ΕΝΑ ΦΑΝΑΡΙ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΚΕΝ ΑΣΤΟΝ, ΕΦΕΡΕ ΤΗΝ ΚΙΤΡΙΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΚΚΙΝΗ ΚΑΡΤΑ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ

Το ποδόσφαιρο δεν το υπηρέτησαν μόνο οι παίκτες και οι προπονητές. Αυτοί ήταν, είναι και θα είναι οι πρωταγωνιστές, αλλά για να γίνει το σπορ το λαοφιλέστερο όλων, έβαλαν το χεράκι τους και πιονιέροι, οραματιστές που μπορεί να μη κλώτσησαν ποτέ μια μπάλα, είχαν ωστόσο σοφές ιδέες που συνέβαλαν σε ό,τι βλέπουμε στα γήπεδα. Η εποχή της τεχνολογίας παρασέρνει τα πάντα, ακόμα και το παιχνίδι των έντεκα εναντίον έντεκα και ενός … στη μέση, που προσπαθεί να αποδώσει δικαιοσύνη. Από τη γέννηση του, το ποδόσφαιρο ήταν ένα σπορ που απαιτούσε διαιτησία υψηλού επιπέδου, με τον ένα ρέφερι να παίρνει γρήγορα δυο λάινσμεν (βοηθούς) στο πλευρό του, μέχρι να φτάσουμε στον 4ο βοηθό και πλέον στην πολυμελή ομάδα του VAR.

Δεν ήταν αυτονόητα όλα αυτά στη διαδρομή του χρόνου. Δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά οι διαιτητές όπως τους βλέπουμε σήμερα. Γυμνασμένοι, ταχύτατοι στα αντακλαστικά τους, πολύγλωσσοι, θεωρητικά αδέκαστοι, πρακτικά αναγκασμένοι να αποφασίζουν σε κλάσματα δευτερολέπτου. Εντάξει, τώρα υπάρχει η τεχνολογική βοήθεια για την εξέταση των πιο κρίσιμων αποφάσεων. Η διαιτησία, άλλωστε, εξελίχθηκε -όπως συνολικά το ποδόσφαιρο- σε όλα τα κομμάτια της. Από τη φιλοσοφία της, μέχρι τα αξεσουάρ, που συνόδευαν τους ρέφερι.

Και όπως θα βρούμε πρωτοπόρους προπονητές, η παράγοντες, που άλλαξαν το σπορ, έτσι εμφανίστηκαν κατά καιρούς και άνθρωποι της διαιτησίας με καινοτόμες ιδέες που έκαναν τη ζωή τους καλύτερη. Ένας απ’ αυτούς είναι, σίγουρα, ο Κεν Άστον που γεννήθηκε σαν σήμερα το 1915 στο Κόλτσεστερ της Αγγλίας.

Ο άνθρωπος που έντυσε στα μαύρα τους διαιτητές (εξ αιτίας του χρώματος της στολής τους, η εξέδρα στην Ελλάδα τους αποκάλεσε γρήγορα … κοράκια), αλλά και εφηύρε το σύστημα τιμωρίας των ποδοσφαιριστών με κίτρινες και κόκκινες κάρτες, έμεινε στην ιστορία σαν ένας από τους κορυφαίους καθηγητές διαιτησίας και παράγοντες που βοήθησαν στη βελτίωση των ρέφερι και των επιδόσεων τους μέσα στο γήπεδο. Κι όλα αυτά, ενώ ο ίδιος, στο κορυφαίο ματς της καριέρας του, στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1962, μάλλον τα είχε κάνει θάλασσα.

Ο Άστον που εργάστηκε ως δάσκαλος, ασχολήθηκε από μικρός με την διαιτησία. Ήταν μόλις 21 ετών, όταν έγινε επίσημα ρέφερι ποδοσφαιρικών αγώνων. Ο δέυτερος παγκόσμιος πόλεμος τον βρήκε στο βασιλικό Πυροβολικό της Αγγλίας. Αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη κι αφού υπηρέτησε στο Διεθνές Δικαστήριο της Σανγκάης, για τα εγκλήματα πολέμου στην Ασία.

Μαύρες στολές, κιτρινοκόκκινες σημαίες

Επιστρέφοντας στην Αγγλία, γύρισε και στα γήπεδα του ποδοσφαίρου και στη διαιτησία. Σύντομα, κρατούσε τη σημαία του λάινσμαν σε αγώνες της πρώτης κατηγορίας. Οι διαιτητές εκείνη την εποχή, έμοιαζαν με λόρδους. Φορούσαν σακάκια τουίντ, λευκές μανσέτες και παντελόνες του γκολφ. Και να θελαν να παρακολουθήσουν την κίνηση των ποδοσφαιριστών, με αυτή την … πανοπλία, ήταν σχεδόν αδύνατο.

Μια μέρα το 1946, ο Άστον χάζευε έξω από τη βιτρίνα ενός πολυκαταστήματος και εντυπωσιάστηκε από ένα μαύρο αεροπορικό μπουφάν, με διάφορες τσέπες. Σαν αστραπή μια ιδέα πέρασε από το πολυμήχανο μυαλό του. Να ντύσει όλους τους διαιτητές με ένα παρόμοιο μπουφάν, πιο ελαφρύ βέβαια, αφού δεν χρειαζόταν … γούνα στη λαιμόκοψη. Εκεί σκλεφτηκε μια λευκή επένδυση. Εισηγήθηκε, επίσης, ένα μαύρο μακρύ σορτς για ομοιομορφία. Η αγγλική ομοσπονδία υιοθέτησε την πρόταση του και η μαύρη στολή, έγινε συνώνυμη του διαιτητή ποδοφαίρου.

Ένα χρόνο μετά, ήταν παρών σε ένα αγώνα μέσα σε πυκνή ομίχλη. Το ματς έγινε μέσα σε πυκνή ομίχλη και όλοι δυσκολεύονταν να το παρακολουθήσουν, πιο πολύ τις υποδείξεις των λάινσμεν που τότε ήταν υποχρεωμένοι να έχουν σημαίες στα χρώματα της γηπεδούχου ομάδας. Εν προκειμένω μπέζ. Πολύ δύσκολο να δεί κάποιος τη σημαία να σηκώνεται.

Ήταν προβληματισμένος όταν πάλι έξω από μια βιτρίνα είδε δυο αδιάβροχα μπουφάν. Ένα κόκκινο και ένα κίτρινο. Σκέφτηκε αμέσως ότι μια σημαία με αυτά τα δυο χρώματα θα ήταν ορατή ακόμα και μέσα σε ομίχλη, συνηθισμένο καιρικό φαινόμενο στη Βρετανία. Και αυτή η πρότασή του βρήκε ευήκοα ώτα στην ομοσπονδία και υλοποιήθηκε. Από το 1953, όταν έγινε καθηγητής διαιτησίας, φρόντισε για την εκπαίδευση των ρέφερι. Οι περίφημες ηχογραφημένες διαλέξεις του έκαναν θραύση και έμειναν στην ιστορία. Το δόγμα του “διατησία σημαίνει σκέπτεσθαι” έγινε σλόγκαν για τους Άγγλους διαιτητές στη δεκαετία του 50.

Στη μάχη του Σαντιάγκο

Στα 47 του χρόνια, ο Κεν Αστον, βρέθηκε στην κορυφαία στιγμή της καριέρας του, καθώς η FIFA τον επέλεξε για διαιτητή του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1962. Η μοίρα τον έφερε να σφυρίξει στον πιο εκρηκτικό αγώνα της διοργάνωσης, γεμάτο επεισόδια και αποβολές, ανάμεσα σε Χιλή και Ιταλία (σκορ 2-0 για τους γηπεδούχους). Το ματς που έγινε στις 2 Ιουνίου 1962, έμεινε στην ιστορία ως “η μάχη του Σαντιάγκο”. Τα αίματα άναψαν πριν από τη σέντρα, όταν οι Ιταλοί δημοσιογράφοι Αντόνιο Τσιρέλι και Κοράντο Πιτσινέλι, στις ανταποκρίσεις τους, άρχισαν να καταφέρονται κατά της Χιλής: “Εδώ υπάρχει φτώχεια, πείνα, αναλφαβητισμός και αλκοολισμός” σημείωναν, χαρακτηρίζοντας τους Χιλιανούς “μίζερους και οπισθοδρομικούς” και προσθέτοντας ότι ολόκληρες γειτονιές του Σαντιάγκο λειτουργούν σαν πορνεία!

Όπως ήταν λογικό στη Χιλή ξέσπασε σάλος. Ο Τύπος της χώρας απάντησε με κατηγορίες κατά των Ιταλών: “Είναι φασίστες, μαφιόζοι και διεστραμμένοι…” Άλλοι θυμήθηκαν την πρόσφατη υπόθεση ντόπινγκ με την Ίντερ, ενώ ένας Αργεντίνος ρεπόρτερ ξυλοκοπήθηκε άγρια, γιατί τον είχαν περάσει για … Ιταλό. Οι Τσιρέλι και Πιτσινέλι απελάθηκαν από τη Χιλή και το ματς στο Εστάδιο Νασιονάλ του Σαντιάγκο, μπροστά σε 66.000 κόσμο, μύριζε μπαρούτι.

Ο Κεν Αστον βρέθηκε σε δύσκολη θέση, αφού ο αγώνας ήταν γεμάτος ένταση, διακόπηκε αρκετές φορές, έπεσαν γροθιές, άνοιξαν μύτες και για να ολοκληρωθεί χρειάστηκε η επέμβαση της αστυνομίας. Λίγο μετά τη σέντρα, ο Τζιόρτζιο Φερίνι, χτύπησε τον αντίπαλο του Χονορίνο Λάντα και ο Άγγλος ρέφερι τον έστελνε στα αποδυτήρια. Ο Ιταλός αρνιόταν να βγει και χρειάστηκε να περάσουν 20 λεπτά, για να πειστεί να αποχωρήσει. Λίγο αργότερα ο Χιλιανός Λίονελ Σάντζεζ τραυμάτιζε τον Ιταλό Μάρκο Ντάβιντ, αλλά δεν τιμωρήθηκε. Αργότερα έσπασε τη μύτη του Ουμπέρτο Μάσκιο.

Σε αυτό το πανδαιμόνιο ήταν πολύ δύσκολο να επιβληθεί ένας διαιτητής. Ακόμα και ο πιο αυστηρός. Ο Αστον δυσκολεύτηκε πολύ και είναι αλήθεια ότι δεν ξανάπαιξε στο τουρνουά (και σε καμιά άλλη διεθνή διοργάνωση, λόγω και των ορίων ηλικίας). Αν δείτε το βιντεάκι, θα διαπιστώσετε ότι ο Άγγλος ρέφερι, έπρεπε κάθε φορά να τρέχει για να χωρίζει τους παίκτες, να κάνει παρατηρήσεις και να διατηρεί τα πάντα υπό τον έλεγχό του. Με τους αντιπάλους να είναι θηρία ανήμερα….

Μπορεί να μη ξανασφύριξε σε διεθνές παιχνίδι συνέχισε, όμως,  την ενασχόληση του με την εκπαίδευση των διαιτητών και καθώς συμπεριλήφθηκε στην Επιτροπή Διαιτησίας της FIFA, ήταν υπεύθυνος των ρέφερι σε τρία Παγκόσμια Κύπελλα (1966, 1970 και 1974). Στο μυαλό του γύριζε πάντα εκείνο το ματς, προσπαθώντας να βρει τον τρόπο, που θα απέτρεπε τους ποδοσφαιριστές να κάνουν τους … μποξέρ.

Η κυρία Αστον φτιάχνει την κόκκινη κάρτα

Τέσσερα χρόνια μετά τη Χιλή κι από τη Μάχη του Σαντιάγκο, βρισκόταν ξανά σε ένα ματς γεμάτο ένταση. Αυτή τη φορά, επιβλέποντας τον Γερμανό ρέφερι Ρούντολφ Κρέιτλιν. Η αδυναμία του να επικοινωνήσει σε άλλη γλώσσα εκτός των γερμανικών, έκανε το ματς κουλουβάχατα. Εκείνο τον καιρό οι διαιτητές αντί για κίτρινη κάρτα, έκαναν παρατήρηση στον παίκτη που έκανε την παράβαση. Σε περίπτωση που ξανάκανε, έβγαινε εκτός αγωνιστικού χώρου.

Ο Αργεντίνος Ρατίν αρνήθηκε πεισματικά να βγει από το γήπεδο, υποστηρίζοντας ότι ουδέποτε άκουσε τον ρέφερι να τον προειδοποιεί με παρατήρηση. Κάτι τέτοιο συνέβη και με τον Μπόμπι Τσάρλτον και τον Τζεφ Χαρστ τους οποίους, επίσης, είχε παρατηρήσει (στα … γεμανικά) ο Κρέιτλιν. Ο Αστον που ήταν παρών στον αγώνα, βρέθηκε στον αγωνιστικό χώρο για να ολοκληρωθεί η αποβολή του Ρατίν, ενώ για τις υπόλοιπες παρατηρήσεις επικοινώνησε με τον υπεύθυνο του Γραφείου Τύπου, που κρατούσε τις σχετικές σημειώσεις.

Το ματς ήταν λάιν επεισοδιακό. Τελείωσε 1-0 υπέρ της Αγγλίας με γκολ του Χαρστ, που οι Αργεντίνοι αμφισβήτησαν σαν οφ-σάιντ, ενώ ο Σερ Αλφ Ράμσεϊ, χαρακτήρισε τους αντίπαλους του “ζώα”. Στο τέλος του ματς οι παίκτες των δυο ομάδων δεν χαιρετήθηκαν, ούτε αντάλλαξαν φανέλες, ενώ τις επόμενες μέρες. Aπό τότε ξεκίνησε μια ποδοσφαιρική κόντρα, που συνεχίστηκε είκοσι χρόνια μετά με το περίφημο χέρι του Θεού (Μαραντόνα) κι είχε διπλό επεισόδιο με τον Μπέκαμ (αποβολή το 1998, εύστοχο πέναλτι το 2002)

Στο δρόμο, επιστρέφοντας στο σπίτι του, ο Άστον σταμάτησε στο κόκκινο φανάρι. Κι εκεί μια άλλη ιδέα, σαν εκείνες για τη στολή των ρεφ και τις σημαίες των βοηθών, έγινε η νέα … εμμονή του. “Γιατί να μην έχουμε σήμανση και στο γήπεδο; Πρόσεχε (ως προειδοποίηση) στο πορτοκαλί/κίτρινο, στοπ (αποβολή) στο κόκκινο;” Εξήγησε τις σκέψεις του στη γυναίκα του Χίντα, που πήγε στο διπλανό δωμάτιο και επέστρεψε με δυο χαρτόνια. Ένα κίτρινο και ένα κόκκινο. Τα έκοψε στα μέτρα της τσέπης της μαύρης στολής και οι δυο κάρτες που θα σημάδευαν, πλέον, τις αποφάσεις των διαιτητών, ήταν πραγματικότητα. Με αυτές στα χέρια απέκτησαν μεγαλύτερο κύρος, αλλά και όλοι ήξεραν (παίκτες, προπονητές, θεατές) πως εξελισσόταν το ποινολόγιο κάθε ματς.

Ο Αστον είχε δώσει στους διαιτητές τα εργαλεία που θα έκαναν τη ζωή τους πιο εύκολη. Δική του ήταν η ιδέα και του αναπληρωματικού διαιτητή, που στις μέρες μας είναι ο λεγόμενος τέταρτος.

Σε Παγκόσμιο Κύπελλο, το μέτρο της κάρτας εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 1970 στο Μεξικό. Την πρώτη κίτρινη είδε στις 31/5/1970 ο Σοβιετικός Κάχι Ασατιάν, για σκληρό μαρκάρισμα στον αγώνα της Σ.Ένωσης με το Μεξικό. Κόκκινη κάρτα το 70 δεν είδε κανείς και χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια μέχρι να αποβληθεί (στο Μουντιάλ του 1974) ο Χιλιανός Κάρλος Καζέλι στο παιχνίδι εναντίον της Δ.Γερμανίας. Ο Τούρκος διαιτητής Ντογκάν Μπαμπατσάν ήταν ο πρώτος (σε αγώνα Παγκοσμίου Κυπέλλου) που έβγαλε την κόκκινη κάρτα.

Ο Αστον συνέχισε την ενασχόληση του με τη διαιτησία, πηγαίνοντας μέχρι τις ΗΠΑ, όπου έμεινε αρκετά χρόνια. Το 1997 πήρε τον τίτλο του σερ και έφυγε σε ηλικία 86 ετών το 2001. Οι ποδοσφαιρικές ιδέες και καινοτομίες του, έζησαν για πάντα…