ΣΟΦΙΑ ΒΕΜΠΟ: ΠΩΣ ΓΡΑΦΤΗΚΕ ΤΟ ΘΡΥΛΙΚΟ “ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΑΙΔΙΑ” ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ ’40

Αν υπάρχει μία τραγουδίστρια που μνημονεύουμε σταθερά κάθε χρόνο στην επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, αυτή είναι η Σοφία Βέμπο. H κορυφαία Ελληνίδα ερμηνεύτρια και ηθοποιός έμεινε στην ιστορία ως η “Τραγουδίστρια της Νίκης” εξαιτίας των εθνικών τραγουδιών που ερμήνευσε με μοναδικό τρόπο κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940.

Καμία τραγουδίστρια δεν ταυτίστηκε τόσο με το έπος του ’40 όσο η Σοφία Βέμπο. Ο έρωτας της ζωής της, ο Μίμης Τραϊφόρος έλεγε, χαρακτηριστικά, πως την 28η Οκτωβρίου, μαζί με την εθνική γιορτή, ο κόσμος πίστευε πως γιόρταζε και η Σοφία. Της έστελναν δώρα, γράμματα και ευχετήριες κάρτες. Η Βέμπο και ο Τραϊφόρος με τα τραγούδια τους, σφράγισαν έναν πόλεμο – και έζησαν έναν έρωτα σαν… πόλεμο!

Το ξεκίνημα της Βέμπο και η επιτυχία

Το πραγματικό της όνομα ήταν “Σοφία Μπέμπου”, όμως το κοινό την πρόφερε “Βέμπο” και τελικά η ίδια έκανε τις απαραίτητες νόμιμες διαδικασίες για να υιοθετήσει το όνομα με το οποίο έμεινε γνωστή σε όλους μας. Γεννήθηκε στην Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης στις 10 Φεβρουαρίου του 1910 και έζησε στην Κωνσταντινούπολη έως το 1921.

Από νεαρή ηλικία το ταλέντο της ήταν φανερό, ενώ αργότερα ήρθε στην Ελλάδα, κάνοντας την πρώτη της εμφάνιση το 1933 στο κέντρο Αστόρια της Θεσσαλονίκης. Σε σύντομο χρονικό διάστημα έγινε μία από τις κορυφαίες ερμηνεύτριες στο θέατρο και στη δισκογραφία. Το 1938 ήταν η χρονιά της, ενώ παράλληλα έκανε και το ντεμπούτο της στον κινηματογράφο, με την “Προσφυγοπούλα”, που γυρίστηκε στα κινηματογραφικά στούντιο της Αιγύπτου, δίπλα στον δημοφιλή ηθοποιό της εποχής Μάνο Φιλιππίδη. Η κήρυξη του πολέμου βρήκε τη Βέμπο στην πρώτη γραμμή της δημοσιότητας.

Στις 28 Οκτωβρίου του 1940 στις 10.00 – ώρα που θα συνέχιζε το ραδιοφωνικό πρόγραμμα του Ζαππείου με αναμετάδοση τραγουδιών της Σοφίας Βέμπο – ο εκφωνητής Κώστας Σταυρόπουλος διακόπτει τη ροή του προγράμματος και προβαίνει στην ιστορική εκείνη ανακοίνωση της επίθεσης των ιταλικών δυνάμεων κατά της Ελλάδας και την άμυνα των ημετέρων. Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος είχε αρχίσει.

Η άγνωστη ιστορία του τραγουδιού “Παιδιά της Ελλάδος παιδιά”

Ένα από τα τραγούδια που χαράχτηκαν ανεξίτηλα στο έπος του ‘40 και τραγουδιέται μέχρι σήμερα στην επέτειο της 28ης Οκτωβρίου είναι το “Παιδιά της Ελλάδος παιδιά” σε στίχους του Μίμη Τραϊφόρου και η μουσική του Μιχάλη Σουγιούλ. Ήταν το πρώτο τραγούδι του έπους του ’40, και εκείνο που εκτόξευσε την καριέρα της Βέμπο.

Το τραγούδι είναι στην ουσία η “Ζεχρά” του 1938 (στίχοι Αιμίλιου Σαββίδη, μουσική Μιχάλη Σουγιούλ, πρώτη εκτέλεση Σοφία Βέμπο), στο οποίο άλλαξε τους στίχους ο Τραϊφόρος το 1940 και έγινε το “Παιδιά της Ελλάδος παιδιά”.

Σύμφωνα με τον “μύθο”, αν και η πρώτη τους συνάντηση δεν πήγε τόσο καλά, η Βέμπο μίλησε στον Τραϊφόρο στα παρασκήνια του θέατρου “Μοντιάλ” και του ζήτησε να της γράψει ένα πολεμικό τραγούδι, πάνω στη μουσική της “Ζεχρά”. Εκείνος γοητευμένος της απαντά: “Από πότε οι θεοί ζητάνε χάρες από τους ανθρώπους;”. Για χάρη της, γράφει σε ένα διάλειμμα της παράστασης το “Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά”.

Η Βέμπο βρίσκει σκληρό το τέλος: “αν δεν΄ρθείτε νικηταί, να μην έρθετε ποτέ”. Του ζητά να το αλλάξει κι ο Τραϊφόρος αντικαθιστά τον πιο “ευαίσθητο” στίχο “με της νίκης τα κλαδιά, σας προσμένουμε παιδιά”. Το ίδιο βράδυ η Σοφία το λανσάρει στη σκηνή και το κοινό παραληρεί. Ο μύθος της “τραγουδίστριας της νίκης”, έχει μόλις γεννηθεί. Παράλληλα γεννήθηκε και ο θυελλώδης έρωτας με τον Τραΐφόρο.

Οι στίχοι του “Παιδιά της Ελλάδος παιδιά” και μία αλλαγή

Σε τηλεοπτική συνέντευξή της στον Φρέντυ Γερμανό η ίδια περιγράφει πώς ζήτησε από τον Τραϊφόρο να της γράψει το περίφημο κομμάτι: “Το Παιδιά της Ελλάδος παιδιά γράφτηκε το ’40… η εποχή του μεγάλου μου έρωτα. Στο θέατρο που τραγουδούσα ήταν μαέστρος ο μακαρίτης ο Σουγιούλ και έτυχε να παίζει ο Τραϊφόρος εκεί. Το είχαμε κάνει σαν βαριετέ με πολύ μεγάλη επιτυχία. Τον παρακάλεσα (τον Τραΐφόρο) να μου γράψει ένα πολεμικό τραγούδι πάνω στο τραγούδι της “Ζεχρά”. Το έγραψε και το έφερε την επόμενη μέρα και μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Ηταν δύσκολο να γραφτεί ένα τραγούδι μέσα σε μία νύχτα, σε μια ώρα, σε μία στιγμή.

Μου το διάβασε και όταν έφτασε στο τέλος “αν δεν΄ρθείτε νικηταί, να μην έρθετε ποτέ” δεν το βρήκα τόσο καλό. Το “ταν, ή επί τας” το βρήκα λίγο σκληρό. Του είπα, σε ευχαριστώ πάρα πολύ αλλά δεν μου αρέσει. Πιτσιρίκος ήταν τότε και πιο… κοντός από μένα, εδώ που τα λέμε! Δευτερόλεπτα μετά το διόρθωσε και μου το διάβασε: “με της νίκης τα κλαδιά, σας προσμένουμε παιδιά”. Τον κοίταξα και είπα αυτός έχει περιεχόμενο ψυχικό. Και δεν πρέπει να είναι “καραγκιόζης”, γιατί τον “καραγκιόζη” έκανε. Εγώ ήμουνα λίγο πιο σοβαρή. Το διάβασα και συγκινήθηκα. Του είπα μπορώ να σε φιλήσω; Και γίναμε φίλοι. Αυτή ήταν μία μεγάλη στιγμή για μένα, γιατί όλη μου η ζωή είναι δεμένη με αυτόν. Το τραγούδι ‘Παιδιά της Ελλάδος παιδιά’ νομίζω ότι είναι ένας ύμνος και θα μείνει όταν θα φύγω από τη ζωή. Όταν θα πάω και εγώ εκεί που πήγαν όλοι. Το τραγούδι αυτό θα μείνει. “

Μεσ’ τους δρόμους τριγυρνάνε οι μανάδες και κοιτάνε ν’ αντικρίσουνε,
τα παιδιά τους π’ ορκιστήκαν στο σταθμό όταν χωριστήκαν
να νικήσουνε.

Μα για ‘κείνους που ‘χουν φύγει και η δόξα τους τυλίγει, ας χαιρόμαστε,
και ποτέ καμιά ας μη κλάψει, κάθε πόνο της ας κάψει, κι ας ευχόμαστε:Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά, παιδιά στη γλυκιά Παναγιά προσευχόμαστε όλες να ‘ρθετε ξανά.

Λέω σ’ όσες αγαπούνε και για κάποιον ξενυχτούνε και στενάζουνε,
πως η πίκρα κι η τρεμούλα σε μια τίμια Ελληνοπούλα, δεν ταιριάζουνε.
Ελληνίδες του Ζαλόγγου και της πόλης και του λόγγου και Πλακιώτισσες,
όσο κι αν πικρά πονούμε, υπερήφανα ασκούμε σαν Σουλιώτισσες.

Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά,
παιδιά στη γλυκιά Παναγιά προσευχόμαστε όλες να `ρθετε ξανά.
Με της νίκης τα κλαδιά, σας προσμένουμε παιδιά.»

Απόδραση στην Αίγυπτο και αρραβώνας

Η Βέμπο τραγουδά σατιρικά και πολεμικά τραγούδια και γίνεται η εθνική φωνή που εμψυχώνει τους Έλληνες στρατιώτες στο μέτωπο. Την ίδια εποχή, σε μία συμβολική πράξη, προσφέρει στο Ελληνικό Ναυτικό 2.000 χρυσές λίρες. Η προσφορά της και η στήριξή της σε όσους είχαν ανάγκη συνεχίστηκε σε όλη εκείνη την περίοδο.

Η τεράστια απήχηση που είχαν τα τραγούδια της οδήγησαν τον Αύγουστο του 1941 τους κατακτητές να την παύσουν από το θέατρο και να της αφαιρέσουν την άδεια επαγγέλματος.

Τον Οκτώβριο του 1942 αναγκάστηκε να αποδράσει στην Αίγυπτο, όπου έως τον Μάρτιο του 1946 ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα εμψυχώνοντας τα ελληνικά και συμμαχικά στρατεύματα σε στρατόπεδα, πολεμικά πλοία, νοσοκομεία και προσφυγικούς καταυλισμούς σε όλη τη Μέση Ανατολή. Το 1942, αρραβωνιάστηκε τον Τραϊφόρο στην Αίγυπτο.

Αμερική, περιοδείες και η αντίστροφη μέτρηση

Στο ζενίθ της καριέρας της, η Βέμπο ταξίδεψε στις ΗΠΑ, αν και ο Τραϊφόρος προσπάθησε να την αποτρέψει. Εκεί έμεινε για δύο χρόνια, από τον Απρίλιο του 1947 έως τον Ιούνιο του 1949. Ιστορία έγραψε το θριαμβευτικό ρεσιτάλ της στο Κάρνεγκι Χολ, τον Μάιο του 1947, ενώ ακολούθησε μεγάλη περιοδεία σε όλες τις πολιτείες της ομογένειας. Στην Αμερική πραγματοποίησε και την ηχογράφηση 20 τραγουδιών για την εταιρεία Liberty.

Με την επιστροφή της στην Ελλάδα το 1949 ξεκίνησε νέα περιοδεία, αυτήν τη φορά στις μονάδες του Εθνικού Στρατού στις εμφύλιες συγκρούσεις στον Γράμμο και στο Βίτσι. Αμέσως μετά, ακολούθησε μια εξάμηνη περιοδεία σε όλη την Αφρική, με μόνη συνοδεία τον ακορντεονίστα Μένιο Μανωλιτσάκη και τον αδελφό της Ανδρέα, διασχίζοντας με αυτοκίνητο τεράστιες αποστάσεις από την Αίγυπτο και το Σουδάν μέχρι τη Ροδεσία, τη Μοζαμβίκη και τη Νότια Αφρική!

Βέμπο και Τραΐφόρος παντρεύτηκαν τελικά το 1957, όμως η σχέση τους υπήρξε γεμάτη εντάσεις, ομηρικούς καβγάδες, χωρισμούς και επανασυνδέσεις.

Η Βέμπο έφυγε από τη ζωή στις 11 Μαρτίου του ’78, από εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο Μίμης Τραϊφόρος, ασχολήθηκε με την έκδοση και επανέκδοση των ηχογραφήσεών της και τη διατήρηση της μνήμης της. Εκείνος έφυγε από τη ζωή, τον Μάρτιο του 1998 και η οικογένεια της Βέμπο δεν επέτρεψε να ταφεί μαζί της.