ΤΑ ΔΥΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΜΕ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΔΗΛΩΝΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΦΡΟΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΟΥΒΑ ΤΟΥ 2021

“Patria o muerte”. Πατρίδα ή θάνατος. Ο Φιντέλ Κάστρο συνήθιζε να κλείνει τις μακροσκελείς ομιλίες του με τη φράση αυτή. Μια φράση που σήμερα, πέντε χρόνια μετά το θάνατό του, έχει μπει στο επίκεντρο των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων που έχουν ξεσπάσει στη Κούβα, με τους διαδηλωτές να χρησιμοποιούν πλέον το “Patria y vida”, που αποδίδεται ως “πατρίδα και ζωή”.

Το “Patria y vida” είναι ένα χιπ χοπ τραγούδι που προτάθηκε στα περσινά Latin Grammys για “τραγούδι της χρονιάς”. Εν μέσω αντικυβερνητικών διαδηλώσεων στη χώρα τον περασμένο Ιούλιο, το κομμάτι έγινε παγκοσμίως viral, με χρήστες που υποστηρίζουν τις αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες να συντάσσονται γύρω από το hashtag του “SOS Cuba”.

Ο δημιουργός του κομματιού, Descemer Bueno, μιλώντας στο ABC News περιέγραψε το κομμάτι του σαν έναν “ύμνο στην αισιοδοξία”.

“Νομίζω ότι είναι τεράστια η σημασία αυτών των δύο λέξεων αν χρησιμοποιηθούν μαζί, “Πατρίδα”, που είναι το σπίτι μας, που κάνει τις καρδιές μας να χτυπούν μιας και οι Κουβανοί είναι πολύ πατριώτες, και “ζωή”, που είναι αυτό που θέλουμε για το μέλλον”, είπε χαρακτηριστικά ο βραβευμένος με Grammy καλλιτέχνης που είναι γνωστός για το “Bailando”.

“Θέλουμε να έχουμε φάρμακα για τα παιδιά μας. Θέλουμε να έχουμε νοσοκομεία. Θέλουμε να συνεχίσουμε να έχουμε δωρεάν σχολεία. Μέσα από όλο αυτό διεκδικούμε την αισιοδοξία και τον αλτρουισμό που είναι θεμέλια της κουβανέζικης κουλτούρας”, είπε ο ίδιος.

Αναλυτικότερα, το Patria y Vida είναι μια συνεργασία Κουβανών μουσικών με έδρα το Μαϊάμι και την Κούβα. Συμμετέχει ο Yotuel Romero των Orishas, οι Alexander Delgado και Randy Malcom της reggaeton μπάντας Gente De Zona, ο ράπερ από την Αβάνα Maykel Osorbo και ο DJ El Funky που είναι μέλη του καλλιτεχνικού κινήματος San Isidro, το οποίο δραστηριοποιείται κατά της καλλιτεχνικής λογοκρισίας.

Το τραγούδι κυκλοφόρησε στις 17 Φεβρουαρίου του 2021 και έχει συγκεντρώσει πάνω από 9 εκ. views στο YouTube. Όλοι οι παραπάνω καλλιτέχνες έχουν λάβει μέρος στις κινητοποιήσεις του SOSCuba στο Μαϊάμι. Η κουβανική κυβέρνηση τιμώρησε τους Osorbo και El Funky επειδή επέκριναν τους θεσμούς της χώρας μέσα από τη μουσική τους, αλλά και μέσα από τις αναρτήσεις τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ο Osorbo βρίσκεται στη φυλακή από τον Μάιο, και ο El Funky τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Ωστόσο και οι δύο συνεχίζουν να τοποθετούνται για τα κοινά, σε καθημερινή βάση, είτε μέσα από τα social media είτε δια αντιπροσώπων.

“Όχι αλλα ψέματα. Ο λαός μας ζητά ελευθερία, όχι άλλα δόγματα. Ας μη φωνάζουμε πια πατρίδα ή θάνατος, αλλά πατρίδα και ζωή”, είναι το κεντρικό μήνυμα του κομματιού το οποίο βρήκε μάλιστα υποστήριξη και από τη Τσέχα Dita Charanzová, την αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αρμόδια για τη Λατινική Αμερική, αλλά και τον Leopoldo López Gil, βουλευτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και πατέρα του Leopoldo López, πολιτικού αντιπάλου του Nicolás Maduro. Είναι δηλαδή παραπάνω από προφανές, πως πίσω από αυτή τη πολιτιστική διαμάχη, έχουν αρχίσει και αναδύονται “ευκαιρίες” διπλωματικής υφής.

Σε γενικές γραμμές οι αντιφρονούντες δημιουργοί θεωρούν ότι το κομμάτι τους συνδέει την Επανάσταση του χθες με την έλλειψη βασικών προϊόντων του σήμερα, τις πολιτικές ελευθερίες και τις επαγγελματικές ευκαιρίες για τους νέους που ζουν στην Κούβα.

Η μουσική απάντηση

Η κυβέρνηση της Κούβας αποφάσισε να απαντήσει στο viral κομμάτι με μια δική της μουσική εκδοχή, κάτι που έχει συμβεί και στο παρελθόν. Ο πρόεδρος Miguel Díaz-Canel, σε άρθρο του στην επίσημη εφημερίδα “Granma” χαρακτήρισε το “Patria y vida” ως “φθαρμένη αντεπανάσταση” και ως μια “χονδροειδή πολιτική παρέμβαση”.

Παράλληλα λοιπόν, στη Κούβα, πέντε άλλοι καλλιτέχνες ετοίμασαν την επίσημη απάντηση στο “Patria y vida”. Οι τραγουδιστές Raúl Torres, Annie Garcés, Dayana Divo, Karla Monier και Yisi Caliber κυκλοφόρησαν το “Patria o muerte por la vida”, ένα κομμάτι με κεντρικό του σύνθημα το: “πόσο αξίζει να γλείφεις την αλαζονεία της αυτοκρατορίας; Είναι κερδοφόρο να τραγουδάς ότι είσαι ενάντια στη φτώχεια, όταν η ζωή σου περιβάλλεται από βελούδο και σατέν”.

Το Patria o Muerte por la Vida που κυκλοφόρησε στις 2 Μαρτίου του 2021, έχει συγκεντρώσει περίπου 1 εκ. views στο YouTube, χωρίς να βρίσκει την ίδια απήχηση -τουλάχιστον- στο ψηφιακό περιβάλλον, σε σχέση με τον “αντίπαλό” του.

Πέρα από την καθεαυτή αντιπαλότητα των δύο τραγουδιών, οι στίχοι τους είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου του διχασμού που υπάρχει στην Κούβα απέναντι στη καλλιτεχνική έκφραση. Το κίνημα του San Isidro αντιδρά για το διάταγμα “Decreto 349” που εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 2018 και υποχρεώνει όλους τους καλλιτέχνες να εγγραφούν σε ένα κρατικό μητρώο το οποίο “αξιολογεί” τη δουλειά τους. Η τέχνη που δεν είναι επίσημα καταχωρημένη, κρίνεται ως παράνομη. Η Διεθνής Αμνηστία έχει κατακεραυνώσει τη χώρα για το διάταγμα αυτό, χαρακτηρίζοντάς το ως απολύτως “δυστοπικό”.

Η διαφωνία μεταξύ εικαστικών, τραγουδιστών, πανεπιστημιακών και Κουβανών δημοσιογράφων εντάθηκε μετά τη δημιουργία του κινήματος San Isidro, με συντονιστή τον εικαστικό, ακτιβιστή και πρώην απεργό πείνας, Luis Manuel Otero. Ακόμη, ένα από τα βασικά αιτήματα του κινήματος είναι η επέκταση του δωρεάν Wi-Fi στην Κούβα προς όλους τους πολίτες, ώστε να υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο.

Είναι πάντως χαρακτηριστικό πως τους τελευταίους μήνες, και δη το τελευταίο διάστημα, οι Κουβανοί πολίτες δηλώνουν το πολιτικό τους… φρόνημα, αναρτώντας ένα εκ των δύο κομματιών στα προσωπικά μέσα δικτύωσης, ή με αντίστοιχες φωτογραφίες προφίλ σε Facebook και Instagram. Κάποιοι μάλιστα χτυπάνε και τους στίχους με τατουάζ στο σώμα τους.

“Αν δεν είσαι Κουβανός, μπορεί να είναι δύσκολο να το καταλάβεις: η Κούβα, από την αρχή της Επανάστασης, χρησιμοποιούσε τη μουσική ως όργανο για να κατηχήσει τους ανθρώπους και να στείλει μηνύματα στον κόσμο” εξηγεί άλλωστε ο κουβανός κινηματογραφιστής, Ricardo Bacallao, που ζει στο Βερολίνο. “Ακόμη και σε καλλιτεχνικούς ή ακαδημαϊκούς τομείς, ο φόβος και η αυτολογοκρισία είναι εμφανείς”, εξηγεί, ελπίζοντας ότι τραγούδια όπως το “Patria y vida” θα ενθαρρύνουν περισσότερους καλλιτέχνες και διανοούμενους “να βοηθήσουν ενάντια στη λογοκρισία πιου επιχειρείται”.

Σημειώνεται πως η οικονομική κρίση που έχει χτυπήσει τη Κούβα τους τελευταίους μήνες, εν μέσω πανδημίας, έχει ως αποτέλεσμα – όπως καταγγέλλεται από τους μετανάστες που αφήνουν τη πατρίδα τους – να κόβεται μέχρι και το ρεύμα σε περιοχές της χώρας, για αρκετές ώρες και ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Από την άλλη οι αρχές κάνουν λόγο για μια στημένη “εκστρατεία” που επιδιώκει “να παρουσιάσει μια εικόνα απόλυτου χάους στη χώρα που δεν αντανακλά την τρέχουσα κατάσταση”. Εννοείται πως οι ΗΠΑ και ο Μπάιντεν στηρίζουν ανοικτά τις αντικυβερνητικές πορείες, συσχετίζοντας τη σημερινή πραγματικότητα με το παρελθόν του Φιντέλ Κάστρο.

“Στηρίζουμε τους Κουβανούς πολίτες στη βροντερή τους έκκληση για ελευθερία και ανακούφιση από τα δεινά της πανδημίας και τις δεκαετίες καταπίεσης και οικονομικής ανέχειας τις οποίες έχουν υποστεί εξαιτίας του απολυταρχικού καθεστώτις της Κούβας” δήλωσε ο πρόεδρος Μπάιντεν τον Ιούλιο.

“Οι ΗΠΑ καλούν το καθεστώς της Κούβας να εισακούσει τους πολίτες του και να υπηρετήσει τις ανάγκες τους σε αυτή την κρίσιμη στιγμή και να μην συνεχίσει να πλουτίζει σε βάρος του”, πρόσθεσε.

Ο Miguel Díaz-Canel κατηγορεί διαρκώς τις ΗΠΑ για το εμπάργκο και τους περιορισμούς που είχαν επιβληθεί από τη διοίκηση Τραμπ για τις διακοπές ρεύματος, τις ελλείψεις φαγητού και φαρμάκων που στερούν την πρόσβαση της Κούβας σε σκληρό νόμισμα. Καλεί, ακόμη, την κυβέρνηση Μπάιντεν να άρει τις κυρώσεις, με το διπλωματικό αδιέξοδο να συνεχίζεται.

Περισσότερα για τη κρίση στη Κούβα και τους αντιφρονούντες που ψάχνουν άσυλο στην Ισπανία περνώντας μέχρι και από τη χώρα μας, μπορείτε να δείτε στο παρακάτω explainer βίντεο.