται με τη δικομανία των Αθηναίων. Με τις απόψεις και τις γνώμες, τις δίκες και τις καταδίκες. Η Λένα γράφει κάτι παράλληλα με αυτό στη σύγχρονη ζωή, στο τώρα μας. Ένας άνθρωπος θέλει να φύγει από το σπίτι του για να πάει να δικάσει. Και οι Σφήκες είναι όλοι οι συνάδελφοί του που επίσης θέλουν να δικάσουν και να πουν την άποψή τους. Στο παρόν μας, δυστυχώς, αυτό κάνουμε κάθε πρωί που ξυπνάμε, λέμε τη γνώμη μας και παίρνουμε θέση. Είναι ένα προνόμιο που έχει η εποχή μας. Να μπορούμε να ζουζουνίζουμε όσο θέλουμε. Καταδικάζουμε, δικαιώνουμε το καθετί με μανία, ειδικά στα σόσιαλ μίντια. Και αυτό έχει μια επίφαση δημοκρατικού πνεύματος, αλλά κατά βάθος υπερισχύουν τα άρρωστα ένστικτά μας. Θέλουμε να μειώσουμε τον άλλο, να γίνουμε οπαδοί μιας γνώμης, να μοιάσουμε με άλλους που έχουν την ίδια γνώμη με μας.

Αυτό είναι και μια μορφή εξουσίας σε μια εποχή που φωνάζουμε όλοι τα δικαιώματά μας. Δεν υπάρχει ένα υγιές αίσθημα ελευθερίας και μια αίσθηση αυτού που λέμε αποδοχή της διαφορετικότητας. Αλήθεια τι σημαίνει διαφορετικότητα; Το κάναμε και λέξη το διαφορετικό λες και δεν είμαστε όλοι διαφορετικοί. Φτιάχνουμε λέξεις ενάντια στη φύση, λέξεις οι οποίες δεν υφίστανται. Ο κόσμος είναι διαφορετικός. Βγαίνουμε και λέμε για το δικαίωμα το ερωτικό της κάθε ομάδας. Μα ο έρωτας είναι από τη φύση του ελεύθερος”.

Πώς θα ήταν μία ιδανική κοινωνία για τη Λένα Κιτσοπούλου;
“Δεν υπάρχει ιδανική κοινωνία, γιατί η κοινωνία αποτελείται από ανθρώπους και νομίζω ότι έχει αποδειχθεί πια από την ιστορία, ότι ο άνθρωπος, πλην εξαιρέσεων δεν είναι και ό, τι καλύτερο ούτε για τον πλανήτη ούτε για τον διπλανό του, ούτε για τον εαυτό του” απαντά.

Κωμωδία ή τραγωδία;

Τελικά θα δούμε επί σκηνής μία κωμωδία ή μία κωμωδία με τραγική βάση;
Ο Νίκος Καραθάνος αναφέρει πως “Η Λένα πάντα γράφει με τρόπο διττό. Έτσι είναι η φύση της, η ποιητική της. Δε ζητάει από τον ηθοποιό να βιώσει τον ρόλο. Έχεις βιώσει από πριν και ήδη κοιτάς το κοινό. Όταν βέβαια υπηρετείς ένα θέατρο που δεν αναπαριστά απλώς ένα κείμενο για κάποιο μουσειακό ή μυθολογικό λόγο. Κάθε φορά που παίζεις σε μια παράσταση καρκινοβατείς. Τι άλλο μπορείς να κάνεις αν δεν πάρεις ένα ρίσκο να μιλήσεις για κάτι; Μα το ρίσκο είναι και μια ευθύνη που παίρνεις, έτσι δεν είναι;

Από την άλλη ο Αριστοφάνης είναι ένας ποιητής που γράφει για τους πιο κακοήθεις ανθρώπους. Το έργο αυτό έχει το φως μέσα του από την πρώτη του κραυγή. Με το καλημέρα σας, όταν λέει ο πατέρας “Λύστε με, βγάλτε με από δω”. Και στο τέλος ελίσσεται προς τα πάνω, ο Αριστοφάνης μάς ζαλίζει, γυρνάει πίσω στον θεό του θεάτρου, χαώνεται και στροβιλίζεται ψηλά στον ουρανό. Δεν γράφει γραμμικά μία ιστορία. Γι αυτό μερικές φορές μας φαίνεται απεχθής, ειδικά από τη μέση και μετά. Γυρνάει πίσω στην τελετή του θεάτρου, του στον ίδιο τον αρχέγονο ήχο που μας γέννησε όλους”.

Η σύγχρονη δημοκρατία και το ξεβόλεμα

Σύγχρονη δημοκρατία υφίσταται σήμερα; Η Nεφέλη Μαϊστράλη πιστεύει πως “θεωρητικά, ναι βεβαίως, αυτό που ζούμε είναι μια μορφή σύγχρονης, ας πούμε δημοκρατίας. Επειδή όμως, ζούμε και σε μια χώρα που καθημερινά τίθενται πολλά ερωτήματα, όπως: πώς διαμορφώνεται η λαϊκή βούληση, αν όντως υπάρχει κράτος δικαίου, αν η ελληνική δικαιοσύνη είναι τόσο αμερόληπτη όσο πρέπει, αν τα σώματα ασφαλείας πρέπει να έχουν τόσες ελευθερίες σε βάρος των πολιτών, αν λογοδοτούν όντως οι πολιτικοί για τα λάθη τους κι αν οι εφαρμοσμένες πολιτικές για το μεταναστατευτικό έχουν κάποια ανθρωπιστική βάση, αισθάνομαι ότι η δημοκρατία μας είναι σοβαρά ελλειμματική. Τουλάχιστον, ακόμη μπορούμε να γράφουμε ό, τι θέλουμε… έτσι ελπίζω”.

Το θέατρο μπορεί να μας ξεβολέψει; Πόσο πολιτική πράξη είναι;

Ο Θάνος Μπίρκος απαντά “Η τέχνη μας θα πρέπει να είναι ένα βήμα πιο μπροστά από τις κοινωνίες ακριβώς γιατί πρέπει να τις ξεβολέψει και να ανοίξει το δρόμο για δημόσιο διάλογο. Είναι πολιτική πράξη διότι οφείλει να επικοινωνεί την αλήθεια, να ανακαλύπτει και να φωτίζει τα σκοτεινά σημεία της κοινωνίας”.

Και τελικά… τι είναι δίκαιο;

Ο Νίκος Καραθάνος απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν έχει. “Στο δικαστήριο κρινόμαστε από κάποια γεγονότα και ψάχνουμε την αλήθεια. Ποιος έκανε τι. Ποιο είναι όμως το δίκαιο για τους ανθρώπους που έχασαν δικούς τους στο Μάτι; Μπορεί να απονεμηθεί δικαιοσύνη σε μια αίθουσα δικαστηρίου αν κατηγορηθεί και τιμωρηθεί ένας υπάλληλος; Αυτό είναι το δίκαιο για τόσα καμένα πτώματα; Ή πρέπει μια κοινωνία ολόκληρη να αλλάξει ακαριαία τα πάντα; Πράγμα που δεν το έχουμε κάνει ούτε το κάναμε στους ανθρώπους που πέθαναν στο τρένο στα Τέμπη. Συνεπώς συνεχίζουμε να πράττουμε το άδικο, διότι σαν κοινωνία το δίκαιο θα ήταν όλο έπρεπε να σταματήσουμε όλοι και να φέρουμε τη γη ανάποδα, να αλλάξουν όλα. Αυτό είναι ένα δίκαιο” συμπληρώνει.

Και κάτι για το σκηνικό της μπασκέτας…

Το σκηνικό της παράστασης προβλημάτισε πολύ το ΚΑΣ, λόγω μιας επτάμετρης μπασκέτας καλαθοσφαίρισης που σχεδιάζεται να δεσπόζει στο κέντρο του σκηνικού. “Μου κάνει εντύπωση” λέει ο Νίκος Καραθάνος “διάβασα πως στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αναρωτιόνται τα σκηνικά των παραστάσεων, μήπως είναι τολμηρά, μήπως δε συνάδουν στο χώρο. Και ο ίδιος ο Αριστοφάνης τους έντυσε Σφήκες! Δηλαδή ο ίδιος ο Αριστοφάνης δεν συνάδει; Τι συνάδει με τον χώρο σκέφτονται. Μπορεί να μη συνάδει τίποτα. Μα με την ιδέα του χώρου συνάδει μόνο η εξέγερση, η αναρχία της σκέψης, η ερώτηση και η μπουνιά στη ζωή”.

Ταυτότητα παράστασης

• Μετάφραση: Στέλιος Χρονόπουλος
• Ελεύθερη διασκευή-Σκηνοθεσία: Λένα Κιτσοπούλου
• Σκηνικά-Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού
• Μουσική: Νίκος Κυπουργός
• Χορογραφία: Αμάλια Μπένετ
• Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
• Ηχητικός σχεδιασμός: Κώστας Λώλος
• Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου
• Δραματολόγος παράστασης: Ασπασία Μαρία Αλεξίου
• Βοηθός σκηνοθέτη: Μαριλένα Μόσχου
• Βοηθός σκηνοθέτη Β΄: Σαβίνα Τσάφα
• Βοηθός σκηνογράφου-ενδυματόλογου: Τζίνα Ηλιοπούλου
• Βοηθός μουσικού: Αλέξης Κωτσόπουλος
• Σχεδιασμός κομμώσεων: Κωνσταντίνος Κολιούσης
• Διανομή (αλφαβητικά): Δάφνη Δαυίδ, Αλέξανδρος Ζουριδάκης, Κωνσταντίνος Καπελλίδης, Νίκος Καραθάνος, Λένα Κιτσοπούλου, Γιάννης Κότσιφας, Νίκος Κουσούλης, Αλέξης Κωτσόπουλος, Νεφέλη Μαϊστράλη, Σωτήρης Μανίκας, Νικόλας Μαραγκόπουλος, Ιωάννα Μαυρέα, Θάνος Μπίρκος, Δημήτρης Ναζίρης, Πάνος Παπαδόπουλος, Στέφανος Πίττας, Κωνσταντίνος Πλεμμένος, Μαριάννα Πουρέγκα, Θοδωρής Σκυφτούλης
• Μουσικοί επί σκηνής: Σοφία Ευκλείδου, Βαγγέλης Καρίπης, Εύη Κανέλλου

Προπώληση εισιτηρίων: www.aefestival.gr/, www.viva.gr
Πληροφορίες: www.n-t.gr/