ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝ ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΦΡΙΚΑΝΟΙ ΠΟΥ ΠΗΡΑΝ ΠΟΤΕ ΜΕΡΟΣ ΣΕ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ
Η ξεχασμένη ιστορία δύο Νοτιοαφρικανών που τους περιέφεραν σε “αγώνες επίδειξης για αγρίους”.
Οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες διεξήχθησαν -ως γνωστόν- το 1896, δηλαδή στο απόγειο της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας. Έτσι, δεν υπάρχει καμία καταγραφή συμμετοχής Αφρικανών. Μόνο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στα τέλη της δεκαετίας του ‘40, οι αφρικανικές χώρες άρχισαν να συμμετέχουν, όταν πια ένα μεγάλο κομμάτι της Αφρικής ήταν ανεξάρτητο.
Υπάρχει, ωστόσο, μια ελάχιστα γνωστή ιστορία δύο Μαύρων Νοτιοαφρικανών δρομέων που αγωνίστηκαν στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1904, που έγιναν στο Σεντ Λούις των ΗΠΑ.
Πρόκειται για τους Τζαν Μασιάνι και Λεν Ταουνιάνε (Τάου), οι οποίοι πήραν μέρος στον Μαραθώνιο, μαζί με έναν ακόμη Νοτιοαφρικανό δρομέα -αλλά λευκό.
Οι δυο τους δεν εκπροσώπησαν επίσημα τη Νότια Αφρική σε αυτούς τους αγώνες καθώς το 1904 η μελλοντική χώρα ήταν ακόμη μία αποικία που κυβερνούσε η Μεγάλη Βρετανία.
Μια μικρή παρένθεση εδώ για την μπερδεμένη και μαρτυρική ιστορία αυτού του αφρικανικού κράτους. Το 1902, δηλαδή δύο χρόνια πριν τους Ολυμπιακούς, τελείωσε ο λεγόμενος “Δεύτερος Πόλεμος των Μπόερς”, δηλαδή ο πόλεμος μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και των ιδρυτών των ανεξάρτητων δημοκρατιών του Ελεύθερου Κράτους της Οράγγης και της Δημοκρατίας της Νότιας Αφρικής, στη βορειοανατολική Νότια Αφρική. Μετά την ήττα τους, αυτές οι δύο δημοκρατίες ενσωματώθηκαν στη Βρετανική Αυτοκρατορία.
Και οι δύο πλευρές τότε, και οι Βρετανοί και οι Μπόερς (δηλαδή οι “ντόπιοι” Ολλανδοί) χρησιμοποίησαν μαύρους Νοτιοαφρικανούς σε διάφορους ρόλους, μεταξύ των οποίων ήταν και το να μεταφέρουν μηνύματα τρέχοντας.
Έτσι, μπαίνουν και στην ιστορία μας οι Μασιάνι και Τάου, μαζί με την εμφάνισή τους σε μια παγκόσμια έκθεση στο Σεντ Λούις που ήταν συνδεδεμένη με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η διοργάνωση παρουσίασε “άγριους” που διαγωνίζονταν σε σωματικές επιδείξεις στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Επιστήμης και Πολιτισμού.
ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ 1904
Προφανώς, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1904 απέχουν αδιανόητα από όσα βλέπουμε σήμερα στο Παρίσι. Όχι μόνο τα αθλήματα ήταν διαφορετικά -είχαν διαγωνισμούς με αερόστατα, για όνομα του Θεού- αλλά υπήρχε διαφορά και στο πνεύμα των αγώνων. Ο ρατσισμός και η κουλτούρα γύρω απ’ την ευγονική κυριαρχούσαν.
Σκέψου ότι στο πλαίσιο αυτής της Παγκόσμιας Έκθεσης του Σεντ Λούις που αναφέραμε προηγουμένως, διοργανώθηκαν διάφοροι διαγωνισμοί για τους ιθαγενείς των διαφόρων ηπείρων, υπό τον τίτλο “Ημέρες Ανθρωπολογίας”.
Και ενώ ο μαραθώνιος είχε προγραμματιστεί για τις 30 Αυγούστου, οι “αθλητικές εκδηλώσεις για αγρίους” είχαν προγραμματιστεί για τις 11 και 12 Αυγούστου.
Γράφει σχετικά το Conversation:
“Το μοναδικό θέαμα των ανδρών που ρίχνουν σκόπιμα πέτρες ο ένας στον άλλον επρόκειτο να είναι ένα από τα χαρακτηριστικά της αθλητικής συνάντησης, στην οποία θα διαγωνίζονταν όλες οι ‘άγριες φυλές’”.
Προτού αγωνιστούν στον ολυμπιακό μαραθώνιο, οι δύο άντρες συμμετείχαν και σε αυτό το “αθλητικό γεγονός για αγρίους”. Εκεί, εκτός από τη μάχη της ρίψης πέτρας, υπήρχε και ρίψη ακοντίου, αναρρίχηση σε δέντρα, ρίψη της μπάλας του μπέιζμπολ και διάφορα αθλήματα στίβου, συμπεριλαμβανομένου ενός αγώνα δρόμου ενάμιση χιλιομέτρου.
Ο Φαν ντερ Μέρβ, Νοτιοαφρικανός ιστορικός, παραθέτει μια περιγραφή του αγώνα δρόμου, όπου πήραν μέρος οι δύο Νοτιοαφρικανοί:
“Από την αρχή ο Τάου έδωσε τρελό ρυθμό στον αγώνα, τρέχοντας σαν παλιός επαγγελματίας. Πίσω του ερχόταν ο συμπατριώτης του. Παρά το προβάδισμά των 20 μέτρων, εκείνος κοιτούσε συνεχώς πίσω του και έτσι έχασε πολύτιμο έδαφος στην πορεία. Στην τελική ευθεία τον πέρασαν τελικά ένας Σύρος και ένας Ινδός.
ΜΑΣΙΑΝΙ ΚΑΙ ΤΑΟΥ
Οι Μασιάνι και Τάου ήταν πιθανότατα από την εθνοτική ομάδα Τσουάνα της Νότιας Αφρικής αλλά οι Ζουλού της περιοχής ήταν πιο γνωστοί διεθνώς και έτσι στις 14 Αυγούστου γράφτηκε ότι ανάμεσα στις συμμετοχές για τον μαραθώνιο είχαν επιλεχθεί, μεταξύ άλλων, και άτομα από τη “Ζουλουλάνδη”.
Ο Νοτιαφρικανός ιστορικός πιστεύει ότι οι δύο αθλητές είχαν χρησιμοποιηθεί από τους Μπόερς κατά τη διάρκεια του πολέμου για τη μεταφορά μηνυμάτων, γι’ αυτό και μπορούσαν να κινούνται με γρήγορο ρυθμό για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ο ίδιος αμφισβητεί κάποια άλλα δημοσιεύματα της εποχής, σύμφωνα με τα οποία οι δύο άντρες ήταν δρομείς του βρετανικού στρατού.
Το 1904, το επίσημο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων γράφει λάθος τα ονοματά τους αλλά επιβεβαιώνει ότι πήραν μέρος. “Μπι.Γ. Χάρρις, Λεντάου, ταχυδρόμος και Γιαμασάνι, ταχυδρόμος” διαβάζει κανείς στη σύνθεση του μαραθωνίου.
(Ο λευκός Νοτιοαφρικανός δρομέας, Χάρρις, είχε δηλώσει συμμετοχή περίπου μια εβδομάδα νωρίτερα από τους δυο τους οπότε είναι πιθανό εκείνος να τους έπεισε να λάβουν μέρος).
Ο μαραθώνιος του 1904 ήταν ένας εξαντλητικός αγώνας 40 χιλιομέτρων σε “καυτές” συνθήκες (32°C) -που έγιναν χειρότερες από τη σκόνη που δημιουργούσαν τα αυτοκίνητα που χρησιμοποιούσαν τον ίδιο δρόμο.
Οι δρομείς ξεκίνησαν σε δύο σειρές, με τον Χάρρις στην πρώτη σειρά και τους Μασιάνι και Τάου στην πίσω σειρά. Ο Χάρρις εγκατέλειψε, ενώ ο Τάου τερμάτισε 9ος και ο Μασιάνι 12ος. Ο Τάου θα μπορούσε να είχε πετύχει καλύτερη επίδοση, αν δεν τον είχε κυνηγήσει και δεν τον είχε βγάλει εκτός διαδρομής ένας σκύλος.
Οι Μασιάνι και Τάου ήταν οι δύο πρώτοι γηγενείς Αφρικανοί που αγωνίστηκαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες. (Ο τρίτος από τη Νότια Αφρική θα ήταν ο Ρον Έλαντ, ο οποίος προκρίθηκε στη βρετανική ομάδα άρσης βαρών το 1948 πριν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ και αργότερα στον Καναδά).
Το 1948 η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής εισήγαγε το απαρτχάιντ και έτσι οι μαύροι Νοτιοαφρικανοί δεν μπορούσαν να εκπροσωπήσουν τη χώρα τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αλλά και από το 1964 έως και το 1992, κανείς δεν θα μπορούσε να την εκπροσωπήσει καθώς λόγω του απαρτχάιντ, η Νότια Αφρική είχε αποκλειστεί εντελώς από τους Αγώνες.
