ΣΤΙΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ ΤΟΥ 1987 ΟΛΑ ΞΗΜΕΡΩΣΑΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ

Το Ευρωμπάσκετ ξεκίνησε σχεδόν αθόρυβα, σε μια Αθήνα ανυποψίαστη και καψαλισμένη από τον πρωτοφανή καύσωνα που έπληττε τη χώρα. Ο πρώτος αγώνας της Εθνικής Ομάδας με την Ρουμανία δεν είχε συγκινήσει τόσο πολύ κόσμο, με αποτέλεσμα το ολοκαίνουργιο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας να έχει αρκετά κενά καθίσματα στις εξέδρες του. Η διοργάνωση ήταν μεν στο κέντρο της αθλητικής επικαιρότητας, αφορούσε όμως αρχικά το ακραιφνές μπασκετόφιλο κοινό. Μέσα σε 12 μέρες θα άλλαζε όλη την Ελλάδα, που ξαφνικά θα γινόταν “πρώτη σε όλη την Ευρώπη”, με μια υπέροχη ομάδα να βγάζει στο δρόμο χιλιάδες ανθρώπους, που ενδεχομένως να μην είχαν πιάσει ποτέ στη ζωή τους την πορτοκαλί μπάλα.

Στη διαδρομή αυτών των δυο εβδομάδων, τα εισιτήρια έγιναν αντικείμενα του πόθου όσων δεν είχαν φροντίσει να τα εξασφαλίσουν, πουλήθηκαν σε διπλές και τριπλές τιμές στη μαύρη αγορά της Ομόνοιας, προκάλεσαν ακόμη και λιποθυμίες, αργότερα … γνωστών αρθρογράφων της 24media, οι 12 διεθνείς κι ο Κώστας Πολίτης, έγιναν ένα κράμα Beatles και Rolling Stones προκαλώντας πανζουρλισμό σε κάθε δημόσια εμφάνισή τους, για χάρη τους είδαμε για πρώτη φορά σε γήπεδο σύσσωμη την πολιτική ηγεσία, ενώ για τη νίκη επί της Σοβιετικής Ένωσης στον τελικό, προσευχήθηκε η ιερά Σύνοδος!

Είναι αλήθεια. Στις 15 Ιουνίου 1987 ξημέρωσε μια διαφορετική Ελλάδα. Ξενυχτισμένη από τα πανηγύρια, δυο τρεις πόντους ψηλότερη, ευτυχισμένη και σε κάτι καλύτερη απ’ όλους τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Δεν της συνέβαινε συχνά, δεν επαναλήφθηκε και πολλές φορές στο μέλλον, έμοιαζε με ένα ηλεκτροσόκ σε ολόκληρη την κοινωνία.

Ο Παναγιώτης Φασούλας, στον πρόλογο στο βιβλίο μου “87 Τίποτα δεν μας σταμάτησε” (κυκλοφόρησε το 2017, από την Physical Goods της 24Media) έγραφε: “Νομίζω ότι δεν υπάρχει Έλληνας που έχει ζήσει αυτό το πανηγύρι και δεν θυμάται πού ακριβώς βρισκόταν μόλις ολοκληρώθηκε ο τελικός με τη Σοβιετική Ένωση. Ήταν η πρώτη φορά, που η Ελλάδα αισθάνθηκε ικανή, που κατάλαβε ότι μπορεί κάπου να πρωταγωνιστήσει τόσο πολύ, ώστε στο τέλος να είναι πρώτη απ’ όλους. Ανυποψίαστοι ήμασταν όλοι. Κι εμείς που παίζαμε, κι αυτοί που έρχονταν να μας δουν, ή μας παρακολουθούσαν από την τηλεόραση. Ανυποψίαστοι, αθώοι αλλά και έτοιμοι να αποδεχθούμε τις προκλήσεις μία προς μία”.

Έχει δίκιο ο άλλοτε διεθνής σέντερ και υποψήφιος πρόεδρος της ομοσπονδίας μπάσκετ, ακριβώς 34 χρόνια μετά, από το θαύμα του Ευρωμπάσκετ, ένα ορόσημο για τον ελληνικό αθλητισμό και της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Όσοι έζησαν την εποχή, η χρονολογία 1987 δεν φέρνει στο νου τον φονικό καύσωνα με τους 1000 νεκρούς, ή την πάρα λίγο πολεμική σύρραξη με την Τουρκία, αλλά το χρυσό μετάλλιο της Εθνικής. Τον Γκάλη, τον Γιαννάκη, τον Φασούλα, τον Φάνη.

Το μέγεθος της επιτυχίας, με τα τωρινά δεδομένα, δεν μπορεί να εκτιμηθεί επακριβώς. Ο αντίκτυπος στην κοινωνία ήταν τεράστιος εξ ου και η τεράστια δημοφιλία των αθλητών, όπως και η ενασχόληση των πιο λαμπρών μυαλών της χώρας με το κατόρθωμά τους. Από τους ανώνυμους φιλάθλους που έτρεχαν στο σιντριβάνι της Ομόνοιας, μέχρι πνευματικούς ανθρώπους, που αρθρογραφούσαν στις κυριακάτικες εφημερίδες ο “άθλος της Εθνικής” είχε τη δική του, ξεχωριστή σημασία.

Ίσως για αυτό, ο θρίαμβος εκείνου του Ιούνη, έμεινε ανεξίτηλος μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Ακολούθησαν πολλές αθλητικές επιτυχίες (και στο ίδιο το μπάσκετ και στα υπόλοιπα σπορ) το ’87 παραμένει εκεί, ιερό και όσιο, που ουδέποτε τόλμησε κάποιος να αποδομήσει. Έτσι εξηγείται και η γενικευμένη οργή για τις αστειότητες που ξεστόμισε πρόσφατα ο Σαρούνας Μαρτσουλιόνις, τότε νεαρός αστέρας της Σοβιετικής Ένωσης, τώρα βετεράνος του ΝΒΑ και εκλεγμένος ευρωβουλευτής στη Λιθουανία (παραιτήθηκε αμέσως μετά την εκλογή του, θεωρώντας ότι δεν έχει τα τυπικά προσόντα για το ρόλο)…

Τους εστειλαν μέχρι και εσωρουχα…

Διαφορετικοί ξύπνησαν και οι διεθνείς, οι ήρωες της ονειρεμένης νίκης, που μέσα σε δέκα ημέρες είχαν μπει στα σπίτια όλης της Ελλάδας με κάθε οικογένεια να τους θεωρεί δικά της παιδιά. “Αν γίνονταν εκλογές στην Ελλάδα και βάζαμε υποψηφιότητα, θα βγάζαμε κυβέρνηση” δηλώνει στο “Φως των Σπορ” ο Νίκος Γκάλης και έχει δίκιο. Όλοι θέλουν να τους ευχαριστήσουν για τις μεγάλες στιγμές που έζησαν μαζί. Κάποιοι, όπως ο Μιχάλης Ρωμανίδης, ανοίγουν για πρώτη φορά λογαριασμό στην Τράπεζα! Με το πριμ του Ευρωμπάσκετ, η οικογένεια του αγόρασε διαμέρισμα στην Θεσσαλονίκη.

Κανείς δεν ξεκίνησε να παίζει μπάσκετ για τα χρήματα, αυτό που πέτυχαν όμως κερδίζοντας δυο φορές την Γιουγκοσλαβία, για πρώτη φορά την Ιταλία και στον τελικό την Σοβιετική Ένωση (ένα χρόνο μετά αναδείχθηκε χρυσή Ολυμπιονίκης), τους κάνει εκτός των άλλων και πλούσιους. Η ομάδα μοιράζεται περίπου 200 εκατομμύρια δραχμές. Το ποσό είναι μυθικό, αν σκεφτούμε ότι ο βασικός μισθός το 1987 ήταν περίπου 36.900 δρχ.

Ο Γιάννης Λάτσης προσφέρει τα περισσότερα, καθώς το πρωί της 15ης Ιουνίου, στο ξενοδοχείο-στρατηγείο της Εθνικής το περίφημο John’s της Γλυφάδας, κάθε διεθνή περιμένει μια επιταγή 2 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο Έλληνας εφοπλιστής στέλνει ένα έμπιστο άνθρωπό του, παραμονές του ημιτελικού με την Γιουγκοσλαβία, να συναντήσει τον Κώστα Πολίτη. Στην αρχή ο ομοσπονδιακός προπονητής νομίζει ότι ήθελε να ζητήσει εισιτήρια, αλλά κάνει λάθος. Ο απεσταλμένος του Γιάννη Λάτση αποκαλύπτει την πρόθεση του “καπετάνιου” να δώσει πριμ 500.000 δραχμών σε κάθε παίκτη της ομάδας, σε περίπτωση πρόκρισης στον τελικό,

“Κι αν με το καλό παίξουμε και πάρουμε το χρυσό, δίνω 2 εκατομμύρια σε κάθε παίκτη” ήταν το μήνυμα του Λάτση, που αργότερα μετά τον θρίαμβο ζήτησε από τον Πολίτη την βιντεοκασέτα του τελικού. Ήθελε να τη στείλει στον … βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας, που δεν μπορούσε να πιστέψει ότι “τα δέκα εκατομμύρια νίκησαν τα διακόσια”. Ταυτόχρονα δίνει στον Έλληνα κόουτς ένα γράμμα ζητώντας του να μην το κοινοποιήσει ποτέ. Κάτι σαν ένα μυστικό που ήξεραν μόνο οι δυο.

Ο Γιάννης Λάτσης απεβίωσε το 2003. Δυο χρόνια αργότερα στα πλαίσια της συνεργασίας ΕΟΚ-Eurobank, ο αείμνηστος Πολίτης δημοσιοποιεί το γράμμα, από το οποίο διαβάζονται λίγες γραμμές. Είναι ένα ποίημα, που έχει γράψει ο εφοπλιστής, εμπνεόμενος από την πορεία της Εθνικής. Φυσικά, δεν είναι ο μόνος που προσφέρει χρήματα στην Εθνική. Επιχειρηματίες, η Πολιτεία, η ομοσπονδία, καλλιτέχνες όπως η Μαρινέλα δίνουν τα δικά τους πριμ.

Ό,τι μπορεί να φανταστεί το μυαλό, το έπαιρναν οι διεθνείς. Τηλεοράσεις, αυτοκίνητα, έπιπλα για το σπίτι, ή … τη βεράντα. Μια εταιρεία τους στέλνει, ακόμη και εσώρουχα! Η ένωση ξενοδόχων Ρόδου καλεί όλη την ομάδα για διακοπές, ενώ ανάλογες προτάσεις έρχονται από Μύκονο, Σπέτσες, Κρήτη. Όλη η Ελλάδα θέλει να αγκαλιάσει τα παιδιά του Ευρωμπάσκετ. Επώνυμοι και ανώνυμοι, πλούσιοι και φτωχοί, στέλνουν τηλεγραφήματα, λουλούδια, εκφράζουν την αγάπη τους με κάθε τρόπο.

Η απήχηση της ομάδας, το γκελ προς το ευρύ κοινό και όχι μόνο στους φιλάθλους, μεγάλωνε μαζί με το τουρνουά. Η μία νίκη διαδεχόταν την άλλη, το ΣΕΦ γέμισε ασφυκτικά και στο τέλος το πούλμαν της ομάδας το μετέφεραν σχεδόν στα χέρια οι χιλιάδες που ήθελαν να πανηγυρίσουν μαζί με τους αθλητές.

Τα μέσα της εποχής έστρεφαν τους προβολείς τους προς τη Γλυφάδα, όπου πήγαιναν όχι μόνο οι μπασκετικοί ρεπόρτερ, αλλά και το βαρύ πυροβολικό των εφημερίδων. Η Ελευθεροτυπία στέλνει τον Γιώργο Μαύρο (με παγκόσμιες επιτυχίες, όπως οι συνεντεύξεις από τον Αγιατολάχ Χομεϊνί και τον Λεχ Βαλέσα) να μιλήσει με Παναγιώτη Φασούλα και Αργύρη Καμπούρη, ο οποίος αποκαλύπτει ότι στο ξεκίνημα της καριέρας του, έκανε μεροκάματα σαν σοβατζής (λόγω ύψους ειδικευόταν στα ταβάνια με την μπατανόβουρτσα).

Όσο για τον Φασούλα δεν κρύβει την έκπληξή του, βλέποντας τον σπουδαίο δημοσιογράφο στο ξενοδοχείο. Ο διάλογος όπως αποτυπώνεται στην εφημερίδα:

– Πώς από δω κ. Μαύρε;
– Θα ήθελα μια συνέντευξη, Παναγιώτη…
– Τιμή μας κ. Μαύρε, που μέχρι και πολιτικούς συντάκτες συγκινήσαμε…

Διαφήμιση και ΝΒΑ…

Οι παίκτες της ομάδας συνειδητοποιούν σιγά-σιγά την επιτυχία τους. Από τον αρχηγό Παναγιώτη Γιαννάκη, μέχρι τον Παναγιώτη Καρατζά, που αγωνιζόταν στον ΑΟ Παγκρατίου της Α2 κατηγορίας, ξέρουν ότι η ζωή τους έχει αλλάξει οριστικά. Το πριμ για το Ευρωμπάσκετ τους δίνει οικονομική άνεση. Το μπάσκετ που αλλάζει, τους κάνει επαγγελματίες. Ο Νίκος Γκάλης, βέβαια, είναι εδώ και χρόνια. Όταν τον ρώτησαν στην Επιτροπή Φιλάθλου Ιδιότητας, ποιο είναι το επάγγελμά του, απαντά μπασκετμπολίστας και σηκώνει τα … φρύδια των σοβαρών ανευθυνοευπευθύνων.

Δεν προκαλεί έκπληξη που ο Νικ κάνοντας κόλπα με την μπάλα, παίζοντας τάβλι (αγαπημένο του χόμπι) διαφημίζει το γάλα ΑΓΝΟ. Η εταιρεία συζητάει μαζί αρκετούς μήνες, μέχρι να υπογράψουν και να παίξει η διαφήμιση τον Απρίλιο του 1988

Διαφήμιση, όμως, κάνει και ο Φάνης Χριστοδούλου, που προμοτάρει τα σνακ Ευρωμπάσκετ 87, που ξεχάστηκαν στη λήθη του χρόνου. Ο Φάνης συγκινεί τα κορίτσια, που κάνουν ουρά για να πάρουν ένα αυτόγραφό του, αλλά δε γνωρίζει ότι έχει συγκινήσει και το … ΝΒΑ. Οι Ατλάντα Χοκς, στο τέλος του καλοκαιριού, του στέλνουν υπογεγραμμένο συμβόλαιο. Αν θέλει, παίρνει το αεροπλάνο και πηγαίνει στις ΗΠΑ για να παίξει επαγγελματικό μπάσκετ, γράφοντας ιστορία.

Στην αρχή ενθουσιάζεται, είναι έτοιμος να πει το ναι, αλλά θα απαντήσει εν τέλει όχι. Τρεις δεκαετίες μετά, έχει ακόμη το συμβόλαιο των Χοκς σαν ενθύμιο. Να το βλέπει και να παραδέχεται πως αυτή η άρνηση να γίνει “γεράκι” στην Ατλάντα “είναι το μεγαλύτερο λάθος της ζωής του

Τόσο στη διαφήμιση του Γκάλη, όσο και του Φάνη, ακούγεται το εμβληματικό Final Countdown, ένα σινκλ των Europe, που είχε κυκλοφορήσει ένα χρόνο πριν και έγινε νο 1 σε 25 χώρες, ανάμεσά τους και η Μεγάλη Βρετανία. Ο Νίκος Σισμανίδης το διαλέγει για να συνοδεύει την είσοδο της ομάδας στον αγωνιστικό χώρο του ΣΕΦ και το τραγούδι εξελίσσεται σε ύμνο της Εθνικής και του μπάσκετ γενικότερα. Ακόμη και τώρα στις μεγάλες διοργανώσεις ακούγεται, μαζί με το We are the Champions των Queen.

Ενα κοινωνικο φαινομενο

Από τη στιγμή που ο Φασούλας πήρε αγκαλιά τη Μελίνα Μερκούρη και άστραψαν τα φλας των φωτογράφων, αμέσως μετά τη δεύτερη νίκη επί της Γιουγκοσλαβίας στον τελικό, οι πολιτικοί συνειδητοποίησαν ότι στο ΣΕΦ “κάτι γίνεται”. Ο τελικός έφερε στο Φάληρο την πολιτειακή και πολιτική ηγεσία. Την κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου (πήγε για πρώτη και τελευταία φορά σε γήπεδο, στην τελευταία μάλιστα εμφάνιση του δίπλα στην τότε σύζυγο του, Μαργαρίτα), την αντιπολίτευση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, που είχαν δώσει τεράστιες κόντρες για την εκλογή του προέδρου της Δημοκρατίας, Χρήστου Σαρτζετάκη.

Κι ενώ η κυβέρνηση, δια στόματος Σήφη Βαλυράκη, που χάθηκε πρόσφατα, εξάγγειλε ένα πρόγραμμα που δεν είχε … σχεδιάσει, γιατί απλά δεν περίμενε το χρυσό μετάλλιο, πνευματικοί άνθρωποι, αρθρογράφοι, επιστήμονες και λοιποί, προσπαθούσαν να αναλύσουν το κοινωνικό φαινόμενο το οποίο έβλεπαν να εκτυλίσσεται μπροστά τους.

Ο συγγραφέας Μένης Κουμανταρέας δηλώνει στην Ελευθεροτυπία ότι ο “λαός βυθισμένος στο αδιέξοδο της πλήξης και της καθημερινότητας, απέκτησε την ευκαιρία, για πρώτη φορά μέσα από τη νίκη, να ζήσει ένα όνειρο που ο καθένας θα ήθελε για τον εαυτό του”.

Στο Έθνος της Κυριακής (21/6/1987) ο Μίνως Αργυράκης ζωγραφίζει τους Γκάλη, Γιαννάκη, Φασούλα σαν αγγελάκια και γράφει για το θαύμα της Εθνικής Ομάδας: “Μπορεί ο στόχος να΄ταν η νίκη, αλλά το μέσο ήταν η πάλη με τους γίγαντες του Ευρωπαϊκού Μπάσκετ. Για μένα ήταν ένα δεκαπενθήμερο μαγείας. Μια ψευδαίσθηση ευφορίας και ευημερίας επικράτησε στη χώρα. Επεβλήθη ένα καθεστώς ψυχικής ανάτασης, που ούτε στον ύπνο μας τον είδαμε. Είχαμε τρεις φύλακες-αγγέλους, Γκάλης, Γιαννάκη, Φασούλα, σαν Άγιους πάνω από το κεφάλι μας, η μάλλον μέσα στην τηλεόρασή μας! Αυτοί με τους συντρόφους τους θα έλυναν κάθε νύχτα, τα μικροπροβλήματά μας. Αύριο, μαζί με τα βίντεο θα αγοράζουμε και γήπεδα μπάσκετ για τα εξοχικά μας”. Δεν λάθεψε πολύ ο μεγάλος ζωγράφος. Δεν αγοράζαμε γηπεδάκια στα εξοχικά, μια μπασκέτα πάντως την βάζαμε για κανά δυο-τρία, τέσσερα καλά σουτάκια.

Ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος, γράφει ένα μνημειώδες άρθρο στο κυριακάτικο Βήμα, με τίτλο “Αναξιφόρμιγγες Ύμνοι” εμπνεόμενος από τον αρχαίο ποιητή Πίνδαρο: “Μπορούμε μονάχα να πούμε πως τα παιδιά αυτά μας χάρισαν το πιο απίστευτο δώρο: την ευτυχία ενός ολόκληρου λαού, που “απέθεσε” για λίγες μέρες “πάσαν την βοιοτικήν μέριμναν” και κατάλαβε “ξυν όλη τη ψυχή” πως αξίζει να ζεις για τ “άχρηστα και τα ανωφέλευτα”, για ένα όνειρο, μια ιδέα, μέσα σε ένα παραλήρημα γοητευτικό σαν να ακούς μια μουσική συμφωνία, ή σαν να βλέπεις ένα ωραίο ζωγραφικό πίνακα”. <ας έπιεσαν πως όλοι και μπορούμε και θέλουμε να βγούμε από τις μικρόχαρες καθημερινές μας έγνοιες".

Ο πολιτικός αρθρογράφος των “Νέων”, Άγγελος Στάγκος εγκωμιάζει σε μια σελίδα τον Νίκο Γκάλη, καταλήγοντας σε μια πρόταση: “Κάποιος είπε μια φορά στο γήπεδο ότι ο Νίκος Γκάλης είναι ο πιο σοβαρός Έλληνας. Εγώ δεν θα φθάσω σε αυτή την υπερβολή, αλλά σίγουρα ανήκει στη πρώτη πεντάδα των γνωστών σοβαρών Ελληνων. Και ίσως κάποτε να πρέπει να καθιερωθεί το “βραβείο Γκάλη” για τους πετυχημένους επαγγελματίες διάφορων κλάδων. Ως τότε ας είναι παράδειγμα για τους “επαγγελματίες” και τους παράγοντες όλων των σπορ-αλλά όχι μόνο αυτών- στην Ελλάδα”.

Βραβεία Γκάλη δεν καθιερώσαμε. Ο Νικ έγινε τραγούδι (τα χρυσά παιδιά του Γκάλη, από τον Διονύση Σαββόπουλος) ή στίχος (“τηλεφώνησες πάλι όταν έβλεπα Γκάλη, να μου κάνεις ρελάνς” στο “Πάρτα Λίζα” του Σταμάτη Κραουνάκη) και παραμένει, 34 χρόνια μετά, μαζί με τους συμπαίκτες του η ωραιότερη ανάμνηση. Η στιγμή που άλλαξε τον ελληνικό αθλητισμό και ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μας…